КНІГІ ОНЛАЙН
Прыняць удзел у вычытцы распазнанага тэксту Падрабязней
БЕЛАРУСКА-НЯМЕЦКІ СЛОЎНІК BELARUSSISCH-DEUTSCHES WÖRTERBUCH Больш за 70 тысяч слоў і выразаў Über 70 000 Stichwörter und Wendungen БЕЛАРУСКА-НЯМЕЦКІ СЛОЎНІК BELARUSSISCH-DEUTSCHES WÖRTERBUCH Больш за 70 тысяч слоў і выразаў Über 70 000 Stichwörter und Wendungen Пад рэдакцыяй Мікалая Кур ’янкі, Лявона Баршчэўскага і Томаса Вайлера Herausgegeben von Mikalai Kurjanka, Ljawon Barschtscheüski, Thomas Weiler Мінск Выдавец Зміцер Колас 2010 УДК 811.161.3’374=112 ББК81.2 Нем-4 Б43 Калектыў аўтараў: Марцінеўскі У. I. (кіраўнік да 1993 г.), Кур’янка М. I. (кіраўнік з 1994 г.), Баршчэўскі Л. П., Кёстнэр М„ Серка А. В. Прыўдзеле Антоненкі А. В., Барташа П. А., Вайлера Т., Ермаловіча В. В., Ждановіч А. А., Зарэмбы Л. М., Любчэўскай Н. М., Піскунова Ф. А., Рудакоўскага В. В., Сакалоўскай А. С., Шчэрбіна В. К., Шэлер Ю. Bundesministerium für Wirtschaft und Technologie Mit Unterstützung des deutschen Ministeriums für Wirtschaft und Technologie im Rahmen des TRANSFORM-Programmes. Выданне слоўніка ажыццёўленае пры падтрымцы Міністэрства эканомікі Германіі ў межах праграмы «ТРАНСФОРМ». Калектыў аўтараў і выдавец выказваюць шчырую падзяку Нямецка-беларускаму таварыству за дзейсную падтрымку і спрыянне ў ажыццяўленні гэтага праекту. Б43 Беларуска-нямецкі слоўнік / Belarussisch-Deutsches Wörterbuch : больш за 70 тысяч слоў і выразаў / Пад рэдакцыяй Мікалая Кур’янкі, Лявона Баршчэўскага і Томаса Вайлера. — Мінск : Зміцер Колас, 2010. — 608 с. ISBN 978-985-6783-98-5 Гэты слоўнік першы беларуска-нямецкі слоўнік сярэдняга памеру (болып за 70 тыс. слоў, словазлучэнняў і выразаў). Універсальны характар дазваляе выкарыстоўваць яго з рознымі мэтамі як у пісьмовай, так і ў вуснай камунікацыі. Маючы выразную функцыянальную накіраванасць, елоўнік дапаможа перакласці беларускія тэксты размоўнага, літаратурна-мастацкага, грамадска-палітычнага і эканамічнага характару. Прызначаецца шырокаму колу карыстальнікаў: перакладчыкам, студэнтам, навуковым даследчыкам і г. д. ББК 81.2 Нем-4 УДК 811.161.3’374=112 ISBN 978-985-6783-98-5 © М. I. Кур’янка і інш. © Афармленне. Выдавец Зміцер Колас, 2010. Уступнае слова Geleitwort Гэты «Беларуска-нямецкі слоўнік» з’яўляецца своеасаблівай вяхой у культурніцкіх кантактах Беларусі і Германіі. Упершыню з друку выходзіць ёмісты даведнік, які дапамагае суаднесці моўна-паняткавы свет аднаго і другога народаў. Ідэя стварэння беларуска-нямецкага слоўніка прыкладна на 40 тысяч загалоўных слоў узнікла на самым пачатку існавання незалежнай Рэспублікі Беларусь. Яго распрацоўка пачалася каля дваццаці гадоў таму, у 1992 г„ калі Уладзімір Марцінеўскі з Мінскага дзяржаўнага лінгвістычнага ўніверсітэта сфармаваў творчую групу з мэтай стварэння грунтоўнага двухмоўнага слоўніка для школьнікаў, студэнтаў і іншых патэнцьійных карыстальнікаў. Аўтарскі калектыў на чале з Марцінеўскім, з якім шчыльна супрацоўнічаў вядомы перакладчык-германіст Лявон Баршчэўскі, пачаў актыўную працу над рукапісам. Пасля заўчаснай смерці Уладзіміра Марцінеўскага, пачынаючы з 1994 г. агульнае кіраўніцтва праектам пераняў Мікалай Кур’янка. Беларуская частка слоўніка бьіла першапачаткова прапанаваная супрацоўнікамі кафедры беларускай мовы і літаратуры лінгвістычнага ўніверсітэта Алай Сакалоўскай і Віктарам Рудакоўскім, пэўную дапамогу якім аказваў навуковы супрацоўнік Інстытута мовазнаўства Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі Вячаслаў Шчэрбін. Пазней найболыпы ўклад у папаўненне і распрацоўку слоўніка ўнеслі Мікалай Кур’янка і Лявон Баршчэўскі. Колькасць рэестравых слоў была істотна павялічаная. Над падрыхтоўкай часткі артыкулаў слоўніка працавала досыць вялікая група лінгвістаў, у якую ўваходзілі і прадстаўніцы маладзейшага пакалення нямецкіх мовазнаўцаў спадарыня Юлія Шэлер і спадарыня Моніка Кёстнэр. Праца над падрыхтоўкай слоўніка да друку ішла няпроста: фінансаванне праекта, пошукі выдаўца і пытанне давядзення кнігі да друку доўгі час нс вырашаліся, хоць увесь гэты час праца над рукапісам не перапынялася. Пры гэтым вялікае значэнне мела фінансавая і тэхнічная дапамога з боку Аляксея Серкі. Слоўнік быў папоўнены значнай колькасцю лексікі з галін эканомікі, фінансаў і гандлю. Урэшце на праект сваю ўвагу звярнуў прыватньт выдавец і перакладчык Зміцер Колас. Менавіта ён у 2006 г. ажыццявіў і выданне «Нямецка-беларускага слоўніка» Мікалая Кур'янкі. Сп. Колас з вялікім імпэтам узяўся за канчатковую рэалізацыю гэтага кніжнага праекта, які рыхтаваўся ў суме каля дваццаці гадоў. Гэты слоўнік мае зрабіцца надзейным і незаменным дапаможнікам для перакладу тэкстаў, а таксама для хуткага пошуку неабходных адпаведнікаў штодзённай побытавай і спецыяльнай лексікі. Беларуская мова на працягу апошніх гадоў набыла большую папулярнасць, і гэты слоўнік мусіць дапамагчы мацаваць беларуска-нямецкае ўзаемаразуменне і кантакты. Са свайго боку, Нямецка-беларускае таварыства (dbg) прыклала істотныя намаганні, каб выданне «Беларуска-нямецкага слоўніка» зрабілася магчымым. Тут я хацсў бы выказаць асаблівую падзяку майму калегу з управы таварыства Інга Пэцу, які істотным чынам паспрыяў выхаду гэтага слоўніка ў свет: без яго чыннага ўдзелу слоўнік і надалей заставаўся б ненадрукаваным. Падзяка належыць таксама Томасу Вайлеру, які ўзяў на сябе добраахвотны абавязак вычытаць карэктуру ўсяго рукапісу. Асабліва я хацеў бы падзякаваць федэральнаму міністэрству эканомікі і тэхналогій (Bundesministerium für Wirtschaft und Technologie) i праграме «TRANSFORM» за немалую дапамогу i падтрымку. Супрацоўніцтва гэтых устаноў з аўтарскім калектывам слоўніка прывяло да значнага пашырэння слоўнікавага рэестра за кошт эканамічнай Das vorliegende Belarussisch-Deutsche Wörterbuch markiert einen Meilenstein in den Kulturbeziehungen zwischen Belarus und Deutschland. Erstmals liegt ein umfassendes Nachschlagewerk vor, das die Sprachwelten beider Länder exzellent verbindet. Die Idee dieses Wörterbuches mit rund 70 000 Stichwörtern reicht zurück in die Anfänge des unabhängigen Staates Belarus. Die Arbeit am Buch begann etwa vor zwanzig Jahren, als Uladsimir Marzineuski von der Staatlichen Linguistischen Universität Minsk 1992 ein wissenschaftliches bilinguales Nachschlagewerk für Schule, Universität und Öffentlichkeit anregte. Die Autorengruppe um Uladsimir Marzineuski, darunter der bekannte Germanist Ljawon Barschtscheuski, begann in den neunziger Jahren mit der Erarbeitung des hier vorliegenden Wörterbuches. Nach dem überraschenden Tod Marzineuskis 1994 übernahm Mikalai Kurjanka die Leitung des Projekts. Das belarussische Wörterverzeichnis wurde zunächst vom Lehrstuhl für belarussische Sprache der Linguistik-Universität, hier insbesondere von Ala Sakalouskaja und Wiktar Rudakouski, zusammengestellt. Ihnen zur Seite stand Wjatschaslau Schtscherbin vom Institut für Sprachkunde der Belarussischen Akademie der Wissenschaften. Eine gründliche Ergänzung und Bearbeitung erfuhr das Manuskript später von Kurjanka und Barschtscheuski. Die Zahl der Stichworte wurde deutlich erweitert. Eine größere Gruppe von Linguisten, darunter auch zwei deutsche Nachwuchsforscherinnen, Frau Julia Scheller und Monika Köstler, hat bei der Ausarbeitung eines Teils der Wortartikel mitgewirkt. Die Vorbereitung zum Druck gestaltete sich schwierig: die Finanzierung, Verlagssuche und Herausgabe verzögerten sich immer wieder, obgleich auch in dieser Zeit die Arbeit am Wörterbuch fieberhaft fortgesetzt wurde, dabei erwies sich vor allem die finanzielle und technische Mitarbeit von Aljaksej Scrka als unverzichtbar. Die Lexik wurde zudem um zahlreiche Stichwörter aus dem Sprachfeld der Wirtschaft ergänzt. Um diese Zeit wurde der Privatverleger, Übersetzer und Herausgeber Smizer Kolas auf das Projekt aufmerksam. Kolas hatte 2006 bereits das Deutsch-belarussische Wörterbuch von Mikalai Kurjanka veröffentlicht. Mit großem Engagement machte es sich Kolas zur Aufgabe, dieses zwei Jahrzehnte währende wissenschaftliche und kulturverbindende Buchprojekt zu einem erfolgreichen Abschluss zu führen. Das Wörterbuch ist für belarussische und deutsche Benutzer ein zuverlässiges, unverzichtbares Hilfsmittel bei der Übersetzung von Texten wie auch beim schnellen Nachschlagen von Begriffen aus Fachund Alltagssprache. Das Belarussische hat gerade in den vergangenen Jahren an Popularität gewonnen. Dieses Wörterbuch wird helfen, das Verständnis füreinander auszubauen und die belarussischdeutschen Beziehungen zu festigen. Die deutsch-belarussische Gesellschaft (dbg) hat sich von deutscher Seite bemüht, das Erscheinen des Belarussisch-deutschen Wörterbuchs zu ermöglichen. Insbesondere danke ich meinem dbg-Vorstandskollegen Ingo Petz, der sich maßgeblich für die Realisierung des Wörterbuches eingesetzt hat. Ohne ihn hätte es wohl kaum so schnell zu einer Drucklegung kommen können. Dank gilt auch Thomas Weiler, der sich bereit erklärte, das gesamte Wörterbuch Korrektur zu lesen. Ein ganz besonderer Dank gilt dem Bundesministerium für Wirtschaft und Technologie sowie dem TRANSFORM-Programm für die großzügige Hilfe und Unterstützung. Die Zusammenarbeit führte auch zur Erweiterung der wirtschaftlichen Lexik des Bandes. Es liegt ein Werk vor, das eine belarussisch-deutsche Koproduktion ist, ein beeindrucken- тэрміналогіі. У выніку мы маем працу, якая ёсць пераканаўчым сведчаннем навуковай кампетэнтнасці і інтэнсіўнасці міжмоўных дачынснняў. «Беларуска-нямецкі слоўнік», у дадатак да існуючых літаратурных перакладаў, бібліяграфічных прац і гістарычных манаграфій, робіцца важкай часткай духоўна-культурнага ўзаемаабмену паміж Беларуссю і Германіяй. Яшчэ раз выказваю глыбокую падзяку ўсім, хто працаваў над ажыццяўленнем гэтага праекта. Берлін, 1 ліпеня 2010 г. Райнэр Лінднэр, старшыня Нямецка-беларускага таварыства (dbg), выканаўчы дырэктар Камісіі нямецкага эканамічнага супрацоўніцтва з краінамі Усходняіі Еўропы. des Zeugnis wissenschaftlicher Gelehrsamkeit und intensiver Sprachbeziehungen. Den zahlreichen Literaturübersetzungen, den Bibliographien oder den Abhandlungen zur Geschichte kann jetzt ein entscheidendes Element des geistig-kulturellen Austauschs zwischen Belarus und Deutschland hinzugefügt werden: ein belarussisch-deutsches Wörterbuch. Mein Dank gilt allen, die daran mitgearbeitet haben.