Слоўнік акцёра і рэжысёра

 

А. Каляда

СЛОЎНІК АКЦЁРА I РЭЖЫСЁРА

Мінск „Вышэйшая школа”

1995

ББК 85.33я2 К 17

УДК 792 (038)

Рэкамендаваны секцыяй грамадазнаўчай тэрміналогіі Рэспубліканскай тэрміналагічнай камісіі пры АН Беларусі, Навукова-метадычнай радай Беларускай акадэміі мастацтваў і Навукова-метадычным цэнтрам вучэбнай кнігі і сродкаў навучання Міністэрства адукацыі і навукі Рэспублікі Беларусь

Каляда А.

К 17 Слоўнік акцёра і рэжысёра. — Мн.: Выш. шк., 1995. — 210 с.

ISBN 5-339-01041-4.

Уключаны прафесіяналізмы мовы акцёра і рэжысёра, а таксама частка агульнаўжывальных слоў і слоў гутарковага стылю, якія характарызуюць чалавека, раскрываюць яго эмацыянальны стан (больш за 4500 слоў).

Для студэнтаў і навучэнцаў ВНУ і сярэдніх спецыяльных устаноў культуры практычных працаўнікоў тэатра, а таксама для ўсіх аматараў мастацтва.

БЗ 36 — 94                                              ББК 85.33я2

© A. А. Каляда, 1995

і мастацтва, тэатральнага

79200000000 -070

^К М304(03)-95

ISBN 5-339-01041-4

ПРАДМОВА

Прапануемы чытачу Слоўнік з’яўляецца першай спробай стварэння на Беларусі дапаможніка, у якім сабраны прафесіяналізмы і непрафесіяналізмы мовы акцёра і рэжысёра. За асноўную задачу Слоўніка вызначана садзейнічаць засваенню чытачамі слоў і словазлучэнняў роднай мовы, звязаных пераважна з прафесійнай дзейнасцю акцёра і рэжысёра драматычнага тэатра. 3 мэтай узбагачэння іх вуснай мовы, павелічэння слоўнікавага запасу ў Слоўнік уключана таксама частка агульнаўжывальных слоў і слоў гутарковага стылю, якія пэўным чынам характарызуюць чалавека, раскрываюць яго эмацыянальны стан, выяўляюць яго псіхіку, некаторыя ўстарэлыя і абласныя словы, што сустракаюцца ў тэкстах сучасных п’ес і іншых мастацкіх творах.

Слоўнік складаецца з рознатыповых артыкулаў, у якіх загаловачныя словы размешчаны ў алфавітным парадку. Кожны слоўнікавы артыкул уключае: загаловачнае слова; граматычную, акцэнтуацыйную і сэнсавую характарыстыку слова. Загаловачныя словы прыводзяцца па традыцыі ў пачатковай форме: назоўнікі — у назоўным склоне адзіночнага ліку; прыметнікі і дзеепрыметнікі — у назоўным склоне адзіночнага ліку мужчынскага роду; дзеясловы — у неазначальнай форме (абавязковымі формамі дзеяслова з’яўляюцца формы 1-й, 2-й і 3-й асобы адзіночнага ліку). Калі слова мнагазначнае, то прыводзяцца толькі тыя значэнні, якія маюць дачыненне да прадмета апісання.

Для зручнасці карыстання Слоўнікам падаецца руска-беларускі індэкс слоў у алфавітным парадку.

Пры ўкладанні Слоўніка выкарыстаны,наступныя крыніцы: Тлумачальны слоўнік беларускай мовы. Мн., 1977 — 1984, т. 1 — 5; Русско-белорусскнй словарь. 2-е нзд. Мн.,.1982, т. 1 — 2; Энцыклапедыя літаратуры і мастацтва Беларусі. Мн., 1984 — 1987, т. 1 — 5; Театральная энцнклопедня. М., 1961 — 1967, т. 1 — 5; Араійонкава Г. У., Лемцюгова В. П. Слоўнік цяжкасцей беларускай мовы. Мн., 1986; Слоўнік беларускай мовы. Мн., 1987; Павй Патрйс. Словарь театра. М., 1991; Сыромятнйкова М. Мсторня прнчёскл. 2-е нзд. М., 1989; Базанов В. Техннка н технологня сцены. Л., 1976; Базанов В. В. Сцена XX века. Л., 1990; Kupueea Е. В. йсторня костюма. М., 1967;

Кйрсанова Р. М. Розовая ксандрейка н драдематовый платок: Костюм — веіць н образ в русской лнтературе 19 в. М., 1989; Ключнйков Д. А., Снежнйцкйй Л. Д. Театральные драпнровкн. 2-е нзд. М., х 1971; Лнтературный энцнклопеднческнй словарь. М., 1987; Школьнйков С. П. Основы сценнческого грнма. Мн., 1976; Даль В. Толковый словарь жнвого велнкорусского языка: В 4 т. Спб.; М., 1880 — 1882; Фнлософскнй словарь. 5-е нзд. М., 1987; Этнаграфія Беларусі: Энцыклапедыя. Мн., 1989.

Заўвагі і пажаданні просьба дасылаць на адрас: 220012, Мінск, праспект Францыска Скарыны, 81. Беларуская акадэмія мастацтваў.

А. Каляда

АБАГУЛЬНЙЦЬ, -яю, -йеш, -яе. 1. Знаходзіць агульнае ў розных думках, фактах, выказваннях і на падставе гэтага рабіць вывад. 2, Назіраючы за пэўнай катэгорыяй людзей, знаходзіць характэрнае і на падставе гэтага ствараць мастацкі вобраз. 3. Тыпізаваць; аб’ядноўваць, злучаць у нешта адзінае.

АБАМЛЁЛЫ, -ая, -ае. Які страціў прытомнасць; анямелы, здранцвелы.

АБАМЛЁЦЬ, -ёю, -ёеш, -ёе. Страціць прытомнасць; анямець, збянтэжыцца ад страху, нечаканага здзіўлення і пад.

АБА'ЧЛІВЫ, -ая, -ае. Асцярожны, разважлівы.

АБАЙЛЬНЫ, -ая, -ае. Які мае абаяльнасць; прывабны, чароўны.

АБАЙННЕ, -я. Прыцягальная сіла каго-, чаго-н.

АББЗРСАЦЬ, -аю, -аеш, -ае. Неахайна абвязаць што-н., аблытаць вяроўкай, шпагацінай і пад.

АБВІНАВА'ЧВАЦЬ, -аю, -аеш, -ае. Папракаць, асуджаць за што-н.

АБВІНЎЦЬ, -нў, -нёш, -нё; -нём, -няцё. Абгарнуць, ахінуць, абкруціць.

АБВ0СТРАНЫ, -ая, -ае. 1. Больш востры, чым звычайна; павышаны, узмоцнены (пра пачуцці, адносіны, успрыманні і пад.). 2. Жорсткі, напружаны (аб якіх-н. адносінах, супярэчнасцях).

АБВЫКЛЫ, -ая, -ае. Такі, да якога прывыклі, які стаў звычайным, заўсёдным.

АБГАВАРЫЦЬ, -гаварў, -гаворыш, -гавбрыць. 1. Усебакова разгледзець, абмеркаваць, дзелячыся сваімі думкамі. 2. Нядобразычліва выказацца пра каго-н., зганіць, абылгаць.

АБГРУНТАВА'ННЕ, -я. Тое, чым што-н. абгрунтоўваецца; довад, доказ.

АБГРУНТАВА'НЫ, -ая, -ае. Падмацаваны пераканальнымі доказамі.

АБГРУНТАВАЦЬ, -тўю, -тўеш, -тўе. Пацвердзіць фактамі, прывесці пераканальныя доказы на карысць каго-, чаго-н.

АБДЬІМКІ, -аў. Ахопліванне рукамі каго-н. (выказваючы пачуцці радасці, замілавання і пад.).

АБ’ЁКТ, -а. З’ява, падзея, прадмет, асоба, якія падпадаюць пад уздзеянне Ka­ro-, чаго-н. (аб’ект увагі артыста, выканаўцы; аб’ект назірання).

АБЕРАГА'ЦЬ, -ёю, -ёеш, -äe. Засцерагаць, ахоўваць ад чаго-н. шкоднага, небяспечнага; вартаваць, пільнаваць.

АБЕРАЖЛ/ВЫ, -ая, -ае. Поўны адчування небяспекі; засцярожлівы.

АБЁРУЧ. Абедзвюма рукамі (абхапіць, узяць што-н.).

АБІБО'К, -а. Лежабок, гультай.

АБЛА'ШЧЫЦЬ, -шчу, -шчыш, -шчыць. Ласкава абысціся з кім-н., выказаць увагу, спагаду да каго-н., пашкадаваць.

АБЛА'ЯЦЬ, -йю, -ёеш, -äe. Абазваць грубымі словамі, зняважыць.

АБЛ(ЧЧА, -а. Твар; рысы, выраз твару; вонкавы выгляд каго-н.

АБМ0ВІЦЦА, -мбўлюся, -мбвішся, -мовіцца. Памыліцца пры размове, сказаць не тое, што трэба; нечакана прыгадаць што-н.

АБНАДЗЁІЦЬ, -дзёю, -дзёіш, -дзёіць. Паабяцаўшы што-н., запэўніўшы ў чымн., абудзіць надзею.

АБРА’ЗА, -ы. Тое, што можа абразіць каго-н.; зняважлівы ўчынак, зняважлівае слова і пад.

АБРА’ЗІЦЬ, -рАжу, -рйзіш, -рйзіць, Пакрыўдзіць каго-н. зняважлівым словам або дзеяннем.

АБРЫДЗЕЦЬ, -ею, -ееш, -ее; абрыдзеў, -дзела і абрыд, -ла. Надакучыць, апрыкраць; прыесціся.

АБСТАЛЯВА'ННЕ СЦЗНЫ (м ех а н і ч н а е). Сучасны тэатр складаецца з 2 асноўных частак — сцэны і глядзельнай залы, якія аддзелены адна ад другой капітальнай партальнай сцяною са спецыяльным праёмам — партальнай аркаю, верхняя частка якой пакрываецца рамай — «арлекінам», за якім знаходзіцца спецыяльная супрацьпажарная «сцяна» — заслона. Апушчаная ўніз, яна герметычна падзяляе глядзельную залу і сцэну. Адным з найбольш важных механізмаў абсталявання партальнай аркі з’яўляецца антрактавая заслона. За супрацьпажарнай заслонаю знаходзіцца пад’ёмна-апускная заслона. Для змены памераў люстра сцэны па вертыкалі служыць партальная падуга, за якой, з правага і левагя бакоў сцэны, прымацаваны партальныя кулісы, якія могуць мяняць люстра сцэны па гарызанталі. А. с. зманціравана ў розных кутках і частках сцэны (ад каласнікоў да ніжняга трума). На кожным плане сцэны паралельна партальнай арцы замацаваны сафіты, што служаць для асвятлення дэкарацый кожнага плана. Планшэт сучаснай сцэны драматычнага тэатра абсталяваны рознымі механізмамі, найбольш распаўсюджаным з якіх з’яўляецца паваротны круг. У оперна-балетным тэатры вялікае значэнне мае пад’ёмна-апускны планшэт з асобнымі пляцоўкамі, у якіх умайстраваны люкі правалу. На сцэнах, дзе ёсць вялікія бакавыя запаснікі, знайшла шырокае прымяненне сістэма фурак (невысокіх пляцовак на калёсах, на якіх загадзя манціруюцца дэкарацыі трох бліжэйшых карцін).

АБУДЗ/ЦЦА, абуджўся, абўдзішся, абўдзіцца. 1. Перастаць спаць, прачнуцца. 2. Перастаць быць спакойным, напоўніцца чым-н.; вярнуцца да жыцця, дзейнасці. 3. Узнікнуць, выявіцца (пра пачуцці, уласцівасці, якасці і пад.).

АБЎРЫЦЦА, -руся, -рышся, -рыцца. Стаць абураным; разгневацца.

АБУРЭННЕ, -я. Вельмі моцнае незадавальненне, гнеў.

АБХОДЖВАЦЬ, -аю, -аеш, -ае. Паддобрываючыся да каго-н., імкнуцца пераканаць у чым-н., схіліць да чаго-н. (на што-н.).

АБЦЯРПЁЦЦА, -цярплйся, -церпішся, -цёрпіцца. Звыкнуцца з чым-н. непрыемным, з якімі-н. непаладкамі, цяжкасцямі і пад.

АБЫХ0ДЛІВЫ, -ая, -ае. Ветлівы, далікатны ў абыходжанні.

АБЫ-ХТО’, абы-кагб. Хто-н., любы, хто папала, кожны.

АБЫ-ШТСГ, абы-чагб. 1. Што-н., што папала. 2. Непатрэбшчына, глупства.

АБЫ-ЙК Неахайн'а; нядбала.

АБЫЙКАВАСЦЬ, -і. Адсутнасць цікавасці да каго-, чаго-н.; раўнадушнасць да навакольнага наогул.

АБЯЦА'ННЕ, -я. Дабравольнае абавязацельства зрабіць што-н.

АБЯЦАЦЬ, -йю, -йеш, -Ае. 1. Даваць абяцанне што-н. зрабіць; даваць абяцанне каму-н. аддаць, перадаць што-н. 2. Выклікаць якія-н. спадзяванні, падаваць надзеі на што-н.

АВАНЗАЛА, -ы. Памяшканне перад галоўнай залай; вестыбюль перад партэрам глядзельнай залы.

АВАНЛ0ЖА, -ы. Невялікае памяшканне перад уваходам у тэатральную ложу.

АВАНСЦЗНА, -ы. Высунутая ў глядзельную залу адкрытая пляцоўка ад заслоны да пярэдняга краю тэатральнай сцэны.

АВА'ЦЫЯ, -і. Калектыўнае выказванне гледачоў працяглымі воплескамі, радаснымі воклічамі «брава», «біс» на тэатральных пастаноўках, канцэртах адабрэння, захаплення.

АДВО’ЛЬНЫ, -ая, -ае. 1. Нічым не абмежаваны, вольны. 2. Непераканальны, бяздоказны, які не выклікаецца неабходнасцю, беспадстаўны. 3. Які праводзіцца самавольна.

АДЗЁННЕ СЦЗНЫ Кулісы, падугі, заднік, заслона.

АДЗГНСТВА ЧА'СУ, МЁСЦА, ДЗЁЯННЯ. Адзін з асноўных прынцыпаў нарматыўнай эстэтыкі класіцызму, які абавязваў драматурга канцэнтраваць сцэнічнае дзеянне вакол аднаго сюжэтнага цэнтра, абмежаванага месцам яго развіцця і часам (не болей як 24 гадзіны).

АДМЁТНЫ, -ая, -ае. He падобны на іншых; своеасаблівы, непаўторны, характэрны.

АДМЫСЛО'ВЫ, -ая, -ае. Цудоўны, выдатны, надзвычайны.

АДНАЎЛЁННЕ СПЕКТА'КЛЯ. Рэстаўрацыя дэкарацый, касцюмаў, увод новых выканаўцаў у стары спектакль.

адукАцыя ТЭАТРА'ЛЬНАЯ. 1. Сукупнасць ведаў, прафесійных уменняў і навыкаў у галіне тэатральнага мастацтва. 2. Навучанне майстэрству акцёра, рэжысёра.

АКРАБА'ТЫКА, -і. Від гімнастыкі, які выкарыстоўваецца ў тэатральных школах для развіцця пластыкі цела будучых артыстаў.

АКРАБАТЫЧНЫ, -ая, -ае эцюд, кампазіцыя, дзеянне. Складаецца з шэрага практыкаванняў, у якіх выканаўцы дэманструюць мускульную сілу і пластыку цела.

АКРАВЁРШ, -а. Верш, у якім пачатковыя літары радкоў складаюць якое-н. імя, слова або фразу.

АКСЕСУА'Р, -a. I. Прыналежнасць чаго-н. 2. звычайна мн. (аксесуіры, -аў). Прадметы бутафорыі, рэквізіту, дэкарацый.

AKT, -а. Закончаная частка драматургічнага твора або тэатральнага спектакля, прадстаўлення.

АКТА'ВА, -ы. Васьмірадковая страфа, у якой першыя шэсць радкоў аб’яднаны дзвюма перакрыжаванымі рыфмамі, а два апошнія — сумежнай рыфмай.

АКТЗТ, -а. Страфа з 8 вершаваных радкоў; тое ж, што і васьмірадк о ў е.

АКЦЁР, -а. Выканаўца мужчынскіх роляў у драматычных, оперных, балетных, аперэтачных спектаклях, эстрадных і цыркавых прадстаўленнях, кінаі тэлефільмах.

АКЦЁРКА, -і. Выканаўца жаночых роляў.

АКЦЁРСКАЕ МАСТА'ЦТВА. Від выканальніцкай творчасці акцёраў.

АКЦЁРСКІ, -ая. Стасуецца да акцёраў і іх дзейнасці (акцёрскі касцюм, голас, грым і пад.; акцёрская знешнасць, пастава і пад.).

АКЦЁРСТВА, -а. Прафесія, занятак.

АКЦЗНТ, -у. Своеасаблівае вымаўленне, уласцівае тым, хто гаворыць на чужой мове; адметнасць вымаўлення ў той ці іншай мясцовай гаворцы або мове. У тэатры А. выкарыстоўваецца для індывідуальнай характарыстыкі мовы персанажаў.

АКЦЭНТАВА'ЦЬ, -тўю, -тўеш, -тўе. 1. Выдзеліць (выдзяляць), падкрэсліць (падкрэсліваць) тое, што ўяўляецца найбольш істотным, важным, неабходным; засяродзіцца на кім-, чым-н. 2. Звярнуць увагу на каго-, што-н.

АКЦЭНТНЫ ВЕРШ. Від танічнага верша. Рытм яго заснаваны на аднолькавай (або прыблізна аднолькавай) колькасці акцэнтаў (апорных рытмічных націскаў) у вершаваных радках. Колькасць міжнаціскных складоў неаднолькавая (ад 0 да 8).

АЛАГІЗМ, -у. Што-н. нелагічнае, несумяшчальнае з законамі і правіламі логікі; стылістычны прыём парушэння лагічных сувязей у мове, дзеяннях, учынках з мэтай стварэння эфекту камізму, іроніі і да т. п.; бяссэнсіца.

АЛАГ/ЧНЫ, -ая, -ае. Нелагічны, несумяшчальны з законамі і правіламі логіісі; бяссэнсны.

АЛЕГ0РЫЯ, -і. У літаратуры і мастацтве — выражэнне адцягненага паняцця пры дапамозе канкрэтнага мастацкага вобраза; іншасказальнасць.

АЛІТЭРАЦЫЯ, -і. Паўтарэнне аднолькавых або падобных зычньіх гукаў у вершы, што надае паэтычнай мове асаблівую гукавую выразнасць.

АМАГРАФІЧНАЯ РЫФМА. Рыфма, утвораная спалучэннем слоў, якія пішуцца аднолькава, але гучаць па-рознаму.

АМАНІМІЧНАЯ РЫФМА. Рыфма, у якой спалучаюцца аднолькавыя па гучанні, але розныя па значэнні словы.

АМАФОННАЯ РЫФМА. Рыфма, у якой спалучаюцца словы з аднолькавым (ці амаль аднолькавым) гучаннем, але розным напісаннем і сэнсам. Характарам і выяўленчай сутнасцю А. р. блізкая да аманімічнай і каламбурнай.

АМПЛУА’. Умоўны падзел роляў і акцёраў на своеасаблівыя характарныя групы. А. былі ўжо ў антычным тэатры, дзе меў месца дакладны падзел выканаўцаў у адпаведнасці са значнасцю ролі (1-ы акцёр — пратаганіст, 2-і — дэўтэраганіст, 3-1 — трытаганіст) і жанрам твора (трагедыя, камедыя). У сярэдневяковым тэатры — камічныя, асобныя алегарычныя персанажы ў маралітэ, містэрыях. Замацавалася А. у італьянскай камедыі масак, дзе патрабавалася спецыялізацыя акцёра як выканаўцы пэўнай маскі (Арлекін, Панталоне і інш.). Строгі падзел на А. у адпаведнасці з сацыяльнай прыналежнасцю героя існаваў у класіцыстычным тэатры (кароль, тыран, палюбоўнік, наперснік і інш.). У Расіі А. уведзены на ўзор французскіх у 1766 г. Найболып пашыраныя А. у рускіх драматычных тэатрах: мужчынскія — герой, комік, 1 -ы палюбоўнік, 2-1 палюбоўнік, прастак, рэзанёр, фат, неўрастэнік (з пачатку 19 ст. новае А.), жаночыя — гераіня, субрэтка, інжэню, травесці, камічная старая, грандам і інш. Акцёрскае мастацтва беларускага тэатра, якое развівалася ў плыні сцэнічных прынцыпаў МХАТ, з самага пачатку адмовілася ад А. у класічным разуменні гэтага слова. Такая тэндэнцыя наглядаецца і ў сучасным беларускім тэатры.

АМФІБРА’ХІЙ, -я. Антычная трохскладовая стапа. Гэта стапа мела і іншую назву — брахіхарэй, г. зн. стапа, якая складаецца з кароткага склада і харэя. У сілаба-танічнай сістэме вершаскладання А. — трохскладовая стапа з націскам на сярэднім складзе.

АМФІТЭА'ТР, -а. Глядзельная зала (або яе частка), якая мае ступекьчатую сістэму. размяшчэння месцаў для гледачоў. А. выкарыстоўваецца ў кінатэатрах, тэатральных, цыркавых, спартыўных будынках. Па форме А. падзяляюць на круглыя, веерныя, сектапальныя. У Ста-

ражытнай Грэцыі і Рыме — манументальнае збудаванне для масавых публічных відовішчаў: баёў гладыятараў, цкавання дзікіх звяроў, тэатралізаваных прадстаўленняў. Канструкцыйную аснову А. складала сістэма арак 1 слупоў, паміж якімі знаходзіліся галерэі 1 лесвіцы. Рады для гледачоў спускаліся ўніз і ішлі паўкругам або кругам вакол арэны.

АНАГРА'МА, -ы. Перастаноўка літар у слове, пры якой атрымліваецца новае слова (hoc — сон, кот — ток, ліпа — піла).

АНАГРА'МНАЯ РЫФМА. Рыфма, у якой асобныя склады ці гукі ў рыфмаваных словах ідуць не ў аднолькавай паслядоўнасці, а як бы мяняюцца месцамі.

АНАКРЭАНТЫЧНАЯ ПАЭ'ЗІЯ. Від лірычнай паэзіі, што ўслаўляе хараство і радасці жыцця, паэзіі мілагучнай і жыццярадаснай. Назва паходзіць ад імя старажытнагрэчаскага паэта Анакрэона (Анакрэонта, 570? — 478 да н. э.), асноўнымі тэмамі песень якога былі віно, каханне, бестурботная весялосць.

АНА'ЛІЗ ВЫКАНАЛЬНІЦКІ. Разбор мастацкага твора з мэтай падрыхтоўкі да сцэнічнага выканання яго.

АНА'ЛІЗ ЛІТАРАТЎРНАГА ТВО'РА. Раздзяленне літаратурнага твора на састаўныя часткі з мэтай больш глыбокага вывучэння ix 1 ўсёй мастацка-вобразнай сістэмы, раскрыцця аўтарскай задумы і яе ўвасаблення.

АНАНСАВА'ЦЬ, -сўю, -сўеш, -сўе. Рабіць (зрабіць) анонс, папярэдне аб’явіць (аб’яўляць) аб чым-н.

АНА’ПЕСТ, -а. Антычная чатырохдольная стапа з трох складоў: два кароткія і адзін доўгі. У сілаба-танічнай сістэме вершаскладання — трохскладовая стапа з рытмічным націскам на апошнім складзе.

АНАТА'ЦЫЯ, -1. Сціслы змест і ацэнка п’есы, спектакля, лібрэта, канцэрта, тэатралізаванага прадстаўлення, кнігі, артыкула і інш.

АНА'ФАРА, -ы. Паўтарэнне ў вершах адных 1 тых жа гукаў, гукаспалучэнняў, слоў ці выразаў на пачатку сумежных рытмічных радкоў або суседніх строф. Пашырана ў вуснай народнай

творчасці і пісьмовай літаратуры. Бывае гукавая, лексічная і сінтаксічная а.

АНГАЖЭМЁНТ, -a. 1. Запросіныартыста, групы артыстаў або калектыву для ўдзелу ў спектаклях ці канцэртах на пэўны тэрмін па дагаворы. 2. Дакумент, у якім акрэслены ўмовы запросін артыста ці тэатральнай трупы для выступленняў на пэўны тэрмін у спектаклях, канцэртах ці са спектаклямі, канцэртамі.

АНГАЖЫРАВАЦЬ. 1. Запрасіць (запрашаць) асобных артыстаў або цэлы калектыў на працу на пэўны тэрмін па дамове. 2. Запрасіць (запрашаць) даму на танец.

АНО'НС, -а. Папярэдняя аб’ява аб выступленні артыста, тэатральнай трупы, ансамбля і інш. або папярэдняя, без падрабязных звестак афіша, у якой паведамляецца аб спектаклі, выступленні «зорак» эстрады, майстроў мастацкага слова і да т. п. У 17 — 18 ст., пераважна ў французскім тэатры, А. уяўляў сабою кароткі зварот са сцэны да публікі перад пачаткам спектакля (і асобных яго актаў) з паведамленнем пра пастаноўку, пра дзейных асоб, выканаўцаў, па заканчэнні спектакля — аб значэнні развязкі і інш. Адначасова рэкламаваліся будучыя спектаклі тэатра. А. з’яўляўся арганічным элементам спектакля і выконваўся лепшымі акцёрамі трупы. Выканаўцы А. ("анансёры") выступалі ў своеасаблівых касцюмах, пры выхадзе на сцэну выконвалі т. зв. кампліменты (тры паклоны — прама, налева і направа). Анансаванне грунтавалася звычайна на імправізацыі, суправаджалася дасціпнымі жартамі і інш. Пазней А. набыў характар звычайнай інфармацыі і прамаўляўся інспектарам сцэны, памочнікам рэжысёра або дзяжурным адміністратарам.

АНСАМБЛЬ, -я. 1. Мастацкая зладжанасць, стройнасць выканання драматычнага, опернага, балетнага спектакля, твора. 2. Група артыстаў, якія выступаюць разам і складаюць адзіны мастацкі калектыў.

AHTPÄKT, -у. 1. Перапынак паміж актамі спектакля ці аддзяленнямі канцэрта, цыркавога паказу. Служыць для адпачынку выканаўцаў і гледачоў, змены

дэкарацый. 2. Музычны твор, які з’яўляецца ўступам да якога-н. акта (акрамя першага), карціны опернага, балетнага або драматычнага спектакля.

АНТРЭ. 1. Парадны ўваход тэатра.

2. У балеце — уступная частка некаторых танцавальных формаў. Танцавальны выхад на сцэну аднаго або некалькіх выканаўцаў. 3. У цырку — сюжэтная размоўная ці пантамімічная сцэнка, якую выконваюць клоуны.

АНТРЭПРЫЗА, -ы. Прыватнае відовішчнае прадпрыемства, створанае і ўзначаленае антрэпрэнёрам. А. спыніла сваё існаванне ў Расіі ў 1919 г. пасля выдання дэкрэта аб нацыяналізацыі тэатраў.

АНТРЭПРЭНЁР, -а. Прадпрымальнік, уладальнік, утрымальнік прыватнага відовішчнага прадпрыемства (тэатра, цырка і інш.). У Англіі называецца менеджэрам, у Італіі — імпрэсарыо, у Амерыцы — прадзюсэрам. А. існуюць з часоў узнікнення прафесійных трўп (да 16 ст.), у Расіі з’явіліся ў 18 ст., на Беларусі — у апошняй чвэрці 18 — пачатку 19 ст.

АНТЫГЕРОЙ, -я. Тып персанажа ў літаратуры 19 — 20 ст., які ў той ці іншай ступені процістаіць традыцыйнаму вобразу героя сваім характарам і выступае носьбітам пэўных грамадскіх і эстэтычных з’яў. Упершыню слова А. увёў у літаратуру Ф. Дастаеўскі ў «Запісках з падполля» (1864). Духоўныя папярэднікі А. у літаратуры пачатку 19 ст. — «выключная асоба» (героі Бальзака, Стэндаля), «лішні чалавек» (героі Пушкіна, Лермантава).

АНТЫПОД, -а. Людзі, групы людзей і пад., якім уласцівы процілеглыя погляды, якасці, густы, звычкі.

АНТЫТЭ’ЗА, -ы. Супрацьпастаўленне або проціпастаўленне кантрастных з’яў, паняццяў, вобразаў і г. д., якое ўтварае адзінае лагічнае цэлае.

АНТЫТЗЗІС, -а. Суджэнне, якое проціпастаўляецца тэзісу.

АНТЫФРА’ЗІС, -а. Выкарыстанне слова ці выразу ў процілеглым, звычайна іранічным значэнні. Часта сустракаецца

ў беларускай народнай паэтычнай творчасці.

АНТЫЧНАЕ ВЕРШАСКЛАДАННЕ. Сістэма вершаскладання, заснаваная на ўпарадкаваным чаргаванрі ў вершаваных радках доўгіх і кароткіх складоў. Узнікла ў 8 ст. да н. э. у Старажытнай Грэцыі, у 3 ст. да н. э. перайшло ў Рым, шырокае развіццё атрымала ў антычнай літаратуры. Яго называюць таксама метрычным вершаскладаннем.

АНТЫЧНАЯ ДРАМАТУРГІЯ. Драматургія Старажытнай Грэцыі і Старажытнага Рыма, узнікненне якой адносіцца да 6 ст. да н. э. Найбольш плённыя часы А. д. супадаюць з перыядам росквіту грэчаскай трагедыі і старажытнай антычнай камедыі (5 ст. да н. э.), а таксама бытавой камедыі, спачатку ў Грэцыі (4 — 3 ст. да н. э.), затым у Рыме (3 — 2 ст. да н. э.). А. д. з’явілася першым у Еўропе драматургічным родам літаратуры, у якім склаліся яго асноўныя віды — трагедыя і камедыя, дала дасканалыя ўзоры паэтычнай творчасці (паэма, ода, гімн, сатыра, эпіграма, пародыя, ідылія, пасланне, эпітафія).

АНТЫЧНЫ ТЭА'ТР. Паняцце, якое аб’ядноўвае старажытнагрэчаскі і старажытнарымскі тэатр, а таксама тэатр некаторых краін Бліжняга Усходу. У часы развіцця А. т. (6 ст. да н. э. — 4 — 5 ст. н. э.) у Еўропе з’явіліся першыя пастаянныя тэатральныя збудаванні, узоры тэатральных машын і дэкарацыйнага афармлення спектакля.

АНТЫЧНЫЯ СТРОФЫ. Строфы старажытнагрэчаскай і старажытнарымскай паэзіі, у аснове якіх ляжала чаргаванне вершаваных радкоў рознага метра. У антычным вершаскладанні рыфмаў не было, таму 2-радковыя ці 4-радковыя строфы ўтвараліся галоўным чынам раўнамерным паўтарэннем у пэўных пазіцыях радкоў пэўных памераў.

АНШЛА’Г, -а. Аб’ява ў тэатры, кіно, цырку, філармоніі аб тым, што ўсе білеты прададзены — «поўны збор».

АПАВЯДАЛЬНІК і РАСПАВЯДА’ЛЬНІК, -а. Той, хто апавядае (распавядае) услых што-н., аб чым-н.

АПАВЯДАННЕ, -я. Невялікі мастацкі празаічны твор.

АПАВЯДАННЕ ВЕРШАВАНАЕ. Апавяданне вершам; невялікі сюжэтны твор, напісаны вершам; адзін з жанраў паэтычнага эпасу. У беларускай літаратуры развілося з гутаркі. Разнавіднасцю яго з’яўляецца быліца — адносна кароткае апавяданне пра незвычайныя здарэнні ў жыцці персанажаў (сустрэчы з чарцямі, дамавікамі, лесунамі і да т. п.).

АПАНТАНЫ, -ая, -ае. Ахоплены моцным душэўным узрушэннем, якое бурна выяўляецца ў паводзінах чалавека.

АПАРАТ АКЦЁРСКІ. Сукупнасць органаў і псіхафізічных уласцівасцей арганізма акцёра.

АПА'РТ, -а. Рэпліка, маналог, прамоўленыя ўбок і адрасаваныя гледачам, а не партнёру.

АПАФЕО'З, -у. 1. У Старажытнай Грэцыі і Рыме — абрад абагаўлення героя, імператара і інш. 2. Услаўленне, ушанаванне якой-н. асобы, падзеі, з’явы і інш. 3. Заключная, урачыстая масавая сцэна спектакля ці канцэртнай праграмы, у якой услаўляюцца народ, герой, выдатная гістарычная ці грамадская падзея.

АПЕРЭТА, -ы. 1. Музычна-вакальны твор камедыйнага характару з элементамі размовы. 2. Тэатр, у якім ставяцца музычна-вакальныя творы камедыйнага характару, які займае прамежкавае становішча паміж операй і драмай; музычна-сцэнічны паказ, у якім музычна-вакальныя і музычна-харэаграфічныя нумары чаргуюцца з размоўнымі сцэнамі, а аснову музычнай драматургіі складае масава-бытавая і эстрадная музыка (галоўным чынам куплетная песня і танец). Выкарыстоўваюцца ў А. і спецыфічна оперныя формы! арыя, ансамбль, хор, уверцюра, але яны больш простыя паводле будовы, што разам з агульнадаступным характарам музыкі адрознівае А. ад камічнайоперы з размоўнымі дыялогамі. Беларускі музычнакамедыйны тэатр бярэ пачатак у сінтэтычных формах народнага мастацтва (калядныя і вясельныя абрады, карагодныя гульні), у скамаростве, у інтэрмедыях

батлейкі, школьнага тэатра, у нарсінай драме. 3. Трупа тэатра аперэты.

АПЛАДЫСМЁНТЫ, -аў. Плясканне ў далоні ў знак ухвалы або прывітання; воплескі.

АП0ВЕСЦБ, -і. Мастацкі твор апавядальнага характару, які займае прамежкавае месца паміж раманам і апавяданнем.

АПОКРЫФЫ, -аў. Мастацкія аповесці ў сярэдневяковых літаратурах, сюжэтна звязаныя з Бібліяй, жыціямі святых, легендамі аб раі, пекле, канцы свету. Забараняліся царквой як некананічныя. У дахрысціянскія і раннехрысціянскія часы тэрмін А. ужываўся ў дачыненні да кніг вялікай мудрасці, чый глыбокі, патаемны сэнс быў даступны не кожнаму.

АПО'РНАЯ РЫФМА. Каранёвая рыфма, якая грунтуецца на сугуччы толькі націскных (апорных) складоў.

APABf3MbI, -аў. Словы, запазычаныя з дыялектаў арабскіх народаў Заходняй Азіі і Паўднёвай Афрыкі і з адзінай для ўсіх арабаў літаратурнай арабскай мовы. Невялікі пласт А. быў вядомы старабеларускай мове 16 — 17 ст., куды яны трапілі галоўным чынам праз пасрэдніцтва цюркскіх моў у выніку ваенных і эканамічных зносін славян з цюркамі: атлас (шаўковая тканіна), мула (у форме молла), кайданы, каран, султан 1 інш. Некаторыя А. ўвайшлі ў мовы многіх народаў свету: алкаголь, іслам, мумія, халіф і інш.

APÄTAP, -а. Асоба, якая выступае з прамовай публічна; той, хто валодае красамоўствам, майстэрствам вуснай мовы.

APÄTAPCKAE МАСТА'ЦТВА. Красамоўства; вуснае, па-мастацку апрацаванае маўленне, мэта якога — пераканаць у нечым слухачоў, схіліць іх да пэўных дзеянняў, учынкаў, рашэнняў. Лепшым узорам А. м. уласціва зліццё жыццёва важнай ідэі, актуальнага зместу з адточанай кампазіцыяй і моўнай формай. На Беларусі здаўна атрымалі пашырэнне многія роды 1 віды А. м. Як аратар праславіўся Кірыла Тураўскі, «словы» якога сведчаць пра высокую культуру А. м. у Старажытнай Русі 12

ст., пра сувязь з візантыйскімі і антычнымі традыцыямі.

АРАТАРСКАЯ ПРОЗА. Помнікі красамоўства, а таксама літаратурныя творы, напісаныя ў прамоўніцкім стылі. Асноўныя віды і назвы твораў А. п., што бытавалі ў мінулым на Беларусі: слова, прамова, казанне, пропаведзь, арацыя. Найбольшага росквіту дасягнула ў Старажытнай Грэцыі і Рыме, дзе выпрацавана тэорыя красамоўства — рыторыка.

АРА’ЦЫЯ, -1. Празаічны жанр у літаратуры Беларусі 17 — 18 сг. 3 А. выступалі шкаляры ў час розных свят (каляды, вялікдзень) і ў сувязі з заканчэннем навучальнага года, каб прадэманстраваць свае веды па рыторыцы, уменне прыгожа і лагічна гаварыць. А. выкарыстоўваліся таксама на пасяджэннях сеймікаў, сямейных урачыстасцях (віншавальныя прамовы свата). Некаторыя з А., дзе інсцэніраваліся пасяджэнні суда, набліжаліся па жанры да драматургічных твораў.

АР’ЕРСЦЭНА, -ы. Задняя частка сцэны. З’яўляецца працягам асноўнай яе часткі, служыць як памяшканне для размяшчэння накатных пляцовак для ўстаноўкі дэкарацый, якія ствараюць ілюзію вялікай глыбіні. А. з’явілася адначасова з глыбіннай сцэнай — карабком.

АРКА ПАРГАЛЬНАЯ (парталь н а е л ю с т р а). Асноўная частка канструкцыйнага афармлення сучаснай сцэны. А. п. складаецца з: а) архітэктурнай аркі — праёму ў капітальнай сцяне, што аддзяляе сцэну ад глядзельнай залы і звычайна мае пастаяннае мастацкае афармленне і пастаянную велічыню раскрыцця; б) ігравой А. п., раскрыццё і афармленне якой мяцяюцца ў залежнасці ад паказваемага на сцэне месца дзеяння. Па сваіх памерах ігравая А. п. звычайна меншая за архітэктурную і складаецца з партальных куліс і падугі або з рухомых партальных «вежаў» і мастка. Усе асноўныя памеры сцэны і глядзельнай залы разлічваюцца ў адпаведнасці з памерамі А. п.

АРЛЕК(Н, -a. 1. Традыцыйны персанаж італьянскай камедыі дэль артэ (камедыі масак). Створаны акцёрам А. Га-

наса ў 2-й палове 16 ст. А. займаў у трупе становішча 2-га Дзані — прастака, які заблытваў сваімі бязглуздымі выхадкамі інтрыгу камедыі. Насіў касцюм, на які былі панашываны шматлікія рознакаляровыя латкі, што абазначала беднасць і скупасць яго ўладальніка. У сярэдзіне 17 ст. у Францыі акцёр Д. Б’янкалелі змяніў характар і касцюм А. У яго выкананні А. ператварыўся ў 1 -га Дзані — хітрага, дасціпнага, злаязыкага інтрыгана, які актыўна ўдзельнічае ў развіцці дзеяння. Латкі на касцюме А. прынялі форму трохкутнікаў чырвонага, жоўтага і зялёнага кслераў. У 18 ст. акцёр Т. Візанціні ўнёс у трактоўку ролі А. патэтычны элемент, прымусіўшы гледачоў парыжскіх кірмашовых тэатраў адначасова смяяцца і плакаць. 2. Частка дэкарацыйнага афармлення сцэны: першая, з боку глядзельнай залы, паласа тканіны, нерухома замацаваная ў верхняй частцы, якая не расчыняецца, партальнай аркі. Прызначэнне А. — схаваць ад гледачоў канструкцыі і механізмы верхняй сцэны. Разам з пярэдняй заслонай, завяршэннем якой ён з’яўляецца, А. уваходзіць у архітэктурны інтэр’ер глядзельнай залы. Узнікненне гэтага тэрміна звязана з персанажам італьянскай камедыі масак — Арлекінам, які, з’яўляючыся перад заслонай, драпіраваўся ў яе складках.

АРЛЕКІНА’ДА, -ы. Невялікая п’еса (сцэнка), у якой галоўнай дзейнай асобай з'яўляецца Арлекін і інш. персанажы італьянскай камедыі дэль артэ. А. была папулярным жанрам французскіх кірмашовых тэатраў 18 ст.; у маленькіх, часцей за ўсё аднаактовых п’есах-А. пераважалі элементы пантамімы, спеваў, танцаў. Жанр А. нарадзіўся ў сярэдзіне 17 ст. пад уплывам тэатра італьянскіх камедыянтаў. Варыяцыі А. атрымалі распаўсюджанне і ў іншых еўрапейскіх тэатрах. Шырокае развіццё А. атрымалі ў сярэдзіне 19 ст. у рускіх балаганах.

АРМАТЎРА АСВЯТЛЙЛЬНАЯ.

Камплект разнастайных прадметаў і прылад для абсталявання электрычнага тэатральнага асвятлення.

АНГЫКУЛЯВАЦЬ, -люю, -люеш, -люе. Утвараць артыкуляцыю.

АРТЫКУЛЯЦЫЙНЫ, -ая, -ае. Які мае дачыненне да артыкуляцыі.

АРТЫКУЛЙЦЫЯ, -і. Работа органаў мовы, якая неабходна для ўтварэння гукаў мовы. Сукупнасць А. складае артыкуляцыйную базу мовы. Беларускай артыкуляцыйнай базе ўласціва перавага А. з высокім становішчам языка, паслабленне дзеяння кончыка языка пры вымаўленні мяккіх зычных, у выніку чаго яны атрымліваюцца мякчэйшымі, чым, напрыклад, адпаведныя рускія гукі. Спецыфічна беларускія асаблівасці — губнагубная А. пры вымаўленні «ў», працяжнае вымаўленне «г», змычна-шчылінная А. пры вымаўленні «дж», «дз» і інш. А. таксама называюць ступень выразнасці вымаўлення, па якой ацэньваецца якасць вымаўлення асобных людзей. Выразная А. неабходная для акцёраў, чытальнікаў, дыктараў радыё і тэлебачання і інш.

АРТЫСТ, -a. 1. Той, хто займаецца публічным выкананнем твораў сцэнічнага мастацтва (акцёр, спявак, музыкант і інш.). На Беларусі першымі А. былі скамарохі, батлеечнікі-імправізатары. 2. Той, хто валодае вялікім майстэрствам у якой-н. галіне, таленавіта робіць што-н.

АРТЫСТЫЧНЫ, -ая, -ае. 1. Які мае адносіны да артыста; уласцівы артысту. 2. Які вызначаецца артыстызмам.

АРТФАЁ. Артыстычнае фае, памяшканне для адпачынку артыстаў.

АРФАГРАФІЯ ПАЭТЬІЧНАЯ. Сукупнасць асаблівасцей, якія характарызуюць прымяненне правілаў арфаграфіі ў паэтычных тэкстах. Звычайна гэта адхіленне ад правілаў традыцыйнай арфаграфіі, якое дапускаецца ў паэтычнай мове і выклікана графічнымі асаблівасцямі запісу вершаванага тэксту або патрабаваннямі метрыкі, рытму ці рыфмы.                 ■

АРФАЭПІЯ, -1. Сукупнасць правілаў вымаўлення, уласцівых літаратурнай мове.

АРХАІЗМЫ, -аў. Адна з дзвюх разнавіднасцей устарэлай лексікі. У адрозненне ад гістарызмаў паяўленне А. звязана не са стратай, знікненнем адпаведных рэалій, а з выцясненнем ранейшай назвы новай.

АРХЁСТРА, -ы. Цэнтральная частка тэатра Старажытнай Грэцыі. У 5 ст. да н. э. А. была месцам выступлення хору і акцёраў. Уяўляла сабой круглую пляцоўку (дыяметрам 20 м і больш) з утрамбаванай земляной падлогай. 3 канца 5 ст. да н. э. у сувязі з перанясеннем дзеяння п’есы на праскеній значэнне А. павялічваецца. У эліністычным тэатры А. выкарыстоўвалася толькі як месца для выступлення хору. Паколькі ў старажытнай рымскай драме хор адсутнічаў і дзеянне было перанесена на сцэнічную пляцоўку, памеры А. былі зменшаны і яна атрымала форму паўкруга. У Рымскай імперыі А. выкарыстоўваліся для баёў гладыятараў.

АРХІТЭКТЎРНАЕ АФАРМЛЁННЕ. Адзін са спосабаў дэкарацыйнага афармлення спектакля. Пры А. а. дэталі дэкарацый робяцца ў трох вымярэннях (жывапісныя дэкарацыі маюць толькі два вымярэнні), у выніку чаго яны ўспрымаюцца як аб'ёмныя не толькі з глядзельнай залы, але і са сцэны. Вялікае значэнне мае фактура дэталяў і іх вага. Таму ў архітэктурных дэкарацыях шырока выкарыстоўваюцца розныя віды сінтэтычных матэрыялаў і пластмас (вініпласт, пенапласт і інш.), а таксама пустацелыя рэльефныя і аб’ёмныя бутафорскія дэталі.

АСАНА’НС, -у. Паўтарэнне ў вершы аднолькавых або падобных галосных гукаў; недакладная рыфма, у якой супадаюць толькі націскныя гукі. А., як і алітэрацыя, з якой ён звычайна спалучаецца, надае паэтычнаму твору мілагучнасць і сэнсава-эмацыянальную выразнасць.

АСАЦЫЙЦЫЯ, -1. Заснаваная на нервова-псіхічных працэсах сувязь паміж асобнымі ўяўленнямі, думкамі, пачуццямі, пры якой адно выклікае другое.

АСВЯТЛЁННЕ, -я. 1. Святло ад якой-н. крыніцы. 2. Сукупнасць прылад і прыбораў святла ў тэатры. 3. Растлумачэнне, дэталёвы разгляд, разбор чаго-н.

АСВЯТЛ/ЦЬ, асвятлю, асвётліш, асвётліць. 1. Зрабіць светлай якую-н. прастору, прадмет, акцёра; напоўніць святлом сцэну, залу, фае. 2. Забяспечыць

асвятляльнымі прыборамі, прыстасаваннямі, устаноўкамі неабходную колькасць святла на сцэне.

АСВЯТЛЙЛЬНІК, -а. Асоба, службовым абавязкам якой з’яўляецца асвятленне сцэны, стварэнне светлавых эфектаў і інш.

АСВЯТЛЙЛЬНЫ, -ая, -ае. Які прызначаны для штучнага асвятлення.

АСЙІЛЫ, -ая, -ае. Які страціў чысціню і гучнасць голасу; сіпаты.

АС<ПНУЦЬ, -ну, -неш, -не. Страціць чысціню і гучнасць голасу; стаць сіпатым.

АСОБА, -ы.  1. Сукупнасць

уласцівасцей пэўнага чалавека, якія складаюць яго індывідуальнасць; чалавек з пункту погляду яго характару, паводзін, становішча. 2. Індывідуум.

АСТРАФ(ЧНЫ ВЁРШ. Вершаваная форма, у якой не захоўваецца падзел на строфы (аднолькавыя ці розныя), а звязанасць радкоў дасягаецца сінтаксічнымі спалучэннямі, перыядамі, пераносамі і інш. У А. в. можна вылучыць аб’яднаныя рыфмамі радковыя пары ці шматрадковыя кавалкі тэксту. А. в. найчасцей пішуцца творы вялікага аб’ёму: паэма, верйіаваныя аповесці.

АСФАЛЁЙ СІСТЗМА. Сістэма ўладкавання рухомага планшэта сцэны; падзел планшэта сцэны на пад’ёмна-апускныя планы, якія робяць яго рухомым. Кожны план у сваю чаргу можа быць падзелены на некалькі рухомых частак. Планы, замацаваныя на асобных рухомых стрыжнях, могуць не толькі падымацца над узроўнем планшэта сцэны і апускацца ўніз, але і паварочвацца, нахіляцца. Для прывядзення ў дзеянне рухомага планшэта пад падлогай сцэны (у труме) устанаўліваецца гідраўлічная сілавая ўстаноўка. А. с. вынайдзена аўстрыйскім інжынерам Гвінерам у 1833 г.

АТМАСФЁРА СЦЭНІЧНАЯ. Характар эмацыянальнага жыцця акцёраў ва ўмовах сцэны.

АТРЫБЎТ, -a.   1. Неабходная,

істотная, неад’емная ўласцівасць прадмета або з’явы ў адрозненне ад выпадковых, мінучых. 2. Пастаянная прыналежнасць,

характэрная прыкмета. У мастацтве А. — пастаянная вызначальная прыкмета (прадмет) пэўнага героя твора, часцей за ўсё на міфалагічны і біблейскі сюжэты, напрыклад: паліца і львіная скура ў Геркулеса; скіпетр і арол у Зеўса; у Артэміды — лань; у Афіны — эгіда і сава і пад. А. часта з’яўляецца асноўным паказальнікам для вызначэння сюжэта карціны ці характарыстыкі героя твора.

АТРЫБЎЦЫЯ, -і. Устанаўленне аўтарства непадпісанага або псеўданімнага літаратурнага, навуковага, мастацкага твора, вызначэнне яго прыналежнасці да пэўнага гістарычнага часу. Адна з галоўных і самых старажытных праблем тэксталогіі і мовазнаўства. Цесна звязана з атэтэзай — адмаўленнем прыналежнасці твора пэўнай асобе.

АЎТАЛОГІЯ, -і. Выкарыстанне ў паэтычным творы слоў і выразаў у іх прамым значэнні. Аўталагічны стыль проціпастаўляецца вобразнаму, фігуральнаму, т. зв. метафарычнаму стылю. А. асабліва прыдатная для дакладных рэалістычных апісанняў і часта сустракаецца ў паэмах.

АЎТАНІМ, -а. Сапраўднае імя аўтара, які піша пад псеўданімам.

АЎТАР, -а. Стваральнік мастацкага ці публіцыстычнага твора, навуковага даследавання, праекта, вынаходніцтва і інш.

АЎТАРСКАЯ МОВА. Адзін з элементаў моўнай структуры літаратурнага твора. У залежнасці ад індывідуальных асаблівасцей таленту пісьменніка А. м. займае рознае месца ў літаратурным тэксце. Прыхільнікі лірычнай прозы карыстаюцца А. м. значна часцей, чым эпікі і аўтары драматургічных твораў. А. м. можа быць зведзена да мінімуму і выяўляецца ў рэмарках, апісаннях, лірычных і публіцыстычных адступленнях і інш.

АФАРМЛЁННЕ СПЕКТА'КЛЯ. Арганізацыя ўсіх сродкаў сцэнічнай выразнасці, якія надаюць спектаклю пэўную

форму. У А. с. уваходзяць: дэкарацыя, касцюм тэатральны, грым, бутафорыя, рэквізіт, святло, шумы, музыка.

АФАРЫЗМ, -а. Трапны лаканічны выраз павучальнага характару; сентэнцыя, павучанне, выслоўе.

АФЁКТ, -у. Праяўленне вялікага нервовага ўзрушэння.

АФЕКТАВАНЫ, -ая, -ае. Штучны, ненатуральна прыўзняты.

АФЕКТАЦЫЯ, -і. Незвычайная ўзрушанасць, штучнасць у манерах, паводзінах, прыўзнятасць мовы.

АФГША, -ы. Аб’ява аб спектаклі, канцэрце, лекцыі і інш., якая вывешваецца на відным і людным месцы.

АФІШЫРАВАЦЬ, -рую, -руеш, -руе. Выставіць (выстаўляць) напаказ, шырока абвясціць (абвяшчаць).

АФРЫКАТА, -ы. Складаны зычны гук (у бел. мове — дж, дз, ч, ц).

АЦЗНКА, -і. Думка, меркаванне пра якасць, годнасць, значэнне каго-, чаго-н.

АЦЭНКА АКЦЁРСКАЯ Вызначэнне, успрыманне і асэнсаванне псіхафізічных дзеянняў партнёра (партнёраў) на сцэне.

АЧУЖЗННЕ, -я. Мастацкі прыём, прынцып тэорыі эпічнага тэатра Б. Брэхта, адна з формаў разбурэння сцэнічнай ілюзіі: 1) разбурэнне аб’ектыўнай уяўнасці з’явы, традыцыі яе мастацкага ўвасаблення, паказ яе з незнаёмага боку ("рабіць штодзённае незвычайным”); 2) разбурэнне стэрэатыпаў успрымання спектакля гледачом, актывізацыя яго пазіцыі, унушэнне крытычных адносін да адлюстраванай з'явы; 3) асаблівасці акцёрскай ігры, заснаваныя на адмаўленні ад абсалютна адэкватнага пераўвасаблення, ад патрабавання, каб асоба акцёра паядноўвалася з увасобленым вобразам. Часцей А. дасягаецца ў зонгах. А. даволі шырока выкарыстоўваецца ў сучаснай драматургіі і тэатры, асабліва калі дзейная асоба адначасова з’яўляецца і вядучым. які ад імя аўтара каменціруе ход падзей.

БАГАТАЯ РЬІФМА. Від рыфмы, утворанай пашырэннем у клаўзулах вершаваных радкоў не толькі націскных галосных і наступных за імі гукаў, але і гукаў, якія папярэднічаюць націскному галоснаму. Выкарыстоўваецца для ўзмацнення рытмічнага ладу вершаў і іх эўфанічна-інтанацыйнай выразнасці.

БАЕЧНІК, -а. Той, хто расказвае байкі.

БАЙ, бйя. Міфічная істота дзіцячага фальклору, якая расказвае байкі, казкі.

БАЙКА, -і. 1. Кароткі літаратурны твор алегарычнага зместу. Як жанр вядома са старажытных часоў; блізкая да прытчы і апалога. Звычайна ў канцы ці ў пачатку твора даецца т. зв. мараль, якая выяўляе яго асноўны сэнс. У Старажытнай Грэцыі Б. стварыў Эзоп (6 ст. да н. э.; па яго імю іншасказальную мову назвалі эзопавай мовай), у Рыме — Федр (1 ст. да н. э.). 3 байкапісцаў пазнейшага часу найбольш вядомыя Ж. Лафантэн (1621 — 1695) і I. А. Крылоў (1769 — 1844). Высокай дасканаласці беларуская Б. дасягнула ў творчасці К. Крапівы. 2. часцей мК (байкі, баек). Пустыя размовы, выдумкі.

БАЛАБО’Н, -а. Балбатун, пустаслоў.

БАЛАБО’НІЦЬ, -ню, -ніш, -ніць. Балбатаць, малоць лухту.

БАЛАГА’Н, -а. Старадаўні народны вандроўны тэатр; тэатральнае відовішча з прымітыўным сцэнічным афармленнем.

БАЛАГАНІЦЬ, -ню, -ніш, -ніць. Блазнаваць, крыўляцца.

БАЛА'ДА, -ы. 1. Вершаваны твор асобай формы на легендарную ці гістарычную тэму. 2. Музычны твор ліраэпічнага ці эпічна-гістарычнага характару для голасу або інструмента.

БАЛАДНАЯ ОПЕРА. Англійская разнавіднасць камічнай оперы; у 18 ст. распаўсюджанне атрымала таксама ў Італіі, Францыі, Германіі, Іспаніі. У Б. о. песні і танцы чаргаваліся з размоўнымі сцэнамі.

БАЛА'КА, -і. Вясёлы гаварун, жартаўнік.

БАЛАМЎТ, -a. 1. Чалавек, які ўносіць беспарадак, разлад. 2. Прайдоха, інтрыган, спакуснік.

БАЛАМЎТА, -ы. Сумятня, неразбярыха, бязладдзе.

БАЛАМЎТНЫ, -ая, -ае. 1. Неспакойны, здатны на розныя штукі. 2. Падманлівы, спакуслівы. 3. Галаваломны, цяжкі.

БАЛАМЎЦІЦЬ, -мўчу, -мўціш, -мўціць. 1. Сеяць неспакой, уносіць разлад, неразбярыху. 2. Зачароўваць, спакушаць.

БАЛБАТАЦЬ, -бачў, -ббчаш, -б<5ча. I. Шпарка, несупынна гаварыць. 2. Гучна, але невыразна гаварыць. 3. Распускаць чуткі. 4. Весці пустыя размовы.

БАЛВАНКА, -і. Мадэль чалавечай галавы ў натуральную велічыню, служыць для вырабу парыкоў і галаўных убораў.

БАЛКОН, -а. Месца для гледачоў у сярэдніх і верхніх ярусах тэатра.

БАМБІЛАТКА, -і. Упрыгожанне галаўных убораў — металічныя ланцужкі, шкляныя шарыкі, бісер, блішчынкі.

БАНАЛЬНАЯ РЫФМА. Збітая, пазбаўленая арыгінальнасці рыфма, якая ў выніку частага ўжывання рознымі паэтамі страціла сваю навізну і неспадзяванасць. Б. р. — сугуччы ніжэйшага гатунку.

БАНКЁТКА, -і. Тып нізкага табурэта з мяккім сядзеннем прамавугольнай або круглай фор.мы.

БАРАБА'Н ГАРЫЗО'НТА. Катуйіка, на якую накручваецца палатно сцэнічнага гарызонта.

БАРАБАННЫ КРЎГ. Паваротны круг сцэны з убудаванымі ў яго пад’ёмна-апускнымі пляцоўкамі. Звычайна канструкцыя паваротнага круга мае два-тры паверхі.

БАРД, -а. Спявак-паэт старажытных кельцкіх плямёнаў; у вобразным ужыванні — наогул паэт, пясняр.

БАТЛЁЙКА, -1. Беларускі народны тэатр лялек. Вядомы з 16 ст. Тэатр батлейкавага тыпу ў розных рэгіёнах Бела-

русі меў назвы: яселка, батляемка, остлейка, жлоб, вяртэп.

БАЧАННЕ, -я. 1. Разумовае

ўсведамленне, успрыманне навакольнага свету. 2. Пачуццёвае адчуванне артыстам унутраных перажыванняў, хваляванняў дзейнай асобы п’есы.

БАШМАК, -ä. Своеасаблівы тормаз у выглядзе клінападобнай калодкі, якая падкладаецца пад колы сцэнічнай фуркі. Спецыяльнае прыстасаванне, якім карыстаюцца рабочыя сцэны ў час зборкі павільёна для падтрымкі верхніх частак павільёна, столі і інш. Б. уяўляе сабою жэрдку даўжынёй 3 — 9 м, дыяметрам 2 — 2,5 см, якая мае на верхнім канцы папярэчыну даўжынёй 15 — 20 см.

БЁДНАЯ РЬІФМА. Від рыфмы, у якой адсутнічае сугучча пераднаціскных апорных зычных гукаў. Яе гісторыя ў беларускім вершаскладанні пачынаецца з твораў Ф. Скарыны — яго прадмоў да кніг «Hob», «Нсход».

БЁЛЫ ВЕРШ. Нерыфмаваны верш у сілабічным і сілаба-танічным вершаскладанні. У беларускай літаратуры ўпершыню ўжыты С. Полацкім у творах на лацінскай мове. Найчасцей карысталіся і карыстаюцца ім аўтары драматычных паэм.

БЕЛЬЭТА'Ж, -а. Першы ярус глядзельнай залы над амфітэатрам, бенуарам у тэатры.

БЕНЕФІС, -у. Спектакль, збор з якога ідзе на карысць аднаго з удзельнікаў.

БЕНЕФ/СНЫ, -ая, -ае. Які мае адносіны да бенефісу.

БЕНЕФІЦЫЙНТ, -а. Артыст, на карыоць якога даецца бенефісны спектакль.

БЕНУА’Р, -а. Ложы ў тэатры з двух бакоў партэра на ўзроўні сцэны або трохі ніжэй. Упершыню з’явіліся ў французскім тэатры ў 18 ст.

БЕСКАНФЛІКТНАСЦЬ, -1. Уласцівасць бесканфліктнага; адсутнасць канфлікту.

БЕСПАРДО’ННЫ, -ая,-ае. Бессаромны, нахабны.

БЕССАРДЭЧНАСЦЬ, -і. Уласцівасць бессардэчнага; жорсткасць.

БЕССАРДЗЧНЫ, -ая, -ае. Бяздушны, жорсткі, пазбаўлены сардэчнасці, чуласці.

БЕССАРО’МНАСЦЬ, -і. Адсутнасць сораму; нахабства.

БЕССАРОГМНІК, -а. Той, хто не прытрымліваецца правілаў прыстойнасці; нясціплы, бессаромны чалавек.

БЕССАРО’МНЫ, -ая, -ае. Які не мае сораму, нахабны.

БЕСТАКТО'ЎНАСЦЬ, -і. Уласцівасць бестактоўнага; адсутнасць такту.

БЕСТАКТО'ЎНЫ, -ая, -ае. Які не прытрымліваецца такту ў абыходжанні з людзьмі; нетактоўны.

БЕСТАЛКОВЫ, -ая, -ае. Някемлівы, няцямлівы, неразумны, бязладны.

БЕСТСЁЛЕР, -а. Ходкая, выдадзеная вялікім тыражом кніга.

БЕСТУРБ0ТНЫ, -ая, -ае. Які з лёгкасцю адносіцца да жыццёвьіх спраў і турбот; бесклапотны.

БЕСХАРАКТАРНЫ, -ая, -ае. Які лёгка паддаецца чужому ўплыву; бязвольны.

БЕСЦЫРЫМО'ННАСЦЬ, -і. Уласцівасць бесцырымоннага; развязнасць.

БЕСЦЫРЫМОННЫ, -ая, -ае. Які не звяртае ўвагі на агульнапрынятыя нормы паводзін; развязны.

БІБЛІЯГРАФІЯ, -і. 1. Навуковае, сістэматызаванае апісанне кніг і іншых выданняў, зробленае па якой-н. прыкмеце; галіна ведаў аб спосабах такога апісання. 2. Спіс кніг 1 артыкулаў па якім-н. пьпанні, прадмеце. 3. Аддзел у часопісе, дзе змяшчаюцца рэцэнзіі або нататкі пра новыя кнігі.

БІГУДЗІ. Металічныя, пластмасавыя ці гумавыэ трубачкі, на якія накручваюць валасы, каб надаць ім хвалістасць.

БІЖУТЗРЫЯ, -1. Жаночыя ўпрыгожанні, зробленыя з некаштоўных камянёў I металаў, керамікі, скуры, пластмасы, шкла.

БІЛЁТ, -а тэатральны. Дакумент, які дае права ўваходу ў тэатр на спектакль, канцэрт.

БІЛЕЦЁР, -а. Службовая асоба, якая кантралюе ўваходныя білеты ў тэатры, кіно, цырку, музеі і інш. установах.

БІЛІНГВ/ЗМ, -у. Валоданне і папераменнае карыстанне адной і той жа асобай ці калектывам дзвюма рознымі мовамі або рознымі дыялектамі адной мовы.

БІС. Выгук, які выказвае просьбу паўтарыць толькі што выкананы артыстамі нумар.

Б/СЕР, -у. Дробныя круглыя ці шматгранныя пацеркі з шкла, з адтулінай для нанізвання. Выкарыстоўваюцца для ўпрыгожання галаўных убораў, касцюмаў, аксесуараў.

БІЯДЫНАМІКА, -і. Вучэнне аб агульнай жыццядзейнасці арганізма.

БІЯМЕХАНІКА, -і. Раздзел біяфізікі, які вывучае развіццё, будову і дзейнасць рухальнага апарату чалавека і жывёл. Тэрмін Б. выкарыстоўваўся У. Меерхольдам для апісання сістэмы фізічнай трэніроўкі акцёра, асноўнай мэтай якой з’яўляецца неадкладнае выкананне заданняў рэжысёра. Біямеханічная тэхніка выканання супрацьлеглая метаду, заснаванаму на натхненні і асацыіраваных эмоцыях акцёра.

БЛАГА. 1. Пра дрэнныя, неспрыяльныя абставіны, акалічнасці. 2. Пра цяжкі фізічны або душэўны стан каго-н.

БЛАГ/, -4я, -öe. 1. Які не мае станоўчых якасцей, не адпавядае патрабаванням маралі, адмоўна ацэньваецца. 2. Які заслугоўвае асуджэння, дрэнны (пра справы, учынкі, думкі). 3. Непрыемны для іншых (пра манеры, характар I пад.).

БЛАЗАН і БЛА'ЗЕН, -зна. I. Пра непаўналетняга чалавека, хлапчука. 2. Малады чалавек несур’ёзных паводзін. 3. Асоба пры двары манарха ці феадала, якая павінна была весяліць гаспадара Т гасцей.

БЛГСКАЎКІ, -вак і БЛІШЧЫНКІ, -нак. Дробныя слюдзяныя пласцінкі розных памераў, формы і колеру; імі ўпрыгожваюць галаўныя ўборы, касцюмы, аксесуары.

БЛЮЗНЁРСТВА, -а. Зневажанне, ганьбаванне Бога, святых; зневажанне чаго-н. вельмі дарагога, паважанага.

БОТЫ, -аў. Шыты скураны абутак, вядомы ўсходнім славянам здаўна (згадваецца ў пісьмовых крыніцах 10 — 11 ст.).

БСГЎДЗІЛА, -а. Пра чалавека разумова адсталага; недарэка.

БРА’ВА. Вокліч, які азначае захапленне, пахвалу, адабрэнне.

БРАВА’ДА, -ы. Паказная легкадумная смеласць.

БРАВ/СІМА. Тое, што 1 б р а в а, але ў больш моцнай ступені.

БРАВЎРНЫ, -ая,-ае. Шумны, бадзёры, прыўзняты (пра музыку).

БРА’ВЫ, -ая, -ае. Мужны з выгляду, маладзецкі; удалы.

БРАВЗРКА, -і. Верхняя кароткая мужчынская вопратка звычайна з аўчын, абцягнутых саматканым сукном.

БРАНЗАЛЁТ, -а. Упрыгожанне ў выглядзе вялікага кальца з высакародных металаў, слановай косці і пад., якое носяць на руцэ выінэй кісці.

БРАНХ/Т, -у. Запаленне слізістай абалонкі бронхаў.

БРАНХІЙЛЬНЫ, -ая,-ае. Які мае адносіны да бронхаў.

БРЫГЁЛА, -ы. 1. Традыцыйны персанаж італьянскай камедыі дэль артэ. 2. Разумны, хітры, вынаходлівы, злы хлапец, які не спыняецца ні перад чым для таго, каб уладзіць свае справы, мець карысць.

БРЫДА’, -ы. 1. Што-н. непрыемнае, брыдкае, паскуднае; дрэнь, гадасць. 2. Пра каго-н. агіднага, паскуднага.

БРЫДЖЫ, -аў. Штаны асобага крою, вузкія ўніз ад калена (першапачаткова прызначаліся для верхавой язды).

БРЬІДКА. Сорамна, непрыемна, агідна.

БРЬ'ІДКІ, -ая, -ае. 1. Непрыгожы з выгляду, гадкі. 2. Ганебны, благі, паганы; непрыстойны, брудны, пахабны.

БРЫДО’ТА, -ы. 1. Тое, што выклікае агіду. 2. Непрыстойнасць, паскудства; брыдкі ўчынак.

БРЫДЫ, -аў. Завітыя ў кудзеры доўгія валасяныя пасмы, якія прышывалі да манцюра пры вырабе алонжавага парыка.

БРЫЖЫ, -аў. Плоены каўнер з моцна накрухмаленай тонкай тканіны.

БРЫЖЫ, -6ў. Вузкая палоска тканіны, сабраная ў зборачкі, якой аздабляюць адзенне і інш. / «

БРЫЛЬЯНЦІН, -у. Касметычны сродак для валасоў, які надае ім бляск.

БРЫНДА, -ы. Пра таго, хто без патрэбы ходзіць, сланяецца, нічога не робіць.

БРЫНДАЦЬ, -аю, -аеш, -ае. Хадзіць, совацца без патрэбы; сланяцца, нічога не робячы.

БР^НЗЛІ, -яў. Махры ў хустцы, настольніку і пад.

БУЗАЦЁР, -а. Задзіра, скандаліст.

БЎКЛІ, -яў. Завітыя кольцамі пасмы валасоў.

БУК0ЛІКА, -і. Жанр антычнай паэзіі, якая паказвала побыт пастухоў, ідэалізавала вясковае жыццё, проціпастаўляючы яго гарадской культуры.

БУЛЬВАРНЫ, -ая, -ае. Разлічаны на абывацельскія, мяшчанскія густы; пошлы.

БУЛЮЛЙ). Вандроўны акцёр у Іспаніі 16 ст. Хадзіў па вёсках і разыгрываў прымітыўныя камедыйныя сцэнкі, у якіх выконваў усе ролі.

БУРКЛ/ВЫ, -ая, -ае. Які любіць бурчаць, выказваць незадаволенасць, раздражненне.

БУРЛЁСКА, -і. У літаратуры — жанр камічнай, парадыйнай паэзіі.

БУРЫМЁ. Верш, напісаны на загадзя вядомыя рыфмы. Узнікла ў Францыі ў 1-й палове 17 ст. як чыста літаратурная забава. 3 20 ст. Б. становіцца пераважна эстрадным жанрам: гледачы называюць рыфмы, артыст-вершаскладальнік экспромтам прыдумвае на гэтыя рыфмы вершаваны тэкст. У беларускай народнай паэзіі Б. вядома з даўніх часоў, але тут яно ў адрозненне ад літаратурнага Б. не з’яўлялася вершам-забавай.

БУТАНЬЁРКА, -і. Кветка або букецік кветак, якія прышпільваюцца да жаночай сукенкі або прасоўваюцца ў пятліцу пійжака ў якасці ўпрыгожання.

БУТАФОР, -а. Супрацоўнік тэатра, адказны за бутафорыю, а таксама Тчайстар, які яе вырабляе.

БУТАФОРЫЯ, -і. 1. Прад.меты абстаноўкі ў спектаклі (мэбля, посуд, зброя і інш.), а таксама штучныя прадметы, выстаўленыя на вітрынах магазінаў за-

мест сапраўдных. 2. Падман, бачнасць, фальш, разлічаныя на знешні эфект.

БУФ. 1. Камічны, забаўны. 2. Тэрмін, які прымяняецца для абазначэння акцёраў, якія карыстаюцца прыёмамі буфанады, элементамі скамароства, блазанства або цыркавога прадстаўлення.

БУФАНА'ДА, -ы. 1. Манера акцёрскай ігры або сцэнічнае прадстаўленне з перабольшанымі камічнымі сітуацыямі для павелічэння эфекту. 2. Недарэчнае, недасціпнае, грубае штукарства.

БУФО’Н, -а. Як і прыдворны блазан, буфон — акцёр другарадны, ён існуе ў большасці камедыйных п’ес. Буфон (блазан) дысаніруе ўсюды, дзе з’яўляецца: ён прасталюдзін пры двары, распуснік сярод дабрамысных паноў, баязлівец сярод салдат, абжора — для эстэтаў, грубіян — для пурытан. Б. нястомны і бессмяротны: нікому яшчэ не ўдалося зрабіць з яго вінаватага, бо яго слова, калісьці слова прыдворнага блазна, з’яўляецца забароненым, але да яго прыслухоўваюцца.

БУФОНСТВА, -а. Штукарства, крыўлянне

БЎФЫ, -аў. Пышныя і частыя зборкі ў верхняй частцы рукава; элегантныя ўпрыгожанні з газу, батысту, карункаў да складанай прычоскі-куафюр 18 ст.

БЫЛІНА, -ы. Народная эпічная песня пра подзвігі герояў, манументальныя вобразы якіх увасабляюць лепшыя рысы народа, яго сілу, працавітасць, вернасць роднай зямлі. Як жанр аформілася з канца 10 да сярэдзіны 13 ст., што супадае з часам росквіту Кіеўскай дзяржавы і пачаткам феадальнай раздробленасці Старажытнай Русі. Назва «быліна» як азначэнне жанру ўжывалася побач з больш пашыранымі назвамі «старына», «старынка».

БЫЛГННЫ ВЕРШ. Адна з найбольш старажытных формаў народнага верша, звязаная з традыцыямі інтанацыйна-сказавага вершаскладання.

БЫЛ(ЦА, -ы. Эпічны жанр у беларускай літаратуры 19 ст. У фарміраванні яго важную ролю адыгралі гутарковыя традыцыі фальклорнай былічкі і вуснага народнага апавядання. Блізкая да гавэнды, кампазіцыйнай асаблівасцю якой

з’яўляецца наяўнасць вобраза апавядальніка, чалавека дасведчанага і бывалага. У Б. апавядальнікам звычайна выступае селянін.

БЫЛ/ЧКА, -і. Жанр фальклорнай прозы, кароткае вуснае апавяданне пра незвычайныя падзеі, якія нібы адбыліся ў сапраўднасці: сустрэчы з чортам, лесавіком і інш. фантастычнымі істотамі. Блізкія да казак, легенд і паданняў.

БЯЗЛГТАСНЫ, -ая, -ае. Які не мае літасці, жалю, спачування; жорсткі, суровы.

БЯССЭНСІЦА, -ы. Недарэчнасць, глупства, лухта.

БЯСТА’КТНЫ, -ая, -ае. Які не выяўляе такту ў абыходжанні з кім-н.; нетактоўны.

БЯСЧЎЛЫ, -ая, -ае. 1. Які не мае здольнасці адчуваць. 2. Які не праяўляе чуласці, спагадлівасці; раўнадушны.

В

ВАБІЦЬ, -блю, -біш, -біць. Захапляючы, зачароўваючы сваім выглядам, прыцягваць да сябс, выклікаць цікавасць да сябе, прыхільнасць, сімпатыю.

ВА’БНЫ, -ая, -ае. Які вабіць, зачароўвае сваім выглядам, цягне да сябе; прывабны.

ВАГА, -і. У лялечным тэатры прыстасаванне для кіравання лялькай-марыянеткай.

ВАГА’НТЫ, -аў. Сярэдневяковыя вандроўныя спевакі-казачнікі, якія паходзілі з асяроддзя семінарыстаў або былых свяшчэннікаў. В. карысталіся вялікай папулярнасцю ва ўсіх краінах Заходняй Еўропы. У сваіх вальнадумных песнях В. высмейвалі царкоўнікаў, парадыравалі малітвы і літургію, ухвалялі зямныя радасці, каханне, віно, весялосць. 3 застольных песень В. склаліся шматлікія студэнцкія песні, у тым ліку «Гаудэамус». Падвергнутыя жорсткаму ўціску з боку царквы, у 13 ст. В. спынілі сваю дзейнасць.

ВАГА'ЦЦА, -йюся, -йешся, -5ецца. 1. Быць у нерашучасці, адчуваць няўпэўненасць; сумнявацца. 2. Быць няўстойлівым, хісткім, непастаянным.

ВАДЭВІЛЬ, -я. Жартоўная п'еса, у якой дыялогі чаргуюцца з песнямі, маналогамі. 3 15 ст. у Нармандыі былі распаўсюджаны народныя песенькі-вадэвіры, пазней з’яўляецца жанр камічнай оперы, а ў 19 ст. Скрыб і Лабіш пе-

раўтварылі вадэвіль у лёгкую камедыю без прэтэнзій на інтэлектуальнасць.

ВАКАЦЫІ, -яў. Канікулы.

ВАЛАПКЖ, -а. Створаная штучным шляхам мова, якую імкнуліся ў 19 ст. выкарыстаць у якасці міжнароднай; набор незразумелых слоў; тарабаршчына.

ВАНДАЛ, -а. Той, хто разбурае помнікі культуры, мастацтва, варвар; пра некультурнага, грубага, цёмнага чалавека.

ВАРВАРСТВА, -а. Невуцкія, абыякавыя адносіны да культурных каштоўнасцей.

ВАР’ЕТЭ. Від тэатраў, у якіх спалучаюцца розныя жанры: тэатральнага, музычнага, эстраднага і цыркавога мастацтва. Назва ад тэатра «Вар’етэ», заснаванага ў Парыжы ў 1720 г. Тэрмін В. адпавядае і паняццю «эстрада», якое ахоплівае прадстаўленні кабарэ і тэатраў. Спектаклі В. носяць пераважна лёгкі, пацяшальны характар. У праграму В. уваходзяць аднаактовыя п'есы, асобныя сцэнкі, выступленні спевакоў, чытальнікаў, танцораў. музыкантаў, акрабатаў, жанглёраў, фокуснікаў.

ВАСЬМІРАДКОВІК, -а Від верша з васьмі радкоў, завершаных па сэнсу і рытмічна-інтанацыйнаму малюнку. Першую частку В. складае вобразна разгорнутая эмацыянальна-лагічная пасылка медытацыйнага характару, другую — вывад, выказаны афарыстычна ў форме

прытчы, антытэзіса, паэтычнага парадокса, іроніі.

ВАСЬМІРАДКОЎЕ, -я. Страфа з васьмі вершаваных радкоў, для якой характэрна сэнсавая, кампазіцыйная, інтанацыйна-рытмічная закончанасць і ўпарадкаванасць рыфмы.

ВАЎКАЛА'К, -а. Паводле паданняў — чалавек (часам мярцвяк), здольны абарочвацца ў воўка; пярэварацень.

ВЁЖЫ ПАРТА’ЛЬНЫЯ. Частка ігравой партальнай аркі сцэны; уяўляе сабой металічную або драўляную канструкцыю, якая можа рухацца паралельна архітэктурнаму парталу, калі неабходна скараціць шырыню ігравога партала. На сучасных В. п. манціруецца вялікая колькасць асвятляльнай апаратуры і пульты кіравання памочніка рэжысёра, асвятляльніка, машыніста сцэны. В. п. з боку глядзельнай залы закрываюцца нейтральнымі або спецыяльнымі драпіроўкамі, дэталямі афармлення.

ВЁРА, -ы. 1. Упэўненасць у чым-н., у здзяйсненні, ажыццяўленні чаго-н. 2. Перакананне ў дадатных якасцях каго-н.

3. Перакананне ў рэальным існаванні звышнатуральных сіл; рэлігійнае вучэнне; веравызнанне.

ВЕРБАЛЬНЫ, -ая, -ае. Вусны

ВЕРЛІБР, -а (в о л ь н ы в е р ш). Верш, які характарызуецца адсутнасцю рыфмы 1 няпэўнай колькасцю стоп у радку.

ВЕРСІФІКА'ТАР, -а. Паэт, які добра валодае тэхнікай вершаскладання; той, хто піша беззмястоўныя ці бяздарныя вершы.

ВЕРХАВАЯ ЛЯЛЬКА У лялечным тэатры — лялька, якая знаходзіцца ў час спектакля над шырмай, вышэй лялькавода, які з ёю працуе і схаваны за шырмай.

ВЁРХНЯЯ СЦЗНА. Частка сцэнічнай прасторы. Знаходзіцца над ігравой пляцоўкай (паміж першай рабочай галерэяй і дахам). Складаецца з 2 частак: а) надкаласніковай прасторы, дзе размешчана пляцоўка верхніх блокаў пад’ёмнага ўстройства і дах з канструкцыяй, якая яго падтрымлівае; б) прасторы ад каласнікоў да першых бакавых рабо-

чых галерэй; гэтая частка В. с. мае сістэму пад’ёмаў з процівагамі (калкашы, грузы) і накіроўваючых (шпунты), а таксама бакавыя рабочыя галерэі, пераходныя масткі, палётныя ўстройствы, механізмы для небасхілаў і панарам.

ВЕРШ, -а. Невялікі лірычны або ліраэпічны твор, напісаны вершаванай мовай. Паэзія выпрацавала цэлую сістэму вершаваных жанраў (ода, эпіграма, сатыра, элегія і інш.). Багаты, разнастайны В. і па форме. Ен карыстаецца рознымі відамі рытму, гукавой арганізацыі, архітэктонікі, паэтычнага сінтаксісу, тропаў, валодае своеасаблівай інтанацыяй, кампазіцыйнымі сродкамі. У беларускай літаратуры В. (творы і сам тэрмін) з’явіліся ў пачатку 16 ст. у творчасці Ф. Скарыны. Спачатку гэтым словам называлі двухрадкоўі, змацаваныя рыфмамі, пасля — усякі твор, напісаны вершаванай мовай.

ВЕРШ У ПРО'ЗЕ. Пазтычны твор у празаічнай форме. У ім няма вершаваніга рытму, метра, рыфмы, але ёсць многія прыкметы паэтычнага твора.

ВЕРШАРА'Д, -у. Вершаваны радок, у якім цалкам змяшчаецца схема вершаванага памеру.

ВЕЧАРЫ       АПАВЯДАННЯ.

Літаратурна-эстрадны жанр;

літаратурныя вечары аднаго чытальнікавыканаўцы. Жанр В. а. створаны ў 1924 г. артыстам-чытальнікам А. Я. Закушняком. Праграмы В. а. складаліся з літаратурных твораў, якія выконваліся чытальнікам у форме жывой, нязмушанай размовы (гутаркі) са слухачамі. У гэтыя праграмы звычайна ўваходзілі як невялікія творы (апавяданні, навелы), так і літаратурныя кампазіцыі па раманах, аповесцях і інш.

ВІДОВІШЧА, -а. Паказ, прадстаўленне (тэатральнае, цыркавое).

ВІЗУАЛЬНАЕ, -ага. Адзін з асноўных кампанентаў тэатральнага прадстаўлення: ігра акцёраў, вобразнасць сцэны, сцэнаграфія, сцэнічныя вобразы.

ВІРА. У мове будаўнікоў, грузчыкаў, рабочых сцэны і інш. — падымай уверх; процілеглае — майна (апускай уніз).

ВІРТУО'З, -а. Артыст (звычайна музыкант), які выдатна валодае тэхнікай свайго мастацтва; чалавек, які дасягнуў вышэйшай ступені майстэрства ў сваёй працы.

ВІСК, -у. Пранізлівы крык.

В(СУС, -а. Свавольнік, гарэза; распуснік.

ВОБРАЗ, -a. 1. Спецыфічная катэгорыя мастацтва — канкрэтна-пачуццёвая форма ўяўлення мастаком рэчаіснасці. 2. Тып, характар, створаны пісьменнікам, мастаком, артыстам. 3. Адлюстраванне ў свядомасці чаго-н.

ВО'БРАЗ МАСТА'ЦКІ. Спосаб і форма адлюстравання і стварэння свету ў мастацтве; катэгорыя мастацкай дзейнасці. В. м. не толькі «вобразная ілюстрацыя» жыццёвых прататыпаў ці агульных ідэй, але і пэўная з’ява, кампанент адносін паміж творцамі мастацкіх каштоўнасцей і тымі, хто іх успрымае. Першапачаткова вобраз узнікае ў свядомасці мастака. Пры яго стварэнні важнае значэнне набывае светасузіральная пазіцыя пісьменніка, якая разам з мастацкім вымыслам, інтуіцыяй, мастацкім іустам выступае ў якаёці кампанента мастацкай творчасці.

ВО'БРАЗНЫЯ БАЧАННІ. Вынік і форма адлюстравання прадметаў і з’яў у свядомасці чалавека. З’явіўшыся ва ўяўленні артыста, В. б. напаўняюць яго пачуццямі, якімі ён імкнецца захапіць слухачоў. Раскрыць у час расповяду змест, што заключаны ў літаратурным творы, — гэта не толькі стварыць зрокавыя вобразы, але нават пачуць гукі, адчуць пах і ўбачыць фарбы адлюстраванага навакольнага свету.

ВО’ПЛЕСКІ, -аў. Тое, што і а пл а д ы с м е н т ы.

ВУА'ЛЬ, -і. Тонкае пакрывала з шыфону, мусліну, газу, якое накідвалі на галаву, плечы, а таксама прымацоўвалі да капелюша, галаўнога абруча, чапца.

ВУЛЬГА'РНАСЦЬ, -і. Пошласць, грубасць, непрыстойнасць.

ВУЛЬГА'РНЫ, -ая, -ае. 1. Пошлы, непрыстойны, грубы. 2. Спрошчаны да крайнасці, да скажэння сэнсу.

ВУЛЬГАРЫЗМ, -а. Грубае, вульгарнае слова ці выраз, ужыты ў літаратурнай мове.

ВЫГАРАДКА, -і. Праверка эскіза дэкарацыі новага спектакля шляхам увасаблення яго на сцэне ў выглядзе макета ў натуральную велічыню. Для В. выкарыстоўваюць шырмы або дэкарацыі старых спектакляў. Абстаўленая адпаведнай мэбляю і аксесуарамі і прадумана асветленая, В. дае рэжысёру і мастаку адзіную магчымасць да пачатку вырабу дэкарацыі ўбачыць знешні вобраз будучага спектакля, праверыць ракурсы і лініі бачнасці з розных пунктаў глядзельнай залы, прадумаць і праверыць мізансцэны і інш.

ВЫДРУКО’ЎКА, -і. Тэкст кожнай ролі, надрукаваны асобна.

ВЫДУМКА, -і. 1. Тое, што прыдумана, вынайдзена; вымысел, фантазія. 2. Тое, што не адпавядае рэчаіснасці; хлусня, плётка.

ВЫДЫХ, -у. Разавае выштурхванне паветра з лёгкіх пры выдыханні.

ВЫДЫХНУЦЬ, -ну, -неш, -не. Выштурхнуць паветра з лёгкіх пры дыханні.

ВЫКАЗАЦЦА, -кажуся, -кажашся, -кажацца. Выказаць, выкласці сваю думку, погляды і пад.; выявіць свае адносіны пры абмеркаванні чаго-н.

БЫКАЗАЦЬ, -кажу, -кажаш, -кажа. 1. Падаць у звязнай, паслядоўнай форме свае думкі, выявіць пачуцці. 2. Выявіць, выкрыць тое, што павінна было ўтойвацца ад іншых. 3. Перадаць словамі свае адносіны да каго-, чаго-н.

ВЫКАНАЛЬНІЦКАЕ МАСТА'ЦТВА. Музычнае, тэатральнае, цыркавое і пад. выкананне.

ВЫКАНАЛЬНІЦКІ АНА'ЛІЗ. Шмат у чым падобны да літаратуразнаўчага. Праводзіцца акцёрам і рэжысёрам з мэтай падрыхтоўкі да выканання (мастацкага расповяду, выканання ролі і пад.).

ВЫКАНА'ЎЦА, -ы. 1. Той, хто выконвае, ажыццяўляе што-н. 2. Той, хто выступае з выкананнем мастацкага твора, ролі.

ВЫКАНАЦЬ, -аю, -аеш, -ае. 1. Ажыццявіць, здзейсніць, зрабіць (наказ, заданне, задуму і пад.). 2. Праспяваць, сыграць, станцаваць.

ВЫКЛАДАЦЬ, -4ю, -йеш, -äe. 1. Вучыць каго-н. чаму-н., перадаючы звесткі з якой-н. галіны ведаў. 2. Займацца педагагічнай практыкай. 3. Выказваць, тлумачыць, даводзіць.

ВЫКЛАСЦІ, -кладу, -кладзеш, -кладзе. Выказаць, расказаць, паведаміць.

ВЫКО’НВАЦЬ, -аю, -аеш, -ае. Іграць ролю, спяваць песню, танцаваць танец, іграць на музычным інструменце.

ВЫМАВІЦЬ, -маўлю, -мавіш, -мавіць. Перадаць голасам гукі, словы сваёй ці чужой мовы.

ВЫМАРКА, -і. Частка тэксту ў п’есе, якую рэжысёр выкідае пры пастаноўцы спектакля; скарачэнне колькасці дзейных асоб.

ВЫМАЎЛЁННЕ, -я. Перадача голасам гукаў ці слоў мовы; гукавая сістэма мовы.

ВЫМАЎЛЁНЧЫ АПАРАТ. Органы чалавека, якія прымаюць удзел у вымаўленні.

4)  ВЫМЫСЕЛ, -слу. Тое, што створана фантазіяй, уяўленнем; тое, што супярэчыць рэчаіснасці; выдумка, хлусня.

ВЫПІСКА ДЛЯ ПАСТАНО'ЎКІ. Пералік прылад, прыстасаванняў або матэрыялаў (бутафорыі, касцюмаў, рэквізіту і інш.), неабходных для спектакля. В. складаецца памочнікам рэжысёра па ўказаннях рэжысёра-пастаноўшчыка і заяўках акцёраў.

ВЫПУСК СПЕКТА'КЛЯ. Апошні этап працы над спектаклем. У перыяд В. с. праводзяцца генеральныя рэпетыцыі, фіксуецца паслядоўнасць правядзення спектакля, правяраецца падрыхтаванасць усіх элементаў афармлення, музычнае і шумавое суправаджэнне, светлавая партытура, сцэнічныя эфекты і пад.

ВЫРАЗ, -у. 1. Характэрны знешні выгляд, які адлюстроўвае ўнутраны стан чалавека. 2. Слова, моўны зварот.

ВЫРА'ЗЛІВЫ, -ая, -ае. Які адлюстроўвае ўнутраныя перажыванні або якасці.

ВЫРАЗНЫ, -ая, -ае. 1. Такі, у якім кожная дэталь, момант яскрава вылучаюцца; яскравы, пераканальны. 2. Дакладна і ясна сфармуляваны.

ВЫРАКАЦЦА, -4юся, -4ешся, -&ецца. Адмаўляцца ад каго-, чаго-н.

ВЫРАЧЫСЯ, -ракуся, -рачашся, -рачацца; -рачамся, -рачацеся, -ракуцца; вь'іракся, -лася. Адмовіцца, не прызнаць сваім каго-, чаго-н.

ВЫРУБКА СВЯТЛА'. Адначасовае выключэнне на сцэне ўсяго асвятлення, акрамя дзяжурнага; выкарыстоўваецца пры раскрытай заслоне паміж карцінамі спектакля.

ВЫСАКАМО'ЎНЫ, -ая, -ае. Напышлівы; рытарычны (пра стыль).

ВЫСОКАМАСТАЦКІ, -ая, -ае. Які вызначаецца высокімі мастацкімі якасцямі.

ВЫТКНУЦЦА, -ткнуся, -ткнешся, -ткнецца. 1. Паказацца, вылезці, высунуцца. 2. Недарэчна ўмяшацца ў якую-н. справу.

ВЫТРЫМКА, -і. 1. Уменне валодаць сабой; стойкасць, цярплівасць. 2. Невялікі ўрывак з якога-н. тэксту.

ВЫХАД АКЦЁРА. З’яўленне акцёра на сцэне для ўдзёлу ў дзеянні спектакля. Своечасовы В. а. кантралюе памочнік рэжысёра.

ВЫХАДНА'Я РО'ЛЯ. Другараднае амплуа акцёра, патрэбнае ў п’есе для надання большай значнасці галоўным героям. Іграць В. р. — значыць выконваць ролю статыста ў спектаклі.

ВЫЦЯЦЬ, вытну, вытнеш, вытне. Нанесці ўдар, стукнуць; пашкодзіць сябе ўдарам.

ВЫШЧАРЫЦЦА, -руся, -рышся, -рыцца. Засмяяцца, паказаўшы зубы; узлаваўшыся, паказаць, выскаліць зубы; злосна крыкнуць на каго-н.

ВЫЯВІЦЬ, -яўлю, -явіш, -явіць. 1. Знайсці, адшукаць; заўважыць; выкрыць што-н. 2. Праявіць, выказаць якую-н. скрытую якасць, уласцівасць; паказаць сябе. 3. Вызначыць па якіх-н. прыкметах; бясспрэчна даказаць што-н., выкрыць.

ВЯДЎЧЫ, -ая, -ае. Той, хто вядзе канцэртную або тэлевізійную праграму.

ВЯНО'К САНЁТАЎ. Твор з пятнаццаці санетаў, звязаных паміж сабой так, што апошні радок аднаго санета паўтараецца ў першым радку наступнага, а пятнаццаты санет складаецца з першых

радкоў усіх папярэдніх чатырнаццаці санетаў.

ВЯРТЛЙВЫ, -ая, -ае. Вельмі рухавы.

ВЯРТЎН, вертунй. Непаседа, вяртлявы чалавек.

ВЯРШЭНСТВАВАЦЬ, -ствую, -ствуеш, -ствуе. Быць галоўным дзе-н., у чым-н.; панаваць.

ГАВАРК/, -4я, -öe. 1. Схільны да размоў, ахвочы пагаварыць; шумны, ажыўлены. 2. Вобразны (пра словы).

ГАВАРЎН, -ä. Пра чалавека, які любіць пагаварыць; балбатун, пустаслоў.

ГАВО'РКА, -і. 1. Дзелавая або сардэчная размова; абмен думкамі. 2. Разнавіднасць мясцовага дыялекту, якая ахоплівае адносна невялікую тэрыторыю (вёску, раён); сукупнасць мясцовых дыялектаў якой-н. мовы, якія маюць агульныя дыялектныя рысы. 3. Мова як сродак зносін паміж людзьмі (звычайна пра вусную гутарковую мову). 4. Асаблівасці мовы, манера гаварыць, вымаўляць асобныя словы, гукі.

ГАГАТА'ЦЬ, -гачў, -гбчаш, -гоча. Моцна, нястрымна смяяцца; рагатаць.

ГА'ДКІ, -ая, -ае. 1. Вельмі непрыемны (з выгляду, на смак і пад.); прыкры, брыдкі. 2. Агідны, подлы, варты пагарды, ганьбавання.

ГАДЛ/ВЫ, -ая, -ае. Які не можа цярпець, не пераносіць гадкага; грэблівы.

ГАЙДА'. Ужываецца як заклік ісці куды-н.

ГА'ЛАС, -у. Бязладны шматгалосы крык, шумная размова.

ГАЛАШЭННЕ, -я. Жанр сямейнаабрадавай паэзіі. Своеасаблівы від лірыка-драматычнай песенна-рэчытатыўнай імправізацыі, якая выконвалася з прычыны смерці блізкага чалавека або іншых трагічных падзей у сям’і і гаспадарцы.

ГАЛЕРЭ'Я, -і. Верхні ярус у тэатры, цырку і пад.

ГАЛЁКАЦЬ, -аю, -аеш, -ае. Гучна крычаць; шумна размаўляць, галасіста спяваць.

ГАЛЁРКА, -і. Тое, што і г а л ер э я.

ГАЛО’СНЫ. Які ўтвараецца пры свабодным праходжанні паветра праз поласць рота (пра гукі мовы).

ГАЛО'ЎНЫ, -ая, -ае. Самы важны, асноўны, найбольш істотны.

ГАЛО'ЎНЫ РЭЖЫСЁР. Рэжысёр, які ўзначальвае мастацкую дзейнасць тэатра, вызначае яго рэпертуар.

ГАМАНА', -ы. Бязладны шум мноства галасоў; гучная размова; чуткі, пагалоска.

ГАМАНІЦЬ, -маню, -мбніш, -мбніць. 1. Весці гаворку, размаўляць з кім-н.; гаварыць, расказваць пра што-н. 2. Узнімаць гоман, шумець, гучна перагаворваючыся.

ГАМЕРЬІЧНЫ СМЕХ. Нястрымны, грамавы рогат.

ГАМО'НКА, -і. Тое, што і г а в о рк a (у 1 знач.); гутарка, размова.

ГАНАРЬІСТЫ, -ая, -ае. Які пагардліва ставіцца да людзей, лічыць сябе лепшым за іншых; фанабэрысты, самаўпэўнены.

ГА'НІЦЬ, -ню, -ніш, -ніць. Прызнаваць непрыгодным, дрэнным; даваць нізкую ацэнку; асуджаць, абгаворваць.

ГА'НЬБА, -ы. Пра дзеянні, учынкі, якія выклікаюць пагарду, асуджэнне; тое, што знеслаўляе, прыніжае чыю-в. годнасць.

ГА'НЬБІЦЬ, -блю, -біш, -біць. Зневажаць чыю-н. годнасць; асуджаць, няславіць.

ГАРАПА'ШНІК, -а. Бядняк, гаротнік.

ГАРА'ЧАЯ ЗАВІЎКА. Завіўка шчыпцамі, нагрэтымі на плітках, награвальных машынках, спецыяльных грэлках. Шчыпцы маюць розную таўшчыню стрыжня.

ГАРА'ЧЛІВЫ, -ая, -ае. Запальчывы, нястрыманы.

ГАРА'ЧНАСЦЬ, -і. Страснасць, палкасць, схільнасць захапляцца чым-н.; паспешлівасць пры выбары рашэння, нястрыманасць, запальчывасць.

ГАПІТ, -а. Прыстасаванне для кіравання лялькай у лялечным тэатры. Узнікла ў тэатры Інданезіі. Дапамагае руху галавы трысцявой лялькі.

ГАРЛАПА'НІЦЬ, -ню, -ніш, -ніць. Моцна, на ўсё горла крычаць, спяваць; гарланіць.

ГАРЛА'СТЫ, -ая, -ае. 3 гучным крыклівым голасам; галасісты; які любіць пакрычаць, паспрачацца.

ГАРЛА'ЦЬ, -йю, -йеш, -äe. Крычаць, гарланіць.

ГАРСЭТ, -a. 1. Шырокі пругкі пояс, які носяць пад сукенкай для сцягвання таліі і надання стройнасці фігуры. 2. Шнуроўка, кабат, станік, кітлік.

ГАРЫ30НТ, -а. Дэкарацыя ў тэатры, якая з дапамогай спецыяльнага асвятлення стварае ілюзію небасхілу (плоская задняя завеса, пафарбаваная ў светла-блакітны колер). Узнікла ў 80-я гг. 19 ст. у выніку пошукаў рэалістычнага адлюстравання з’яў прыроды на сцэне. Існуюць розныя канструкцыі Г.: мяккая (з тканіны), цвёрдая (бетон, штукатурка па сетцы рабіц, фанера), напаўцвёрдая (з тканіны на каркасе). Г. бывае нерухомы, убудаваны ў будынак і рухомы, які адкатваецца (падымаецца і скручваецца). Па форме яны бываюць прамыя і купалавыя.

ГАСТРАЛЁР, -a. 1. Артыст, які прыехаў на гастролі. 2. Пра чалавека, які часта мяняе месца працы; лятун.

ГАСТР0ЛІ, -яў, адз. гастроль, -і. Выступленні прыезджага артыста або мастацкага калектыву (трупы тэатра, спевака, хору, аркестра і інш.).

ГВАЛТ, -у. 1. Прымяненне фізічнай сілы ў адносінах да каго-н.; здзек. 2. Прымусовае ўздзеянне, уціск. 3. Крык,

шум, лямант. 4. Кліч аб паратунку ў выпадку небяспекі.

ГВА'ЛЦІЦЬ, -лчу, -лціш, -лціць і ГВАЛТАВАЦЬ, -тўю, -тўеш, -тўе. 1. Чыніць гвалт; здзекавацца, прыгнятаць, няволіць. 2. Сілаю прымушаць жанчыну да палавога акта.

ГЕКЗА'МЕТР, -а. Вершаваны памер антычнай (метрычнай) сістэмы вершаскладання. Г. шырока карысталіся сярэдневяковыя беларускія паэты-лаціністы.

ГЕРМЕНЁЎТЫКА, -і. Метад інтэрпрэтацыі тэксту або спектакля, сутнасць якога ў тым, каб перадаць іх сэнс з улікам разумення і ацэнкі выканаўцы. Метадалогія Г. шмат чым абавязана традыцыі тлумачэння Бібліі, якая шукае схаваны сэнс яе тэкстаў. Гісторыя паходжання метаду ўзыходзіць да 5 ст. н. э., калі грэчаскія рапсоды інтэрпрэтавалі тэкст Гамера, каб зрабіць яго зразумелым для публікі.

ГЕРО’Й, -я. 1. Галоўная дзейная асоба п’есы. 2. У 18 — 19 ст. выканаўца цэнтральных роляў у трагедыях. Пазней тэрмін Г. стаў прымяняцца і ў адносінах вядучых акцёраў, якія выступалі ў іншых сцэнічных жанрах (драматычны Г., камедыйны Г.). Атрымалі распаўсюджанне спецыфічныя разнавіднасці тэрміна: Г.любоўнік, Г.-неўрастэнік, характарны Г., бытавы Г. Былі і ўзроставыя разнавіднасці амплуа Г.: малады Г., пажылы Г. У 20-я гг. існавала амплуа «сацыяльны» Г.

ГІГІЁНА ГО'ЛАСУ. Правілы захавання голасу; меры папярэджання яго захворванняў, а таксама мерапрыемствы, якія садзейнічаюць гэтаму.

ГІДА'ЙЮ, -я. 1. Спявак-распавядальнік у японскім тэатры марыянетак; выканаўца і імправізатар драматычнага рэчытатыву. 2. Музычна-літаратурны жанр.

ГІНЬЁЛЬ, -я. 1. Персанаж французскага тэатра лялек. Належыць да т. зв. ручных, або верхавых, лялек. Г. быў галоўным героем камедый, вадэвіляў і фарсаў. Вобраз Г. быў традыцыйным і такім жа папулярным у Францыі, як Пятрушка ў Расіі, Гансвурст і Кашперль у Германіі, Кашпарэк у Чэхіі, Панч у Англіі. 2. Назва п’ес, спектакляў і асобных сцэнічных

прыёмаў, асновай якіх з’яўляецца паказ разнастайных злачынстваў, зладзействаў, здзекаў, пошлых сцэнак і пад.

ППАКРЫТ, -а. Адна з назваў акцёра ў Старажытнай Грэцыі. Першапачатковая функцыя адзінага акцёра старажытнай харавой трагедыі — кантаты была ў тым, каб «адказваць» сваімі маналогамі на пытанні, якія змяшчаліся ў песні хору.

ГІПЁРБАЛА, -ы. Мастацкі прыём перабольшання, садзейнічае ўзмацненню выразнасці выказвання.

ГІСТРЫЁН, -a. 1. Акцёр у Старажытным Рыме. Першапачаткова Г. ігралі без масак, якія былі ўведзены толькі ў 1 ст. да н. э. пад уплывам грэчаскага тэатра. Жаночыя ролі ігралі мужчыны. Г. вербаваліся звычайна з нізоў грамадства, нават з рабоў. 2. Народны вандроўны акцёр часоў ранняга сярэднявечча (9 — 13 ст.). Г. адначасова быў распавядальнікам, музыкантам, танцорам, спеваком, гімнастам, дрэсіроўшчыкам жывёл і інш. У розных краінах Г. атрымлівалі розныя назвы: у Францыі — жанглёры, у Італіі — мімы, у Германіі — шпільманы, у Іспаніі — хугляры, у Польшчы — франкі, у Расіі — скамарохі. Разнавіднасцю Г. былі ваганты.

ГЛО'ТКА, -і. Частка стрававальнага апарату — мышачная трубка, якая злучае поласць рота са страваводам, у якой утвараюцца гукі голасу.

ГЛЯДА'Ч, гледачй. Той, хто глядзіць спектакль, фільм, канцэрт і інш. віды мастацтва.

ГО'ДНАСЦЬ, -і. Неабходныя маральныя якасці чалавека, а таксама ўсведамленне гэтых якасцей.

Г0ЛАС, -у. Голас — фізічная якасць, якая цяжка паддаецца вызначэнню. Вышыня, сіла, тэмбр, афарбоўка голасу — матэрыяльныя фактары, якія дазваляюць імгненна ідэнтыфікаваць персанаж і ў той жа час непасрэдна спосабам прамога і пачуццёвага ўздзеяння ўплываць на ўспрымальнасць гледача. Дзякуючы свайму голасу акцёр уяўляе сабой адначасова чыста фізічную прысутнасць і з’яўляецца носьбітам сістэмы лінгвістычных знакаў. Голас з’яўляецца

таксама носьбітам інфармацыі, якая ёсць у інтанацыі, рытме, акцэнтуацыі.

ГО'ЛАСНА. He шэптам, уголас; гучна, моцна.

ГОМАН, -у. Бязладны шум мноства галасоў.

ГОНАР, -у. 1. Грамадская або маральная годнасць, тое, што выклікае ўсеагульную павагу. 2. Павага, слава.

ГРАБЯНЁЦ, -йцй. Прыстасаванне для расчэсвання валасоў, замацавання валасяных бантоў, петляў, пасмаў, кудзераў; упрыгожанне прычоскі. Бывае рознай формы: авальны, прадаўгаваты, круглы, квадратны. Вырабляецца з косці, рагоў, чарапашынага панцыра, дрэва, пластмасы, металаў.

ГРАМАДСКІ ПРАГЛ5ІД. Прагляд спектакля, прадстаўлення, відовішча грамадскасцю.

ГРАНДА’М. Тэатральнае амплуа; актрыса на ролі немаладых знатных жанчын.

ГРАТЭСК, -у. Від мастацкай тыпізацыі, заснаванай на кантрасце, дэфармацыі ці карыкатурным перабольшанні адносін, прадметаў і з’яў рэчаіснасці з мэтай паказу іх глыбіннай сутнасці. Як сродак стварэння мастацкага вобраза характэрны для сатыры, памфлета, карыкатуры, шаржа, буфанады, клаунады, фарса, эксцэнтрыкі і інш.

ГРЫМ, -у. Спецыяльныя фарбы, наклейкі, накладкі, з дапамогай якіх надаюць твару акцёра патрэбны выгляд.

ГРЫМАСА, -ы. Наўмыснае або міжвольнае скрыўленне рысаў твару; міна.

ГРЫМЁР, -а. Супрацоўнік тэатра, які грыміруе артыстаў.

ГРЫМЁРСКІ, -ая, -ае. Які мае адносіны да грымёра, належыць яму.

ГРЫМІРАВА'ЦЦА, -рўюся, -рўешся, -рўецца. Грыміраваць сябе; прымаць выгляд каго-н.

ГРЫМІРАВА'ЦЬ, -рўю, -рўеш, -рўе. Накладваць грым з мэтай надання акцёру патрэбнага для яго ролі выгляду.

ГРЗБЛІВАСЦЬ, -і. Агіда, гадлівасць.

ГРЭБЛІВЫ, -ая, -ае. Які адчувае агіду, гадлівасць да ўсякай неахайнасці і ўсюды яе падазрае.

ГЎБКА, -і. Порыстая мачалка з гумы або іншых матэрыялаў, якая выкарыстоўваецца для накладвання «тону» на твар акцёраў.

ГУГНЙВЫ, -ая, -ае. Які гаворыць або спявае ў нос.

ГУКАВО'БРАЗ, -а. Падбор гукаў мовы, які стварае ілюзію сэнсавай адпаведнасці гукавой формы слова яго прадметнаму значэнню.

ГУКАЗА’ШС, -у. Запіс спецыяльнымі апаратамі гаворкі або музыкі на плёнку, пласцінку і пад.

ГУКАПЕРАЙМА'ННЕ, -я. Перадача голасам або тэхнічнымі сродкамі якога-н. прыроднага або механічнага гучання.

ГЎКАШС, -у. Падбор гукаў у літаратурных або музычных творах для надання пэўнага мастацкага эфекту.

ГУКАСПАЛУЧЗННЕ, -я. Спалучэнне гукаў мовы або музычных гукаў.

ГУКА'ЦЬ, -йю, -4еш, -äe. 1. Аклікаць, зваць. 2. Гучна гаварыць, крычаць.

ГУЛЛГВЫ, -ая, -ае. 1. Вясёлы, жартаўлівы. 2. Ахвочы пагуляць; гарэзлівы, шустры; рухавы, зменлівы.

ГЎЛЬБІШЧА, -а. Гулянка, гулянне.

ГУЛЬТА’Й, -я. Лянівы чалавек.

ГУЛЬТАЯВА'ЦЬ, -тўю, -тўеш, -тўе.

Ухіляцца ад працы, бяздзейнічаць.

ГУЛЙННЕ, -я. Забавы, танцы, звычайна пад адкрытым небам.

ГЎМАР, -у. 1. Здольнасць заўважыць і паказаць у камічнай, дабрадушна-смешнай форме чые-н. слабасці, недахопы. 2. Мастацкі прыём у творах мастацтва, a таксама твор, заснаваны на гэтым прыёме.

ГУМАРЭСКА, -і. Невялікі літаратурна-мастацкі або музычны твор жартоўнага, гумарыстычнага характару.

ГУМ(УЗА, -ы. Ліпкі каляровы пластыр, які выкарыстоўваецца для грыму.

ГУМ(ЎР, -у. Душэўны стан, настрой.

ГУСТ, -у. Адчуванне, разуменне прыгожага; здольнасць эстэтычна ацэньваць што-н.

ДАБРАДЗЁЙ, -я. 1. Той, хто робіць дабро, аказвае дапамогу, паслугу каму-н. 2. Форма сяброўскага звароту да каго-н., часам з адценнем іроніі.

ДАБРА'НАЧ. Пажаданне спакойнай ночы, добрага сну.

ДАБРАЧЙНЕЦ, -нца. Тое самае, што і дабрадзей (у 1 знач).

ДАБРЫДЗЕНЬ. Прывітанне пры сустрэчы днём.

ДАБРЫНЙ, -і. Спагадлівасць, чуласць у адносінах да людзей.

ДАВЁР, -у. Перакананасць у чыёй-н. шчырасці, чэснасці, добрасумленнасці і заснаваныя на іх адносіны да каго-, чаго-н.

ДАВЁРЛІВЫ, -ая, -ае. Які лёгка верыць у шчырасць, праўдзівасць каго-, чаго-н., схільны аказваць давер.

ДАВЁСЦІ, -вядў, -вядзёш, -вядзё;

-вядзём, -ведзяцё; давёў, -вялй, -лб; да-

вядзг ■ Даказаць, пацвердзіць правільнасць чаго-н. фактамі, довадамі.

ДАГАДЗ/ЦЬ, -гаджў, -гбдзіш, -гбдзіць. Задаволіць каго-н., зрабіўшы яму што-н. прыемнае, патрэбнае і пад.

ДАЗВА'ННЯ. Зусім, начыста, поўнасцю.

ДАЗВО’ЛІЦЬ, -лю, -ліш, -ліць. 1. Даць дазвол, згадзіцца на што-н. 2. Даць магчымасць што-н. зрабіць. 3. заг. дазвбль<це). Ужываецца як форма ветлівага звароту да прысутньіх пры пачатку якога-н. дзеяння. 4. заг. дазвбль(це). Ужываецца як форма пярэчання, нязгоды з чым-н.

ДАЗНА'ЦЦА, -4юся, -іешся, -йецца. Сабраць, атрымаць звесткі; даведацца пра каго-, што-н.

ДАКСГР, -у. Папрок, незадавальненне. выказаныя каму-н. або ў дачыненні да каго-н.

ДАКРАНЎЦЦА, -нўся, -нёшся, -нёцца; -нёмся, -няцёся. Крануць каго-, што-н., даткнуцца да каго-, чаго-н.

ДА'КТЫЛЬ, -я. Трохскладовая стапа з націскам на першым складзе ў сілабатанічным вершаскладанні.

ДАКЎКА, -і. 1. Турбота, клопат. 2. Нуда, маркота. 3. Зайздрасць, злосць.

ДАКУЧА'ЦЬ, -4ю, -4еш, -äe. Назаляць каму-н. чым-н.

ДАЛІКА'ТНІЧАЦЬ, -аю, -аеш, -ае. Быць залішне далікатным; цырымоніцца.

ДАЛІКА'ТНЫ, -ая, -ае. 1. Ветлівы, ласкавы ў абыходжанні з людзьмі; уважлівы, паслужлівы. 2. Які патрабуе асцярожных, тактоўных адносін. 3. Кволы, тонкі; выпеставаны.

ДАЛО'НЬ, -і. Унутраны бок кісці рукі.

ДАЛЯГЛЙД,« -у. Уяўная лінія, мяжа паміж небам і зямной ці воднай паверхняй; гарызонт; частка неба над лініяй гарызонта; небасхіл; прастор, які можна акінуць вокам.

ДАМАГЧЫСЯ, -магўся, -мбжашся, -мбжацца; дамбгся, -маглйся, -лбся; дамажыся. Настойлівымі намаганнямі дабіцца пастаўленай мэты, здзяйснення чаго-н.

ДАМІНА'НТА, -ы. Асноўная, дамінуючая ідэя; асноўная прымета або састаўная частка чаго-н.

ДАМІНА’НТНЫ, -ая, -ае. Які дамінуе; асноўны, пануючы.

ДАМО'ЎЛЕНАСЦЬ, -і. Пагадненне, дасягнутае ў выніку перамоў.

ДАМЫСЛІЦЬ, -лю, -ліш, -ліць. Разважыўшы, прыдумаць дадаткова, дадумаць да канца.

ДАПА'СЦІ, -падў, -падзёш, -падзё; -падзём, -падзяцё. 3 прагнасцю накінуцца на што-н. жаданае; дарвацца.

ДАПЫТЛІВЫ, -ая, -ае. Які імкнецца ўсё зразумець, пазнаць, набыць новыя веды; праніклівы, цікаўны (аб позірку).

ДАПЯЦЬ, -пнў, -пнёш, -пнё; -пнём, -пняцё. 1. Дайсці, дабрацца куды-н. 2. Дамагчыся, дасягнуць чаго-н. 3. Зразумець што-н., разабрацца ў чым-н.

ДАРАВА'ЦЬ, -рўю, -рўеш, -рўе. I. Зняць (знімаць) віну за што-н.; праба-

чыць (прабачаць). 2. Вызваліць (вызваляць) ад якога-н. абавязацельства. 3. заг. дарўй(це). Ужываецца пры звароце да каго-н. для папярэджання аб чым-н. ці для выражэння просьбы прабачыць у чым-н.

ДАРА'ДЦА, -ы. Той, хто дае парады.

ДАРМА' і ДА’РМА. 1. Бескарысна, дарэмна, марна; без дастатковых падстаў, беспрычынна. 2. Бясплатна, за нішто.

ДАРЭЧЫ. 1. Да месца, якраз у патрэбны час. 2. Са словамі «кажучы», «сказаць» ужываецца для абазначэння таго, што нешта наступнае гаворыцца ў дадатак да толькі што сказанага.

ДАРЗШТЫ. Зусім, канчаткова, поўнасцю.

ДАСВЁДЧАНАСЦЬ, -і. Наяўнасць ведаў, звестак пра каго-, што-н.

ДАСКАНХЛЫ, -ая, -ае. Які характарызуецца найвышэйшай ступенню і паўнатой дадатковых якасцей; узорны, беззаганны, бездакорны.

ДАСПАДО'БЫ. Падабаецца, падыходзіць, па густу.

ДАСЦІПНАСЦЬ, -і. Уменне сказаць востра, смешна, даць трапнае азначэнне.

ДАСШПНЫ, -ая, -ае. 1. Поўны дасціпнасці. 2. Цікавы, дапытлівы.

ДАТКЛ/ВЫ, -ая, -ае. Які патрабуе асцярожных і тактоўных адносін, далікатны.

ДАЎМЁЦЦА, -ёюся, -ёешся, -ёецца. Зразумець, дадумацца.

ДАЎНІНА', -ы. Былыя, даўно мінулыя часы; старадаўнасць.

ДАХСЎДЛІВАСЦЬ, -і. Даступнасць для разумення.

ДАХОДЛІВЫ, -ая, -ае. Які лёгка ўспрымаецца, даходзіць да свядомасці; зразумелы, даступны.

ДАЧА'СНЫ, -ая, -ае. Які адбываецца ці адбыўся раней вызначанага часу, раней тэрміну.

ДАЧЎЦЦА, -чўюся, -чўешся, -чўецца. Даведацца з чутак; дазнацца.

ДАШЧЗНТУ. Начыста, датла, ушчэнт; зусім, поўнасцю.

ДБАЙНЫ, -ая, -ае. Старанны, руплівы.

ДБАЦЬ, дбёю, дбйеш, дбёе. Праяўляць клопаты, турбавацца пра Ka­ro-, што-н.

ДВА/СТЫ, -ая, -ае. 1. Падвойны. 2. Які заключае ў сабе розныя якасці, прыметы; супярэчлівы. 3. Які праяўляецца ў двух відах, формах.

ДВУХСЭ’НСАВЫ, -ая, -ае. 3 дваякім сэнсам; які мохсна дваяка разумець.

ДВУХСЭНСО'ЎНЫ, -ая, -ае. Тое, што і двухсэнсавы.

ДЗЁЙНАСЦЬ, -і. Праца, занятак у якой-н. галіне.

ДЗЁЙНАЯ АСО'БА. Асоба, якая дзейнічае ў п’есе.

ДЗЁЙНІЧАЦЬ, -чаю, -чаеш, -чае. 1. Рабіць што-н., займацца чым-н. 2. Выступаць у якасці дзейнай асобы.

ДЗЁЙНЫ, -ая, -ае. Энергічны, актыўны.

ДЗЁЙСНЫ, -ая, -ае. Здольны актыўна ўздзейнічаць на што-н., эфектыўны.

ДЗЁЙСТВА, -a. 1. Старажытныя культавыя абрады, якія заключалі ў сабе элементы тэатральнага дзеяння, суправаджаліся танцамі, спевамі, музыкай. 2. Масавыя прадстаўленні на розныя тэмы, якія звычайна праводзіліся пад адкрытым небам.

ДЗЁКАННЕ, -я. Вымаўленне афрыкаты «дз» на месцы мяккага «д», уласцівае беларускай мове.

ДЗЕ-НЁБУДЗЬ. У якім-н. месцы.

ДЗЕ-НІДЗЁ. Месцамі, сям-там.

ДЗЕСЬ і ДЗЁСЬЦІ. У нейкім, дакладна не вядомым месцы.

ДЗЁЯ, -і. Закончаная частка драматургічнага твора або тэатральнай пастаноўкі.

ДЗЁЯННЕ БЕСПРАДМЁТНАЕ. Дакладнае фізічнае дзеянне не з рэальнымі, а з уяўнымі прадметамі.

ДЗЁЯННЕ СЛОЎНАЕ. Асноўны сродак уздзеяння артыста на гледача ў спектаклі.

ДЗЁЯННЕ СЦЭНГЧНАЕ. Асноўны выразны сродак сцэнічнага мастацтва; паводзіны артыста ва ўмовах спектакля. Д. с. — паслядоўнасць сцэнічных падзей, якія адбываюцца галоўным чынам у залежнасці ад паводзін персанажаў, адна-

часова гэта ўвасобленая ў канкрэтную форму сукупнасць разнастайных тэатральных працэсаў, якія адбываюцца на сцэне і характарызуюць псіхалагічныя і маральныя змены дзейных асоб.

ДЗЁЯННЕ ФІЗ/ЧНАЕ Пэўныя рухі цела або яго частак.

ДО'МЫСЕЛ, -у. Здагадка, заснаваная на меркаваннях, дапушчэннях; мастацкі вымысел, выдумка.

ДО'ПІС, -у. Пісьмовае паведамленне пра што-н.

ДО'ТЫК, -у. Адно з пяці пачуццяў — успрыманне адчуванняў, якія ўзнікаюць пры дакрананні да каго-, чаго-н.

ДРАЖНЙІЬ, дражню, дрёжніш, дрёжніць. 1. Знарок, наўмысна злаваць. раздражняць чым-н. 2. Узбуджаць, распальваць, выклікаць якія-н. пачуцці, жаданні.

ДРА'МА, -ы. 1. Адзін з трох асно*’ных родаў літаратуры. 2. Адзін з асноўных і найбольш пашыраных жанраў драматургічных твораў. У шырокім сэнсе слова драма — гэта драматычная паэма, тэкст, напісаны на аснове канфліктнага дзеяння. У 18 ст. пад уплывам Дзідро драмай называлі «сур’ёзны жанр», прамежкавы паміж камедыяй і трагедыяй. Гюго стварыў рамантычную драму ў прозе, дзе паспрабаваў адмежавацца ад правілаў адзінства (акрамя адзінства дзеяння), павялічыў колькасць яскравьіх, відовішчных дзеянняў, імкнучыся да сінтэзу крайнасцей і эпох. Паэтычная (або лірычная) драма дасягае кульмінацыі свайго развіцця ў канцы 19 ст. (у творчасці Маларме, Рэнье, Метэрлінка, Гофманшталя).

ДРАМАТЎРГ, -а. Пісьменнік, які піша драматургічныя творы.

^ДРАМАТУРГІЯ. 1. Драматычнае мастацтва. 2. Сукупнасць драматургічных твораў аднаго пісьменніка, народа, эпохі і пад. Вытокі беларускай Д. — у фальклоры, з якога вырасла Д. школьнага тэатра, батлейкі, народнай драмы.

ДРАНЦВЁЦЬ, -ёю, -ёеш, -ёе. Дзеравянець, нямець, страчваць адчувальнасць.

ДРАПІРО’ЎКА, -і. Тканіна, якая спадае (звісае) складкамі; парцьера, занавеска.

ДРУГАРА'ДНЫ, -ая, -ае. 1. He асноўны, не самы важны, малаістотны. 2. He першы, не лепшы па сваіх якасцях, пасрэдны.

ДРУЖБА’К, -ä. Блізкі друг, сябар.

ДРЫГО'ТКІ, -ая, -ае. Які ўздрыгвае, дрыжыць; мігатлівы, трапяткі.

ДУБЛЁР, -а. Акцёр, які замяняе асноўнага выканаўцу.

ДЎЖА. Надта, вельмі, надзвычай.

ДЎЖАЦЦА, -аюся, -аешся, -аецца. Схапіўшыся адзін з адным, старацца асіліць праціўніка; мерацца сілай.

ДУРАСЛ/ВЫ, -ая, -ае. Схільны да свавольства, гарэзлівы.

ДУХМЯны, -ая, -ае. 3 моцным прыемным пахам; пахучы.

ДЫДАСКА'ЛІІ, -яў. Сцэнічныя ўказанні, дадзеныя аўтарам п’есы выканаўцам адносна інтэрпрэтацыі тэксту роляў.

ДЫКЦЫЯ, -і. Вымаўленне; манера вымаўляць словы. Дыкцыя змяняецца ў залежнасці ад эпохі, але самым галоўным крытэрыем застаецца яе рэалістычнасць і артыстызм. Дыкцыя заўсёды вагаецца паміж гукам і сэнсам, яна з’яўляецца актам герменеўтыкі, якая надае тэксту аб’ём, вакальную афарбоўку, матэрыяльнасць.

ДЫПЛО'МНЫ СПЕКТА'КЛЬ. Спектакль, пастаўлены студэнтамі выпускнога курса тэатральнай ВНУ для атрымання дыплома з кваліфікацыяй акцёр.

ДЫФІРА'МБ, -a. 1. У Старажытнай Грэцыі — урачыстая харавая песня ў гонар бога Дыяніса; хвалебны лірычны верш. 2. Перабольшаная хвала, усхваленне.

ДЫХАЛЬНАЯ ATÄKA. Актывізацыя працэсў дыхання пры маўленні, спевах.

ДЫХАЛЬНЫ АПАРА'Т. Органы, якія служаць для дыхання, удзельнічаюць у дыханні.

ДЫХАННЕ, -я. Працэс паглынання кіслароду і выдзялення вуглекіслаты жывымі арганізмамі; газаабмен.

ДЫХА'ННЕ ФАНАЦЫЙНАЕ. Якое спрыяе фанацыі, утварэнню гуку.

ДЫХАННЕ ФІЗІЯЛАГІЧНАЕ. Паглынанне і выпусканне паветра лёгкімі, якое спрыяе жыццядзейнасці арганізма.

ДЫЯЛЁКТНАЯ МО'ВА. Мясцовыя гаворкі ў складзе нацыянальнай мовы.

ДЫЯЛО’Г, -у. 1. Размова паміж дзвюма або некалькімі асобамі. 2. Частка літаратурнага твора ў выглядзе размовы дзейных асоб.

ДЫЯПАЗОН, -у. 1. Сукупнасць усіх гукаў ад ніжэйшага да вышэйшага, даступных музычнаму інструменту або чалавечаму голасу. 2. Аб’ём, памер чаго-н.; шырыня здольнасцей, размах дзейнасці.

ДЫЯФРА'ГМА, -ы. Мышачная перагародка, якая аддзяляе грудную поласць ад брушной.

ДЭБЙЭТ, -у. Першае выступленне артыста на сцэне.

ДЭБЮТАВА'ЦЬ, -тўю, -тўеш, -тўе. Упершыню выступаць на сцэне.

ДЭБЮТА'НТ, -а. Той, хто дэбютуе.

ДЭГРАДА'ЦЫЯ, -і. Паступовая страта добрых якасцей; заняпад.

ДЭГРАДЗГРАВАЦЬ, -рую, -руеш, -руе. Паступова страціць (страчваць) добрыя якасці; прыйсці (прыходзіць) у заняпад.

ДЭКАРА'ТАР, -а. Мастак, які піша дэкарацыі, а таксама мастак-выканаўца, які піша дэкарацыі па эскізах другога мастака.

ДЭКАРАЦЫЙНАЕ МАСТА'ЦТВА. Мастацтва стварэння зрокавага вобраза спектакля з дапамогай дэкарацый, касцюмаў, асвятлення, пастановачнай тэхнікі.

ДЭКАРА'ЦЫЯ, -і. Афармленне сцэны, якое ствараецца з дапамогай архітэктуры, графікі, мастацкай планіроўкі месца дзеяння, спецыяльных фактур, асвятлення і тэхнікі. Існуе для вобразнай характарыстыкі гістарычных абставін, умоў і атмасферы спектакля, у якіх дзейнічае акцёр.

ДЭКЛАМА'ТАР, -а. Той, хто выступае з дэкламацыяй.

ДЭКЛАМАЦЬІЙНЫ, -ая, -ае. Які мае адносіны да дэкламацыі.

ДЭКЛАМАЦЫЯ, -і. Мастацтва прамаўлення вершаў або прозы. У Старажытным Рыме Д. — практыкаванне ў

красамоўстве, якое складала адзін з важных элементаў прамоўніцкага мастацтва; у Францыі — мастацтва прамаўлення прамоў, а таксама вершаў на сцэне. У класіцыстычным тэатры 17 — 18 ст. паняцце Д. аб’ядноўвала ўсю сукупнасць сродкаў акцёрскай ігры, уключаючы жэст і міміку. Класіцызм кананізаваў урачы-

ста-прыўзнятую, напеўную, умоўную манеру сцэнічнай мовы. Развіццё рэалістычных і рамантычных тэндэнцый у тэатры канца 18 — пачатку 19 ст. прывяло да разбурэння класіцыстычнай Д. 3 часам словам <Д.» сталі абазначаць штучную, хадульную манеру гаварыць.

Ж

ЖАБО'. 1. Карункавыя або кісейныя брыжы вакол каўняра 1 на грудзях у мужчынскай сарочцы; высокі палатняны каўнер мужчынскай сарочкі, які закрываў ніжнюю частку шчок. 2. Аздоба з карункаў у брыжы або складкі каля каўнерыка жаночай блузкі, сукенкі.

ЖАГНА'ЦЦА, -&юся, -Аешся, -йецца. Хрысціцца.

ЖАГНА'ЦЬ, -йю, -йеш, -äe. 1. Хрысціць крыжам. 2. Бласлаўляць.

ЖАДА’ННЕ, -я. Унутранае імкненне, цяга да ажыццяўлення чаго-н., хаценне чаго-н.; ахвота.

ЖАДА'НЫ, -ая, -ае. Такі, да якога імкнуцца, якога чакаюць, хочуць; любімы, дарагі.

ЖАДЛІВЫ, -ая, -ае. Зайздросны; прагны.

ЖАЛАСЛІВЫ, -ая, -ае. Схільны да жаласці, спачування; спагадлівы, чуллівы.

ЖАЛАСНЫ, -ая, -ае. Які выклікае жаласць, спачуванне; поўны суму, журботы.

ЖА’ЛІЦЦА, -люся, -лішся, -ліцца. 1. Выказваць жальбу, незадаволенасць; бедаваць. 2. Наракаць, скардзіцца на каго-н.; падаваць скаргу.

ЖАЛ0БА, -ы. 1. Стан смутку з прычыны чыёй-н. смерці, народнага гора, бедства, які выражаецца ў нашэнні асобай вопраткі, адмене гулянак і інш. 2. Чорнае адзенне, павязка, вуаль і пад. як сімвал смутку.

ЖАЛЬ, -ю. 1. Пачуццё жаласці, спагады, выкліканае чыёй-н. пакутай, ня-

шчасцем. 2. Пачуццё горычы, смутку, тугі з прычыны страты каго-, чаго-н. 3. Пачуццё засмучэння, шкадавання.

ЖАЛЬБА, -ы. 1. Смутак, туга, бедаванне. 2. Скарга, нараканне.

ЖАЛЬБАВА'ЦЬ, -бўю, -бўеш, -бўе. Сумаваць, тужыць.

ЖАНР, -у. 1. Род твораў у галіне якога-н. мастацтва, які характарызуецца пэўнымі ўласцівасцямі, сюжэтнымі і стылістычнымі прыкметамі. 2. Стыль, MaHepa.

ЖАРГАНГЗМЫ, -аў. Словы і выразы любога жаргону, якія выкарыстоўваюцца за яго межамі (толькі ў гутарковай мове 1 мове мастацкай літаратуры). Як эле-, менты сацыя л ьна-стылявых разнавіднасцёй маўлення Ж. надаюць выказванню яркую эмацыянальна-экспрэсіўную афарбоўку.

ЖАРГОН, -у. Адна з формаў існавання мовы, пэўная разнавіднасць маўлення, якая адрозніваецца ад агульнанароднай мовы спецыфічнай лексікай і фразеалогіяй, часта экспрэсіўна пераасэнсаванай. Узнікае ў асяроддзі пэўных груп і калектываў, аб’яднаных агульнымі прафесійнымі 1 бытавымі ўмовамі.

ЖАРТ, -у. 1. Забаўная выхадка; востры дасціпны выраз. 2. Кароткае апавяданне з забаўным, смешным зместам. 3. Невялікая камічная п’еса.

ЖАРТАВАЦЬ, -тўю, -тўеш, -тўе. 1. Гаварыць або рабіць што-н. несур’ёзна, смехам, для пацехі; весела вастрасловіць. 2. Насміхацца, кпіць. 3. Несур’ёзна, безуважна адносіцца да каго-, чаго-н., не-

даацэньваць каго-, што-н. 4. Гаварыць, рабіць што-н. нарокам, легкадумна.

ЖАРТАЎЛ/ВЫ, -ая, -ае. 1. Схільны да жартаў, ахвочы пажартаваць. 2. Вясёлы, гуллівы, гарэзлівы.

ЖАРТАЎН/К, Той, хто любіць жартаваць.

ЖА'РТАЧКІ, -чак. 1. Тое, што і ж а р т <у 1 знач.). 2. Пра вельмі складаную задачу, сітуацыю. 3. Вельмі проста, лёгка.

ЖАРТО'ЎНЫ, -ая, -ае. Вясёлы, забаўны, які мае характар жарту.

ЖАРТЎЮЧЫ. 1. Жартам, дзеля забавы. 2. Лёгка, без намаганняў.

ЖАХ, -у. 1. Моцны страх да знямення. 2. Трагічнасць, безвыходнасць.

ЖАХЛ/ВЫ, -ая, -ае. Які выклікае жах, вельмі страшны; роспачны, поўны жаху.

ЖАХНЎЦЦА, -нўся, -нёшся, -нёцца. Прыйсці ў жах, моцна спалохацца.

ЖВА'ВЫ, -ая, -ае. 1. Поўны жыццёвых сіл, бадзёры, рухавы. 2. Бойкі, ажыўлены, шумны. 3. Поўны руху, ажыўлення, дзейнасці.

ЖЛЎКТА, -ы. Пра таго, хто многа п’е, апіваецца.

ЖЛЎКЦІЦЬ, -кчу, -кціш, -кціць. Многа і прагна піць.

ЖМІНДА, -ы. Пра скупога чалавека, скнару.

ЖОРСТКІ, -ая, -ае. Крайне суровы; бязлітасны, неміласэрны.

ЖЎДАСНЫ, -ая, -ае. Які выклікае пачуццё страху, чаго-н. непрыемнага, жахлівага.

ЖЎДАСЦЬ, -і. Трывожнае пачуццё страху, прадчуванне бяды, небяспекі; жах; тое, што выклікае страх; трагічная з’ява, жахлівае здарэнне.

ЖУЛІКАВАТЫ, -ая, -ае. Схільны да жульніцтва, ашуканства, махлярскіх учынкаў; уласцівы жуліку; хітры.

ЖУРБА, -ы. Пачуццё смутку, душэўнай прыгнечанасці; туга, маркота.

ЖУРБО’ТА, -ы. Тое, што і ж у рб а.

ЖУРБ0ТНА. Сумна, маркотна, тужліва.

ЖУРБО'ТНЫ, -ая, -ае. Ахоплены журбою; сумны, маркотны.

ЖУРЛІВЫ, -ая, -ае. 1. Сумны, журботны. 2. Які любіць павучаць, дакараць; бурклівы, сварлівы.

ЖУРЫЦЦА, журўся, жўрышся, жўрыцца. Знаходзіцца ў стане журбы; сумаваць, маркоціцца; нудзіцца, сумаваць.

ЖУРЫЦЬ, журў, жўрыш, жўрыць. Злёгку дакараць, сварыцца на каго-н., павучаючы.

ЖЫВА. 1. Наглядна, маляўніча, ярка; выразна, яскрава. 2. Хутка, паспешліва. 3. Бадзёра, бойка, ажыўлена.

ЖЫВАСЦЬ, -1. Паўната жыццёвых сіл; жвавасць, ажыўленасць.

ЖЫВАТВО'РНЫ, -ая, -ае. Які дае жыццё, аднаўляе сілы, ажыўляе.

ЖЫВІНКА, -і. Тое, што надае каму-, чаму-н. жывасць, прывабнасць, своеасаблівасць.

ЖЭСТ, -a. 1. Рух рукі, галавы, які суправаджае або замяняе чалавечую мову. Ж. — рухі цела, часцей валявыя і кантралюемыя акцёрам. Экспрэсіўная прырода Ж. робіць яго выключна прыдатным для служэння ігры акцёра, у якога няма іншых сродкаў, акрамя ўласнага цела, каб даць адчуць розны стан душы. Звычайна адрозніваюць: прыроджаныя жэсты, якія адносяцца да паставы цела або да якога-н. руху; жэсты эстэтычныя, адпрацаваныя з мэтай стварэння твора мастацтва (танца, пантамімы, драмы і пад.); умоўныя жэсты, якія выражаюць паведамленне, зразумелае як таму, хто перадае, так і таму, хто прымае; імітацыйныя жэсты, якімі акцёр рэалістычна ці натуралістычна ўвасабляе персанаж шляхам перадачы яго паводзін, яго звыклых пластычных рухаў (на самай справе непазбежна стылізацыя і характарызацыя жэстаў, якія абумоўліваюць гэты эфект пластычнай рэальнасці). 2. Наўмысны, загадзя разлічаны ўчынак.

ЖЭСТЫКУЛЯВА'ЦЬ, -лйю, -люеш, -люе. Рабіць жэсты.

ЖЭСТЫКУЛЙЦЫЯ, -і. Карыстанне жэстамі.

ЖЗЎЖЫК, -а. Свавольнік, гарэза.

ЗААХВО'ЦІЦЦА, -вочуся, -вбцішся, -вбціцца. Адчуць жаданне, ахвоту.

ЗААХВО'ЦІЦЬ, -вбчу, -вбціш, -вбціць. Выклікаць ахвоту да чаго-н., жаданне займацца чым-н.

3ABÄBA, -ы. 1. Гульня, пацеха. 2. Тое, што забаўляе, пацяшае, весяліць.

ЗАБАВІЦЦА, -бйўлюся, -бйвішся, -бйвіцца. 1. Затрымацца дзе-н. даўжэй, чым меркавалася; запазніцца. 2. Зацягнуць, прамарудзіць з чым-н., не зрабіць у час.

ЗАБАЛАБО’НІЦЬ, -ню, -ніш, -ніць. Пачаць балабоніць.

ЗАБАЛБАТА'ЦЦА, -бачўся, -бочашся, -ббчацца. Захапіцца балбатнёй; правесці многа часу ў балбатні.

ЗА'БАРСНІ, -яў. Вяровачныя петлі, пры дапамозе якіх лапаць прымайстроўваецца да нагі.

ЗАБАС/ЦЬ, -башў, -басі'ш, -басіць. Пачаць басіць, гаварыць ці спяваць басам.

ЗА'БАЎКА, -і. 1. Тое, што і з аб а в а. 2. Рэч, якая служыць для гульні дзецям; цацка.

ЗАБАЎЛЙЦЦА, -йюся, -йешся, -йецца. 1. Пацяшацца, праводзіць час у забавах, гульнях. 2. Адносіцца да чаго-, каго-н. як да цацкі, гуляць ёю.

ЗАБАЎЛЙЦЬ, -йю, -йеш, -йе. Весяліць, пацяшаць чым-н. цікавым, забаўным; займаць гаворкай, адцягваць увагу; даглядаць, няньчыць.

ЗАБАЎНІК, -а. Чалавек, які ўмее весяліць, пацяшаць; арганізатар забаў.

ЗАБА’ЎНЫ, -ая, -ае. Такі, які можа зацікавіць, пацешыць, развесяліць; дзіўны, займальны, цікавы.

ЗАБІЙКА, -і. Той, хто любіць распачынаць бойкі; буян, задзіра.

ЗАВАДА’ТАР, -а. Той, хто пачынае, арганізоўвае што-н.; верхавод, зачыншчык.

ЗАВАЖДАЦЦА, -йюся, -йешся, -йецца. Займаючыся чым-н., затрымацца, забраць шмат часу.

ЗАВЁДАМЫ, -ая, -ае. Наперад добра вядомы; несумненны.

ЗАВЕКАВА'ЦЬ, -вякўю, -вякўеш, -вякўе. Застацца незамужняй.

ЗАВІДКІ, -аў. Зайздрасць.

ЗАВІНА'ЦЦА, -йюся, -йешся, -йецца. Спешна і старанна рабіць што-н.; рупна займацца чым-н.

ЗАВІХА'ЦЦА, -йюся, -йешся, -йецца. 1. Рабіць што-н. вельмі старанна, рупліва. 2. Горача выяўляць сваю прыхільнасць, адданасць.

ЗАВУЧЬІЦЬ, -вучў, -вўчыш, -вўчыць. Вучачы, запомніць, засвоіць; вывучыць.

ЗАВУШН/ЦА, -ы. Упрыгожанне, звычайна ў выглядзе кальца, якое прымацоўваецца да мочкі вуха.

ЗАВЙЗКА, -і. Пачатак, зыходны момант чаго-н.; эпізод, падзея, з якой пачынаецца развіццё сюжэта ў мастацкім творы.

ЗАГАВАРЫЦЦА, -варўся, -вбрышся, -ворыцца. Захапіўшыся размовай, доўга прагаварыць.

ЗАГАВАРЬІЦЬ, -варў, -вбрыш, -вбрыць. Надакучыць, стаміць працяглымі размовамі; размовай адцягнуць увагу, прымусіць забыцца пра што-н.

ЗАГА'ДКА, -і. 1. Кароткае

іншасказальнае апісанне прадмета, з’явы, якія трэба пазнаць, адгадаць. 2. Пра што-н. складанае, заблытанае, незразумелае, што патрабуе разгадкі, тлумачэння.

ЗАГА’НА, -ы. 1. Недасканаласць, недахоп, які выклікае асуджэнне. 2. Фізічны недахоп арганізма, прыроджаны або набыты пасля хваробы ці траўмы.

ЗАГАНАРЬІЦЦА, -рўся, -рышся, -рыцца. Пачаць ганарыцца; стаць ганарыстым, фанабэрыстым.

ЗАГА’ННЫ, -ая, -ае. 1. Дрэнны, благі, няправільны. 2. Амаральны, непрыстойны.

ЗАГНЁВАЦЦА, -аюся, -аешся, -аецца. Прыйсці ў гнеў; пачаць гневацца.

ЗАГРУВАСЦІЦЬ, -вйшчу, -вйсціш, -вйсціць. Заставіць, заваліць чым-н. у беспарадку; перапоўніць чым-н. другарадным.

ЗАГРЫМІРАВАЦЦА, -рўюся, -рўешся, -рўецца. Пакласці на свсй твар грым, загрыміраваць сябе.

ЗАГРЫМІРАВА’ЦЬ, -рўю, -рўеш, -рўе. Пакласці грым на каго-, што-н.; надаць каму-н. з дапамогай грыму іншы знешні выгляд.

ЗАГЎБА, -ы. Гібель, смерць.

ЗАГУГНІЦЬ, -ню, -ні’ш, -ні’ць. Пачаць гугніць; гугнява прагаварыць.

ЗАГУГНЙВІЦЬ, -нйўлю, -нявіш, -нйвіць. Пачаць гугнявіць; гугнява прагаварыць; прагугнявіць.

ЗАГУКА'ЦЬ, -йю, -йеш, -äe. Пачаць гукаць; падаць гучны голас; гукнуць.

ЗАГУЧА'ЦЬ і ЗАГУЧЭЦЬ, -чыць. Пачаць гучаць, гучэць.

ЗАДАВАЛЬНЁННЕ, -я. Прыемнае пачуццё ад паспяховага ажыццяўлення, завяршэння чаго-н.

ЗАДАДЗЕНЫ, -ая, -ае. Загадзя вызначаны, зараней устаноўлены.

ЗАДА'ЧА, -ы.~ Мэта, якую імкнецца дасягнуць акцёр сваімі сцэнічнымі дзеяннямі.

ЗАДЗІРЫСТЫ, -ая, -ае. Схільны, ахвочы да боек, сварак, задзірлівы.

ЗА’ДНІК, -a. 1. Частка абутку над абцасам, якая схоплівае пяту. 2. Частка дэкарацыі на заднім плане сцэны.

ЗАД0Р, -у. Запал, гарачнасць, бадзёрасць; задзірысты тон, задзірыстыя паводзіны.

ЗАДЎЖА. Празмерна, занадта.

ЗАДЎМА, -ы. 1. Тое, што задумана, намечана; намеры, план. 2. Асноўная думка, ідэя мастацкага твора;. замысел.

ЗАДУМЁННЫ, -ая, -ае. Паглыблены ў думкі, разважанні; задумлівы; які выражае роздум, задуменне; які навявае думкі, схіляе да разважанняў; маўклівы, таямніча-загадкавы.

ЗАДУШЭІЎНЫ, -ая, -ае. Сардэчны, шчыры; інтымны, глыбока асабісты.

ЗАДЫХАНЫ, -ая, -ае. Які задыхаўся, пачаў цяжка і часта дыхаць.

ЗАДЫХАЦЦА, -аюся, -аешся, -аецца. Пачаць цяжка і часта дыхаць, стаміўшыся ад вялікай фізічнай нагрузкі.

ЗАДЫХАЦЦА, -йюся, -йешся, -йецца. 1. Адчуваць цяжкасць у дыханні з-за недахопу паветра; траціць магчымасць

вольна дыхаць. 2. Паміраць ад недахопу паветра, ад дыму, удушлівых газаў.

ЗАЁНЧЫЦЬ, -чу, -чыш, -чыць. Пачаць енчыць, вішчаць, екатаць.

ЗАЖМЎРЫЦЦА, -руся, -рышся, -рыцца. Зажмурыць свае вочы, прыкрыць іх павекамі.

ЗАЖУРЫЦЦА, -журўся, -жўрышся, -жўрыцца. Засумаваць, замаркоціцца.

ЗАЗЛАВАЦЬ, -злую, -злуёш, -злуё, -злуём. Прыйсці ў стан азлаблення, раззлавацца.

ЗАЗЫЎНЫ, -ая, -ае. Які >аз /*ае, гучыць як заклік.

ЗА/ГРЫВАЦЬ, -аю, -ae:u. -₃. . I. Жартаўліва какетнічаць, заляцацца. 2. Паддобрывацца, каб выклікаць прыхільнасць.

ЗАІКА'ННЕ, -я. Недахоп у мове, які праяўляецца ў міжвольным паўтарэнні асобных гукаў, складоў або ў затрымцы іх вымаўлення.

ЗАІНТРЫГАВАЦЬ, -гўю, -гўеш, -гўе. Выклікаць вялікую зацікаўле.часць; захапіць, зацікавіць.

ЗА’ЙЗДРАСЦЬ, -і. Пачуццё незадаволенасці і раздражнення, выкліканае перавага.чі, поспехамі, дабрабытам іншых; жаданне мець тое, што маюць іншыя.

ЗАЙЗДРО'СНІК, -а. Той, хто зайздросціць; зайздросны чалавек.

ЗАЙЗДРО'СЦІЦЬ, -рбшчу, -росціш, -росціць. Зведваць, перажываць пачуццё зайздрасці да каго-, чаго-н.

ЗАКАВЫКА, -і. Затрымка, перашкода.

ЗАКАВЫРЫСТЫ, -ая, -ае. Замыславаты, мудрагелісты.

ЗАКАРЧАНЁЛЫ, -ая, -ае. Вельмі азяблы, здранцвелы ад холаду.

ЗАКАРЭЛЫ, -ая, -ае. 1. Які засох, зацвярдзеў. 2. Пакрыты засохлай граззю, крывёю і пад.; брудны.

ЗАКАХА’НЫ, -ая, -ае. Які адчуваг каханне да каго-н.; улюбёны.

ЗАКАХА’ЦЦА, -йюся, -йешся, -йецца. Адчуць пачуццё кахання.

ЗАКА’ШЛЯЦЦА, -яюся, -яейіся, -яецца. Зайсціся моцным працяглым кашлем.

ЗАКІД, -у. Напамін, лёгкі папрок.

ЗАКЛАПО’ЧАНЫ, -ая, -ае. Ахоплены клопатам, турботай.

ЗАКЛІНА'ЦЬ, -аю, -аеш, -ае. 1. Імкнуцца падпарадкаваць каго-, што-н. сілай чараў, малітваў. 2. Горача прасіць, маліць аб чым-н. 3. Моцна лаяць, праклінаць.

ЗАКЛЙТЫ, -ая, -ае. 1. Такі, на якога накладзена закляцце; пракляты. 2. He-, прымірымы, вечны (пра ворага, праціўніка).

ЗА'ЛА, -ы. Вялікае памяшканне для мнагалюдных сходаў, якіх-н. заняткаў і пад.

ЗАЛЁТЫ, -аў. 'Імкненне выклікаць прыхільнасць жанчьшы; заляцанне.

ЗАЛІШНІ, -яя, -яе. Які перавышае патрэбу, неабходнасць; празмерны.

ЗАЛО'ЎКА, -і. Мужава сястра.

ЗАЛЫГА'ЦЬ, -4ю, -йеш, -äe. 1. Накінуць вяроўку на рогі, на шыю (валу, карове, каню), зашмаргнуўшы або завязаўшы вузлом. 2. Узяць пад сваю ўладу, прымусіць падпарадкавацца.

ЗАЛЮЛЙЦЬ, -яю, -йеш, -яе. Люляючы, супакоіць, закалыхаць.

ЗА'МАЛАДА. У маладым узросце.

ЗАМАЛАДЬІ, -йя, -<5е. Надта малады, маладзейшы, чым трэба.

ЗАМЁНА, -ы. Акцёр, які замяняе другога выканаўцу ў спектаклі.

ЗАМІЛАВАННЕ, -я. Стан расчуленасці, пачуццё пяшчоты; любаванне кім-, чым-н.

3AMÖBA, -ы. Словы і выразы, якім прыпісваецца магічная сіла; заклінанне.

ЗАМОРАК, -рка. Кволая, фізічна недаразвітая істота, расліна і пад.

ЗА’МЫСЕЛ, -слу. 1. Задуманы план дзеянняў; намер, задума. 2. Галоўная думка, ідэя мастацкага твора.

ЗАНА'ДТА. Залішне, празмерна, задужа.

ЗАНАТАВА'ЦЬ, -тўю, -тўеш, -тўе. Запісаць для памяці, зрабіць нататку.

ЗАНЕМАГЧЬІ, -немагў, -нямбжаш, -нямбжа. Адчуць недамаганне; захварэць.

ЗАНЕПАКО'ЕНАСЦЬ, -і. Стан занепакоенага; трывога, непакой.

ЗАНЕПАКОЕНЫ, -ая, -ае. Устрывожаны, неспакойны.

ЗАНУДЗІЦЦА, -джўся, -нўдзішся, -дзіцца. Засумаваць, замаркоціцца.

ЗАНЎДЛІВЫ, -ая, -ае. Дакучлівы, шкадлівы.

ЗАНЯДБА'НЫ, -ая, -ае. Пакінуты без догляду; такі, якому не ўдзялялася належная ўвага.

ЗАНЯДЎЖАЦЬ, -аю, -аеш, -ае. Адчуваць сябе хворым, нядужым; захварэць.

ЗАНЯМЁЦЬ, -ёю, -ёеш, -ёе. 1. Страціць адчувальнасць; адзеравянець; замерці, абамлець. 2. Замаўчаць, страціць здольнасць гаварыць пад уплывам моцнага пачуцця; анямець.

ЗАПАВО'ЛЕНЫ, -ая, -ае. Болып павольны, чым звычайна.

ЗАПАДО'ЗРЫЦЬ, -ру, -рыш, -рыць.

1. Пачаць падазраваць, лічыць вінаватым. 2. Пачаць здагадвацца аб чым-н.

ЗАПАЛ, -у. Гарачнасць, парыў.

ЗАПАЛОХАНЫ, -ая, -ае. Палахлівы, забіты.

ЗАПАЛО'ХАЦЬ, -аю, -аеш, -ае. Выклікаць страх, боязь, зрабіць палахлівым, нясмелым.

ЗАПА'ЛЬЧЫВЫ, -ая, -ае. Які лёгка ўзбуджаецца, запаляецца; гарачы; азартны, задзірлівы.

ЗАПА’МЯТАВАЦЬ, -тую, -туеш, -туе. Забыць.

ЗА'ПАНКА і ЗА'ПІНКА, -і. Засцежка для манжэтаў і каўняра мужчынскай сарочкі.

ЗАПАНЁЦЬ, -ёю, -ёеш, -ёе. Зрабіцца панам; распанець.

ЗАПАНІБРА’ТА. Як з роўным; проста, бесцырымонна

ЗАПАНІБРА'ЦТВА, -а. Бесцырымоннасць у абыходжанні; фамільярнасць.

3АПАНІКАВАЦЬ, -кўю, -кўеш, -кўе. Пачаць панікаваць.

ЗА'ПАР. Непасрэдна адзін за адным, без перапынку.

ЗАПА’СНІК, -а. Памяшканне ў тэатры, дзе захоўваюцца дэкарацыі.

ЗАПЁРХАЦЦА, -аюся, -аешся, -аецца. Папярхнуўшыся, закашляцца.

ЗАП(НКА, -і. Замінка, затрымка ў гаворцы, выкліканая цяжкасцю ў падбо-

ры патрэбнага слова, няўпэўненасцю або збянтэжанасцю таго, хто гаворыць

ЗАПЛЮШЧЫЦЬ, -шчу, -шчыш, -шчыць. Прыкрыць вочы павекамі, зажмурыцца.

ЗАПЛЙСКАЦЬ, -аю, -аеш, -ае. Пачаць пляскаць; пляснуць некалькі разоў запар.

ЗАПНЎЦЦА, -нўся, -нёшся, -нёцца; -нёмся, -няцёся. Раптоўна спыніць або запаволіць гаворку.

ЗАПО'ЗНЕНАСЦЬ, -і. Затрымка, спазненне.

ЗАПОЗНЕНЫ, -ая, -ае. Які з’явіўся, здарыўся са спазненнем; позні.

ЗАПОМНІЦЬ, -ню, -ніш, -ніць. Захаваць, утрымаць у памяці.

ЗАПРАШЭННЕ, -я. Просьба, прапанова ’ з’явіцца куды-н., зрабіць што-н. або запіска, пісьмо аналагічнага зместу.

ЗАПУЖА"НЫ, -ая, -ае. Палахлівы ад частых пагроз; настрашаны.

ЗАПУЖА'ЦЬ, -йю, -ёеш, -äe. Запалохаць, застрашыць, зрабіць баязлівым.

ЗАПУНСАВЁЛЫ, -ая, -ае. Які запунсавеў, зрабіўся пунсовы.

ЗАПЫТАЛЬНЫ, -ая, -ае. Які выражае запытанне.

ЗАПЫТА’ННЕ, -я. 1. Пытанне, зварот, які патрабуе адказу, тлумачэння. 2. Афіцыйны дакумент зпатрабаваннем даць пэўныя звесткі, тлумачэнні і пад.

ЗАПЫТА'ЦЬ, -ёю, -äein, -äe. 1. Звярнуцца з пытаннем; спытаць. 2. Звярнуцца з просьбай, папрасіць аб чым-н.

ЗАПЭЎНЕННЕ, -я. Катэгарычнае, гарантыйнае сцверджанне.

ЗАПЗЎНІЦЬ, -ню, -ніш, -ніць. Пераканаць у правільнасці чаго-н.; паручыцца за што-н.

ЗАПдЦКАЦЬ, -аю, -аеш, -ае. 1. Забрудзіць, вымазаць. 2. Зняславіць, зганьбіць.

ЗАРАГАТХЦЬ, -гачў, -гбчаш, -гбча. Пачаць рагатаць; азвацца рогатам.

ЗА'РАЗ. 1. У сучасны момант, у гэты час, цяпер; толькі што, зусім нядаўна; у самым скорым часе, хутка (пра падзеі, дзеянні, якія маюць вось-вось адбыцца).

2. Неадкладна, у гэты ж момант.

ЗАРА'З. Адразу, за адзін раз, адначасова.

ЗАРАЗ/ЦЬ, -ражў, -разі’ш, -разіць. 1. Перадаць заразу каму-н. 2. Перадаць каму-н. сваё пачуццё, схільнасць да чаго-н.

ЗАРА’ЗЛІВАСЦЬ, -і. Здольнасць акцёра захапляць партнёраў ці гледачоў сваёй ігрой — сцэнічнымі дзеяннямі.

ЗАРА'ЗЛІВЫ і ЗAPAЗЛ^BЫ, -ая, -ае. 1. Які лёгка перадаецца іншым. 2. Які лёгка захапляе каго-н., пераймаецца кім-н.

ЗАРАЧЫСЯ, -ракўся, -рачэшся, -рачэцца; -рачбмся, -рачацёся, -ракўцца; зарокся, -раклёся, -лбся. Даць зарок, абяцанне ніколі не рабіць чаго-н.

ЗАРДЗЁЦЦА і ЗАІРДЗЁЦЦА, -ёюся, -ёешся, -ёецца. Пачырванець ад сораму, хвалявання і пад.

ЗАРЎКА, -і. Гарантыя, залог.

ЗАРЎЧЫНЫ, -чын. Абрад аб’яўлення жаніхом і нявестай.

ЗАСАПЦ/СЯ, -пўся, -пёшся, -пёцца; -пёмся, -пяцёся. Пачаць цяжка і шумна дыхаць.

ЗАСАРОМЕЦЦА, -меюся, -меешся, -меецца і ЗАСАРО'МІЦЦА, -млюся, -мішся, -міцца. Адчуць сорам, няёмкасць перад кім-н. або за каго-, што-н.

ЗАСАРОМІЦЬ, -млю, -міш, -міць. Выклікаць пачуццё сораму, няёмкасці.

ЗАСВОІЦЬ, -св<5ю, -свёіш, -свёіць. 1. Успрыняўшы новае або чужое, зрабіць уласцівым, прывычным для сябе. 2. Добра зразумеўшы, запомніць, вывучыць.

ЗАСЛОНА, -ы. Шырокае палотнішча (часта з дзвюх палавін), якое закрывае сцэну ад глядзельнай залы. Упершьшю 3. пачала сістэматычна выкарыстоўвацца ў старажытнарымскім тэатры, затым прыйшла да заняпаду ў сярэднявеччы. У эпоху Адраджэння і класіцызму 3. стала абавязковай прыкметай тэатральнасці. Але толькі ў 18 ст. яе пачынаюць апускаць у канцы кожнага дзеяння спектакля.

ЗАСЛЎХАЦЦА, -аюся, -аешся, -аецца. Слухаючы што-н., захапіцца, забыць на ўсё.

ЗАСМАЛІЦЬ, -смалю, -смёліш, -смёліць. Закурыць, пускаючы шмат дыму з цыгарэты ці папяросы.

ЗАСМУТКАВАЦЬ, -кўю, -кўеш, -кўе. Пачаць смуткаваць.

ЗАСМУЦ(ЦЦА, -мучўся, -мўцішся, -мўціцца. Засумаваць, замаркоціцца; выразіць смутак, заклапочанасць (пра твар, вочы і пад.).

ЗАСМУЦІЦЬ, -смучў, -смўціш, -смўціць. Выклікаць пачуццё смутку, маркоты; азмрочыць.

ЗАСМУЧЭННЕ, -я. Смутак, маркота.

ЗАСМЙГЛЫ, -ая, -ае. Засохлы, перасохлы (рот, губы).

ЗАСМЯЙЦЬ, -смяю, -смяёш, -смяё;

-смеяцё. Высмеяць, абсмяяць.

ЗАСПАКО'ЕНАСЦЬ, -і. Стан спакою, ураўнаважанасці; задаволенасць дасягнутым; бестурботнасць, абыякавасць.

ЗАСПАКОІЦЦА, -кбюся, -кбішся, -кбіцца. Суняць свой неспакой, узбуджанасць; супакоіцца; задаволіцца дасягнутым.

ЗАСПАКОІЦЬ, -кбю, -кбіш, -кбіць. Развеяць чый-н. неспакой, хваляванне, узбуджанасць; прывесці ў стан спакою; супакоіць.

ЗАСТАГНА’ЦЬ, -стагнў, стбгнеш, -стбгне. Пачаць стагнаць; прастагнаць; абазвацца стогнам.

«ЗАСТО'ЛЬНЫ» ПЕРЫЯД. Разбор, аналіз п’есы за сталом. Вызначэнне ўзаемаадносін дзейных асоб, скразнога дзсяння. звышзадачы і інш.

ЗАСТРАШЫЦЬ, -шу, -шыш, -шыць. Навесці страх на каго-н.; запужаць, запалохаць.

ЗАСУМАВА’ЦЬ, -мўю, -мўеш, -мўе. Пачаць сумаваць; зрабіцца сумным, занудзіцца без каго-, чаго-н.; замаркоціцца па кім-, чым-н.

ЗАСЦЕРАГЧЫ, -раіў, -ражэш, -ражэ; -ражбм, -ражацё; засцярбг, -сцераглй, -лб; засцеражы. Загадзя прыняць меры, каб ахаваць каго-, што-н. ад небяспекі, непрыемнасцей і пад.

ЗАСЦЕРАГЧЫСЯ, -рагўся, ражэшся, -ражэцца; -ражбмся, -ражацёся; засцярбгся, -сцераглйся, -лбся, засцеражыся. Абараніць, засланіць, ахаваць сябе ад каго-. чаго-н.

ЗАСЦІГНУЦЬ, -ну, -неш, -не. Раптоўна захапіць, застаць каго-н. дзе-н., у якім-н. стане.

ЗАСЦЯР0ГА, -і. 1. Тое, што засцерагае ад чаго-н. 2. Мера, якая прымаецца для аховы, засцеражэння ад чаго-н.; надзвычай асцярожныя адносіны да чаго-н.

ЗАСЯРОДЖАНАСЦЬ, -і. Уласцівасць засяроджанага; засяроджаная ўвага, паглыбленасць у што-н.

ЗАСЯРО'ДЖАНЫ, -ая, -ае. I. Накіраваны, звернуты поўнасцю на што-н. адно; які займае чалавека цалкам (пра пачуцці, настрой і пад.). 2. Цалкам паглыблены ў свае думкі, справу (пра чалавека).

ЗАСЯРО'ДЗІЦЦА, -джуся, -дзішся, -дзіцца. Засяродзіць, сканцэнтраваць сваю ўвагу, волю, думкі, інтарэсы і пад.

ЗАТАІЦЦА, -таюся, -тбішся, -тбіцца. Схавацца, прытаіцца, імкнучыся застацца незаўважаным; скрыць, утаіць ад іншых свае думкі.

ЗАТАНЦАВА'ЦЬ, -цўю, -цўеш, -цўе. Пачаць танцаваць.

ЗАТЛУМІЦЬ, -тлумлю, -тлўміш, -тлўміць. Пазбавіць здольнасці ясна мысліць, лагічна разважаць; задурыць.

ЗАТО’ЕНЫ, -ая, -ае. Які хавае свае пачуцці, думкі, настрой; скрытны.

ЗАТРЫМКА, -і. Зацяжка, замінка, часовае спыненне чаго-н. (дыхання).

ЗАЎВА'ЖЫЦЬ, -жу, -жыш, -жыць. 1. Успрыняць якімі-н. органамі пачуццяў; убачыць, пачуць, адчуць; разгледзець, падмеціць, зрабіць якое-н. назіранне. 2. Адзначыць, запомніць па якіх-н. прыметах. 3. Выказаць думку, уставіць заўвагу пры размове з кім-н.; зрабіць заўвагу, выгаварыць за промах, памылку, недахоп.

ЗАЎЗЙТАСЦЬ, -і. Стараннасць, нястрыманасць, напорыстасць.

ЗАЎСЁДНЫ, -ая, -ае. Які бывае заўсёды; пастаянны, звычайны.

ЗАЎЧАСНЫ, -ая, -ае. Які адбыўся, наступіў раней вызначанага часу, раней, чым трэба.

ЗАФАНТАЗІРАВАЦЦА, -руюся, -руешся, -руецца. Празмерна захапіцца фантазіяй.

ЗАХАЛАНЎЦЬ, -нў, -нёш, -нё. Замерці, пахаладзець ад страху, жаху, гора, радасці і пад.

ЗАХАПЛЁННЕ, -я. 1. Незвычайны ўздым пачуццяў, найвышэйшае задавальненне. 2. Усхвадяванасць, запал, натхненне. 3. Павышаны інтарэс да чаго-н.; любімы занятак. 4. Улюбёнасць у каго-н.

ЗАХАПЛЙЛЬНЫ, -ая, -ае. Які выклікае захапленне; займальны,.цікавы.

ЗАХАЦЁЦЬ, -хачў, -хбчаш, -хбча. Адчуць ахвоту да чаго-н.; пажадаЦь.

ЗАХВАЛГЦЬ, -хвалю, -хвйліш, -хвёліць. Празмерна расхваліць чые-н. заслугі, варгасці.

ЗАХВАЛЯВА'ЦЦА, -лююся, -люешся, -люецца. Пачаць хвалявацца.

ЗАХІНЎЦЦА, -нўся, -нёшся, -нёцца; -нёмся, -няцёся. Засланіцца, прыкрыцца чым-н.; ахінуць сябе чым-н.; закруціцца ў што-н.; схавацца дзе-н., за што-н.

ЗАХЛЁБВАЦЦА, -аюся, -аешся, -аецца. Мімаволі перарываць дыханне пры моцным смеху, плачы, хуткай гаворцы і пад.

ЗАХЛІПНЎЦЦА, -нўся, -нёшся, -нёцца. Міжвольна спыніць, затрымаць дыханне, папярхнуцца; адчуць цяжкасць пры дыханні ў грудзях ад моцнага пачуцця; задыхнуцца.

ЗАЦАЛАВА'ЦЬ, -лўю, -лўеш, -лўе. Абсыпаць, пакрыць пацалункамі; стаміць пацалункамі.

ЗАЦВЯРДЗЁЛЫЯ ЗЬІЧНЫЯ. Якія заўсёды вымаўляюцца цвёрда (дж, ж, ч, ц, р, ш).

ЗАЦІКАЎЛЕНАСЦЬ, -і. Стан зацікаўленага; інтарэс, цікавасць да чаго-н.

ЗАЦІКАЎЛЕНЫ, -ая, -ае. 1. Які праяўляе або выражае цікавасць да каго-, чаго-н. 2. Звязаны практычнымі інтарэсамі з якой-н. справай.

ЗА'ЦІСК, -у. Фізічнае або псіхічнае напружанне, якое перашкаджае артысту арганічна дзейнічаць на сцэне.

ЗАЦЙЦЦА, затнўся, затаёшся, затіецца; затнёмся, затняцёся; зацяўся, -лёся, -лбся. 1. Заўпарціцца, уперціся. 2. Затаіць свае думкі, пачуцці; затаіць злосць.

ЗАЧАРАВАНЫ і ЗАЧАРО'ВАНЫ, -ая, -ае. Які знаходзіцца пад уздзеяннем чараў; захоплены, паланёны чым-н.; які выражае захапленне.

ЗАЧАРСЦВЁЛЫ, -ая, -ае. Які стаў чэрствым, зацвярдзеў; бяздушны, нячулы.

ЗАЧМУЦІЦЬ, -чмучў, -чмўціш, -чмўціць. Увесці ў зман, задурыць галаву каму-н.

ЗАЧЫН, -у. I. Пачатак чаго-н., пачын. 2. Пачатак песні, казкі, быліны, які характарызуецца своеасаблівым складам.

ЗАШЫЦЦА, -шыюся, -шь'іешся, -шыецца. 1. Забрацца ў куток, зацішнае, глухое месца і пад.; схавацца, затаіцца. 2. He справіцца з вялікай колькасцю спраў у пэўны тэрмін.

ЗА5ІДЛЫ, -ая, -ае. 1. Заўзяты, зацяты, злосны, задзірысты. 2. Які вядзецца з асаблівай упартасцю, напорыстасцю.

ЗБОРКА, -і. Злучэнне, мантаж механізмаў, канструкцый, станкоў, куліс і падуг для атрымання дэкарацый для спектакля.

ЗВАДКА, -і. Сварка, склока.

ЗВАДЛІВЫ, -ая, -ае. 1. Які мае адносіны да звадкі. 2. Схільны да звадак.

ЗВАДЫЙШ, -а. Зводнік, падбухторшчык.

ЗВАНОК, -нкё. Гукавы сігнал, які паведамляе артыстам і гледача.м аб пачатку спектакля ці наступнага акта.

ЗВАР’ЯЦЁЛЫ, -ая, -ае. 1. Які страціў розум; псіхічна хворы. 2. Безразважны, раз’юшаны, ашалелы.

ЗВЫШЗАДАЧА, -ы. Галоўная ідэйная задача, мэта, дзеля якой ставіцца п’еса, ствараецца спектакль. Звышзадачу Станіслаўскі лічыў асновай сцэнічнага твора, а адсутнасць яе — катастрофай.

ЗВЙГА, -і. Назойлівае прыставанне з просьбамі, напамінамі, патрабаваннямі.

ЗВЯЗНЫ, -ая, -ае. Добра і паслядоўна выказаны, лагічны (пра выступленне, прамову і пад.).

ЗГАВОРЛІВЫ, -ая, -ае. Такі, з якім лёгка згаварыцца; уступчыіы.

ЗГАДА'ЦЬ, -ёю, -ёеш, -äe. Успомніць, прыгадаць.

ЗГАДЗ/ЦЦА, згаджўся, згбдзішся, згбдзіцца. Даць згоду на што-н.

ЗГА’НЬБІЦЬ, -блю, -біш, -біць. Зняважыць, зняславіць каго-, што-н. сваімі ўчынкамі, паводзінамі.

ЗГО’ДА, -ы. 1. Станоўчы адказ, дазвол на што-н. 2. Узаемная дамоўленасць; дагавор. 3. Супадзенне думак; аднадушша. 4. Мірныя, сяброўскія адносіны.

ЗГЛЁДЗЕЦЬ, -джу, -дзіш, -дзіць. Убачыць; упільнаваць каго-н., дагледзець за кім-н.; заўважыць што-н.

ЗДАВОЛЕННЕ, -я. Адчуванне ўнутранага задавальнення.

ЗДА'ТНЫ, -ая, -ае. Здольны на што-н., схільны да чаго-н.; умелы.

ЗДЗЕК, -у. Злая зневажальная насмешка; зневажальны ўчынак або паводзіны ў адносінах да каго-, чаго-н.

ЗДО'ЛЕЦЬ, -ею, -ееш, -ее. Быць у стане зрабіць, выканаць што-н.; асіліць, змагчы.

ЗДО'ЛЬНАСЦІ АКЦЁРСКІЯ. Прыродныя схільнасці да заняткаў акцёрскім мастацтвам;' дар, талент.

ЗДО’ЛЬНАСЦЬ, -і. Уласцівасць, асаблівасць, што праяўляецца ў якой-н. дзейнасці, учынках і пад.; уменне рабіць што-н., паводзіць сябе якім-н. чынам і пад.

З’ЁДЛІВЫ, -ая, -ае. Схільны да едкіх, зласлівых насмешак; ядавіты.

ЗЁРНЕ РО'ЛІ, СПЕКТА'КЛЯ. Вобразнае вызначэнне сутнасці ролі п’есы, спектакля.

ЗЛАМО’ЎНЫ, -ая, -ае. Схільны злосна, з’едліва гаварыць пра каго-, што-н.

ЗЛАСЛІВЕЦ, -лгўца. Той, хто пастаянна злуецца; злоснік.

ЗЛАСЛГВЫ, -ая, -ае. Поўны злосці, варожасці; які выражае злосць.

ЗЛАСЛОВІЦЬ, -лбўлю, -лбвіш, -лбвіць. Злосна, едка гаварыць пра каго-, што-н.; абгаворваць, распускаць плёткі.

ЗЛОЎЖЫВА'ЦЬ, -йю, -йеш, Йе. Незаконна, нядобрасумленна выкарыстоўваць што-н., карыстацца чым-н.

ЗЛЫДЗЕНЬ, -дня. Шкодны чалавек; ліхадзей.

ЗМАРНЁЛЫ, -ая, -ае. Змучаны, схуднелы.

ЗМАРНЁЦЬ, -ёю, -ёеш, -ёе. Змучыўшыся, страціць свежагць; схуднець.

ЗМО’ВА, -ы. Тайнае пагадненне, угавор, дамоўленасць.

ЗМО’ГА, -і. Моцная стомленасць, поўнае бяссілле.

ЗМОРАНАСЦЬ, -і. Стан зморанага; стома ад цяжкай працы ці якога-н. занятку.

ЗНЕЛЮБЁЦЬ, -ёю, -ёеш, -ёе. Зрабіцца нялюбым; абрыднуць.

ЗНЕЛЮБГЦЬ, знелюблю, знялюбіш, знялюбіць. Адчуць моцную непрыязнасць да каго-, чаго-н.; неўзлюбіць.

ЗНО’СКА, -і. Дадатковы тэкст, змешчаны пад асноўным у самым нізе старонкі.

ЗНЯБЫЦЦА, -бўдуся, -бўдзешся, -бўдзецца. Змарыцца, змучыцца.

ЗНЯВА'ГА, -і. Тое, што можа абразіць, пакрыўдзіць; абразлівыя паводзіны, словы і пад.

ЗНЯВА'ЖЛІВЫ, -ая, -ае Які зневажае, змяшчае ў сабе знявагу.

ЗНЯВА'ЖЫЦЬ, -жу, -жыш, -жыць. Зняславіць, прынізіць, абразіць.

ЗНЯВЁРАНЫ, -ая, -ае. Які страціў веру ў каго-, што-н., перакананасць у чым-н.; які расчараваўся ў кім-, чым-н.

ЗНЯМЁЛЫ, -ая, -ае. 1. Пазбаўлены здольнасці гаварыць (ад здзіўлення, страху, нечаканай радасці і пад.); анямелы. 2. Які страціў адчувальнасць, гібкасць; здранцвелы. 3. Застылы, пануры, маўклівы.

ЗНЯМ0ГА, -і. Стан крайняй стомленасці, страты сілы; знясіленне.

ЗНЯЧЭ'ЎКУ. 1. Нечакана, неспадзявана, знянацку. 2. Выпадкова, мімаволі, незнарок.

ЗО'ЛАК, -лку і -лаку. Пачатак світання.

30ЛКА. Сыра, пранізліва, холадна.

ЗОЛЬ, -і. Сырое, пранізлівае халоднае надвор’е.

ЗОНГ, -а. Абазначэнне песень у тэатры Брэхта, тэкст якіх часцей прамаўляецца або манатонна чытаецца, чым спяваецца. Выкарыстоўваецца для ілюстрацыі сітуацыі або стану душы.

ЗО'НА МАЎЧА'ННЯ. Маўчанне акцёра ў час рэплік партнёра ці ў паўзах уласнай ролі.

ЗРАЗУМЁЛЫ, -ая, -ае. Даступны разуменню; просты, ясны.

ЗРОК, -у. 1. Адно з пяці знешніх пачуццяў, органам якога з’яўляюцца вочы; здольнасць бачыць. 2. Погляд, позірк.

ЗЫЧЛІВЕЦ, -лГўца. Той, хто жадае каму-н. дабра.

ЗЫЧЛ/ВЫ, -ая, -ае. Які жадае дабра другому; прыхільны, спагадны; які выяўляе схільнасць, ласку,' дабрату.

ЗЫЧНЫ, -ая, -ае. I. Звонкі, пра-

рэзлівы, гучны. 2. Які ўтвараецца пры праходжанні моцнага струменю паветра праз перашкоду ў якім-н. месцы моўнага апарату (пра гукі мовы).

ЗЫЧЫЦЬ, -чу, -чыш, -чыць. 1. Жадаць. 2. Абяцаць, прадказваць што-н.

ЗЭДАЛЬ, -для. Услон.

ЗЭДЛІК, -а. Невялікі ўслончык.

З’ЙВА, -ы. Частка драматургічнага твора — акта або дзеі, у якой склад дзейных асоб не мяняецца.

ІГРА’, -ы. Выкананне сцэнічнай ролі. Тэатральная ігра (так раней называлася сцэнічная ігра, тое, што акцёр робіць на сцэне па-за дыскурсам) уяўляе сабою бачную і ўласна сцэнічную частку пастаноўкі. Ддя таго каб разумець акцёрскую ігру, гледачу неабходна суаднесці працэс глабальнага выказвання (мова жэстаў, міміка, інтанацыя, якасць голасу, рытм) з прамаўляемым тэкстам або тым становішчам акцёра, што складваецца на сцэне. Ігра тады раскладваецца на серыю знакаў і адзінак, якія забяспечваюць звязнасць прадстаўлення і інтэрпрэтацыю тэксту. Любая ігра будуецца на кадыфікаванай сістэме паводзін і дзеяння, якія выдаюцца за рэалістычныя ці штучныя 1 тэатралізаваныя. У тэатры той мае поспех, хто лепш валодае правіламі і стварае ўражанне, што працуе без намаганняў і не мае патрэбы прытрымлівацца правілаў.

ІГРАІІЬ, -йю, -äeuj, -äe. Удзельнічаць у спектаклі, выступаць на сцэне, у кіно.

ІГРЫШЧА, -a. I. Народнае зборышча з танцавальна-гульнёвымі і тэатралізаванымі паказамі. Бярэ пачатак ад язычніцкай абраднасці. 2. Вечарынка з пітвом, частаваннем.

ІДЭАЛ, -у. 1. Дасканалы ўзор чаго-н. 2. Пра таго, хто з’яўляецца для каго-н.

вышэйшым увасабленнем якіх-н. якасцей, узорам годнасці.

ІДЭНТЫФІКАЦЫЯ, -і. Працэс ілюзіі ў гледача, які ўяўляе, што ўвасабляемы персанаж — ён сам (або акцёр, які поўнасцю «залазіць у скуру» свайго персанажа). У тэатры, улічваючы прысутнасць жывых акцёраў, адбываецца ідэцтыфікацыя не толькі з персанажам, але і з акцёрам, які яго ўвасабляе.

ІДЗя, -і. 1. Думка, задума. 2. Асноўная, галоўная думка п’есы.

ІЛЮЗІЯ, -і. Скажонае ўяўленне, уражанне, заснаванае на падмане пачуццяў; прыняцце ўяўнага за сапраўднае. Тэатральная I. узнікае тады, калі за рэальнае і сапраўднае мы прымаем мастацкае стварэнне свету, які з’яўляецца як свет магчымы, нібыта наш свет. I. звязана з эфектам рэальнасці, утворанай сцэнай.

ІМКНЁННЕ, -я. Настойлівая цяга, парыў, рашучая мэтанакіраванасць.

ІМПРАВІЗА'ЦЫЯ, -і. У тэатры — ігра акцёра, заснаваная на яго здольнасці ствараць сцэнічны вобраз, дзейнічаць на зададзеную тэму без папярэдняй падрыхтоўкі. Існуе мноства ступеняў I.: прыдумванне тэксту на аснове вядомай і вельмі выразнай канвы (як у камедыі дэль артэ); ігра драматычная на зададзеную тэму або адказ на ўказанне; поўная пластычная і размоўная I. пры адсутнасці мадэлі, на-

суперак умоўнасці і правілу (Гратоўскі); адступленне ад тэксту і пошук новай фізічнай мовы (Арто).

ІМПРЭСА’РЫО. Асоба, якая арганізуе прыватныя тэатры, асобныя канцэрты, гастролі і пад.

ІМПУЛЬС(ЎНЫ, -ая, -ае. Схільны дзейнічаць пад уплывам раптоўнага імпульсу (унутранага штуршка, пабуджэння да якога-н. дзеяння).

ІМПЭТ, о -у. Парывістасць, імклівасць; гарачы парыў, запал.

ІМПЗТНЫ, -ая, -ае. Імклівы, парывісты; палымяны, гарачы.

ІНАКШ і ІНАЧАЙ. 1. Іншым спосабам, па-другому, не так. 2. У адваротным выпадку; a то.

ІНВЁРСІЯ, -і. Змяненне звычайнага парадку слоў у сказе для падкрэслівання сэпсавай значнасці якога-н. слова або надання ўсёй фразе пэўнай стылістычнай афарбоўкі.

ІНГАЛЙЦЫЯ, -і. Лячэнне верхніх дыхальных шляхоў удыханнем лекавых рэчываў у выглядзе пары, газаў, распыленых вадкасцей.

ІНДЫВІДУАЛЬНАСЦЬ, -і. Сукупнасць характэрных адметных рыс, якія вылучаюць акцёра або актрысу.

ІНДЫФЕРЭНТНЫ, -ая, -ае. Абыякавы, раўнадушны; які не дзейнічае, не рэагуе на знешнія ўплывы.

ІНЁРТНЫ, -ая, -ае. Бяздзейны, пасіўны, косны.

ІНЖЭНЙ). Сцэнічнае амплуа прастадушнай, наіўнай і нявопытнай у жыцці дзяўчыны; актрыса, якая выконвае такія ролі.

ІНСЦЭНІРО'ЎКА, -і. Перапрацоўка для сцэны літаратурнага твора, напісанага не ў драматургічнай форме. Mae на мэце стварыць эстэтычны эквівалент літаратурнага твора, раскрыць сродкамі драмы ідэйна-мастацкі змест, канфлікт, сістэму вобразаў, перадаць агульную атмасферу першаасновы.

ІНТАНАЦЫЯ, -і. Сукупнасць фанегычных і псіхалагічных сродкаў, якія служаць для афармлення вуснага выказвання акцёра: Дапамагае артысту стварыць яскравыя, своеасаблівыя мастацкія вобразы на сцэне.

ІНТРЫГА, -і. 1. Скрытыя непрыстойныя дзеянні з мэтай пашкодзіць каму-н.; нагаворы, падкопы. 2. Сюжэтная лінія ў мастацкім творы, для якой характэрны асаблівы драматызм і напружанасць дзеяння.

ІНТРЫГАВАЦЬ, -гўю, -гўеш, -гўе.

1. Весці інтрыгі (у 1 знач.). 2. Узбуджаць цікавасць таямнічасцю, незвычайнасцю, загадкавасцю.

ІНТУГЦЫЯ, -і. У акцёрскім мастацтве неўсвядомленае чуццё, непасрэднае і цэласнае спасціжэнне' артыстам духоўнай сутнасці вобраза героя.

ІНТЬІМНЫ, -ая, -ае. 1. Глыбока асабісты, патаемны, запаветны; які датычыцца пачуццяў; сардэчны, любоўны.

2. Блізкі, сяброўскі, таварыскі.

ІНТЭЛЁКТ, -у. Розум, здольнасць чалавека мысліць, разважаць; узровень разумовага развіцця.

ІНТЭЛЕКТУА'Л, -а. Пра чалавека з высока развітым інтэлектам, а таксама пра чалавека разумовай працы.

ІНТЭРМЁДЫЯ, -і. Кароткая п’еса або ўстаўная сцэна, звычайна камічнага зместу, якія выконваюцца паміж актамі драматычнага ці опернага твора.

ІНТЭРПАЛ5ІЦЫЯ, -і. Пазнейшая ўстаўка ў якім-н. творы, якая не належыць арыгіналу.

ІНТЭРПРЭТАТАР, ,-а. Той, хто інтэрпрэтуе што-н.; тлумачальнік.

ІНТЭРПРЭТАЦЫЯ, -і. Тлумачэнне, раскрыццё сэнсу чаго-н.; творчае раскрыццё вобраза або твора выканаўцам.

ІНФАРМАВАЦЬ, -мўю, -мўеш, -мўе. Даць (даваць) інфармацыю; азнаёміць (азнаямляць) з чым-н.

ІНФАРМАТАР, -а. Той, хто інфармуе, паведамляе пра што-н.

ІРАН(ЧНЫ, -ая, -ае. Які мае ў сабе іронію, выражае іронію.

ІРОНІЯ, -і. 1. Тонкая, скрытая насмешка. 2. Стылістычны зварот, слова, фраза, у якіх прытворна, з мэтай насмешкі сцвярджаецца супрацьлеглае таму, што думаюць аб прадмеце або асобе. Адметныя знакі (інтанацыя, жэсты, міміка, сітуацыя, веданне зместу твора) больш ці менш прама паказваюць гледачу

на неабходнасць замены відавочнага (яўнага) сэнсу яго супрацьлегласцю. Акцёры праз разнастайныя выяўленчыя сродкі мовы карыстаюцца вербальнай I.: яны смяюцца адзін з аднаго, заяўляюць аб сваёй перавазе над партнёрам або сітуацыяй. Гэты тып I. добра адаптуецца да сцэнічнай інтэрпрэтацыі, бо сітуацыя павінна выяўляць персанажаў, якія ўведзены ў зман, або жэстам, інтанацыяй, мімікай абвергнуць відавочны змест, заключаны ў тэксце. Драматычная I. найчасцей звязана з драматычнай сітуацыяй. Глядач адчувае I., калі ўспрымае элементы інтрыгі, якія схаваны ад персанажа 1 якія не дазваляюць яму дзейнічаць з веданнем справы. I., як элемент, які разбурае тэатральную ілюзію, спрыяе таму, каб аўдыторыя не ўспрымала змест п’есы літаральна. Трагічная I. (або I. лёсу) з’яўляецца прыватным выпадкам драматычнай I., калі герой цалкам памыляецца адносна свайго становішча і знаходзіцца на шляху да гібелі, хаця яму самому здаецца, што выйсце можа быць знойдзена.

ICHABÄHHE, -я. 1. Наяўнасць ча-

го-н. у рэчаіснасці; быццё. 2. Жыццё, спосаб жыцця.

ІСНАВА'ЦЬ, існую, існуёш, існуё. 1. Быць у наяўнасці; мецца. 2. Быць жывым; жыць; жыць няпоўным жыццём, без радасці, без задавальнення.

ІСНЎЮЧЫ, -ая, -ае. Які ёсць цяпер, маецца ў рэальнасці.

ГСНЫ, -ае. 1. Які існуе, маецца ў рэальнасці. 2. Сапраўдны, рэальны.

ІСТОТА, -ы. Жывы арганізм; чалавек, жывёліна як носьбіт пэўнай уласцівасці, якасці.

ІСТО'ТНЫ, -ая, -ае. Які складае сутнасць або датычыцца сутнасці чаго-н.; значны, важны, асноўны.

ІСТЭРЫК, -а. Той; хто хварэе на істэрыю.

ІСТЭРЫЯ, -і. Нервовая хвароба, якая праяўляецца ў прыпадках павышанай зласлівасці, сутаргавым смеху са слязамі; узбуджаная, ліхаманкавая дзейнасць у якім-н. кірунку.

(СЦІНА, -ы. Тое, што адпавядае сапраўднасці, адлюстроўвае рэчаіснасць; праўда.

КААРДЫНА'ЦЫЯ, -і. Мэтазгодная адпаведнасць, узгодненасць дзеянняў, учынкаў, рухаў і пад.

КАБЁТА і КАБЁЦІНА, -ы. Сталая жанчына, звычайна замужняя.

KABÄPCTBA, -а. Схільнасць да каварных учынкаў, замыслаў; вераломства; каварныя ўчынкі, замыслы.

KÄBEP3A, —ы. Інтрыга, падкопы.

КАВЕРЗНЫ, -ая, -ае. 1. Які заключае ў сабе каверзу; заблытаны, складаны. 2. Які робіць, чыніць каверзы, схільны да іх.

КАГАНЁЦ, -нці. Свяцільня — прасцейшае прыстасаванне для асвятлення; гліняная, часам металічная пасудзіна, напоўненая тлушчам або алеем з апушчаным у яго кнотам.

KA3ÄHHE, -я. 1. Размова, гутарка. 2. Прамова рэлігійна-павучальнага характару; пропаведзь.

КА'ЗАЧНАСЦЬ, -і. Уласцівасць казачнага; незвычайнасць, дзівоснасць чаго-н.

КА’ЗАЧНІК, -а. Складальнік або распавядалырк казак. Казачнікі вызначаліся індывідуальнай манерай выканання і своеасаблівым рэпертуарам.

КА’ЗКА, -1. 1. Апавядальны твор eyeHaft народнай творчасці або літаратурны твор аб выдуманых падзеях, нярэдка з удзелам чарадзейнай, фантастычнай сілы. 2. Што-н. выдуманае, нерэальнае.

КА’ЗУС, -у. Незвычайны, недарэчны выпадак.

КАКЁТ, -а. Акцёрскае амплуа; ролі

прыгожых, зграбных, задзірлівых маладых жанчын.

КАЛАМБ/НА, -ы. Персанаж італьянскай народнай «камедыі масак» — каханая арлекіна.

КАЛАМБЎР, -а. Жарт, заснаваны на выкарыстанні розных слоў, блізкіх па гучанні, або розных значэнняў аднаго слова; гульня слоў.

КАЛАСНІК(, -оў. Драўляныя або металічныя брусы, злучаныя ў выглядзе рашоткі, у верхняй частцы тэатральнай сцэны для мацавання і спуску дэкарацый. На каласніках месцяцца блокі дэкарацыйных, індывіцуальных, сафітных пад'ёмаў і іншае верхавое абсталяванне.

КАЛАТНЁЧА, -ы і КАЛАТНЙ, -і.

1. Сварка, звычайна з пабоямі. 2. Бойка, вайна; мітусня, неразбярыха, перапалох.

КАЛАШМАЦІЦЬ, -мйчу, -мйціш, -мйціць. 1. Шматаць, кудлачыць, тармасіць; моцна тузаць, цягаць, стараючыся разадраць, пашматаць. 2. Біць, калаціць.

КАЛДЫБА’ЦЬ, -йю, -äem, -äe. Ісці кульгаючы, кандыбаць.

КАЛМА’ТЫ, -ая, -ае. 1. Пакрыты густымі скудлачанымі валасамі, поўсцю; касматы, кудлаты. 2. Аброслы валасамі, пушынкамі; нягладкі.

КАЛМАЦІЦЦА. Станавіцца калматым; кудлаціцца, касмаціцца.

КАЛМА’ЦІЦЬ, -Mä4y, -мйціш, -мйціць. Рабіць калматым; кудлаціць, касмаціць.

КАМЁДЫЯ, -і. 1. Драматургічны твор з вясёлым жыццярадасным або сатырычным сюжэтам; спектакль або кінафільм па сцэнарыі такога твора. 2. Смешнае, забаўнае здарэнне. 3. Крывадушныя паводзіны, прытворнае разыгрыванне якой-н. сцэны, ролі з пэўнай мэтай.

КАМЕДЫЙНТ, -a. 1. Акцёр. 2. Крывадушнік, прытворшчык.

КАМЕНТАРЫЙ, -я. 1. Тлумачэнне да якога-н. друкаванага тэксту ў форме заўваг, зносак і пад. 2. часцей мн. (каментарыі, -яў). Крытычныя і тлумачальныя разважанні на якую-н. тэму.

КАМ(ЗМ, -у. Камічнае, смешнае ў людзях, здарэннях, сітуацыях.

КАМІЗЭЛЬКА, -і. Кароткая адзежы-

на без рукавоў і каўняра, якую надзяваюць на сарочку або блузку.

КАМІЧНАЕ, -ы, -ая. Неадпаведнасць паміж недасканаласцю, нежыццёвасцю, несур’ёзнасцю ці нікчэмнасцю з’явы, прадмета, падзеі і іх выяўленнем, што прэтэндуе на паўнацэннасць або маскіруецца пад іх.

КАМПАЗГЦЫЯ, -і. 1. Будова мастацкага твора, суадносіны паміж яго асобнымі часткамі. 2. Твор, які складаецца з літаратурнай і музычнай частак, аб’яднаных адной тэмай, сюжэтам.

КАМПАНЁНТ, -а. Састаўная частка чаго-н.

КАМПАНО'ЎКА, -і. Складанне цэлага з асобных частак.

КАМПЛЁКЦЫЯ, -і. Будова цела чалавека; целасклад.

КАМПЛІМЁНТ, -а. Прыемная заўвага, пахвала.

КАМПРАМЕТАВАЦЬ, -тўю, -тўеш, -тўе. Няславіць каго-, што-н.

КАМПРАМ/С, -у. Пагадненне з кім-н. на падставе ўзаемных уступак; уступка дзеля дасягнення мэты.

КАМУНІКАЦЫЯ, -і. Абмен думкамі, перадача інфармацыі пры дапамозе мовы.

КАНАЦЬ, -йю, -äem, -äe. 1. Паміраць у муках, канчацца; пра найвышэйшую ступень хацення, жадання і пад. 2. Канчацца, набліжацца да канца.

КАНКРЭТНЫ, -ая, -ае. Які рэальна існуе, дакладны, прадметна акрэслены.

КАНКРЭТЫЗАВА'ЦЬ, -зўю, -зўеш, -зўе. Даць (даваць) канкрэтнае выражэнне чаму-н.; удакладніць (удакладняць) што-н.

КАНСТАТАВАЦЬ, -тўю, -тўеш, -тўе. Устанавіць (устанаўліваць) наяўнасць чаго-н.; адзначыць (адзначаць) што-н.  •

KAHTÄKT, -у. Сутыкненне, непасрэдная блізкасць па месцы знаходжання; цесная ўзаемная сувязь, узгодненасць; узаемаразуменне.

KAHTAKTABÄHHE, -я. Спецыфічны для людзей спосаб узаемаадносін (адпавядае рускаму слову «обіценме»).

KAHTAKTABÄHHE CU3Hf4HAE.

Спосаб быцця акцёра ва ўзаемаадносінах з іншьімі выканаўцамі і гледачамі.

KAHTPÄKT, -а. Дагавор, пагадненне, заключанае бакамі з узаемнымі абавязацельствамі.

КАНТРАКТАВА'ЦЬ, -тўю, -тўеш, -тўе. Заключаць кантракт на атрыманне, выкарыстоўванне чаго-, каго-н.

КАНТРАЛЁР, -а. Службовая асоба ў тэатры, якая правярае білеты ў гледачоў.

KAHTPAMÄPKA, -1. Талон або другі ўмоўны знак, які замяняе білет пры ўваходзе ў тэатр, цырк, філармонію і пад.

KAHTPÄCT, -у. Рэзка выражаная процілегласць.

КАНТРА'СТНЫ, -ая, -ае. Які з’яўляецца кантрастам каму-, чаму-н.; рэзка процілеглы.

KAHTcfKCT, -у. Адносна завершаны ўрывак тэксту ці вуснай мовы, агульны сэнс якога дазваляе найбольш дакладна і правільна вызначыць значэнне асобнага слова ці выразу, што ўваходзяць у склад ўрыўка. К. можа быць сказ, абзац, у шырокім разуменні — увесь твор.

КАНФЕРАНС, -у. Выступленне на сцэне, звязанае з аб’яўленнем нумароў праграмы эстраднага прадстаўлення, канцэрта, а таксама тэкст такога выступлення.

КАНФЕРАНСЬЁ. Артыст, які аб’яўляе нумары праграмы на эстрадным прадстаўленні, канцэрце і займае гледачоў у перапынках паміж нумарамі.

КАНФЕРЫРАВАЦЬ, -рую, -руеш, -руе. Выконваць абавязкі канферансье.

КАНФЛ/КТ, -у. Сутыкненне процілеглых бакоў, поглядаў, сіл; сур’ёзная спрэчка, нязгода; супярэчнасць, сутычка, паклацзеныя ў аснову сюжэта п’есы ці іншага мастацкага твора. К. узнікае тады, калі нейкі суб’ект (якая б ні была яго прырода), дабіваючыся пэўнай мэты (кахання, улады, ідэалу), супрацьстаіць у сваіх дзеяннях другому суб’екту (персанажу), сутыкаецца з псіхалагічнай або маральнай перашкодай. К. падтрымліваецца і разгортваецца часцей за ўсё ў развіцці дзеяння.

КАНФЛІКТАВА'ЦЬ, -тўю, -тўеш,

-тўе. Уступаць у канфлікт з кім-н., дахОдзіць да канфлікту.

КАНФЎЗ, -у. Няёмкае выпадковае здарэнне, якое выклікае збянтэжаііасць, сорам; стан няёмкасці, збянтэжанасці, сораму.

КАНФЎЗІЦЦА, -фўжуся, -фўзішся, -фўзіцца. Прыходзіць у замяшанне, адчуваць няёмкасць; саромецца, бянтэжыцца.

КАНФЎЗІЦЬ, -фўжу, -фўзіш, фўзіць. Ставіць у няёмкае становішча; бянтэжыць.

КАНФЎЗЛІВЫ, -ая, -ае. Які лёгка канфузіцца, бянтэжыцца; сарамлівы; які выражае канфуз, збянтэжанасць.

КАНФЎЗНЫ, -ая, -ае. Які канфузіць, ставіць у няёмкае становішча.

КАНЦЭНТРАВА'ЦЬ, -рўю, -рўеш, -рўе. Збіраць, сцягваць, групаваць у адным якім-н. месцы; звяртаць, накіроўваць на што-, каго-н. увагу, думкі і пад.

КАНЦЗПЦЫЯ, -і. 1. Сістэма поглядаў, спосаб разумення якіх-н. з’яў. 2. Асноўная думка, агульная задума п’есы ці іншага мастацкага твора.

КАНЦЭРТ, -а. Публічнае мастацкае чытанне, выкананне інструментальных, вакальных, харэаграфічных і інш. нумароў па поўнай праграме.

КАНЦЭРТАВА'ЦЬ, -тўю, -тўеш, -тўе. Даваць канцэрты, выступаць у канцэртах.

КАНЦЭРТА'НТ, -а. Артыст, які дае канцэрт або ўдзельнічае ў канцэрце.

КАНЬКАЛА, -ы. Той, хто канькае, дакучае сваімі просьбамі, скаргамі.

КА'НЬКАЦЬ, -аю, -аеш, -ае. Назойліва прасіць аб чым-н., скардзіцца на што-н.

КАП/РАВАЦЬ, капГрую, -руеш, -руе і КАПІРАВА'ЦЬ, -рўю, -рўеш, -рўе. Пераймаць, падрабляць чые-н. рухі, міміку, жэсты, голас і пад.

КАПРЫЗ, -у. I. Беспадстаўнае, але настойлівае жаданне, патрабаванне; недарэчная задума, дзівацтва. 2. Што-н. нечаканае, выпадковае.

КАПРЬІЗА, -ы. Капрызны чалавек, капрызнае дзіця.

КАПРЫЗІЦЬ, -рыжу, -рызіш, -рызіць. Паводзіць сябе капрызна, быць капрызным.

КАПРЫЗНЫ, -ая, -ае. 1. Свавольны, наравісты, з капрызамі; які выражае капрыз. 2. Поўны нечаканых перамен, выпадковасцей; няўстойлівы.

КАПРЫЗЎЛЯ, -і. Капрыза, капрызнік.

КАПТЎР, -а. Традыцыйны галаўны ўбор замужняй жанчыны — паўшарападобная ці плоская шапачка з вушкамі, да якіх прышывалі стужкі для завязвання пад барадой, на патыліцы прызбораны.

КАПЎСНІК, -у. Жартаўлівае, гумарыстычнае прадстаўленне з парадыйнасатырычных і жартаўліва-гумарыстычных нумароў на розныя тэатральныя, a часам і грамадска-палітычныя злабадзённыя тэмы. Вызначаецца творчай выдумкай і жанравай разнастайнасцю.

КАРАГО'Д, -а. Масавая народная гульня, якая суправаджаецца танцамі, песнямі і драматычнымі дзеяннямі; масавы дзіцячы танец-гульня.

КАРА'ЛІ, -яў; адз. караля, -і. Упрыгожанне з каралавых або іншых каштоўных камянёў, якое надзяваецца на шыю.

КАРСА’Ж, -а. Частка жаночага адзення, якая аблягае грудзі, спіну, бакі; пругкі пояс спадніцы.

КАРТА’ВЫ, -ая, -ае. Які нячыста, няправільна вымаўляе санорны «р».

КАРЎНКІ, -аў. Ажурныя, сятчастыя вырабы з ільняных, шаўковых і інш. нітак для аздобы бялізны, адзення і пад.

КАРЦГНА, -ы. У драме, оперы, балеце — закончаная частка дзеі (акта). К. аддзяляюцца адна ад адной кароткім перапынкам; калі апускаецца заслона, гледачы застаюцца на месцах, а на сцэне адбываецца хуткая змена дэкарацый.

КАРЭКТНЫ, -ая, -ае. Тактоўны, ветлівы, далікатны.

КАСЦІ0М, -a. 1. Камплект адзення, які складаецца з пінжака, штаноў і часам камізэлькі (у мужчын) або жакета і спадніцы (у жанчын). 2. Адзенне спецыяльнага прызначэння; тэатральнае або маскараднае адзенне.

КАСЦЮМЁР, -а. Супрацоўнік тэатра, які рыхтуе касцюмы для спектакля.

КАСЦЮМЁРНЫ, -ая, -ае. Які мае

адносіны да тэатральных і маскарадных касцюмаў, звязаны з іх падрыхтоўкай і захаваннем.

КАСЦЮМІРАВАНЫ, -ая, -ае. Адзеты ў тэатральны або маскарадны касцюм; з удзельнікамі, адзетымі ў маскарадныя касцюмы.

КАСЦЮМІРАВАЦЬ, -рую, -руеш, -руе. Адзець (адзяваць) у тэатральны касцюм.

KATABÄHHE, -я. Жорсткія фізічныя здзекі, пакуты.

КАТАВА'ЦЬ, -тўю, -тўеш, -тўе. MopHa, балюча біць, жорстка мучыць; дакараць, прымушаць пакутаваць, мучыцца.

КА'ТАР, -у. Запаленне слізістай абалонкі якога-н. органа, што суправаджаецца пачырваненнем, набуханнем, ацёкам, выдзяленнем вадкасці.

КАТАРА'ЛЬНЫ, -ая, -ае. Які мае адносіны да катару, звязаны з катарам.

КАТЎРХАЦЬ, -аю, -аеш, -ае. ІПтурхаць, разварушваць каго-н., прымушаючы ачнуцца, прыйсці да памяці; узбуджаць, узрушаць, актывізаваць.

КАТЭГАРЫЧНЫ, -ая, -ае. Рашучы, безумоўны, неаспрэчны.

KAXÄHAK, -нка. 1. Любы, каханы.

2. Тое, што і палюбоўнік.

KAXÄHKA, -і. 1. Любая, каханая. 2. Тое, што і палюбоўніца.

KAXÄHHE, -я. Вялікае сардэчнае пачуццё да пэўнай асобы другога полу; любоўныя адносіны.

КАХА’НЫ, -ая, -ае. Які выклікае каханне, да якога накіравана каханне; той (тая), каго кахаюць; родны, дарагі; форма фамільярнага звароту.

КАХА'ЦЦА, -4юся, -4ешся, -4ецца. 1. Кахаць адзін аднаго. 2. Пра магчымасць кахаць і быць каханым.

КАХА'ЦЬ, -4ю, -4еш, -4е. Мець вялікае сардэчнае пачуццё да асобы другога полу; любіць.

КАЦАВЁЙКА, -і. Кароткая кофта на ваце, футры або на падкладцы; кабат з рукавамі.

КАШМАР, -у. 1. Цяжкі, жудасны сон; прывід, здань. 2. Што-н. жахлівае, цяжкае, агіднае.

КВОЛІЦЦА, -люся, -лішся, -ліцца.

1. Адчуваць сябе нядужым, хворым; крак-

таць, стагнаць. 2. Жаліцца на нездароўе, болі.

КВО'ЛЫ, -ая, -ае. 1. Фізічна не развіты, слабага здароўя, хваравіты. 2. Невялікі па сіле, інтэнсіўнасці, напружанасці.

КЕЛЁЙНЫ, -ая, -ае. 1. Які мае адносіны да келлі. 2. Тайны, сакрэтны, скрыты ад іншых.

КЁЛЛЯ, -і. Асобны пакой або асобнае жыллё манаха, манашкі ў манастыры; невялікі пакой адзінокага чалавека.

КЁМІЦЬ, кёмлю, кёміш, кёміць. Разумець, разбірацца, цяміць.

КЁМЛІВАСЦЬ і КЁМНАСЦЬ, -і. Уласцівасць кемлівага, кемнага; здольнасць хутка разумець што-н., разабрацца ў чым-н.; здагадлівасць; цямкасць.

КЁМЛІВЫ і КЁМНЫ, -ая, -ае. Які ўсё хутка і лёгка разумее, засвойвае; здагадлівы, цямкі; разумны, абдуманы.

КЁПІКІ, -аў. Насміханне, кпіны.

КЁРХАЦЬ, -аю, -аеш, -ае. Хваравіта пакашліваць.

КЁШКАЦЦА, -аюся, -аешся, -аецца. Доўга займацца з чым-н., марудна рабіць што-н.; корпацца.

КІНЁСІКА, -і. Навука аб камунікацыі жэстамі і выразам твару.

«КІШЗнь СЦЗНЫ. Памяшканні для зборкі дэкарацый. 3 «кішэняў» дэкарацыі падаюцца на сцэнічную пляцоўку.

КЛАСІКА, -і. Узорныя, класічныя творы літаратуры і мастацтва.

КЛАС/ЧНЫ, -ая, -ае. 1. Створаны класікам, класікамі; узорны, дасканалы.

2. Які адпавядае ідэалу хараства ў рымлян і грэкаў; правільны.

КЛ0ПАТ, -у. 1. Неспакойная думка пра што-н.; задача, справы. 2. Увага да патрэб і запатрабаванняў каго-н.; турботы, справы. 3. Трывожны стан; непакой, хваляванне.

КОСНАЯЗЫКАСЦЬ, -і. 1. Расстройства мовы, якое заключаецца ў няздольнасці правільна вымаўляць гукі; невыразнае вымаўленне. 2. Няўменне лёгка, свабодна гаварыць; памылкі ў вуснай мове.

КПГНКІ, -нак і КПІНЫ, -наў. Злыя, абразлівыя жарты, насмешкі над кім-н.

кп/ць, кплю, кпіш, кпіць. Строіць кпіны, насміхацца.

кплГвы, -ая, -ае. Схільны да кпінаў; які любіць насміхацца над іншымі.

КРА’ЙНАСЦЬ, -і. Празмернае праяўленне чаго-н., крайняя ступень чаго-н.

КРАКТА’ЦЬ, хракчў, крэкчаш, крэкча і КРАХТА’ЦЬ, крахчў, крэхчаш, крэхча. Выдаваць ціхія, адрывістыя гукі (пры хваробе, няёмкім становішчы, намаганнях і інш.).

КРАНАЛЬНЫ, -ая, -ае. Які кранае, расчульвае; які хвалюе.

КРАПЗЁ Пасціжорны матэрыял, які прымяняецца для вырабу тэатральных бародаў, вусоў, парыкоў, а таксама прымяняецца ў прычосках.

КРАПО'Н, -а. Разнавіднасць крапэ, аб’ёмная пасма валасоў, якую падкладваюць у прычоску для надання ёй неабходнай формы.

КРАСАМО'ЎНЫ, -ая, -ае. 1. Які ўмее добра, прыгожа гаварыць; надзелены красамоўствам. 2. Які выразна перадае, паказвае што-н. 3. Выказаны выразна, умела; поўны красамоўства.

КРАСАМ0ЎСТВА, -а. Уменне гаварыць прыгожа і пераканальна; прамоўніцкі талент.

КРЫВАДЎШНІК, -а. Крывадушны чалавек.

КРЫВАДЎШНІЧАЦЬ, -аю, -аеш, -ае. Рабіць, паступаць прытворна, няшчыра; праяўляць у сваіх паводзінах крывадушша.

КРЫВАДЎШНЫ, -ая, -ае. Поўны крывадушша; няшчыры, прытворны, двудушны.

КРЫВАДЎШША, -а. Неадпаведнасць слоў, учынкаў цічырым пачуццям, перакананням; двурушнасць, няшчырасць.

КРЫВАЖЭРНАСЦЬ, -і. Жорсткасць, лютасць.

КРЫВАЖЗРНЫ, -ая, -ае. Схільны да забойства; жорсткі, люты.

КРЫТЫК, -a. 1. Той, хто аналізуе і ацэньвае чые-н. паводзіны, дзейнасць і пад. 2. Той, хто займаецца крытыкай (у 2 знач.).

КРЬІТЫКА, -і. 1. Абмеркаванне, разбор каго-, чаго-н. з мэтай ацаніць Bap-

тасць, выявіць і выправіць недахопы. 2. Літаратурны жанр, задачай якога з’яўляецца аналіз, тлумачэнне або ацэнка твораў літаратуры, навукі, мастацтва.

КРЫТЫКА’Н, -а. Пра чалавека, схільнага да прыдзірлівай, неабгрунтаванай крытыкі, звычайна павярхоўнай.

КРЫТЫКАНСТВА, -а. Прыдзірлівая, неабгрунтаваная, звычайна павярхоўная крытыка.

КРЫЎДА, -ы. Пачуццё горычы, выкліканае несправядлівымі ўчынкамі, паводзінамі.

КРЫЎДАВА'ЦЬ, -дўю, -дўеш, -дўе. Мець крыўду на каго-н.; крыўдзіцца.

КРЫЎДЗІЦЦА, -джуся, -дзішся, -дзіцца. Адчуваць крыўду, прымаць што-н. за крыўду.

КРЫЎДЛ/ВЫ, -ая, -ае. Які лёгка крыўдзіцца, бачыць крыўду там, дзе яе няма; поўны крыўды, які выражае крыўду.

КРЗСІВА, -а. Красала, кавалак сталі для высякання агню з крэменю. Вядома з эпохі жалезнага веку.

КУЛГСА, -ы; звычайна мн. (кулісы, -ліс). Плоскія часткі тэатральнай дэкарацыі, размешчаныя па баках сцэны адна за адной (мяккія ці нацягнутыя на рамы). Разам з іншымі часткамі дэкарацый складаюць мастацкае афармленне спектакля, а таксама закрываюць ад гледачоў службовыя (бакавыя) прасторы сцэны.

КУЛЬМІНАЦЫЯ, -і. Вяршыня развіцця дзеяння ў літаратурным творы, спектаклі. Выяўляецца ў найвышэйшым пад’ёме, напружанні дзеяння; момант самага моцнага сутыкнення паміж героямі або паміж героем і абставінамі. У К. раскрываецца вастрыня канфлікту, што рэалізуецца ў сюжэце твора; яна перадае найбольш драматычнае выпрабаванне, праз якое праходзіць герой, важнае рашэнне, якое ён прымае і якое высвятляе логіку яго далейшых паводзін, лёсу. К. найбольш выяўляецца ў творах драматургічных і эпічных жанраў.

КУЛЬТЎРА МОВЫ. Валоданне нормамі вуснай і пісьмовай літаратурнай мовы (правіламі вымаўлення, націску, граматыкі, словаўжывання і інш.), а таксама ўменне выкарыстоўваць выразныя моўныя сродкі ў адпаведнасці з мэтамі і зместам маўлення. Паняцце ўключае дзве ступені асваення літаратурнай мовы: правільнасць маўлення і моўнае майстэрства.

КУР’ЁЗ, -у. Недарэчны выпадак, смешнае здарэнне.

КЎФАР, -фра. Скрыня з векам і замком, у якой захоўвалі тканіну, адзежу, бялізну і каштоўнасці.

КУХТА'ЛЬ, -4. Удар кулаком.

КУЧО’МКА, -і. Шапка футрам наверх.

Л

ЛАГ(ЧНАСЦЬ, -і. Уласцівасць лагічнага; адпаведнасць законам логікі.

ЛАГГЧНЫ НАЦІСК. Змяненне сэнсу выказвання з дапамогай выдзялення (парадкам слоў на пісьме або інтанацыяй) таго ці іншага слова.

ЛАГО'ДНЫ, -ая, -ае. Дабрадушны, ласкавы.

ЛАКАН/ЗМ, -у. Гранічная сцісласць і дакладнасць у выказванні думак.

ЛАКАН(ЧНЫ, -ая, -ае. Сціслы і дакладна выказаны; немнагаслоўны.

ЛАПАТАЦЬ, лалачў, лаіючаш, лапбча. 1. Нязвязна, паспешліва гаварыць, расказваць. 2. Гаварыць многа і бесперастанку аб чым-н. нязначным, пустым; балбатаць, балабоніць.

ЛА'СА. Прагна; з асаблівай цягай да каго-, чаго-н.

ЛА'СКА, -і. 1. Выражэнне любві, пяшчоты; мяккасць, лагоднасць. 2. Спачувальныя, прыхільныя адносіны.

ЛАСЎНАК, -нку. 1. Што-н. смачнае; улюбёная страва. 2. звычайна мн. (лэсункі,

-аў). Салодкія кандытарскія вырабы і наогул усё смачнае; прысмакі.

ЛАСЎХА, -і, ЛАСЎН, -а. Тая, той, хто любіць паласавацца.

ЛА’СЫ, -ая, -ае. Які мае асаблівую цягу да каго-, чаго-н.; прагны, сквапны.

ЛА’ЎРЫ, -аў. Вянок з галінак лаўра як знак ці сімвал перамогі, трыумфу. Паходзіць ад старажытнага звычаю грэкаў і рымлян увенчваць пераможцаў лаўровым вянком (адсюль назва — лаўрэат).

ЛАЦВЁЙ. Лепей, зручней, ямчэй.

ЛА'ШЧЫЦЬ, -шчу, -шчыш, -шчыць.

1. Праяўляць пяшчотнасць, любоў, ласку; пяшчотна дакранацца да каго-, чаго-н., гладзіць. 2. Песціць, выклікаць прыемнае адчуванне.

ЛА’ЯНКА, -і. 1. Абразлівыя, грубыя словы, выразы; грубыя дакоры. 2. Сварка

ЛАЯЦЦА, лйюся, лАешся, лйецца. 1. Гаварыць грубыя, абразлівыя, лаянкавыя словы. 2. Зневажаць адзін аднаго грубым, абразлівым словам; сварыцца.

ЛЕГЁНДА, -ы. 1. Народнае паданне аб якой-н. гістарычнай падзеі, асобе, якое выдаецца і ўспрымаецца як верагоднае; выдуманы, перабольшаны расказ аб кім-, чым-н. 2. Вымысел, што-н. неверагоднае. 3. Выдуманыя звесткі пра сябе (пра таго, хто выконвае сакрэтнае заданне).

ЛЕГКАВАЖНАСЦЬ, -і. Уласцівасць легкаважнага.

ЛЕГКАВАЖНЫ, -ая, -ае. Несур’ёзны, легкадумны, павярхоўны.

ЛЕГКАВЁРНЫ, -ая, -ае. Які верыць усяму; залішне даверлівы.

ЛЕГКАДЎМНАСЦЬ, -і. Несур'ёзнасць, нясталасць у паводзінах.

ЛЕГКАДЎМНЫ, -ая, -ае. Які дзейнічае без дастатковага разважання; несур’ёзны; ветраны, пусты, павярхоўны.

ЛЕЖАБОК, -а і ЛЁЖАНЬ, -жня. Чалавек, які любіць доўга спаць, ляжаць; гультай, лодыр.

ЛЕЙТМАТЫЎ, -тыву. Асноўная думка твора, якая неаднаразова паўтараецца і падкрэсліваецца.

ЛЕКСІКСГН, -у і -a. 1. -у. Запас слоў і выразаў. 2. -а. Слоўнік.

ЛЕНАВА’ТЫ, -ая, -ае. Крыху лянівы, з адзнакай ленасці.

ЛЕПЯТА’ЦЬ, лепячў, ляпёчаш, ляпёча. Гаварыць невыразна; весці лёгкую несур’ёзную размову; балбатаць.

ЛЕТУЦЁННАСЦЬ, -і. Схільнасцьда мар, летуцення.

ЛЕТУЦЁННЕ, -я. Мара пра што-н. прывабнае, жаданае.

ЛЕТУЦЁННІК, -а. Той, хто схільны да летуцення, аддаецца летунчням.

ЛЕТУЦЁННЫ, ая, -ае. 1. Які любіць летуцець, мае схільнасць да летуцення. 2. Створаны ўяўленнем, марай; фантастычны.

ЛЁГКАСЦЬ, -і. Пра стан унутранай свабоды, радасці, спакою.

ЛЁГКІЯ, -іх, адз. лёгкае, -ага. Орган дыхання ў чалавека і пазваночных жывёл, размешчаны ў грудной поласці.

ЛІГН/Н, -у. Матэрыял у выглядзе тонкай слаістай паперы, вырабленай з драўніны, якім акцёры сціраюць з твару грым.

ЛІКАВАЦЬ, -кўю, -кўеш, -кўе. Праяўляць вышэйшую ступень радасці з выпадку якой-н. выдатнай падзеі.

Л/НІЯ РО'ЛІ Спосаб дзеянняў, ayMax, поглядаў герояў п’есы, дзейных асоб спектакля.

Л/ПНУЦЬ, -ну, -неш, -не. Назойліва прыставаць да каго-н.

ЛІРЫЗМ, -у. Элементы эмацыянальнасці, паэтычнай усхваляванасці, сардэчнасці ў творах мастацтва.

ЛІРЫКА, -і. 1. Адзін з трох родаў мастацкай літаратуры, у якім адлюстроўваюцца перажыванні паэта, яго думкі, настроі, пачуцці (звычайна ў вершаванай форме). 2. Чуллівасць, перажыванні, настрой.

ЛІРЫКА-ДРАМАТЫЧНЫ, -ая, -ае. Твор літаратуры, які спалучае элементы лірыкі і драмы.

ЛІРЫЧНЫ, -ая, -ае. I. Прасякнуты лірызмам, паэтычнай узнёсласцю. 2. Чуллівы, эмацыянальна ўзвышаны. 3. Мякка-пявучы, далікатны па тэмбры (пра голас).

ЛІСЛІВАСЦЬ, -і. 1. Празмернае ўсхваленне; угодлівасць. 2. Ласкавасць, пяшчотнасць.

ЛІСЛГВЕЦ, -ліўца. 1. Той, хто ліслівіць, схільны да ліслівасці; падлізнік.

2. Той, хто любіць лашчыцца да каго-н. ЛІСЛГВІЦЬ, -лГўлю, -лГвіш, -лі’віць. Крывадушна хваліць каго-н., дагаджаць з карыслівай мэтай.

ЛІСЛ(ВЫ, -ая, -ае. 1. Які ліслівіць, дагаджае, падлізваецца. 2. Ласкавы, пяшчотны.

ЛІТАРАТЎРНАЯ 4ÄCTKA ТЭА'ТРА. Аддзел у тэатрах, які займаецца фарміраваннем рэпертуару, адборам п’ес з пункту погляду іх мастацкіх вартасцей. У працэсе падрыхтоўкі новых пастановак падбірае неабходны творчаму калектыву гісторыка-літаратурны і іканаграфічны матэрыял, арганізуе гутаркі, даклады, кансультацыі спецыялістаў, рэдагуе праграмы, лібрэта, афішы, рэкламныя выданні аб дзейнасці тэатра.

ЛІТАРАТЎРНЫ ГЕРО'Й. Дзейная асоба ў літаратурным творы, праз якую пісьменнік выяўляе сваё разуменне чалавека, суадносячы яго асобу з гісторыяй і жыццём грамадства. Замест паняцця Л. г. часам ужываюцца іншыя — характар, тып, вобраз, дзейная асоба. Паводле эстэтычнага зместу тэрмін Л. г. у сучасным разуменні бліжэй за ўсё да тэрміна «персанаж», які найбольш дакладна перадае яго сацыяльную ролю ў мастацкім творы.

Л/ФТАВАЯ СЦЗНА. Двухпавярховая сцэна, якая мае верхні 1 ніжні планшэты і рухаецца па вертыкалі за стацыянарнай партальнай сцяною.

ЛСТГІКА, -і. 1. Ход разважанняў, вывадаў. 2. Унутраная заканамернасць псіхалагічных і фізічных дзеянняў артыста ў канкрэтных сцэнічных абставінах.

ЛО’ЖА, -ы. Месца ў глядзельнай зале, аддзеленае перагародкай для невялікай колькасці асоб.

ЛО’ЎКІ, -ая, -ае. Спрытны, умелы.

ЛЬІКАЦЬ, -аю, -аеш, -ае. Піць што-н. шумнымі глыткамі.

ЛЫПАЦЬ, -аю, -аеш, -ае. To адплюшчваць, то заплюшчваць вочы; маргаць.

ЛЗПАЦЬ, -аю, -аеш, -ае. Лапаць, мацаць.

ЛК)БА. Міла, з любоўю; прыемна, падабаецца, да сэрца.

ЛЮБАВАЦЦА, -бўюся, -бўешся.

-бўецца. Разглядваць каго-, што-н. з захапленнем, задавальненнем; адчуваць задавальненне, захапленне, наглядаючы чыю-н. дзейнасць, учынкі.

ЛІ0БАСЦЬ, -і. 1. Пачуццё глыбокай прыхільнасці да каго-, чаго-н., адданасць каму-, чаму-н.; любоў; пачуццё пяшчоты, любавання; замілаванне. 2. у знач. вык. Любата.

ЛЮБАТА’, -ы. 1. Тое, што выклікае захапленне прывабнасцю, прыгажосцю. 2. Пра захапленне, зачараванне кім-, чым-н., задавальненне ад каго-, чаго-н.

Л10БАЧКА, -і. 1. Любімая, любая. 2. (ужываецца пры звароце). Мілая (мілы), дарагая (дарагі).

ЛЮВГМЕЦ, -мца. Той, каго асабліва любяць, паважаюць, цэняць; улюбёнец.

ЛЮБ/МЧЫК, -а. Той, хто карыстаецца чыёй-н. любоўю, апякунствам, каму аддаюць перавагу на шкоду іншым.

ЛЮБІЦЬ, люблю, любіш, любіць. 1. Адчуваць глыбокую адданасць, прыхільнасць да каго-, чаго-н., быць адданым каму-, чаму-н.; адчуваць сімпатыю, павагу да каго-н. 2. Адчуваць сардэчную прыхільнасць да асобы другога полу; кахаць.

ЛЮБОЎ, -б<5ві і -бві. 1. Пачуццё глыбокай прыхільнасці да каго-, чаго-н., адданасці каму-, чаму-н.; пачуццё сімпатыі да каго-н. 2. Пачуццё гарачай сардэчнай прыхільнасці да асобы другога полу; каханне.

ЛЮБО'ЎНІК, -а. Акцёрскае амплуа; ролі юнакоў, маладых мужчын, якія вызначаюцца розумам, прыгажосцю, высакароднасцю і пад., закаханых або якіх кахалі.

ЛЕ0БЫ, -ая, -ае. Які выклікае пачуццё любві; карыстаецца любоўю; блізкі, дарагі, мілы сэрцу; той, каго любяць; каханы, мілы, родны.

ЛК)ДСКАСЦЬ, -і. Чалавечнасць, спагадлівасць.

ЛЮДСКІ, -ая, -ае. I. Чалавечны, пачцівы, прыстойны. 2. Такі, як трэба.

ЛЮКІ АСВЯТЛЛЛЬНЫЯ. Прыстасаванні ў планшэце сцэны, пры дапамозе якіх падключаецца асвятляльная апаратура. Л. а. размеркаваны на кожным плане правага і левага бакоў сцэны.

ЛК)КІ ПРАВА’ЛУ. Сцэнічныя ўбудаванні для пад’ёму з трума на ўзровень пляцоўкі сцэны асобных выканаўцаў спектакля або дэталей сцэнічнага афармлення, а таксама для іх правалу (спускання) з узроўню планшэта сцэны ў трум. Л. п. упершыню з’явіліся ў 5 ст. да н. э. у старажытнагрэчаскім тэатры.

ЛЮЛЬКА, -і. Прылада для курэння, якая складаецца з цыбука і галоўкі, пустой унутры, у якую насыпаюць тытунь.

Л10СТРА¹, -a. 1. Паверхня (шкла, металу, вады), здольная даваць адбіткі тых прадметаў, якія знаходзяцца перад ёю. 2. Пра тое, што з’яўляецца адлюстраваннем якіх-н. з’яў, працэсаў і пад. 3. Паверхня, плошча.

ЛІ0СТРА² , -ы. Падвясны асвятляльны прыбор з некалькімі крыніцамі святла (свечкамі ці электралямпамі) і аздобленай арматурай.

ЛЮТАВА’ЦЬ, -тўю, -тўеш, -тўе.

Праяўляць лютасць, жорсткасць у дзеяннях, учынках.

ЛК)ТАСЦЬ, -і. Люты, раз’юшаны, гнеўны стан.

ЛЮФТ-ПА'ЎЗА, -ы. Маленькая паўза ў сцэнічным дзеянні ці маўленні.

ЛЯЛЬКАВОД, -а. Акцёр тэатра лялек. Стварае мастацкі вобраз пры дапамозе лялькі, якую сам прыводзіць у дзеянне.

ЛЯМАНТ, -у. Адчайны, немы крык як праяўленне жаху, як кліч на дапамогу; моцны працяглы плач, крык.

ЛЯМАНТАВА'ЦЬ, -тўю, -тўеш, -тўе. 1. Моцна і працягла крычаць. 2. Галасіць па кім-н.; моцна плакаць.

ЛЯН/ВЫ, -ая, -ае. 1. Які схільны да ляноты, ухіляецца ад працы. 2. Вялы, павольны (пра рухі, паходку і пад.).

ЛЯНОТА, -ы. Адсутнасць жадання працаваць, рабіць што-н., займацца чым-н.; стан вяласці, санлівасці.

м

МАГЁРКА, -1. Старадаўні мужчынскі галаўны ўбор. Вядомы ў 16 — 19 ст. па ўсёй Беларусі. Паводле спосабаў вырабу бываюць лямцавыя (валеныя з воўны) 1 шытыя з чатырох кавалкаў тоўстага валенага сукна. Рабілі М. вышынёй 15 — 20 см белага, шэрага, карычневага 1 чорнага колеру. Насілі круглы год.

МАДАМ. Зварот да замужняй жанчыны ў Францыі 1 некаторых іншых краінах.

МАДО’ННА, -ы. У католікаў — божая маці, багародзіца, а таксама яе скульптурны ці жывапісны партрэт.

МАДРЫГА’Л, -а. Невялікі інтымнажартоўны верш, што змяшчае ў сабе камплімент, найчасцей адрасаваны жанчыне.

МАЖНЫ, -йя, -öe. Рослы, поўны, моцнага целаскладу.

МАЖОР, -у. Вясёлы, бадзёры, радасны настрой.

МА’ЙСТАР, -тра. 1. Спецыяліст у якой-н. галіне творчасці, вытворчасці, рамястве. 2. Чалавек, які дасягнуў высокага майстэрства ў сваёй справе.

МАЙСТЭРСТВА, -a. 1. Прафесійны занятак; рамяство. 2. Вялікае ўменне, мастацтва ў якой-н. галіне. У акцёраў праяўляецца ў свабодным валоданні ўсімі сродкамі свайго мастацтва, ва ўменні падпарадкаваць іх стварэнню сцэнічнага вобраза.

МАКЁТ, -а. Узор, схема, мадэль дэкарацый спектакля (звычайна ў паменшаным выглядзе).

МАКСІМАЛІЗМ, -у. Празмерная, без уліку рэальных умоў крайнасць у якіх-н. патрабаваннях.

МАЛАДЖА’ВЫ, -ая, -ае. Які выглядае маладзсй сваіх год.

МАЛАДЗЁЙСНЫ, -ая, -ае. Які аказвае малое ўздзеянне на каго-, што-н.

МАЛАДЗЁЦ, малайцй. 1. Статны,

атлетычнага складу малады чалавек. 2. Ужываецца для выражэння пахвалы, адабрэння.

МАЛАДЗЁН, -a. 1. Непаўналетні чалавек, хлапец. 2. Малавопытны па маладосці чалавек.

МАЛАДЎШНІЧАЦЬ, -аю, -аеш, -ае. Праяўляць нерашучасць, адсутнасць мужнасці; падаць духам.

МАЛАДЎШНЫ, -ая, -ае. Слабавольны, нерашучы; не стойкі духам; труслівы.

МАЛАДЎШША, -а. Адсутнасць мужнасці, цвёрдасці духу; маладушнасць.

МАЛАЙЦАВА'ТЫ, -ая, -ае. Бравы на выгляд; удалы, спрытны.

МАЛОХ, -а. Ужываецца як сімвал бязлітаснай сілы, якая патрабуе мноства чалавечых ахвяр.

МАЛЬБА’, -ы. Вельмі моцная і страсная просьба.

МАЛЮНАК Р0ЛІ. Паводзіны дзейнай асобы, якія выяўляюцца і пазнаюцца ў працэсе ўсёй працы над роляй і характар якіх увасабляецца ў дзеяннях і мізансцэнах на працягу выканання ўсёй п’есы.

МАНАДРА’МА. Драматургічны твор, разлічаны на выкананне адным акцёрам. Да М. адносяцца п’есы-маналогі, драматургічныя мініяцюры, у якіх персанаж апелюе непасрэдна да гледачоў або ўяўнай дзейнай асобы. М. называюць таксама драматургічны твор з дзвюма ці больш дзейнымі асобамі, ролю якіх выконвае адзін акцёр. Такая форма ігры існавала ў Старажытнай Грэцыі (да Эсхіла). На Беларусі некаторае пашырэнне атрымала ў фальклорным тэатры, асабліва ў выкаманмі інтэрмедый, невялікіх драматычных сцэнак.

МАНАЛОГ, -а. Працяглая гаворка, словы дзейнай асобы ў п’есе ці іншым літаратурным творы, звернутыя да другой асобы або да самога сябе (унутраны М.) ці непасрэдна да гледача. М. дазваляе выканаўцу раскрыць душэўны стан персанажа, выявіць супярэчнасці яго светапогляду, складанасць характару. На эстрадзе М. называецца самастойны нумар размоўнага жанру (фельетон), які выконваецца адным акцёрам.

МАНАТОННЫ, -ая, -ае. Аднатонны, аднастайны; нудны.

МАНЁРА, -ы. 1. Спосаб дзеяння, прыём; звычка. 2. Знешнія формы паводзін, спосаб трымацца. 3. Сукупнасць прыёмаў, характэрных рыс творчасці.

МАНЁРНІЧАЦЬ, -аю, -аеш, -ае. Ненатуральна паводзіць сябе; крыўляцца.

МАНІСТЫ, -аў. Упрыгожанне з пацерак, манет, каштоўных камянёў, якое надзяваецца на шыю.

МАНІШКА, -і. Нагруднік, пераважна з белай тканіны, прышыты або прышпілены да^лужчынскай кашулі; устаўка на грудзях у жаночай сукенцы.

МА’НІЯ, -і. 1. Псіхічны стан, пры якім свядомасць і пачуцці сканцэнтроўваюцца на якой-н. адной ідэі. 2. Незвычайная цяга, слабасць да чаго-н.

МАНУМЕНТАЛЬНЫ, -ая, -ае. 1. Які ўражвае сваёй магутнасцю; велічны, грандыёзны; вялікі, рослы, мажны (пра чалавека). 2. Грунтоўны, глыбокі зместам.

МАНУСКРЫПТ, -а. Старажытны рукапіс.

МАНЦІРОВАЧНАЯ РЭПЕТЫЦЫЯ. Папярэдняя праверка ўсіх элементаў дэкарацыйнага афармлення спектакля, пастаноўкі. У час М. р. праводзіцца зборка дэкарацый п’есы па актах у адпаведнасці з аўтарскім эскізам і тэхнічным макетам; распрацоўваюцца спосабы і сродкі для хуткай змены дэкарацый; удакладняецца размяшчэнне прадметаў афармлення спектакля, правяраюцца механізмы для стварэння сцэнічных эфектаў, мастацкага асвятлення дэкарацый. Апошняя М. р. праводзіцца з удзслам акцёраў у касцюмах і грыме.

МАНЦІРОВАЧНАЯ ЧАСТКА ТЭÄTPA. Група цэхаў тэатра, якія выконваюць тэхнічнае абслугоўванне сцэны ў час рэпетыцый, спектакляў. М. ч. т. ставіць і перастаўляе дэкарацыі, мэблю, бутафорыю і рэквізіт, асвятляе сцэну, выконвае ўсе светлавыя, тэхнічныя і гукашумавыя эфекты.

МАНЦІРОЎКА ДЭКАРАЦЫЙ. Мантаж, зборка дэкарацый канкрэтнага спектакля.

МАНЬЙК, -а. Чалавек, апанаваны, захоплены якой-н. маніяй.

MAHIÖKA, -і. Той, хто гаворыць няпраўду, маніць; хлус.

МА’РА, -ы. 1. Тое, што створана фантазіяй, уяўленнем; дзейнасць уяўлення, фантазіі. 2. Жаданне, імкненне. 3. Што-н. нерэальнае, неіснуючае, што не адбылося. 4. у знач. вык. Што-н. незвычайна прыгожае, жаданае; вышэйшая ацэнка чаго-н.

МАРА’, -ы. Прывід, здань, насланнё.

MAPÄ3M, -у. 1. Стан поўнага ўпадку псіхічнай і фізічнай дзейнасці чалавека ў сувязі са старасцю або працяглай хваробай. 2. Упадак, разлажэнне.

МАРАКАВАЦЬ, -кўю, -кўеш, -кўе.

1. Крыўдаваць, злавацца. 2. Разбірацца ў якой-н. складанай справе, абдумваць што-н.

МАРАЛІЗАВАЦЬ, -зўю, -зўеш, -зўе. Прапаведаваць ^трогую мараль; павучаць, чытаць натацыі.

МАРАЛІТЗ. Павучальная драма заходнееўрапейскага тэатра 15 — 16 ст. з алегарычнымі дзейнымі асобамі (колькасцю ад 5 да 20). Інтрыга нязначная, але заўсёды патэтычная і кранальная. М. мае адносіны адначасова і да фарсу 1 да містэрыі.

МАРАЛЬ, -1. 1. Правілы, нормы паводзін людзей. 2. Павучальны вывад. 3. Павучанне, натацыя.

МАРДАВА'ЦЦА, -дўюся, -дўешся, -дўецца. 1. Выбівацца зсіл, знясільвацца.

2. Мўчыцца, пакутаваць.

МАРДАВА'ЦЬ, -дўю, -дўеш, -дўе. 1. Знясільваць цяжкай працай, марыць. 2. Мучыць, прыносіць пакуты.

MAPKÖTA, -ы. Сум, туга, журба.

МАРКОТНЫ, -ая, -ае. Сумны, тужлівы; журботны.

МАРКО'ЦІЦЦА, -кбчуся, -кбцішся, -кбціцца. Сумаваць, тужыць; журыцца.

МАРМЫТА'ЦЬ, -мычў, -мычаш, -мыча. Гаварыць ціха і невыразна; бубніць.

МАРМЫТЎН, Той, хто часта мармыча.

MÄPHA. Дарэмна, упустую.

МАРНАВА'ЦЦА, -нўецца. 1. Траціцца без карысці, прападаць, не ісці на карысць. 2. Тое, што 1 м а р д ав а ц ц а (у 2 знач.).

МАРНАВА'ЦЬ, -ную, -нуеш, -нўе. 1. Траціць без карысці, марнатравіць. 2. Мучыць, стамляць.

МАРНАТРА'ВЕЦ, -Tpäyua. 1. Той, хто неразумна, марна траціць грошы, маёмасць, здароўе, сілы. 2. Пра дрэннага, нягоднага чалавека.

МАРНАТРАВІЦЬ, -трйўлю, -трАвіш, -трйвіць. Траціць марна, без патрэбы; марнаваць.

МАРНАТРА'ЎСТВА, -а. Неразумная, марная трата чаго-н.

МАРНЁЦЬ, -нёю, -нёеш, -нёе. 1. Засыхаць, чахнуць, чэзнуць. 2. Гібець, чахнуць (пра чалавека). 3. Занепадаць, MapHa прападаць.

МА'РНЫ, -ая, -ае. 1. Дарэмны, бескарысны. 2. Змарнелы, чэзлы, худасочны.

МАРОЧЫЦЬ, -чу, -чыш, -чыць. Уводзіць у зман, ашукваць.

МАРСКАНЎЦЬ, -нў, -нёш, -нё; -нём, -няцё. Рэзка штурхнуць, адштурхнуць; ударыць.

МАРЎДА, -ы. Чалавек, які вельмі павольна ўсё робіць.

МАРЎДЗІЦЬ, -джу, -дзіш, -дзіць. Рабіць што-н. вельмі павольна, доўга не пачынаць справы; выказваць нерашучасць, быць нерашучым; муляцца.

МАРЎДНЫ, -ая, -ае. 1. Павольны, няспешлівы. 2. Непаваротлівы. 3. Карпатлівы.

МАРЫЛКА, -1. Тэатральная фарба, якая выкарыстоўваецца для грыміравання твару або ўсяго цела артыста.

МА'РЫЦЦА. 1. Уяўляцца, здавацца ў думках. 2. Аб жаданні або мажлівасці марыць.

МАРЫЦЦА, марўся, мбрышся, мбрыцца. Таміцца, мучыцца.

МАРЫЦЬ, Mäpy, мйрыш, мЛрыць. Аддавацца марам; думаць пра ажыццяўленне чаго-н. вельмі жаданага, імкнуцца ў думках да каго-, чаго-н.

МАРЫЦЬ, марў, мбрыш, мбрыць. 1. Труціць, атручваць. 2. Даводзіць да поўнага знясілення; мардаваць, мучыць.

3. Даводзіць да знямогі.

МАРЫЯНЁТАЧНЫ, -ая, -ае. 1. Які мае адносіны да марыянеткі, марыянетак (у 1 знач.). 2. Які слепа выконвае чыю-н. волю.

МАРЫЯНЁТКА, -і. 1. Тэатральная лялька, якой кіруе акцёр з дапамогай спецыяльных прыстасаванняў. 2. Той, хто слепа дзейнічае па волі іншых.

MÄCABAE ДЗЁЙСТВА. Тэатралізаванае відовішча з удзелам вялікай колькасці выканаўцаў і гледачоў. М. дз. наладжваюцца на плошчах, вуліцах, у парках, на стадыёнах.

* МА'САВАЯ СЦЗНА (масбўка). У тэатры — сцэна спектакля з вялікай колькасцю ўдзельнікаў, якая паказвае «натоўп», «народ», «масу».

МАСА'Ж, -у. Механічнае ўздзеянне спецыяльнымі прыёмамі на паверхню цела або якога-н. органа з лячэбнай або гігіенічнай мэтай.

МАСАЖАВАЦЬ, -жўю, -жўеш, -жўе і МАС/РАВАЦЬ, -рую, -руеш, -руе. Рабіць масаж.

MÄCKA ТЭАТРА'ЛЬНАЯ. Спецыяльная накладка з проразямі для вачэй, з выявай чалавечага твару ці галавой жывёлы, птушкі, міфалагічна-абрадавай істоты, што надзяваецца на твар акцёра. Адзін з мастацкіх сродкаў стварэння сцэнічнага вобраза, кананізаванага выяўлення пэўнага чалавечага тыпу. Паводле прызначэння бываюць рытуальнаабрадавыя (выкарыстоўваюцца ў абрадавых гульнях, рытуальных шэсцях і пад.) і тэатральныя, у тым ліку паўмаскі (павязкі з проразямі для вачэй, што закрываюць толькі верхнюю частку твару).

МАСКАРА’Д, -у. 1. Баль, вечар, на які прыходзяць у масках і спецыяльных касцюмах; касцюміраваны баль. 2. Незвычайны касцюм, убор, які мяняе чый-н. знешні выгляд; аб прытворстве, якое хавае сутнасць каго-, чаго-н.

МА'СЛЕНІЦА, -ы. 1. Свята провадаў зімы ў старажытных славян і іншых народаў, аднесенае хрысціянскай царквой на нядзелю перад т. зв. «вялікім постам». 2. Аб добрым, прывольным жыцці.

MACTÄK ТЭАТРАЛЬНЫ. Мастак, які сродкамі выяўленчага мастацтва (жывапісу, архітэктуры, скульптуры і інш.) у адпаведнасці з задумай і пастановачным планам рэжысёра стварае зрокавы вобраз спектакля.

МАСТАЦКАЕ ЧЫТАННЕ. 1. Жанр

эстраднага мастацтва. 2. Публічнае выкананне твораў літаратуры са сцэны.

МАСТА'ЦКАСЦЬ, -і. Спецыфічная ўласцівасць прадметаў і з’яў, якія ствараюцца ў працэсе творчай дзейнасці і атрымліваюць дзякуючы ёй каштоўнасць эстэтычную і мастакоўскую.

МАСТАЦКІ ГУСТ. Які адпавядае патрабаванням мастацтва, эстэтычны.

МАСТА'ЦТВА, -a. 1. Творчая перадача рэчаіснасці ў мастацкіх вобразах. 2. Галіна творчай мастацкай Дзейнасці. 3. Дасканалае ўменне, майстэрства ў якой-н. справе, працы.

МАСТАЦТВА ПЕРАЖЫВАННЯ. Здольнасць акцёра пры кожным выкананні ролі перажываць пачуцці і думкі ствараемага персанажа, як свае ўласныя. «Гэта мастацтва заснавана на ўменні акцёра «ва ўмовах жыцця ролі» і поўнай аналогіі з ёй правільна, лагічна, паслядоўна, па-чалавечы мысліць, хацець, імкнуцца, дзейнічаць... Як толькі артыст дасягне гэтага, ён наблізіцца да ролі і пачне аднолькава з ёю адчуваць» (Станіслаўскі).

МАСТАЦТВА ПРАДСТАЎЛЁННЯ. Здольнасць акцёра на кожным спектаклі дэманстраваць гатовы вынік творчасці. Акцёр, які перажыў аднойчы або некалькі разоў ролю, у далейшым карыстаецца вынікамі свайго сапраўднага перажывання з дапамогай тэхнікі. «У гэтым накірунку мастацтва працэс перажывання не з’яўляецца галоўным момантам творчасці, а толькі адным з падрыхтоўчых этапаў для далейшай артыстычнай працы... Артыст запамінае не само пачуццё, а яго бачныя знешнія вынікі... Стварыўшы аднойчы і назаўсёды найлепшую форму ролі, артыст вучыцца перадаваць яе тэхнічна, г. зн. вучыцца яе прадстаўляць» (Станіслаўскі).

МАСЦЁГЫ, -ая, -ае. Які заслужыў сваёй плённай дзейнасцю прызнанне і павагу.

МАСЦІЦЦА, машчўся, мбсцішся, мбсціцца. 1. Зручна размяшчацца, уладкоўвацца. 2. Мець намер, намервацца.

МАТЛАШЫЦЬ, -лашў, -лбшыш, -лбшыць I. Рваць на шматкі, кавалкі.

2. Прыводзіць у бязладны стан. 3. Біць, дубасіць, нішчыць.

МАТЛЙЦЦА, -йецца. Часта рухацца з боку ў бок, хістацца.

МАТЎЛІН, -а. Які мае адносіны да матулі, належыць матулі.

МАТЎЛЬКА, -і. Ласкавы зварот да маці

МА'ТУХНА, -ы. 1. Маці. 2. Ласкава-фамільярны зварот да пажылой жанчыны. 3. Пра тое, што з’яўляецца самым родным і блізкім.

МА’ТУШКА, -і. Жонка свяшчэнніка, пападдзя.

МАТЫВАВА'НАСЦЬ, -і. Наяўнасць матывіроўкі; абгрунтаванасць.

МАТЫВАВА'НЫ, -ая, -ае. Які мае матывіроўку.

МАТЫВАВА'ЦЦА, -тывўецца. Пацвярджацца якімі-н. матывамі, довадамі;' абгрунтоўвацца.

МАТЫВАВА'ЦЬ, -тывўю, -тывўеш, -тывўе. Прывесці (прыводзіць) матывы, довады, якія тлумачаць, апраўдваюць якія-н. дзеянні, учынкі.

МАТЫВА'ЦЫЯ, -і. Сукупнасць матываў, довадаў на карысць чаго-н.; матывіроўка.

МАТЫВІРО'ЎКА, -і. 1. Абгрунтаванне прычыны, падставы якога-н. дзеяння, учынка. 2. Тое, што і м а т ы в ац ы я.

МАТЫЎ, -тыву. 1. Прычына, падстава для якога-н. дзеяння. 2. Прасцейшая рытмічная адзінка мелодыі, адна з састаўных частак мелодыі. 3. Прасцейшая састаўная частка сюжэта; тэма ў творах мастацтва.

МАЎКЛ/ВЫ, -ая, -ае. 1. Які не любіць многа гаварыць; негаваркі; які маўчыць, не ўступае ў размову; поўны маўчання, нямы. 2. Зразумелы без слоў; які не суправаджаецца словамі.

МАЎЛЁННЕ, -я. 1. Вуснае і пісьмовае валоданне моваю. 2. Моўная дзейнасць. Вуснае М. на беларускай мове характарызуецца больш павольным тэмпам у параўнанні з М. на рускай, украінскай, польскай мовах. У М. адлюстроўваюцца індывідуальныя і сацыялінгвістычныя асаблівасці, псіхафізіялагічны, эмацыянальны стан асобы, якая

гаворыць, яе адносіны да субяседніка, камунікатыўная задача, таму яно мае шматлікія вызначэнні: экспрэсіўнае, эмацыянальнае, шчырае, далікатнае, ліслівае і інш. У адрозненне ад мовы М. рухомае, мэтанакіраванае, дынамічнае, сітуатыўнае і індывідуальна абумоўленае, канкрэтнае і матэрыяльнае. Працэс М. вызначаецца пэўным тэмпам, працягласцю, тэмбравымі асаблівасцямі, артыкуляцыйнай выразнасцю.

МАЎЛЁНЧЫ, -ая, -ае. Які мае адносіны да маўлення.

МАЎЧАЛЬНГК, -а. Пра таго, хтр любіць маўчаць, не любіць гаварыць.

МАЎЧАЦЬ, -чў, -чыш, -чыць. 1. Нічога не гаварыць, не падаваць голасу; не парушаць цішыні, спакою якімі-н. іукамі. 2. Захоўваць што-н. у таямніцы, не расказваць аб чым-н. 3. He даваць знаць пра сябе. 4. He выказваць адкрыта сваіх думак, намераў; зносіць што-н., не скардзячыся, не пратэстуючы.

МАЎЧКО’М. Нічога не кажучы, захоўваючы маўчанне.

МАЎЧОК, -чкй. 1. Маўчанне. 2. Hi слова, ні гуку (не гаварыць).

МАЎЧЎН, -ä. Маўклівы, негаваркі чалавек.

МАХА'ЦЬ, -4ю, -äem, -äe. 1. Рабіць узмахі, рухі ў паветры; падаваць знак, сігнал. 2. Трэсці чым-н., пагражаючы каму-н.            ,

МАХІНА'ТАР, -а. Той, хто займаецца махінацыямі; махляр.

МАХІНАЦЫЯ, -і. Несумленны спосаб дасягнення чаго-н.; махлярства.

МАХЛЯВА'ЦЬ, -лк>ю, -люеш, -люе. Займацца махлярствам; жульнічаць, ашукваць.

МАХЛЙР, -ä. Той, хто махлюе, займаецца махлярствам; жулік, ашуканец.

МАХЛЯРСТВА, -а. Падман, ашуканства з мэтай набыць што-н.

МА'ЦІЦА, -ы. Перламутр.

МАШЫНАЛЬНЫ, -ая, -ае.

Міжвальны, аўтаматычны, падсвядомы.

МАШЫНІСТ СЦЭНЫ. Загадчык машынна-дэкарацыйнага цэха. Кіруе работнікамі машынна-дэкарацыйнага цэха ў час рэпетыцый або спектакля. Адказвае за стан, захаванне і своечасовы рамонт

дэкарацыйнай маёмасці, за стан, правільнае функцыянаванне і найбольш мэтазгоднае выкарыстанне ўсяго механічнага абсталявання сцэны. М. с. узначальвае ўвесь працэс падрыхтоўкі, вырабу, падгонкі і манціроўкі дэкарацый ад распрацоўкі па макеце тэхнічнага рашэння афармлення да выпуску спектакля.

МАШЫННАЯ ГАЛЕРЗЯ. Частка верхняй сцэны, якая выкарыстоўваецца для кіравання пад’ёмна-апускнымі прыстасаваннямі. М. г. размешчана па бакавых і задняй сценах сцэны. Пад’ём і спуск дэкарацый выконваюць верхавыя рабочыя з дапамогай пяньковых канатаў, што праходзяць ушчыльную каля бар’ера М. г. і звязаны з сістэмай процівагаў. У тэатрах з механізаванай верхавой гаспадаркай на М. г. захоўваюцца лябёдкі, электрарухавікі, пульты кіравання з устройствамі (канструкцыямі), якія дазваляюць рэгуляваць хуткасць пад’ёму і спуску і інш. Ha М. г. устанаўліваецца таксама і асвятляльная апаратура.

МАШЭННІК, -а. Несумленны чалавек, ашуканец, падманшчык.

МАШ^НСТВА, -а. Несумленны ўчынак, жульніцтва, ашуканства, махлярства.

МЕДЗВЕДЗЯВА'ТЫ, -ая, -ае. Падобны чым-н. на мядзведзя; непаваротлівы.

МЕЛАДРА’МА, -ы. 1. Драма са спевамі і музыкай. У адрозненне ад оперы ў М. дзейныя асобы не спяваюць, а гавораць (дэкламуюць). Музыка ў М. выконваецца адначасова з прамаўленнем тэксту або перамяжоўвае тэкст аркестровымі рэплікамі; ствараючы эмацыянальны гукавы фон і падкрэсліваючы выразнасць асобных фраз тэксту, музыка ўзбагачае сцэнічнае дзеянне. У М. уключаюцца зрэдку вакальныя (пераважна харавыя) нумары, а таксама пантаміма (з музычным суправаджэннем). М. з’явілася ў сярэдзіне 18 ст. Тэрмін М. існаваў і раней (як адна з назваў оперы); у гэтым значэнні ён прымяняўся ў 17 — 18 ст., а ў Італіі ўжываецца і зараз. 2. Жанр драматургіі; п’еса, якая вызначаецца вострай інтрыгай, перабольшанай эмацыянальнасцю, рэзкім супрацьпастаўленнем дабра і зла, маральна-павучальнай тэн-

дэнцыяй. З’яўленне М. было падрыхтавана развіццём мяшчанскай драмы, а таксама жанраў музычнага тэатра — мяшчанскай камічнай оперы, лірычнымі сцэнамі тыпу «Пігмаліёна» Русо. На Беларусі ўзнікла ў пачатку 20 ст., у перыяд станаўлення беларускага прафесійнага тэатра. Найчасцей развівалася не ў «чыстым» выглядзе, а з выкарыстаннем асобных яе элементаў. Беларускай М. уласцівыя дэмакратычная накіраванасць, сацыяльная напоўненасць 1 значнасць. Пакінула выразны адбітак на драматургічнай творчасці К. Каганца, У. Галубка. 3 другой паловы 20-х гт. М. у беларускай драматургіі не мае шырокага развіцця. У большасці выпадкаў выкарыстоўваюцца толькі асобныя элементы і прыёмы гэтага жанру.

МЕЛАДЭКЛАМА'ЦЫЯ, -1. 1. Канцэртна-эстрадны жанр. 2. Чытанне вершаў і рытмізаванай прозы пад музыку (звычайна пад акампанемент фартэпіяна).

МЕЛАНХОЛІЯ, -і. 1. Сумны настрой, нуда, туга. 2. Псіхічнае расстройства, якому ўласцівы прыгнечаны стан, беспрычынныя страхі, недарэчныя ідэі.

МЕЛО'ДЫКА ВЁРША. Сукупнасць і суладдзе інтанацыйна-сэнсавых адценняў вершаванай мовы, якія перадаюцца праз павышэнне і паніжэнне голасу пры маўленні.

МЕНЕСТРЗЛЬ, -я. Вандроўны сярэдневяковы спявак, музыкант, пацешнік, паэт і дэкламатар у Францыі, Англіі.

MEPKABÄHHE, -я. 1. Думка, погляд, вынік роздуму. 2. Разлік, дапушчэнне.

МЕРКАВАЦЬ, мяркўю, мяркўеш, мяркўе. 1. Гаварыць, разважаць, абмяркоўваць што-н.; думаць. 2. Рабіць якія-н. вывады, дапушчэнні, здагадкі. 3. Мець намер, план. 4. Ацэньваць якім-н. чынам, рабіць заключэнне. 5. Прымяраць, прыкідваць.

МЁРНЫ, -ая, -ае. 1. Рытмічны, роўны. 2. Сярэдні па сіле, памерах.

МЁТАД ФІЗ(ЧНЫХ ДЗЁЯННЯЎ. У творчай сістэме К. Станіслаўскага — метад працы рэжысёра над спектаклем і

акцёра над роляй. М. ф. дз. дапамагае ўстанавіць арганічнае адзінства паміж жыццёвай праўдай акцёра і яго паводзінамі на сцэне ў якасці персанажа п’есы.

МЕТАМАРФО’ЗА, -ы. 1. Пераходадной формы чаго-н. у другую са змяненнем знешняга выгляду або функцыі. 2. Поўнае змяненне каго-, чаго-н.

МЕТАТЗЗА, -ы. Міжвольная перастаноўка двух суседніх гукаў або складоў у слове.

МЕТА'ФАРА, -ы. Ужыванне слова або выразу ў пераносным зяачэнні, заснаванае на падабенстве або параўнанні.

МЕТАФАРЫЧНЫ, -ая, -ае. Які мае адносіны да метафары; багаты метафарамі.

МЕТР, -а. У вершаскладанні — памер верша, стапа з яе варыяцыямі, рытмавы ўзор.

МЕШКАВА'ТЫ, -ая, -ае. Нязграбны, няспраўны; няўклюдны.

МІЖВО'ЛЬНЫ, -ая, -ае. 1. Які не залежыць ад волі, свядомасці. 2. Выпадковы, ненаўмысны.

МІЖРАДКО'ВЫ, -ая, -ае. 1. Які знаходзіцца паміж радкамі тэксту. 2. Звязаны-з чытаннем паміж радкоў; патаемны.

МІЖРЭБЕРНЫЯ МЫІПЦЫ. Якія знаходзяцца паміж рэбрамі.

МІЗАНСЦЭ’НА, -ы. Размяшчэнне акцёраў на сцэне ў той ці іншы момант спектакля. Адзін з важных сродкаў выразнага выяўлення ўнутранага зместу п’есы, М. з’яўляецца істотным момантам рэжысёрскай задумы спектакля. Падкрэслівае жанрава-стылістычныя асаблівасці і пластычную форму твора. Кожная М. павінна быць натуральная, арганічная, псіхалагічна апраўданая акцёрамі.

МІЗАНСЦЭНГРАВАЦЬ, -рую, -руеш, -руе. Размяшчаць на сцэне акцёраў у зададзеных сцэнічных абставінах; знаходзіць, будаваць, паказваць мізансцэны, г. зн. раскрываць пластычна псіхалагічнае жыццё дзейных асоб.

МІЗАНТРАП/ЧНЫ, -ая, -ае. Схільны да мізантропіі, уласцівы мізантропу.

МІЗАНТРОП, -а. Чалавек, які пазбягае людзей, ненавідзіць іх.

МІЗАНТРО'ШЯ, -і. Непрыязныя, варожыя адносіны да людзей.

МІЗАРНЁЦЬ, -ёю, -ёеш, -ёе. 1. Худнець, чэзнуць; траціць належны выгляд. 2. Рабіцца меншым, менш значным.

МІЗ^РНЫ, -ая, -ае. 1. Вельмі малы, нязначны. 2. Схуднелы, худы. 3. Які не мае належнага выгляду, убогі; бедны. 4. 3 якім не лічацца, не паважаюць, які выклікае адмоўныя пачуцці; нікчэмны.

МІЛАВА'ЦЦА, -лўюся, -лўешся, -лўецца. Праяўляць узаемную любоў, лашчыцца; абдымацца.

М/ЛАВАЦЬ, -лую, -луеш, -луе. 1. Дараваць каму-н. віну; шкадаваць. 2. Выказваць увагу, любіць.

МІЛАВАЦЬ, -лўю, -лўеш, -лўе. Песціць, лашчыць, галубіць; любіць.

МІЛАВІДНЫ, -ая, -ае. 3 прыемным на выгляд тварам, прывабны.

МІЛАГЎЧНЫ, -ая, -ае. Прыемны на слых; які прыемна гучыць.

МІЛАСЦІВЫ, -ая, -ае. Які выказвае міласць, прыхільнасць, паблажлівасць; літасцівы.

М(ЛАСЦЬ, -і.   1. Добрыя,

велікадушныя адносіны. 2. Ахвяраванне, дар.

МІЛАСЭРНАСЦЬ, -і. Схільнасць да спагады іншым, да літасці над кім-н.

МІЛАСЭРНЫ, -ая, -ае. Які выяўляе міласэрнасць; схільны рабіць дабро.

МІЛАТА’, -ы. 1. Чароўнасць, прыгажосць, абаянне чаго-н. прывабнага. 2, Пра тое, што выклікае зачараванне, захапленне.

МІЛЕНЬКІ, -ая, -ае. 1. Прыемны на выгляд, прыгожанькі. 2. Дарагі, любімы.

3. Ласкавы або фамільярны зварот.

МІЛЬГАНЎЦЦА, -нўся, -нёшся, -нёцца. Паказацца на момант у руху і знікнуць, прамільгнуць; хутка і нечакана з’явіцца ў памяці.

МІМ, -a. 1. Асобы від прадстаўленняў у антычным тэатры, кароткія сцэнкі бытавога і сатырычнага зместу. Узнік у Старажытнай Грэцыі ў 5 ст. да н. э. як народная драматычная імправізацыя. 2. Акцёр або актрыса — выканаўцы М.

М/МІКА, -і. 1. Рухі мышцаў твару.

якія выражаюць перажыванні, пачуцці, настрой. 2. Мастацтва выражаць пачуцці і настрой адпаведнымі рухамі мышцаў твару. Прадуманая і тэхнічна дасканалая М. узмацняе значэнне сцэнічнага слова, дапамагае глыбей раскрыць яго сэнс.

МІМІСТ, -a. 1. Акцёр, які па-мастацку валодае мімікай. 2. Акцёр, які ўдзельнічае ў мімічных сцэнах.

МІНДА'ЛЬНІЧАЦЬ, -аю, -аеш, -ае.

1. Быць сентыментальным, да прыкрасці ласкавым. 2. Праяўляць празмерную мяккасць, паблажлівасць да каго-н.

МІНІЯЦЮРА, -ы. Мастацкі твор малой формы; у тэатры, цырку, на эстрадзе — кароткая п’еса, вадэвіль, інтэрмедыя, скетч, размоўная, харэаграфічная ці музычная сцэнка, эстрадная або клоунская рэпрыза і інш.

МІНІЯЦІ0РНЫ, -ая, -ае. Маленькі і прыгожы; вельмі малы.

МІНОР, -у. Сумны, прыгнечаны настрой.

МІРАЛЮБ/ВЫ, -ая, -ае. Які любіць мір, згоду, не схільны да сваркі, вайны; заснаваны на імкненні захаваць мір, мірныя адносіны; дружалюбны.

МІРАТВОРНЫ, -ая, -ае. Які нясе з сабой мір, цішыню, спакой.

МІРЫЦЦА, мірўся, мірышся, мГрыцца; 1. Спыняць сварку, пачынаць жыць у згодзе. 2. Цярпіма адносіцца да чаго-н.; прымірацца з чым-н.

МІРЫЦЬ, мірў, мГрыш, мГрыць. Наладжваць мірныя адносіны паміж кім-, чым-н.

MIC. Назва незамужняй жанчыны і форма звароту да яе ў Англіі, Амерыцы (звычайна ставіцца перад прозвішчам або імем).

М/СІС. Назва замужняй жанчыны і форма звароту да яе ў Англіі, Амерыцы (звычайна ставіцца перад прозвішчам або імем).

МІСТЫФІКА'ТАР, -а. Той, хто займаецца містыфікацыямі; ашуканец, падманшчык.

МІСТЫФІКАЦЫЯ, -і. Наўмыснае ўвядзенне каго-н. у зман.

МІСТЬІЧНЫ, -ая, -ае. 1. Прасякнуты містыкай. 2. Які нельга растлумачыць, незразумелы.

М/СТЭР, -а. Назва мужчыны ў Англіі і Амерыцы (звычайна ставіцца перад прозвішчам).

МІСТЗРЫЯ, -і. Рэлігійная драма на біблейскія сюжэты ў сярэднія вякі ў Заходняй Еўропе. Прадстаўлялася ў час рэлігійных святаў акцёрамі-аматарамі (мімамі, жанглёрамі) пад кіраўніцтвам вядучага. М. доўжылася некалькі дзён, у ёй удзельнічаў чытальнік, які звязваў эпізоды.

МІТРЭНГА, -і. Трывога, неспакой, сумятня, разлад.

МІТРЗНЖЫЦЬ, -жу, -жыш, -жыць. Трывожыць, непакоіць, уносіць сумятню, разлад у што-н.

МІТУЛЬГА’, -і. Мітусня; мільгаценне.

МІТУСІЦЦА, -тушўся, -тусі’шся, -тусіцца. 1. Хутка і бесперастанку перамяшчацца ў розных напрамках; бязладна і мітусліва рухацца; насіцца; бязладна праносіцца, з’яўляцца і хутка знікаць з памяці. 2. Увіхацца, мітусліва рабіць што-н. 3. Мільгацець перад вачамі.

МІТУСЛ/ВЕЦ, -ліўца. Той, хто мітусіцца; неспакойны чалавек.

МІТУСЛІВЫ, -ая, -ае. 1. Які хутка і бесперапынна рухаецца ў розных напрамках; паспешлівы, неўраўнаважаны; бязладны. 2. Які мільгае перад вачыма. 3. Неспакойны, поўны мітусні (у 1, 2 знач.); якому ўласціва мітусня.

МІТУСНЙ, -і. 1. Хуткі і бесперапынны рух у розных напрамках. 2. Неспакойнае перамяшчэнне з месца на месца. 3. Бязладнае мільганне перад вачыма.

МІФ, -a. 1. Старажытнае народнае паданне аб паходжанні свету і з’яў прыроды з фантастычнымі вобразамі багоў і легендарных герояў. 2. Нешта фантастычнае, неверагоднае; вымысел.

міфГчны, -ая, -ае. 1. Абвеяны паданнямі, легендарны; казачны. 2. Прыдуманы, неверагодны.

МІШУРА’, -ы. Знешняя, падманная бліскучасць.

МЛЕЦЬ, млёю, млёеш, млёе. 1. Траціць прытомнасць, свядомасць; абміраць. 2. Слабнуць, дранцвець, нямець (пра часткі цела). 3. Заміраць ад якога-н. моцнага пачуцця.

МЛО’СНА. Нядобра, моташна.

МЛОСНЫ, -ая, -ае. Прыкры, цяжкі; моташны.

МЛОСЦЬ, -і. Непрыемнае пачуццё слабасці, якое наступае звычайна перад стратай прытомнасці.

МЛЙВЫ, -ая, -ае. I. Пазбаўлены бадзёрасці, энергіі, жывасці, вялы. 2. Павольны; стомлена-пяшчотны.

МНІЦЕЛЬНЫ, -ая, -ае. Які бачыць небяспеку, непрыемнасць там, дзе іх няма; недаверлівы, беспрычынна падазроны.

МОВІЦЬ, мбўлю, мбвіш, мбвіць. Сказаць; вымавіць.

МО'ДЛЫ, -аў. Малітва; моцная просьба, маленне.

МОНАСПЕКТА'КЛЬ, -я. Спектакль з удзелам аднаго акцёра.

МОРАК, -у. Змрок, цемра; дурман, цемрашальства.

МО'РШЧЫЦЦА, -шчуся, -шчышся, -шчыцца. 1. Збірацца ў маршчыны (пра скуру, часткі твару). 2. Моршчыць твар (ад болю, незадаволенасці і пад.).

МОТАШНА. 1. Млосна, нядобра (пра стан здароўя). 2. Агідна, прыкра. 3. Аб адчуванні тугі, адзіноты.

МО'ЎНЫ TAKT. Група слоў, аб’яднаных сэнсам.

МО’ЎЧКІ. 1. Нічога не гаворачы. 2. He пратэстуючы, пакорліва, маўкліва. 3. Паціху, тайком.

МРОІ, -яў; адз. мрбя, -і. Тое, што створана фантазіяй; мары; летуценні.

МРО’ІЦЦА. 1. Уяўляцца ў думках; здавацца. 2. З’яўляцца ў снах, сніцца.

МРОІЦЬ, мрбю, мрбіш, мрбіць.

Уяўляць у думках, марыць.

МРЎЖЫЦЬ, -жу, -жыш, -жыць. Жмурыць (пра вочы).

МСЦ/ВАСЦЬ, -і. Схільнасць да помсты.

МУДРАВА'ЦЬ, -рўю, -рўеш, -рўе. 1. Рабіць што-н. складанае, незвычайнае; прыдумваць што-н. 2. Залішне ўскладняць якую-н. справу; хітрыць.

МУДРАГЁЛІСТЫ, -ая, -ае. I. Цяжкі для разумення, выканання; складаны. 2. Замыславаты, вычварны.

МУДРАГЁЛІЦЬ, -лю, -ліш, -ліць. Тое, што і мудраваць.

МУДРАГЁЛЬСТВА, -а. Што-н. мудрагельнае, вельмі замыславатае.

МЎДРАСЦЬ, -і. 1. Уласцівасць і якасць мудрага. 2. Мудрыя думкі, выказванні, жыццёвы вопыт. 3. Што-н. складанае, цяжкае для разумення.

МУДРО’НЫ, -ая, -ае. Тое, што і мудрагелісты.

МЎДРЫ, -ая, -ае. 1. Надзелены вялікім розумам; вельмі разумны, празорлівы, з добрым веданнем жыцця. 2. Заснаваны на глыбокім разуменні, вопыце, веданні чаго-н.

МЎДРЫКІ, -аў. Хітрыкі.

МУДРЫЦЬ, -рў, -рь'іш, рыць. Тое, што ёмудраваць.

МУДРЭЦ, -рацй. 1. Мудры, разумны чалавек. 2. Пра таго, хто хітруе.

МУДРІЦЬ, -эю, -беш, -бе. Рабіцца больш мудрым, мудрэйшым.

МЎЖНАСЦЬ, -і. Рыса характару чалавека, у якой спалучаюцца адвага, рашучасць, вытрымка, смеласць.

МУЖНЁЦЬ, -ёю, -ёеш, -ёе. 1. Дасягаць поўнага фізічнага развіцця; рабіцца дарослым, сталым. 2. Набіраць сілы; развівацца.

МЎЖНЫ, -ая, -ае. Які вызначаецца мужнасцю; які выражае мужнасць, сілу.

МУЖЫК, -a. 1. Селянін. 2. Пра грубага, нявыхаванага чалавека. 3. Муж.

МУЖЫКАВА'ТАСЦЬ, -і. Уласцівасць мужыкаватага.

МУЖЫКАВА'ТЫ, -ая, -ае. Знешнасцю і манерамі падобны да мужыка (у 2 знач.).

МУЖЫЦКІ, -ая, -ае. Які мае адносіны да мужыка (у 1 знач.), належыць мужыкам; уласцівы мужыку.

МУЖЫЧЫ, -ая, -ае. Тое, што і м у ж ы ц к і.

МЎЗА, -ы. 1. У грэчаскай міфалогіі — адна з дзевяці багінь, заступніца навук і мастацтва. 2. Творчае натхненне; крыніца паэтычнага натхнення.

МУЛЬТА’Н¹, -у. Баваўняная варсістая тканіна.

МУЛЬТАН² , -у. Гатунак тытуню.

МЎЛЯЦЬ, -яю, -яеш, -яе. 1. Прычыняць боль, ціснуць, націраць. 2. Турбаваць, непакоіць, трывожыць каго-, што-н.; дакучаць каму-н.

МУТАЦЫЯ, -і. Змена, пералом голасу ў падлеткаў з наступленнем палавой спеласці.

МЎЧАНІК, -a. 1. Той, хто перанёс ці пераносіць якія-н. мукі. 2. У хрысціян — кананізаваны царквой святы, які перанёс цяжкія мукі за веру.

МУЧЫЦЕЛЬ, -я. Той, хто мучыць каго-н.

МЎЧЫЦЦА, -чуся, -чышся, -чыцца. 1. Цярпець мукі; пакутаваць; вельмі непакоіцца, перажываць, клапоцячыся аб кім-, чым-н. 2. Рабіць што-н. з вялікімі намаганнямі, без асаблівага поспеху.

МЎЧЫЦЬ, мўчу, мўчыш, мўчыць. Прычыняць мукі, пакуты каму-н.; быць прычынай мукі; не даваць спакою, хваляваць, непакоіць.

МУЧЭННЕ, -я. Мука, пакута.

МУШ, -ы. Маленькая' бародка пад ніжняй губою; увайшла ў моду ў 17 ст. у Францыі.

МУШКЁТ, -а. Старажытнае буйнакалібернае ружжо з кнотам для запальвання пораху.

МУШКЕЦЁР, -а. Салдат, узброены мушкетам. Мушкецёры складалі від пяхоты ў еўрапейскіх арміях 16 — 17 ст., у Францыі 17 — 18 ст. — частку гвардзейскай кавалерыі.

МЎШТРА АКЦЁРСКАЯ. Псіхафізічны трэнінг акцёра.

МУШТРАВАЦЬ, -рўю, -рўеш, -рўе.

1. Выхоўваць, навучаць залішне строга і сурова. 2. Мучыць несправядлівымі патрабаваннямі.

МЎШТРЫ, -аў. Прыдзіркі, празмерныя патрабаванні.

МЫКАЦЬ, -аю, -аеш, -ае. Неразборліва гаварыць што-н.; мармытаць.

МЫЛЙЦЦА, -йюся, -йешся, -йецца. Рабіць памылкі, памыляцца.

МЫЛЙЦЬ, -яю, -йеш, -йе. Варушыць губамі.

МЫСЛЁННЕ, -я. Здольнасць мысліць, разважаць.

МЫСЛЕННЫ, -ая, -ае. Які паўстае ў мыслях; уяўны; які не выказваецца ўголас, існуе толькі ў мыслях.

МЫСЛ/ЦЕЛЬ, -я. Чалавек, здольны творча мысліць, глыбока пранікаць у сутнасць з’яў; мудрэц, філосаф.

МЫСЛ/ЦЕЛЬНЫ, -ая, -ае. Які мае адносіны да мыслення; звязаны са здольнасцю мысліць.

МЫСЛІЦЬ, -лю, -ліш, -ліць. 1. Разважаць, супрацьпастаўляючы з’явы рэчаіснасці, думкі і робячы з іх вывады. 2. Уяўляць у думках.

МЫСЛЯЧЫ, -ая, -ае. Здольны глыбока 1 самастойна мысліць; надзелены здольнасцю філасофскага мыслення.

МЫШАЧНЫ ЗАЦІСК. Спазма; празмернае напружанне мышцаў акцёра.

МЭ'ТА, -ы. Тое, да чаго імкнуцца, чаго жадаюць дасягнуць; пэўны намер, пастаўленая задача; загадзя намечаны пункт, мяжа.

МЭТАЗГ0ДНЫ, -ая, -ае. Які адпавядае вызначанай мэце, разумны, карысны.

МЭТАІМКЛІВЫ, -ая, -ае. Які імкнецца да пэўнай мэты.

МЭТАНАКІРАВАНАСЦЬ, -і. Імкненне да пэўнай мэты, падпарадкаванасць (дзеянняў, думак і пад.) якой-н. мэце.

МЭТАНАКІРАВАНЫ, -ая, -ае. Які вызначаецца мэтанакіраванасцю.

МЗТЛАХІ, -аў. 1. Шматкі. 2. Іажыткі, манаткі.

МЙККА. 1. He цвёрда, не жорстка; лёгка, далікатна. 2. Ціха, ледзь чутна; плаўна; не рэзка. 3. Сардэчна, ласкава, пяшчотна.

МЙККАСЦЬ, -і. Уласцівасць і якасць мяккага; адсутнасць рэзкасці; уступчывасць, спагадлівасць.

МЯККАЦЁЛАСЦЬ, -і. Уласцівасць мяккацелага (у 2 знач.).

МЯККАЦЁЛЫ, -ая, -ае. 1. 3 мяккім целам, вялымі мускуламі. 2. Які лёгка паддаецца чужому ўплыву; бязвольны, бесхарактарны.

МЯККІ, -ая, -ае. 1. Далікатны, не грубы. 2. Прыемны для ўспрымання, не рэзкі; плаўны, павольны; ціхі, прыглушаны; ледзь чутны. 3. Некантрастны; не зусім выразны. 4. Які лёгка паддаецца чужому ўплыву; хісткі, няўстойлівы; сардэчны, спагадлівы, чулы; які выражае сардэчную дабрату. 5. Нястрогі, паблажлівы.

МЯКЧЗЦЬ, -5ю, -5еш, -5е. 1. Рабіцца мякчэйшым, мяккім. 2. Лагаднець, дабрэць.

МЙМЛІЦЬ, -лю, -ліш, -ліць. Незра-

зумела, невыразна і вяла гаварыць.

МЙМЛЯ, -1. Той, хто мямліць; вялы, нерашучы чалавек.

МЯНТА'ШКА, -1. Пра таго, хто шмат і без толку гаворыць; трапло.

МЯРЗОТА, -ы. Тое, што выклікае

агіду; подласць, погань.

МЯРЗОТНІК, -а. Мярзотны, подлы чалавек; нягоднік.

МЯР30ТНЫ, -ая, -ае. Вельмі агідны, паганы; подлы.

НААБАПАЛ. 3 абодвух бакоў.

НААДВАР0Т. 1. Зусім інакш, не так, як трэба. 2. У процілегласць таму, што сказана.

НААДРЗЗ. Рашуча, катэгарычна.

НААПАШКІ Накінуўшы на плечы, не прадзяваючьп рук у рукавы.

НАБАЖЗНСТВА, -а. Царкоўная служба, богаслужэнне.

НАБАК(Р. Ссунуўшы, ссунуўшыся на адзін бок, на вуха (аб манеры насіць галаўны ўбор).

НАБАЛБАТА'ЦЦА, -бачўся, -ббчашся, -ббчацца. Уволю нагаварыцца; доўга пабалбатаць.

НАБАЛБАТАЦЬ, -бачў, -ббчаш, -ббча. Нагаварыць многа лішняга, непатрэбнага.

НАБАЛДА'ШНІК, -а. Надстаўка, патаўшчэнне на верхнім канцы палкі.

НАБАЛЁЛЫ, -ая, -ае. 1. Які стаў вельмі балючым ад працяглага болю; які стаў вельмі адчувальным ад доўгіх пакут. 2. Які даўно наспеў і патрабуе неадкладнага вырашэння; які накапляўся, збіраўся на працягу доўгага часу.

НАБАЛЁЦЬ, -ліць. 1. Стаць вельмі балючым ад працяглага болю; стаць вельмі адчувальным ад доўгіх пакут, змучыцца (аб сэрцы, душы). 2. Сабрацца, накапіцца (пра што-н. цяжкае, нясцерпнае).

НАБЕДАВАЦЦА, -бядўюся, -бядўешся, -бядўецца. Перажыць, зазнаць многа бед, гора.

НАБЛЬ'ГГАЦЬ, -аю, -аеш, -ае. 1. Заблытаць, пераблытаць што-н. 2. Дапусціць блытаніну, нарабіць памылак.

НАБРЫДЗЬ, -і. Зброд.

НАБЫТАК, -тку. 1. Маёмасць, уласнасць. 2. Тое, што набыта, прыдбана; скарб. 3. Тое, што набыта ў выніку жыцця, вучобы, працы.

НАБЫЧЫЦЦА, -чуся, -чышся, -чыцца. Нахмурыўшыся, глядзець спадылба.

НАВА'ЖЫЦЦА, -вйжуся, -вДжышся, -вйжыцца. Намерыцца нешта зрабіць; рашыцца, адважыцца на што-н.

НАВАЛА, -ы. 1. Нашэсце ворага; напад. 2. Бяда, няшчасце; непрыемнасці. 3. Вялікая колькасць каго-, чаго-н.; скопішча. 4. Нешта цяжкае, непрыемнае, што навісае над чалавекам, чакае яго.

НАВАЛАЧ, -ы. 1. Хмары, туман, смуга. 2. Той, хто прыйшоў аднекуль, не тутэйшы. 3. Зброд, варожыя людзі.

НАВАЛАЧЙЦЦА, -лачўся, -лбчышся, -лбчыцца. Нахадзіцца, набадзяцца.

НАВАЛГЦЦА, -валюся, -вблішся, -вбліцца. 1. Налегчы, націскаючы сваім цяжарам. 2. Напасці; абрушыцца. 3. Дружна ўзяцца за якую-н. працу; пайсці ў наступ на што-н.; накінуцца з прагнасцю на што-н. 4. Нахлынуць, авалодаць, ахапіць (аб пачуцці, настроі і пад.). 5. Нечакана спасцігнуць, напаткаць каго-н.; змарыць (пра сон, дрымоту). 6. Напасці ў вялікай колькасці. 7. Накінуцца на каго-н. з лаянкай, папрокамі.

НАВАЛТЎЗІЦЦА, -тўжуся, -тўзішся, -тўзіцца. Уволю, шмат павалтузіцца.

НАВАМОДНЫ, -ая, -ае. 1. Зроблены па новай модзе. 2. Які нядаўна зрабіўся модным, хадавы.

НАВАСТРЫЦЦА, -вастрўся, -вбстрышся, -вбстрыцца. 1. Стаць, зрабіцца больш адчувальным (пра органы пачуццяў). 2. Стаць, зрабіцца больш уважлівым; насцеражыцца. 3. Набыць уменне, спрыт, стаць спрактыкаваным у чым-н.

НАВЁЛА, -ы. Кароткая аповесць ці апавяданне, звычайна пра якую-н. падзею з нечаканым фіналам.

НАВ0ДМАШ. Размахнуўшыся, з сілай, з размаху.

НАВО’КАЛ. Усюды, з усіх бакоў; кругом.

НАВЫДЎМВАЦЬ, -аю, -аеш, -ае. Вынайсці, стварыць, прыдумаць многа чаго-н.

НАВЫДУМЛЯЦЬ, -яю, -яеш, -яе. Тое, што і навыдумваць.

НА’ВЫК, -у. Уменне, якое склалася ў выніку практыкаванняў, вопыту; толькі мн. (нбвыкі, -аў) практычныя веды ў якой-н. галіне.

НАВЫПЕРАДКІ. Стараючыся перагнаць, выперадзіць іншага, адзін аднаго.

НАВЫШТУКО'ЎВАЦЬ, -аю, -аеш, -ае. Выштукаваць, змайстраваць значную колькасць чаго-н.

НАВЯРЗЦІ і НАВЁРЗЦІ, -вярзў, -вярзёш, -вярзё; -вярзём, -верзяцё. Нагаварыць недарэчнасцей, бязглуздзіцы, лухты.

НАВЯРЭДЗІЦЦА, -джуся, -дзішся, -дзіцца. Стаміцца, натрудзіцца да стомы, хваравітага стану.

НАВЯРЭДЗІЦЬ, -джу, -дзіш, -дзіць. Стаміць, натрудзіць да хваравітага стану якую-н. частку цела.

НАГАВАРЫЦЦА, -варўся, -вбрышся, -вбрыцца. Пагаварыць многа, уволю.

НАГАВАРЫЦЬ, -варў, -вбрыш, -вбрыць. 1. Сказаць шмат чаго-н. 2. Узвесці паклёп, напляткарыць. 3. Запоўніць (пласцінку, магнітную стужку і пад.) якім-н. тэкстам.

НАГАВОР, -у. 1. Паклёп, данос. 2. Заклінанне, якое нібыта мае магічную сілу.

НАГАВОРШЧЫК, -а Той, хто ўзводзіць паклёпы на каго-н.; паклёпнік.

НАГАДАЦЬ, -&ю, -йеш, -äe. 1. Паказацца падобным на каго-, што-н. 2.

Напомніць каму-н. пра што-н., выклікаць успамін. 3. Успомніць.

НА’ГАЛА. 1. He пакінуўшы валасоў; без адзення. 2. Выняўшы з ножнаў (пра шаблю, цясак).

НАГАЛАСГЦЦА, -лашўся, -лбсішся, -лбсіцца. Доўга, многа паплакаць, галосячы.

НАГАЛЎБІЦЦА, -блюся, -бішся, -біцца. Намілавацца ўволю.

НАГАМАН/ЦЦА, -манюся, мбнішся, -мбніцца. Пагаманіць доўга, уволю.

НАГАРАВА’ЦЦА, -рўюся, -рўешся, -рўецца. Зазнаць многа гора.

НАГАРАДЗІЦЬ, -раджў, -рбдзіш, -рбдзіць. Нагаварыць, напісаць шмат лішняга, непатрэбнага; напляткарыць.

Н АГАРЛ АПАНІЦЦ A, -нюся, -нішся, -ніцца. Уволю, шмат пагарлапаніць.

НАГАРЭЗАВАЦЬ, -зую, -зуеш, -зуе. Насваволіць; напракудзіць.

НАГАРЗЗНІЧАЦЬ, -аю, -аеш, -ае. Тое, што і нагарэзаваць.

НАГАСЦ/ЦЦА, -гашчўся, -гбсційіся, -гбсціцца. Уволю, доўга пагасціць.

Н АГАСЦЯВАЦЦА, -цююся, -цюешся, -цюецца. Тое, што і н a г а сц і ц ц а.

НАПНКАМ. Сагнуўшыся.

НАГЛУМІЦЦА, -глумлюся, -глўмішся, -глўміцца. Насмяяцца або наздзекавацца з каго-, чаго-н.

НАГЛУХА. 1. Вельмі шчыльна, без адтулін; вельмі моцна, так, што нельга перамясціць, ссунуць, адвярнуць. 2. На ўсе гузікі, кручкі, засцежкі (зашпіліцца).

НАГЛЯДАЛЬНАСЦЬ, -і. Здольнасць бачыць розныя факты, з’явы, якія не заўсёды бачаць, заўважаюць іншыя; назіральнасць.

НАГОЙСАЦЦА, -аюся, -аешся, -аецца. Уволю, многа пагойсаць; набегацца.

НАГРАШЫЦЬ, -грашў, -іфашыш, -грашыць. Нарабіць грахоў.

НАГРУБІЦЬ, -грублю, -грўбіш, -грўбіць. Нагаварыць чаго-н. дзёрзкага; абысціся груба з кім-н.

НАГРУВАСЦІЦЦА, -ціцца. Сабрацца грудай, кучай.

НАГРУВА'СЦІЦЬ, -ёшчу, -ёсціш, -ісціць. 1. Бязладна накідаць, накласці, наваліць адну рэч на другую. 2. Перапоўніць чым-н.

НАГРЫМІРАВА'ЦЦА, -рўюся, -рўешся, -рўецца. Нагрыміраваць сябе.

НАГРЫМІРАВА’ЦЬ, -рўю, -рўеш, -рўе. Налажыць грым, загрыміраваць каго-н.

НАДАКЎЧЛІВЫ, -ая, -ае. Такі, які надакучвае, робіцца сумным, непрыемным сваёй аднастайнасцю, паўтарэннем, перастае цікавіць каго-н.; апрыкры.

НАДАЛЕЙ і НАДАЛЁЙ. На будучы час, на потым.

НАДАРВА'ЦЦА, -рвўся, -рвёшся, -рвёцца. 1. Крыху, не да канца падрацца. 2. Ад празмерных намаганняў пашкодзіць сваё здароўе; змяніць свой тэмбр або перарвацца (пра голас).

НАДАЎЖЭ'Й. На больш доўгі, працяглы тэрмін.

НАДАЯДАЦЬ, -йю, -йеш, -йе. Зрабіцца сумным, непрыемным, перастаць цікавіць каго-н.; апрыкраць.

НАДВЯЧОРКАМ. Перад самым надыходам вечара.

НАДЗЁЯ, -і. 1. Чаканне чаго-н. добрага, якое спалучаецца з упэўненасцю ў тым, што яно збудзецца. 2. Той або тое, на каго, на што можна спадзявацца, апірацца.

НАДЗІВА. Надзвычай; надта, вельмі.

НАДЗІВ/ЦЦА, -дзіўлюся, -дзі'вішся, -дзівіцца. Доўга, уволю дзівіцца.

НАДЗІМА’НЫ, -ая, -ае. Поўны пыхі, важнасці; ганарысты.

НАДЗЬМЎТЫ, -ая, -ае. 1. Важны, ганарысты, поўны пыхі. 2. Пакрыўджаны, незадаволены, сярдзіты; які выражае крыўду:

НАДЗЬМЎЦЦА, -дзьмўся, -дзьмёшся, -дзьмёцца, -дзьмёмся, -дзьмяцёся. 1. Пакрыўдзіцца, нахмурыцца, зрабіць незадаволены выраз твару. 2. Стаць важным, прыняць ганарысты выгляд.

НАДЛАМАЦЦА, -ламлюся, -лбмішся, -лбміцца. 1. Страціць фізічныя або душэўныя сілы, аслабець. 2. Стаць іншым, змяніцца.

НАДЛО'М, -у. 1. Рэзкае аслабленне

фізічных і душэўных сіл у выніку якога-н. перажывання. 2. Празмерная рэзкасць у праяўленні сваіх пачуццяў.

НАДО'ЕЧЫ. Зусім нядаўна; не так даўно, днямі.

НАДО’ЎГА. На доўгі час, на вялікі адрэзак часу, на вялікі тэрмін.

НАДРЫВА'ЦЦА, -ёюся, -ёешся, -йецца. Рабіць што-н. праз меру; старацца з усіх сіл; крычаць з усіх сіл.

НАДРЫВІСТЫ, -ая, -ае. Рэзкі, сутаргавы, з надрывам; прарэзлівы.

НАДРЬІЎ, -рыву. 1. ІІразмернае напружанне. 2. Узбуджанасць, хваравітасць у праяўленні пачуццяў.

НАДРЫЎНЫ, -ая, -ае. Рэзкі, хваравіта напружаны, з надрывам.

НА’ДТА. 1. Звыш меры, празмерна.

2. Вельмі, у вялікай ступені.

НАДЎМАНЫ, -ая, -ае. Нерэальны, пазбаўлены натуральнасці, штучны.

НАДУР^ЦЦА, -рэюся, -рбешся, -рэецца. Шмат, доўга, уволю падурэць.

НАЖА’ЛІЦЦА, -люся, -лішся, -ліцца. Звярнуцца да каго-н. са скаргай на каго-, што-н.

НАЖЛЎКЦІЦЦА, -кчуся, -кцішся, -кціцца. Напіцца звыш меры.

НАЖЭРЦІСЯ, -жарўся, -жарэшся, -жарбцца; -жарбмся, -жарацёся. Наесціся праз меру.

НАЗАЎСЁДЫ. На ўвесь час, на ўсё жыццё.

НАЗДЗЁКАВАЦЦА, -куюся, -куешся, -куецца. Вельмі абразіць, прынізіць, зняважыць каго-н.; фізічна ўздзейнічаць на каго-н.; пабіць, збіць.

НАЗІРАЛЬНАСЦЬ, -і. Здольнасць бачыць, заўважаць факты, з’явы, якіх не бачаць, не заўважаюць іншыя.

НА'ЗІРКАМ. He спускаючы з вачэй (ісці, бегчы і пад. следам за кім-, чым-н.); паглядаючы час ад часу.

НАЗЛО’. Наперакор, знарок, з намерам раззлаваць.

НАЗНАРО’К. Спецыяльна, з якой-н. мэтай; знарок; несур’ёзна, для выгляду; насуперак, назло каму-н.

НАЗО'ЙЛІВАСЦЬ, -і. Дакучлівыя паводзіны.

НА30ЙЛІВЫ, -ая, -ае. Які назаляе, дакучае.

НА30ЛА, -ы. 1. Той (тая), хтовельмі дакучае, назаляе. 2. Дакука, назалянне.

НАЗУСІМ. Назаўсёды, зусім.

НА(ЎНАСЦЬ, -і. Прастадушнасць.

НАІЎНЫ, -ая, -ае. Які не мае, не набыў жыццёвага вопыту, непасрэдны; прастадушны; непасрэдны, без хітрасцей.

НАЙБОЛЬШ. 1. Больш за ўсё, больш за іншых; асабліва. 2. У спалучэнні з якасным прыметнікам утварае найвышэйшую ступень апошняга.

НА'ЙГРЫШ, -у. Ненатуральнасць, неарганічнасць сцэнічных паводзін артыста.

НАЙМЁННЕ, -я. Назва, імя.

НАЙМЁНШЫ. Самы меншы, самы малы.

НА'ЙМІТ, -a. 1. Парабак. 2. Той, хто з карыслівымі намерамі служыць чыім-н. мэтам, хто прадаўся каму-н.

НА’ЙМІЧКА, -і. Служанка; парабчанка.

HAKÄ3, -у. 1. Павучальнае настаўленне. 2. Загад або распараджэнне.

НАКАЗА'ЦЬ, -кажў, -кйжаш, -к4жа. 1. Паведаміць, сказаць што-н. камун. праз каго-н. 2. Даць наказ, распараджэнне. 3. Нагаварыць, сказаць шмат чаго-н.

НАКАЛАЦІЦЦА, -лачўся, -лбцішся, -лбціцца. Доўга, шмат, моцна падрыжаць, патрэсціся; надрыжацца (са страху).

НАКАНАВАНАСЦЬ, -і. Тое, пгго наперад, загадзя абумоўлена абставінамі; лёс.

НАКА'РКАЦЬ, -аю, -аеш, -ае. Паводле народных павер’яў — наклікаць няшчасце, ліха; размовамі, прадказаннямі наклікаць непрыемнасць, бяду.

НАК IB АЦЬ, -аю, -аеш, -ае. 1. Пагразіць, ківаючы пальцам. 2. Прабраць.

НАКІНУЦЦА, -нуся, -нешся, -нецца. 1. Пачаць раптам папракаць, лаяць каго-н. 2. Пачаць з азартам, прагнасцю што-н. рабіць.

НАКЛАДКА, -і. Кавалак гайвай матэрыі, на якую нашыты валасы; накладваецца і замацоўваецца на галаве акцёра або наклейваецца на лысіну.

НАКЛЁЙКА, -і. Вата ці паралон, спрасаваныя ў пэўныя формы; мацуюцца

на тонкі трыкатаж або цюль, фіксуюцца лакам па знешняй частцы, а затым наклейваюцца на твар артыста (наклейкі для шчок, шыі, падбародка, носа).

НАКРО'ІЦЬ, -кр<5ю, -крбіш, -крбіць. Нарэзаць лустамі, кавалкамі.

НАКРЫЧА'ЦЦА, -чўся, -чышся, -чыцца. Уволю, шмат і доўга пакрычаць.

НАКРЫЧА’ЦЬ, -чў, -чыш, -чыць. Насварыцца на каго-н.

НАКРЗМЗАЦЬ, -аю, -аеш, -ае. Напісаць што-н. нядбайна або дрэнна; надрапаць.

НАКШТА'ЛТ. Указвае на прадмет, з’яву, да якіх падобны якія-н. прадметы, з’явы, прызнакі.

НАЛ/ХА. 1. Для якой патрэбы, нашто. 2. На няшчасце; назло.

НАМАЛОЦЬ, -мялю, -мёлеш, -мёле. Нагаварыць многа лішняга, пустога; набалбатаць.

НАМАРДАВА'ЦЦА, -дўюся, -дўешся, -дўецца. Вельмі знясіліцца; намучыцца.

НАМЁК, -у. 1. Слова, выраз, у якіх адкрыта не выказваецца думка таго, хто гаворыць, але яе можна зразумець. 2. Аб дзеяннях, учынках, якія намякаюць на што-н.

НАМЁРТВА. Так, што нельга раз’яднаць; вельмі моцна, трывала.

НАМІЛАВА'ЦЦА, -лўюся, -лўешся, -лўецца. Налюбавацца адзін на аднаго, палашчыцца.

НАМІТУС/ЦЦА, -тушўся, -тусі’шся, -тусіцца. Доўга, шмат памітусіцца; залішне паспяшацца ў працы, у рухах, у дзеяннях і пад.

НАМУДРАВАЦЬ, -рўю, -рўеш, -рўе. 1. Прыдумаць шмат новага. 2. Вельмі ўскладніць якую-н. справу, зрабіць, сказаць што-н. вельмі замыславата, але не заўсёды зразумела.

НАМУДРАГЁЛІЦЬ, -лю, -ліш, -ліць. Тое, што і намудраваць.

НА’МЫСЕЛ, -слу. Тайны намер, задума (часцей адмоўнага характару).

НАМЫСЛІЦЬ, -лю, -ліш, -ліць. Задумаць, намерыцца зрабіць што-н.

HÄHABA. 1. He так, як раней, іначай, па-новаму. 2. Яшчэ раз; зноў, спачатку.

HAHOBA. Toe, што і н а н а в a.

НАОГУЛ. Увогуле; зусім; у агульных рысах.

НАПАВЁР. У доўг, у крэдыт.

НАПА'ДКІ, -аў і -дак. Прыдзіркі, папрокі, абвінавачванні.

НАПАКАЗ. 1. Для агульнага агляду.' 2. Для выгляду, з мэтай звярнуць увагу.

НАПАКЛЁПНІЧАЦЬ, -аю, -аеш, -ае. Узвесці паклёп на каго-н., нагаварыць, нахлусіць.

НАПАКЎТАВАЦЦА, -туюся, -туешся, -туецца. Перажыць, вынесці шмат пакут.

НАПАЛА'М. 1. На дзве прыблізна роўныя палавіны; надвае. 2. У роўнай долі, на паях з кім-н. 3. Удвая. 4. Напалавіну; у сумесі з чым-н.

НАПАЛОХАЦЦА, -аюся, -аешся, -аецца. Адчуць страх, моцна спалохацца.

НАПАЛО'ХАЦЬ, -аю, -аеш, -ае. Выклікаць у каго-н. трывогу, страх, спалохаць.

НАПАМАДЗІЦЦА, -джуся, -дзішся, -дзіцца. Намазацца, нацерціся памадай.

НАПАМАДЗІЦЬ, -джу, -дзіш, -дзіць. Намазаць, нацерці памадай.

НАПАМІН, -у. Паведамленне, зварот, якія напамінаюць аб чым-н.

НАПАМІНАК, -нку. Тое, што і н a п а м і н.

HAHAMIHÄHHE, -я. Тое, што напамінае аб чым-н.

НАПАСКЎДЗІЦЬ, -джу, -дзіш, -дзіць. Нарабіць паскудства, нашкодзіць.

НАПАЎГ(УЛАСА. He моцна, не гучна, не на поўны голас.

НАПАЎЖАРТАЎЛІВЫ, -ая, -ае. He зусім сур’ёзны, амаль жартаўлівы.

НАПАЎЗАБЫЦЦЁ, -я. Стан, блізкі да забыцця, няпоўнае забыццё.

НАПАЎЗАПЛ10ШЧАНЫ, -ая, -ае. He зусім заплюшчаны, амаль заплюшчаны (пра вочы).

НАПАЧА'ТКУ. Спярша, спачатку.

НАПЕРАБОЙ Перабіваючы, перарываючы адзін аднаго.

НАПЕРАГ0НКІ. Стараючыся апярэдзіць іншых; навыперадкі.

НАПЁРАДЗЕ. На нейкай адлегласці перад кім-, чым-н.

НАПЕРАКО'Р. He так, як жадалі, хацелі, чакалі; насуперак.

НАПЕРАРЗЗ. Перасякаючы чый-н. шлях, напрамак руху каго-, чаго-н.; перасякаючы што-н.

НАПЁРСНІК, -a. 1. Блізкая давераная асоба або таварыш, якому давяраюць -тайны. 2. Традыцыйны персанаж у класічнай драматургіі 16 — 18 ст. — друг галоўнага героя; другасны персанаж, які выслухоўвае яго, дае парады і накіроўвае. У ходзе літаратурнага працэсу і грамадскай эвалюцыі роля Н. істотна мянялася. Яго вага павялічвалася прапарцыянальна таму, як памяншалася значэнне героя. Гэты персанаж больш празаічны ў жаночых вобразах карміліцы, камерысткі або матроны, асоб, якія суправаджаюць галоўных персанажаў на розных «рандэву».

НАПЛЁСЦІ, -плятў, -пляце'ш, -пляцё, -пляцём, -плецяцё. Нагаварыць рознага глупства; нахлусіць, напляткарыць.

НАПЛЁЧНІК, -a. 1. Наплечнае ўпрыгожанне на адзежы. 2. Частка старадаўніх воінскіх даспехаў, якая засцерагала плячо ад удараў.

НАПЛОІЦЬ, -лбю, -лбіш, -лбіць. Зрабіць укладку, завіць валасы.

НАПЛЯВЎЗГАЦЬ, -аю, -аеш, -ае. 1. Нагаварыць глупства, лухты. 2. Напляткарыць, нагаварыць на каго-н.

НАПЛЯТКА'РЫЦЬ, -ру, -рыш, -рыць. Нагаварыць плётак.

НАПО’Р, -у. Рашучае, энергічнае дзеянне; напад, націск; энергічнае ўздзеянне на каго-н.

НАПОРКАЦЦА, -аюся, -аешся, -аецца. Доўга папоркацца.

НАПСУРЫСТЫ, -ая, -ае. Які ўпарта 1 настойліва дабіваецца сваёй мэты; які выражае настойлівасць, поўны настойлівасці.

НАПРАДВЁСНІ. Перад самым наступленнем вясны; ранняю вясною.

НАПРАКТЫКАВАНЫ, -ая, -ае. Які зрабіўся ў выніку доўгіх практыкаванняў умелым, вопытным.

НАПРАКТЫКАВА'ЦЦА, -кўюся, -кўешся, -кўецца. Практыкуючыся, набыць якія-н. навыкі ў чым-н.

НАПРАКЎДЗІЦЬ, -джу, -дзіш,

-дзіць. Нарабіць чаго-н. непрыемнага, бяды.

НАПРАЛЁТ. Без перапынку, увесь час.

НАПРАЛО'М. He лічачыся з перашкодамі, не разбіраючы шляху (пры руху наперад); не лічачыся з абставінамі (пры дасягненні мэты).

НАПРАПАЛЎЮ. He задумваючыся ні аб чым.

НАПРАРО'ЧЫЦЬ, -чу, -чыш, -чыць. Прадказаць; прарочаннем наклікаць.

НАПРАСЙЦЦА, -прашўся, п р бсішся, -прбсіцца. 1. Просьбамі ці намёкамі прапанаваць сябе ў якасці чаго-н., дабіцца дазволу на што-н. 2. Сваімі паводзінамі выклікаць якія-н. адносіны да сябе.

НАПРАСТКІ. Па прамой лініі, самым кароткім шляхам.

НАПРА'ЎДУ. На самай справе, сапраўды.

НАПРЎЖАНАЕ 4AKÄHHE. Н. ч. глядач адчувае ў тых сітуацыях, калі герою нешта ці нехта пагражае і яму прадвызначаецца горшае. Н. ч. — гэта псіхалагічны стан, які вынікае з вельмі напружанай драматургічнай структуры: фабула і дзеянне пабудаваны такім чынам, што персанаж, аб’ект глядацкай трывогі, бывае не ў стане пазбегнуць свайго лёсу.

НАПРЎЖАННЕ, -я. Сканцэнтраванне намаганняў, затрата вялікай энергіі, сіл для ажыццяўлення чаго-н., ненатуральнае становішча, нацягнутасць. Драматычнае Н. — структурны феномен, які звязвае паміж сабою эпізоды фабулы, у прыватнасці ў канцы п’есы. Н. узнікае ад больш ці менш напоўненага трывогай чакання канца. Прадугадваючы паслядоўнасць падзей, глядач уяўляе горшае і таму перажывае моцнае напружанне.

НАПРЎЖАНЫ, -ая, -ае. 1. Які знаходзіцца ў стане напружання. 2. Які праходзіць з напружаннем, з затратай вялікіх сіл. 3. Неслабы; узмоцнены. 4. Нацягнуты, цяжкі, які патрабуе ўрэгулявання. 5. Які выражае напружанне; ненатуральны.

НАПРЎЖЫЦЦА, -жуся, -жышся, -жыцца. Сабрацца з сілай, прыкласці намаганні, робячы што-н.

НАПРЎЖЫЦЬ, -жу, -жыш, -жыць. Узмацніць, павысіць ступень праяўлення чаго-н. (пра памяць, зрок, слых і інш.).

НАПЎДРЫЦЦА, -руся, -рышся, -рыцца. Пакрыць свой твар слоем пудры.

НАПЎДРЫЦЬ, -ру, -рыш, -рыць. Нанесці слой пудры.

НАПУЖА'ЦЦА, -Дюся, -йешся, -äeuца. Адчуць страх, моцна спужацца; напалохацца.

НАПУЖА'ЦЬ, -йю, -äem, -äe. Выклікаць у каго-н. страх, моцна спужаць.

НАПУСКНЫ, -äa, -бе. Ненатуральны, штучны, няшчыры.

НАПУСЦІЦЦА, -пушчўся, -пўсцішся, -пўсціцца. Накінуцца на каго-н. з лаянкай, папрокамі і пад.

НАПЫШЛІВАСЦЬ, -і. Празмерная важнасць, ганарлівасць.

НАПЫШЛІВЫ, -ая, -ае. 1. Празмерна важны, ганарысты; поўны важнасці, ганарыстасці; які выражае важнасць, ганарыстасць. 2. Празмерна ўрачысты, штучны ў сваім выражэнні.

НАПЭЎНА. 1. Беспамылкова, з разлікам; без рызыкі. 2. Мабыць, хутчэй за ўсё.

НАПЯВА’ЦЬ, -4ю, -äem, -äe. Ціха, напаўголаса пець.

НАПЯРЭ'ДАДНІ. Непасрэдна перад якім-н. днём, перад якой-н. падзеяй.

НАПЯРЭ’ЙМЫ. 3 мэтай перахапіць каго-, што-н., рухаючыся яму насустрач; наперарэз.

НАПЯРЗСЦІГІ. Тое, што і н ап я р э й м ы.

НАРАВ/ЦЦА, -раўлюся, -рбвішся, -рбвіцца. 1. Упарціцца, паказваць свой нораў. 2. Прыладжвацца, прыстасоўвацца.

НАРАВІЦЬ, -раўлю, -рбвіш, -рбвіць.

1. Старацца дагаджаць. 2. Прыладжвацца, прыстасоўвацца.

НАРАГАТА'ЦЦА, -гачўся, -гбчашся, -гбчацца. Доўга, уволю парагатаць; насмяяцца.

НАРАКАЦЬ, -äio, -äem, -äe. Выказваць крыўду на каго-, што-н., незадавальненне кім-, чым-н.

НАРАСКА'ЗВАЦЬ, -аю, -аеш, -ае. Расказаць шмат чаго.

НАРАСПЁЎ. Працягла, расцягваючы словы.

НАРАСТА’ЦЬ, -äe. Павялічвацца па сіле, узрастаць.

HAPACXBÄT. Стараючыся перахапіць у іншых, схапіць раней; мець вялікую папулярнасць, попыт.

НАРАЎНЁ. Аднолькава з кім-, чым-н., у роўным становішчы, на роўных умовах, правах.

НАРАЧОНЫ, -ая, -ае. 1. Аб’яўлены, прызначаны быць такім. 2. у знач. наз. нарачоны, -ага; нарачоная, -ай. Жаніх, нявеста.

НАРВА’ЦЦА, -рвўся, -рвёшся, -рвёцца. Нечакана сустрэцца з кім-, чым-н., выпадкова натрапіць на каго-, што-н.

НАРОКАМ. 1. Жартам, не ўсур’ёз.

2. Наўмысна.

НАРО'СХЛІСТ. 1. Насцеж, на ўсю шырыню. 2. Тое, што і н а р о сх р ы с т.

НАРОСХРЫСТ. Расшпіліўшыся, расхінуўшы краі адзежы.

НАРЗШЦЕ. 1. Пасля ўсяго, напаследак. 2. Паказвае на завяршэнне працэсу, дзеяння, з’явы. 3. Паказвае, што мера цярпення, чакання і пад. скончылася, або падкрэслівае што-н.

НАСАГЛ0ТКА, -і. Верхняя частка глоткі, якая размешчана ззаду насавой поласці і пераходзіць у глотку.

НАСВАРЫЦЦА, -сварўся, -свйрышся, -свйрыцца. Выказаць рэзкімі словамі сваё незадавальненне кім-н.

НАСЁСЦІ, -сйду, -сйдзеш, -сядзе. 1. Націснуць сваім цяжарам, наваліцца з сілай; насунуцца, навіснуць. 2. Настойліва патрабаваць ад каго-н. чаго-н.

3. Накінуцца на непрыяцеля.

НАСЁРБАЦЦА, -аюся, -аешся, -аецца. Сёрбаючы, наесціся.

НАС/ЛЛЕ, -я.    1. Прымяненне

фізічнай сілы. 2. Прымусовае ўздзеянне на каго-н. для дасягнення сваёй мэты. 3. Злоўжыванне сваёй уладай; прыцясненне.

НАСГЛУ. 3 вялікімі цяжкасцямі, ледзь-ледзь.

НАСІЦЦА, нашўся, нбсішся, нбсіцца.

Празмерна захапляцца кім-, чым-н.; вельмі многа думаць, клапаціцца аб кім-, чым-н.; надаваць вялікае значэнне, удзяляць шмат увагі чаму-н.

НАСКАКА’ЦЦА, -скачўся, -скйчашся, -скйчацца. 1. Стаміцца, скачучы цераз што-н. 2. Доўга, уволю патанцаваць.

НАСКАНДАЛіЦЬ, -лю, -ліш, -ліць. Учыніць скандал.

НАСКАРДЗІЦЦА, -джуся, -дзішся, -дзіцца. Выказаць якую-н. сваю скаргу; паскардзіцца.

НАСКЛЁЛЫ, -ая, -ае. Які настыў, намёрзся.

НАСКОК, -у. 1. Скачок з мэтай нападу. 2. Нападкі, абвінавачванні, часцей грубыя, беспадстаўныя.

НАСКОКАМ. 3 разгону, хутка; адразу; мімаходам, наездам, выпадкова.

HACKÖPA. Хутка, наспех.

НАСКОЧЫЦЬ, -скочу, -скбчыш, -скбчыць. 1. 3 ходу, з разгону наткнуцца на каго-, што-н.; нечакана сустрэць каго-, што-н., натрапіць на каго-, што-н. 2. Раптоўна накінуцца, напасці на каго-н. 3. Нечакана з’явіцца (прыехаць, прыйсці); раптоўна ўзнікнуць, пачацца і г. д. 4. Хутка надысці, настаць (пра час, пару года).

НАСКРО'ЗЬ. 1. Праз усю таўшчыню чаго-н.; з канца ў канец, ад аднаго краю да другога. 2. Поўнасцю, цалкам.

НАСЛАННЁ, -я. Няшчасце, напасць, навала.

НАСЛА'ЦЬ, нашлю, нашлёш, нашлё. Напусціць на каго-н. няшчасце, бяду, навалач і пад.

НА’СМАРК, -у. Запаленне слізістай абалонкі носа, якое суправаджаецца слізіста-гноістымі выдзяленнямі і чханнем.

НАСМЁШКА, -і. Крыўдны, злосны жарт з каго-, чаго-н., высмейванне каго-, чаго-н.

НАСМЁШЛІВЫ, -ая, -ае. 1. Які любіць насміхацца. 2. Які выражае насмешку.

НАСМЁШНІК, -а. Чалавек, які любіць насміхацца з каго-, чаго-н.

НАСМІХА'ЦЦА, -йюся, -йешся, -йецца. Здзекліва смяяцца з каго-, чаго-н.

НАСМЯШЫЦЬ, -смяшў, -смёшыш,

-смёшыць. Выклікаць смех у каго-н., прымусіць смяяцца; рассмяшыць.

НАСМЯЙЦЦА, -смяюся, -смяёшся, -смяёцца, -смяёмся, -смеяцёся. 1. Уволю, доўга пасмяяцца. 2. Аднесціся да каго-, чаго-н. з насмешкай, злосна пасмяяцца; абразіць.

НАСО’ЎКА, -і. Невялікая хустачка, прызначаная для выцірання носа або твару.

НАСПЁХ. Спяшаючыся, паспешліва.

НАСГХВІЦЦА, -стёўлюся, -стёвішся, -стёвіцца. Накіраваць пільны і доўгі позірк на каго-н.

НАСТАГНАЦЦА, -стагнўся, -стбгнешся, -стбгнецца. Доўга, многа пастагнаць.

НАСТАЛЫІЯ, -і. Туга па кім-, чым-н.

НАСТАЎЛЁННЕ, -я. Павучанне, настойлівая парада.

НАСТАЎЛЙЦЬ, -йю, -яеш, -яе. Навучаць, наказваць, як трэба рабіць штон.; даваць настаўленні.

НАСТАЙЦЕЛЬ, -я. 1. Кіраўнік мужчынскага макастыра; ігумен. 2. Старшы свяшчэннік у праваслаўнай царкве.

НАСТАЙЦЬ, -стаю, -стаі’ш, -стаіць. Дамагчыся выканання чаго-н.

НАСТО'ЙЛІВЫ, -ая, -ае. 1. Рашучы ў дасягненні сваёй мэты, свайго жадання. 2. Які выражае рашучасць; які ажыццяўляецца з упартасцю, рашучасцю.

НАСТРАЁВАСЦЬ, -і. Пэўная накіраванасць думак, пачуццяў, душэўны стан; настрой.

НАСТРАШЫЦЬ, -шу, -шыш, -шыць. Навесці, выклікаць страх.

НАСТРО'ЕНАСЦЬ, -і. Душэўны стан, пэўная накіраванасць думак, пачуццяў; настрой.

НАСТРОІЦЦА, -стрбюся, стрбішся, -стрбіцца. Настроіць, падрыхтаваць сябе да чаго-н.

НАСТРОІЦЬ, -стрбю, -стрбіш, -стрбіць. 1. Выклікайь які-н. настрой. 2. Выклікаць у каго-н. якія-н. пачуцці, думкі (у адносінах да каго-, чаго-н.).

НАСТРО’Й, -ю. 1. Унутраны, душэўны стан; добры гумор. 2. Накіраванасць думак. пачуццяў і пад.; настроенасць. 3. Жаданне, схільнасць рабіць што-н.

НАСТРЎНІЦЦА, -нюся, -нішся, -ніцца. 1. Нацягнуцца, напяцца як струна. 2. Напружыцца.

НАСТРЎНІЦЬ, -ню, -ніш, -ніць. 1. Нацягнуць, напяць як струну. 2. Напружыць.

НАСТУПА'ЛЬНЫ, -ая, -ае. Які мае характар наступлення, з’яўляецца наступленнем; звязаны з наступленнем на каго-, што-н.; баявы, рашучы.

НАСТУПА'ЦЬ, -ёю, -äem, -äe. 1. Весці актыўныя дзеянні з якой-н. мэтай. 2. Падступаць да каго-н. з просьбамі, пагрозамі і пад. 3. Набліжацца да чаго-н., распаўсюджвацца, насоўвацца на што-н.

НАСТЎПНІК, -a. 1. Прадаўжальнік дзейнасці каго-н.; пераемнік. 2. Той, хто заняў месца або пасаду свайго папярэдніка.

НАСТЫРА'ЦЦА, -ёюся, -ёешся, -ёецца. Сварыцца; уступаць у спрэчкі.

НАСТЫРНАСЦЬ, -і. Настойлівасць, напорыстасць.

НАСТЫРНЫ, -ая, -ае. Настойлівы, напорысты, упарты ў дасягненні чаго-н.

НАСЎПА, -ы. Пануры, насуплены чалавек.

НАСЎПЕРАК. Наперакор, не згодна з чым-н.

НАСЎПІСТЫ, -ая, -ае. Хмуры, насуплены, пануры.

НАСЎПІЦЦА, -плюся, -пішся, -піцца. Ссунуўшы бровы, прыняць пахмурны, непрыветлівы выгляд; нахмурыцца (пра твар, бровы).

НАСЎПІЦЬ, -плю, -піш, -піць. Нахмурыць, наморшчыць (бровы, твар).

НАСЎПЛЕНЫ, -ая, -ае. Ссунуты, нахмураны.

НАСУР’ЁЗ. Сур’ёзна, не жартам; грунтоўна, па-дзелавому.

НАСУРМІЦЦА, -млзося, -мі'шся, -мГцца; -мімся, -міцёся. Насурміць сабе валасы, бровы і пад.

НАСУРМІЦЬ, -млю, -міш, -міць; -мім, -міцё. Пафарбаваць, афарбаваць сурмой.

НАСЎСТРАЧ. У кірунку, процілеглым каму-, чаму-н., што рухаецца, набліжаецца.

НА’СЦЕЖ. На ўсю шырыню.

поўнасцю (адчыніць, расчыніць, расхінуць і пад.).

НАСЦЯБА'ЦЬ, -йю, -äeiu, -äe і НАСЦЁБАЦЬ, -аю, -аеш, -ае. Набіць, нахвастаць.

НАСЦЯРОЖАНЫ, -ая, -ае. Напружана-ўважлівы і трывожны ў чаканні чаго-н.; які выяўляе напружанасць, засяроджанасць.

НАСЬІЧАНЫ, -ая, -ае. Змястрўны, багаты на што-н.

НАТАЛІЦЦА, -талюся, -толішся, -тбліцца. Задаволіцца, заспакоіцца (пра патрэбы, жаданні і пад.).

НАТАЛІЦЬ, -талю, -тбліш, -тбліць. Задаволіць, заспакоіць (патрэбы, жаданні і пад.).

НАТАМІЦЦА. -тамлюся, -тбмішся, -тбміцца. Змарыцца, змучыцца.

НАТАМ/ЦЬ, -тамлю, -тбміш, -тбміць. Змарыць, змучыць.

НАТАПЫРАНЫ. 1. Які стаіць тарчма, прыўзняты ўверх; настаўлены. 2. Надзьмуты, незадаволены; раззлаваны.

НАТАПЫРЫЦЦА, -руся, -рышся, -рыцца. Надзьмуцца, прыняць ваяўнічы выгляд; ускіпець, раззлавацца.

НАТВАРЫЦЬ, -тварў, -твбрыш, -твбрыць. Нарабіць чаго-н. непажаданага, дрэннага, заганнага.

НАТКНЎЦЦА, -нўся, -нёшся, -нёцца; -нёмся, -няцёся. 1. Рухаючыся, нечакана наскочыць на каго-, што-н. 2. Рухаючыся, нечакана сустрэцца з кім-, чым-н., набрысці на каго-, што-н.; выпадкова выявіць, знайсці што-н.; сутыкнуцца з кім-, чым-н. на сваім жыццёвым шляху, у сваёй дзейнасці.

НАТЛУМІЦЬ, -тлумлю, -тлўміш, -тлўміць. Пазбавіць здольнасці ясна мысліць, лагічна разважаць; задурыць.

НАТРА'ПІЦЦА, -плюся, -пішся, -піцца. Выпадкова сустрэцца.

НАТРА'ШЦЬ, -плю, -піш, -піць. Напасці, наткнуцца на што-н.; сустрэцца з кім-н., выпадкова наткнуцца на каго-н.

НАТРЎДЖАНЫ, -ая, -ае. Стомлены, прыведзены ў хваравіты стан (працай, хадой і пад.).

НАТРЎДЗІЦЦА, -джуся, -дзішся, -дзіцца. Стаміцца, прыйсці ў хваравіты стан (ад працяглай або цяжкай працы.

хады і пад.); папрацаваць шмат, да стомы.

НАТРЭНІРАВА’НЫ, -ая, -ае. Які атрымаў добрую трэніроўку; вопытны, умелы.

НАТРЭНІРАВАЦЦА, -рўюся, -рўешся, -рўецца. Набыць навык у чымн. шляхам трэніроўкі; стаць умелым, спрытным у чым-н.

НАТРЭНІРАВАЦЬ, -рўю, -рўеш, -рўе. Навучыць чаму-н. шляхам трэніроўкі; зрабіць умелым, спрытным у чым-н.

НАТЎГА, -і. Празмернае напружанне сіл.

НАТЎЖЛІВЫ, -ая, -ае. Які адбываецца або робіцца з натугай.

НАТЎЖНЫ, -ая, -ае. Тое, што і н а т у ж л і в ы.

НАТЎЖЫЦЦА, -жуся, -жышся, -жыцца. Напружыцца; напружваць усе сілы.

НАТЎЗАЦЦА, -аюся, -аешся, -аецца. Стаміцца ад цяжкай працы, звязанай з рэзкімі рухамі.

НАТЎЗАЦЬ, -аю, -аеш, -ае. 1. Тузаючы, ушчуць, пакараць. 2. Натрудзіць цяжкай працай, звязанай з рэзкімі рухамі.

НАТЎПАЦЦА, -аюся, -аешся, -аецца. Стаміцца ад працяглай хады; нахадзіцца.

НАТЎРА, -ы. Характар, тэмперамент чалавека.

НАТУРАЛІСТЫЧНЫ, -ая, -ае. Які характарызуецца ўваіай да бытавых дэталей, імкненнем да фатаграфічнага капіравання рэчаіснасці без абагульнення таго, што паказваецца.

НАТУРАЛЬНЫ, -ая, -ае. 1. Уласцівы прыродзе, створаны прыродай; не штучны. 2. Які адпавядае рэчаіснасці; сапраўдны.

НАТЎРЛІВЫ, -ая, -ае. Наравісты, з норавам; упарты.

НАТЎРЫСТЫ, -ая, -ае. Тое, што і н а т у р л і в ы.

НАТЎРЫЦЦА, -руся, -рышся, -рыцца. Наравіцца, упарціцца.

НАТХНЁННЕ, -я. 1. Стан творчага ўздыму. 2. Душэўны ўздым, захапленне.

НАТХНЁНАСЦЬ, -і. Творчы пад’ём, прыліў творчых сіл.

НАТХНЁНЫ, -ая, -ае. Поўны натхнення, прасякнуты натхненнем; які выражае натхненне (у 2 знач.).

НАТХНГЦЕЛЬ, -я. Той,'хто натхняе.

НАТХНІЦЦА, -нюся, -ні'шся, -ні’цца. Адчуць натхненне; прыйсці ў стан душэўнага ўздыму.

НАТХНГЦЬ, -нк>, -ні’ш, -ні'ць. 1. Выклікаць натхненне, творчы ўздым; выклікаць, абудзіць, навеяць што-н. (пачуцці, думкі і пад.); прымусіць прасякнуцца чым-н. 2. Выклікаць душэўны ўздым, заахвоціць да якіх-н. дзеянняў.

НАЎГАД. He будучы цвёрда ўпэўненым; як выйдзе, як прыйдзецца.

НАЎДА'ЧУ. У надзеі на зручны выпадак; як удасца.

НАЎЗА’ХАПКІ. 1. Стараючыся зрабіць што-н. першым, пераганяючы адзін аднаго ў чым-н.; наперабой. 2. Перабіваючы адзін аднаго.

НАЎЗБО'Ч. 1. На нейкай адлегласці, асобна ад чаго-н. 2. Збоку ад чаго-н.

НАЎЗДАГА’Д. Наўгад, як выйдзе.

НАЎЗДАГОН. Услед за тым, хто (што) аддаляецца, адыходзіць.

НАЎЗДАГО’НКІ. Даганяючы, пераганяючы каго-, што-н.

НАЎЗДЗІЎ. Надзіва; надзвычайна.

НА’ЎЗНІЧ. На спіну, на спіне тварам угору.

НАЎКО'Л і НАЎКОЛА. Тое, што і н а в о к а л.

НАЎКОЛЛЕ, -я. Наваколле.

НАЎКРЎГ. 1. Навокал, кругом. 2. He прама, а ў абход ці ў аб’езд; укругавую. 3. Вакол, кругом каго-, чаго-н.

НАЎМЁ. У галаве, у думках.

НАЎМЫСЛЯ. 3 намерам, свядома, спецыяльна, знарок.

НАЎМЫСНА. Тое, што і наўм ы с л я.

НАЎМЬІСНЫ, -ая, -ае. Які робіцца з намерам, свядома, знарок.

НАЎПЁРАД. Спачатку, спярша, перш за ўсё.

НАЎПРО'СТ. Па прамой лініі, найкарацейшым шляхам; нацянькі.

НАЎРА’Д. Малаверагодна (ужываецца для выражэння сумнення ў верагоднасці сказанага).

НАЎСКАПЫТА. Наўскач (скачкамі, вельмі хутка).

НАЎСКАСЙК. У бок ад прамога, па дыяганалі.

НАЎСЦІІЖ. 1. Ва ўсюдаўжыню чаго-н. 2. Навокал.

НАЎЦЕКАЧА'. Бягом, уцякаючы ад каго-, чаго-н.

НАЎЦЁКІ. Тое, што і н а ў ц ек а ч а.

НАФАРБАВАЦЦА, -бўюся, -бўешся, -бўецца. Намазаць сабе губы, шчокі, бровы і інш. касметычнай фарбай.

НАФАРБАВАЦЬ, -бўю, -бўеш, -бўе. Намазаць касметычнай фарбай губы, шчокі і інш.

НАФІКСАТУА'РЫЦЬ, -ру, -рыш, -рыць. Намазаць валасы, бараду, вусы памадай (фіксатуарам).

НАХАБА, -ы. Нахабны чалавек, нахабная істота; назола.

НАХАБНАСЦЬ , -і. 1. Бессаромная назойлівасць, бесцырымоннасць. 2. Нахабны ўчынак.

НАХА'БНІК, -а. Бессаромны, бесцырымонны чалавек.

НАХАБНІЧАЦЬ, -аю, -аеш, -ае. Паводзіць сябе нахабна, бесцырымонна.

НАХАБНЫ, -ая, -ае. Які вызначаецца нахабствам; бесцырымонны, бессаромны; назойлівы, неадчэпны; які выражае нахабства.

НАХАБСТВА, -a. 1. Бессаромная назойлівасць, бесцырымоннасць. 2. Нахабны ўчынак.

НАХАПАЦЦА, -йюся, -4ешся, -äeuца. 1. Захапіць, схапіць шмат чаго-н. 2. Павярхоўна, выпадкова засвоіць што-н,

HAXÄHKAM. Спехам, наспех; на скорую руку.

НАХВАЛІЦЦА, -хвалюся, -хвйлішся, -хвйліцца. Нагаварыць аб сабе шмат добрага.

НАХВАЛ/ЦЬ, -хвалю, -хвйліш, -хвйліць. Нагаварыць аб кім-, чым-н. шмат добрага; расхваліць.

НАХВАЛЯВА’ЦЦА,' -лююся, -люешся, -люецца. Моцна або доўга пахвалявацца.

НАХВАСТА’ЦЬ, -хвашчў, -хвбшчаш, -хвбшча. Сцябаючы, пабіць.

НАХІНЎЦЬ, -нў, -нёш, -нё. Наспех

накінуць, апрануць на сябе што-н.

НАХЛАБЎЧКА, -і. Вымова, наганяй.

НАХЛАБЎЧЫЦЬ, -чу, -чыш, -чыць. Насунуць галаўны ўбор на лоб, вушы і пад.

НАХЛЁБНІК, -а. Той, хто жыве на чужыя сродкі, на чужым хлебе.

НАХЛУСГЦЬ, -хлушў, -хлўсіш, -хлўсіць. Нагаварыць няпраўды; налгаць.

НАХЛЫНУЦЬ, -ну, -неш, -не. Раптоўна ўзнікнуць, з’явіцца (аб думках, пачуццях і інш ).

НАХЛЯБТАЦЦА, -хлябчўся, -хлёбчашся, -хлёбчацца. 1. Уволю пахлябтаць чаго-н. 2. Напіцца гарэлкі, віна.

НАХМЎРАНЫ, -ая, -ае. Хмуры, пануры; які выражае суровасць, задуменнасць, заклапочанасць.

НАХМЎРЫЦЦА, -руся, -рышся, -рыцца. Стаць хмурым, панурым; наморшчыцца, насупіцца, выказваючы суровасць, задуменнасць, заклапочанасць.

НАХМЎРЫЦЬ, -ру, -рыш, -рыць. Сурова наморшчыць (твар, лоб), насупіць бровы.

НАХРАПАМ. Дзёрзка, нахабна.

НАХРА'ПІСТЫ, -ая, -ае. Які дзейнічае нахрапам; бесцырымонны, нахабны.

НАХУЛІГА'НІЦЬ, -ню, -ніш, -ніць. Насваволіць, набуяніць.

НАЦАЛАВА'ЦЦА, -лўюся, -лўешся, -лўецца. Нацешыцца ўволю пацалункамі.

НАЦА'ЦКАЦЦА, -аюся, -аешся, -аецца. Доўга, уволю цацкацца, забаўляцца, гуляць, дурэць.

НАЦЁШЫЦЦА, -шуся, -шышся, -шыцца. 1. Зведаць задавальненне; парадавацца, пацешыцца ўволю. 2. Зведаць асалоду ўзаемнага кахання.

НА'ЦІСК, -у. 1. Рашучае, энергічнае дзеянне, імклівы напад на каго-, што-н. 2. Вылучэнне складу ў слове сілай голасу або пяяышэннем тону, а таксама значок над літарай, які паказвае яе вылучэнне; вылучэнне голасам слова ў размове для таго, каб падкрэсліць яго лагічную значнасць.

НАЦКАВА'ЦЬ, -кую, -куёш, -куё. Падбухторыць да варожых дзеянняў супроць каго-н.

НАЦЭЛЕНАСЦЬ, -і. Накіраванасць, сканцэнтраванасць (думак, інтарэсаў).

НАЦЯГА’ЦЦА, -йюся, -йешся, -йецца. 1. Доўга пахадзіць, паблукаць. 2. Стаміцца, цягаючы цяжкае.

НАЦЯГНУТАСЦЬ, —і. Напружанасць, адсутнасць натуральнасці.

НАЦ5(ГНУТЫ, -ая, -ае. 1. Які знаходзіцца ў стане напружання. 2. Пазбаўлены натуральнасці; недружалюбны.

НАЦЙЖКА, -і. Неправамернае дапушчэнне чаго-н.

НАЦЯМКЎ і НАЦЯМОЧКУ.

Досвіткам, на світанні; прыцемкам.

НАЦЯНЬКГ. Самым кароткім шляхам; наўпрост.

НАЦЯРПЁЦЦА, -цярплюся, -цёрпішся, -цёрпіцца. Зведаць, перажыць шмат непрыемнага, цяжкага; нагаравацца.

НАЦЙТЫ, -ая, -ае. Напружаны.

НАЧАКА’ЦЦА, -йюся, -йешся, -йецца. Доўга прачакаць.

НАЧАП/ЦЬ, -чаплю. ч э п і ш, -чэпіць 1. Накінуўшы, замацаваць; павесіць, навесіць. 2. Надзець што-н., прымацаваўшы, прывесіўшы да чаго-н.

НАЧАРАВА'ЦЬ, -рўю, -рўеш, -рўе. Выклікаць што-н. чараваннем.

НАЧАСАЦЬ, -чашў, -чэшаш, -чэша. Зачасаць валасы на лоб, вушы, скроні; пышма ўзбіць валасы для прычоскі.

НАЧМУЦ/ЦЬ, -мучў, -мўціш, -мўціць. Нагаварыць абы-чаго, увесці ў зман; адурманіць.

НАЧО’С, -у. Валасы ў прычосцы, начасаныя на лоб, вушы, скроні; прычоска ў выглядзе пышна ўзбітых валасоў.

НАЧЫННЕ, -я. Набор прадметаў, інструментаў, прылад і пад.

НАШАПТА'ЦЦА, -шапчўся, -шэпчашся, -шёпчацца. Уволю, шмат, доўга пашаптацца.

НАШВЗНДАЦЦА, -аюся, -аешся, -аецца. Пашвэндацца доўга; набадзяцца.

НАШКОДЗІЦЬ, -шкёджу, ш к бдзіш, -шкбдзіць. Нарабіць шкоды; натварыць чаго-н.

НАШЛЁПАЦЬ, -аю, -аеш, -ае. Надаваць плескачоў; набіць.

НАШПУРЛЙЦЬ, -яю, -яеш, -йе.

Накідаць у якой-н. колькасці.

НАШТЎРХАЦЦА, -аюся, -аешся, -аецца. Паштурхацца доўга, шмат.

НАШТЎРХАЦЬ, -аю, -аеш, -ае. Прычыніць боль; набіць.

НАШУМЁЦЬ, -млю, -мі’ш, -мі’ць. 1. Нарабіць шуму; накрычаць на каго-н., нагаварыць чаго-н. рэзкім голасам. 2. Прыцягнуць да сябе ўвагу, выклікаць шмат размоў.

НАШУШЎКАЦЦА, -аюся, -аешся, -аецца. Шушукаючыся, нагаварыцца ўволю.

НА’ШЧА. He еўшы нічога.

НАШЧА’ДАК, -дка. 1. Чалавек у адносінах да продкаў. 2. толькі мн. <нашчйдкі, -аў). Людзі будучых пакаленняў. 3. Сын, наследнік або наогул сваё дзіця.

НАШЧЭНТ. Зусім, поўнасцю; канчаткова.

НАШЭПТВАННЕ, -я. Тое, што нашаптана; нашаптаныя словы.

НАШЭПТВАЦЬ, -аю, -аеш, -ае. I. Гаварыць шэптам. 2. Нагаворваць на каго-н.; пляткарыць; гаварыць замовы; чараваць.

НАЙВЕ. На самай справе, у рэчаіснасці.

НАЯРШЫЦЦА, -шўся, -шьішся, -шыцца. Стаць задзірлівым, раззлавацца; насупіцца.

НАЙЎНАСЦЬ, -1. Прысутнасць, знаходжанне, існаванне.

НАЙЎНЫ, -ая, -ае. Які ёсць у наяўнасці.

НЕАБАВЯЗКОВЫ, -ая, -ае. Які не з'яўляецца абавязковым, неабходным.

НЕАБАРАЧАЛЬНЫ, -ая, -ае. Такі, які не можа развівацца ў адваротным кірунку.

НЕАБАЧЛІВЫ, -ая, -ае. Які дзейнічае неразважліва. не думае аб выніках; неасцярожны, неабдуманы.

НЕАБВЁРЖНЫ, -ая, -ае. Такі, які немагчыма абвергнуць; бясспрэчны.

НЕАБГРУНТАВАНЫ, -ая, -ае Які не мае дастатковага абгрунтавання, неабходных падстаў, доказаў.

НЕАБДЎМАНЫ, -ая, -ае. Зроблены, прыняты без абдумвання.

НЕАБДЫМНЫ, -ая, -ае. Вялізны памерамі; бязмежны, бяскрайні.

НЕАБ’ЕКТЫЎНАСЦЬ, -і. Неаб'ек-

тыўныя адносіны да каго-, чаго-н.

НЕАБ’ЕКТЫЎНЫ, -ая, -ае. Які не адлюстроўвае сапраўднага становішча спраў; прадузяты.

НЕАБМЕЖАВАНЫ, -ая, -ае. Такі, якому не ўласціва абмежаванне ў чым-н.

НЕАБСЯЖНЫ, -ая, -ае. Вялікі па працягласці, памерах; бязмежны.

НЕАБЎДНЫ, -ая, -ае. Вельмі моцны (пра сон).

НЕАБХОДНАСЦЬ, -I. Патрэба ў кім-, чым-н.; абавязковае, непазбежнае.

НЕАБХОДНЫ, -ая, -ае. Такі, без якога цяжка або нельга абысціся; патрэбны; абавязковы, непазбежны.

НЕАБЬНІКАВЫ, -ая, -ае. 1. Які адносіцца да каго-, чапэ-н. з цікавасцю. 2. Які адчувае сімпатыю, любоў да каго-н.

НЕАГЛЙДНЫ, -ая, -ае. Неабсяжны, бязмежны.

НЕАДАБРА’ЛЬНЫ, -ая, -ае. Які выражае неадабрэнне.

НЕАДАБРЭННЕ, -я. Адмоўная ацэнка каго-, чаго-н.

НЕАДВЙЗНЫ, -ая, -ае. Нсадступны, неадчэпны.

НЕАДДЗЁЛЬНЫ, -ая, -ае. Такі, якога нельга аддзяліць ад другога.

НЕАД’ЁМНЫ, -ая, -ае. Які з'яўляецца састаўной, арганічнай часткай каго-, чаго-н.; неадрыўны; арганічна ўласцівы каму-, чаму-н.

НЕАДКЛАДНЫ, -ая, -ае. Які нельга адкласці; тэрміновы; які ажыццяўляенца, выконваецца без затрымкі, адразу.

НЕАДЛЎЧНЫ, -ая, -ае. 1. Які заўсёды знаходзіцца пры кім-, чым-н. 2. Такі, пры якім не адлучаюцца, пастаянна прысутнічаюць дзе-н.

НЕАДМЁННЫ, -ая, -ае. Абавязковы, неабходны; традыцыйны, звычайны.

НЕАДНАРАЗОВЫ, -ая, -ае. Які робіцца, адбываецца або выкарыстоўваецца не адзін раз.

НЕАДНАРОДНЫ, -ая, -ае. I. Неаднастайны; разнародны па складу. 2. Які адносіцца да іншай катэгорыі з'яў, прадметаў і інш.

НЕАДНАСТАЙНЫ, -ая, -ае. He аднолькавы з чым-н., не падобны да іншых; неаднародны.

НЕАДНО’ЙЧЫ. He адзін раз

ЯЕАДНОЛЬКАВЫ, -ая, -ае. Які не супадае з іншымі, не падобны да іншых; розны.

НЕАДО'ЛЬНЫ, -ая, -ае. Які цяжка, немагчыма пераадолець, перасіліць; такі, якога цяжка, немагчыма адолець, перамагчы; магутны.

НЕАДПАВЁДНАСЦЬ, -і. Адсутнасць адпаведнасці чаму-н.

НЕАДПАВЁДНЫ, -ая, -ае. Які не адпавядае чаму-н., не падыходзіць для чаго-н.

НЕАДПЛАТНЫ і НЕАПЛАТНЫ, -ая, -ае. 1. Які не можа быць аплачаны.

2. Вельмі значны, большы за любую ўзнагароду.

НЕАДРЫЎНЫ, -ая, -ае. 1. Такі, які адбываецца без спынення, бесперапынны. 2. Непарыўны.

НЕАДСТЎПНЫ, -ая, -ае. Які не адступае ад каго-, чаго-н., упарта дамагаецца чаго-н.; настойлівы; неадчэпны, пастаянны.

НЕАДУКАВАНАСЦЬ, -і. Недастатковасць, адсутнасць адукаванасці.

НЕАДУКАВАНЫ, -ая, -ае. Які не мае адукацыі, малапісьменны.

НЕАДХІЛЬНЫ, -ая, -ае. 1. Такі, якога нельга адхіліць, якога немагчыма пазбегнуць. 2. Пастаянны, неадступны.

НЕАДЧУВАЛЬНЫ, -ая, -ае. 1. Які пазбаўлены адчувальнасці; раўнадушны. 2. Непрыкметны, нязначны.

НЕАДЧЭПНЫ, -ая, -ае. Які не дае спакою, неадступны; назойлівы.

НЕАЖЫЦЦЯВГМАСЦЬ, -і. Немагчымасць ажыццяўлення чаго-н.

НЕАЖЫЦЦЯВІМЫ, -ая, -ае. Такі, які цяжка, немагчыма ажыццявіць; нездзяйсняльны, нязбытны.

НЕАКРЭПЛЫ, -ая, -ае. Які не паспеў акрэпнуць; слабы.

НЕАКРЗСЛЕНАСЦЬ, -і. Нявызначанасць, няпэўнасць.

НЕАКРЭСЛЕНЫ, -ая, -ае. 1. Даклгдна зявызначаны, няпэўны. 2. Невыр«зны, няясны; які нічога не выяўляе, не выказвае.

НЕАКТУАЛЬНЫ, -ая, -ае. Які не мае істотнага значэння ў сучасны момант, не адпавядае патрабаванням сучаснасці.

НЕАКУРА'ТНЫ, -ая, -ае. 1. Які не

захоўвае парадку, дакладнасці. 2. Нядбайна зроблены, недакладна выкананы. 3. Неахайны ў адносінах да сваіх рэчаў.

НЕАЛАГ/ЗМЫ, -аў. Словы або спалучэнні слоў, утвораныя для абазначэння новых прадметаў, паняццяў і з’яў аб’ектыўнай рэчаіснасці.

НЕАПЛА’ЧАНЫ, -ая, -ае. Такі, які не быў аплачаны.

НЕАПЙА'ЎДАНЫ і НЕАПРАЎДА’НЫ, -ая, -ае. Які не мае апраўдання; неабгрунтаваны.

НЕАРГАНІЗАВА'НЫ, -ая, -ае. 1. Пазбаўлены арганізаванасці; бязладны, непланамерны. 2. Які не можа дзейнічаць дакладна і планамерна, правільна арганізаваць жыццё; недысцыплінаваны.

НЕАРГАН/ЧНЫ, -ая, -ае. Жыццёва непераканальны; штучны.

НЕАСПРЭЧНЫ, -ая, -ае. Які не выклікае пярэчанняў; бясспрэчны, відавочны.

НЕАСЦЯРОГА, -і. Адсутнасць або недастатковасць асцярожнасці.

НЕАСЦЯРО'ЖНАСЦЬ, -і. Уласцівасць неасцярожнага, недахоп асцярожнасці; неасцярожны ўчынак, паводзіны і пад.

НЕАСЦЯРОЖНЫ, -ая, -ае. Які дзейнічае, не захоўваючы асцярожнасці; неабачлівы.

НЕАСЭНСАВАНЫ, -ая, -ае. Неабдуманы; неўсвядомлены, няясны.

НЕАФІЦЫЙНЫ, -ая, -ае. Які не мае афіцыйнага значэння.

НЕАХАЙНІК, -а. Неахайны чалавек.

НЕАХА'ЙНЫ, -ая, -ае. 1. Які не захоўвае чысціні, парадку; які ўтрымліваецца ў беспарадку, неакуратным стане. 2. Зроблены абы-як, без стараннасці.

НЕАХВО’ТА, -ы. 1. Адсутнасць ахвоты да чаго-н. 2. He хочацца, няма жадання.

НЕАХВ0ЧЫ, -ая, -ае. Які не мае жадання рабіць што-н., не выказвае ахвоты.

НЕАХО'ПНЫ, -ая, -ае. Неабсяжны, неабдымны, бязмежны.

НЕАЦЗННЫ, ая, -ае. Надзвычай важны.

НЕАШЧА’ДНЫ, -ая, -ае. Які не выгначаецца ашчаднасцю; неэканомны.

НЕБАГА’ТА. Мала, у невялікай колькасці.

НЕБАГА'ТЫ, -ая, -ае. 1. Недарагі, сціплы. 2. Абмежаваны, недастатковы.

НЕБАЖА’ТЫ, -жйт. Пляменнікі, унукі (звычайна ў дзіцячым узросце).

НЕБАКРАЙ, -ю і НЕБАСХ/Л, -у. Частка неба над лініяй гарызонту.

НЕБАРА’КА, -1. Няшчасны чалавек, які выклікае спачуванне, жаль і спагаду.

НЕБЕЗДАКОРНЫ, -ая, -ае. Які не пазбаўлены недахопаў; небеззаганны.

НЕБЕЗНАДЗЁЙНЫ, -ая, -ае. Які не выключае магчымасці поспеху, удачы.

НЕБЕСКАРЫСЛІВЫ, -ая, -ае. Які выяўляе асабістую зацікаўленасць, разлік; які мае выгаду ад чаго-н.

НЕБЕСКАРЫСНЫ, -ая, -ае. Які прыносіць пэўную карысць.

НЕБЕСПАДСТАЎНЫ, -ая, -ае. Які мае некаторую падставу.

НЕБЕСПАСПЯХОВЫ, -ая, -ае. Які мае некаторы поспех; даволі паспяховы.

НЕБЛАГ/, -4я, -<5е. I. Нядрэнны, даволі добры; даволі ўмелы, вопытны. 2. Дастатковы для якой-н. мэты; даволі значны.

НЕБЫВАЛЫ, -ая, -ае. Якога раней не было; нябачаны, незвычайны.

НЕБЫЛГЦА, -ы. Паведамленне пра тое, чаго не бывае ў рэчаіснасці; выдумка; плёткі, хлусня.

НЁБЫЛЬ, -і. Тое, чаго не было, не бывае; небыліца.

НЕБЫЦЦЁ, -я. Адсутнасць існавання, жыццядзейнасці; нябыт.

НЕБЯСПЁКА, -і. Стан, становішча, якое пагражае каму-, чаму-н., можа прычыніць няшчасце, зло, шкоду.

НЕБЯСПЁЧНА. Звязана з небяспекай; цягне за сабой якую-н. небяспеку.

НЕБЯСПЁЧНЫ, -ая, -ае. Які пагражае небяспекай, можа прычыніць няшчасце, зло, шкоду; звязаны з небяспекай, рызыкай.

НЕВЕРАГОДНЫ, -ая, -ае. Які ўяўляецца непраўдападобным, немагчымым; фантастычны; незвычайны, дзіўны.

НЕВІДОЧНЫ, -ая, -ае. Нябачны.

НЕВІДЎЧЫ і НЕВІДЎШЧЫ, -ая.

-ае. Які страціў зрок; сляпы; які не заўважае таго, што адбываецца навокал.

НЕВІНАВАТАСЦЬ, -і. Непрычыннасць да віны, злачынства.

НЕВІНАВА’ТЫ, -ая, -ае. Які не мае за сабой віны; які не мае дачынення да злачынства.

НЁВУК, -а. Неадукаваны, недасведчаны чалавек.

НЁВУЦТВА, -а. Адсутнасць ведаў, неадукаванасць, недасведчанасць у чым-н.

НЕВЫГО’ДА, -ы. 1. Адсутнасць выгодаў. 2. Нягода, непрыемнасць; цяжкае становішча.

НЕВЫГО'ДНЫ, -ая, -ае. 1. Які не мае выгодаў, дрэнна прыстасаваны для чаго-н. 2. Неспрыяльны, нязручны, непрыемны.

НЕВЫДАТКАВАНЫ, -ая, -ае. Які застаўся не патрачаным, не выкарыстаным на што-н.

НЕВЫКА’ЗНА. Вельмі, надзвычай.

НЕВЫКА’ЗНЫ, -ая, -ае. Такі, што цяжка або немагчыма выказаць, перадаць словамі.

НЕВЫКАНА'ЛЬНЫ, -ая, -ае. Такі, што не можа быць выкананы.

НЕВЫКАНАННЕ, -я. 1. Нездзяйсненне таго, што было даручана, намечана, меркавалася зрабіць. 2. Ухіленне ад выканання правілаў, законаў, патрабаванняў.

НЕВЫНО’СНЫ, -ая, -ае. Які цяжка, немагчыма вынесці; нясцерпны.

НЕВЫПАДКО’ВЫ, -ая, -ае. Які адбыўся, узнік наўмысна.

НЕВЫРА'ЗНЫ, -ая, -ае. 1. Такі, у якім дэталі, моманты выпучаюцца няярка, неяскрава; цьмяны; не зусім зразумелы; няпэўны. 2. Выказаны недакладна, няясна.

НЕВЫРАША'ЛЬНЫ, -ая, -ае. Які не паддаецца вырашэнню, які нельга вырашыць; вельмі складаны.

НЕВЫСАКАРО'ДНЫ, -ая, -ае. Які не вызначаецца высокімі маральнымі якасцямі; уласцівы такому чалавеку.

НЕВЫТЛУМАЧА'ЛЬНАСЦЬ, -і. Незразумеласць.

НЕВЫТЛУМАЧА'ЛЬНЫ, -ая, -ае. Які не паддаецца тлумачэнню, вытлумачэнню; незразумелы.

НЕВЫЦЁРПНЫ, -ая, -ае. Які цяжка, немагчыма выцерпець.

НЕВЫЧАРПАЛЬНЫ і НЕВЫЧЭРПНЫ, -ая, -ае. Які практычна цяжка вычарпаць, выкарыстаць поўнасцю; вельмі багаты; бязмежны.

НЕВЯДОМА. Няма звестак аб чым-н., пра каго-н.

НЕВЯДОМАСЦЬ, -і. 1. Уласцівасць і стан невядомага (у 1 знач.). 2. Адсутнасць звестак, ведаў пра каго-н. 3. Сціплае, непрыкметнае існаванне.

НЕВЯДОМЫ, -ая, -ае. 1. Такі, якога не ведаюць, аб якім няма звестак; незнаёмы. 2. Нязведаны, не перажыты раней. 3. Які не карыстаецца шырокай папулярнасцю.

НЕВЯЛ/КІ, -ая, -ае. 1. Нязначны па велічыні і памерах; малы; невысокі ростам; нязначны па колькасці; нешматлікі; нядоўгі (пра час). 2. Нязначны па сіле, інтэнсіўнасці, якасці, змесце і пад. 3. Які не мае вялікага значэння ў грамадстве. 4. Які нічым не вылучаецца; пасрэдны.

НЕВЯСЁЛЫ, -ая, -ае. Які сумуе; які выражае смутак, журбу.

НЕГАВАРКГ, -Ая, -<5е. 1. He схільны ўступаць у размовы; маўклівы. 2. Які ўхіляецца ад размоў з людзьмі; замкнуты.

НЕГАДА'НЫ, -ая, -ае. Нечаканы, неспадзяваны; непрадбачаны.-

НЕГАМАНКГ, -йя, -бе. Маўклівы, негаваркі; які не робіць шуму; ціхі.

НЕГАРМАНГЧНЫ, -ая, -ае. Які пазбаўлены гармоніі; несуразмерны.

НЕГАСЦ/ННЫ, -ая, -ае. Які не вызначаецца гасціннасцю; няветлівы.

НЕПГІЕНГЧНЫ, -ая, -ае. Які не адпавядае патрабаванням гігіены.

НЕГЛЫБОКІ, -ая, -ае. 1. Які не вызначаецца глыбінёй; па^ярхоўны, несур’ёзны (пра чалавека). 2. Нямоцны (аб пачуццях, стане і пад.).

НЕГРУНТ0ЎНЫ, -ая, -ае. 1. Недастаткова абгрунтаваны; непераканальны. 2. Неглыбокі, нетрывалы; слабы.

НЕДААЦАН/ЦЬ, -цаню, -цЗніш, -цбніць. Недастаткова, не ў поўнай меры ацаніць каго-, што-н., прызнаць чые-н. якасці.

НЕДАВЁР, -у і НЕДАВЁР’Е, -я. Адсутнасць даверу, падазроныя адносіны да

каго-, чаго-н.; сумненне ў верагоднасці, праўдзівасці чаго-н.

НЕДАВЁРАК, -рка. Той, хто не верыць у што-н.; недаверлівы чалавек.

НЕДАВЁРЛІВАСЦЬ, -і. Недаверлівыя адносіны.

НЕДАВЁРЛІВЫ, -ая, -ае. Які не давярае людзям, схільны да недаверу; які выражае недавер’е.

НЕДАВУЧЫЦЦА, -вучўся, -вўчышся, -вўчыцца. Правучыцца менш, чым трэба, не закончыць адукацыі.

НЕДАВУЧЫЦЬ, -вучў, -вўчыш, -вўчыць. Правучыць менш, чым трэба; вывучыць не поўнасцю, не да канца.

НЕДАВЙРАК, -рка. 1. Бязлітасны, жорсткі чалавек; ліхадзей. 2. Чалавек, які не верыць у бога; бязбожнік. 3. Тое, што і недаверак.

НЕДАГАВАРЫЦЬ, -гаварў, -гавбрыш, -гавбрыць. Выказаць не ўсё; скрыць, утаіць свае думкі, намеры.

НЕДАГАВО'РАНАСЦЬ, -і. Няпоўнае выказванне, замоўчванне.

НЕДАГАВОРКА, -і. Няпоўнае выказванне, у якім замоўчваецца што-н. або маецца намёк на што-н.

НЕДАГЛЙД, -у. Недастатковы нагляд за кім-, чым-н.; памылка, промах, зробленыя з-за няўважлівасці, нядбайнасці.

НЕДАДЎМАЦЬ, -аю, -аеш, -ае. Недастаткова, не да канца абдумаць, прадумаць.

ЦЕДАЗВ0ЛЕНЫ, -ая, -ае. Забаронены, недапушчальны.

НЕДАКАЗАЛЬНЫ, -ая, -ае. Такі, які немагчыма даказаць, абгрунтаваць.

НЕДАКА'ЗАНАСЦЬ, -і. 1. Адсутнасць пераканальных доказаў. 2. Непаўната, незакончанасць выказвання.

НЕДАКАЗАЦЬ, -кажў, -кйжаш, -кйжа. Выказаць не да канца, недагаварыць.

НЕДАКЛАДНАСЦЬ, -і. 1. Уласцівасць недакладнага. 2. Адхіленне ад ісціны, памылка; няправільнасць.

НЕДАКЛА'ДНЫ, -ая, -ае. 1. Які не адпавядае ісціне, не зусім правільны; які выклікае сумненні; няпэўны. 2. He поўнасцю адпаведны ўзору, патрабаванням, правілам; не зусім канкрэтны, вы-

чарпальны, правільны. 3. Невыразны, няясны.

НЕДАКО'НЧАНАСЦЬ, -і. Незавершанасць.

НЕДАЛЁКІ, -ая, -ае. Разумова абмежаваны; някемлівы.

НЕДАЛІКА'ТНЫ, -ая, -ае. 1. Няветлівы ў абыходжанні з людзьмі; грубы; нетактоўны. 2. ПазбаўленЬі мяккасці, рэзкі; неасцярожны.

НЕДАЛЎЖНЫ, -ая, -ае. 1. Слабы, хваравіты, бяссільны; непрыглядны. 2. Няўклюдны. 3. Недалёкі, прастакаваты.

НЕДАЛЬНАБАЧНАСЦЬ, -і. Няўменне прадбачыць.

НЕДАЛЬНАБА'ЧНЫ, -ая, -ае. Няздатны прадбачыць вынікі чаго-н., непрадбачлівы.

НЕДАЛЙБЛІВАЦЬ, -аю, -аеш, -ае. Адчуваць непрыязнасць, непрыхільнасць.

НЕДАМО'ЎЛЕНАСЦЬ, -і. Непаўната, незакончанасць выказвання, замоўчванне.

НЕДАПЁТЫ, -ая, -ае. He спеты да канца.

НЕДАПРАЦАВА'НЫ, -ая, -ае. Незавершаны, незакончаны, недастаткова апрацаваны.

НЕДАПРАЦАВА'ЦЬ, -цўю, -цўеш, -цўе. 1. Папрацаваць менш, чым патрэбна. 2. Недастаткова апрацаваць; не закончыць працы над чым-н., апрацоўкі чаго-н.

НЕДАПРАЦО'ЎКА, -і. Загана, недахоп у працы.

НЕДАПУШЧАЛЬНЫ, -ая, -ае. Які нельга дапусціць, дазволіць; недазволены; такі, з якім нельга мірыцца.

НЕДАРАВА'ЛЬНА. He заслугоўвае прабачэння.

НЕДАРАВА'ЛЬНЫ, -ая, -ае. Які нельга дараваць, прабачыць.

НЕДАРМА’. 1. He без падставы, не без прычыны. 2. He дарэмна.

НЕДАР0БКА, -і. Незакончанасць, незавершанасць працы, справы.

НЕДАРЭКА, -і.  1. Някемлівы,

няўмелы чалавек; адсталы чалавек. 2. Тое, што і няўклюда. 3. Слабы, хваравіты, непрацаздольны чалавек; інвалід.

НЕДАРЭЧНА. Неразумна, без сэнсу.

НЕДАРЭЧНАСЦЬ, -і. 1. Уласцівасць недарэчнага. 2. Недарэчны ўчынак, думка, паводзіны і пад.

НЕДАРЭ’ЧНЫ, -ая, -ае. 1. Сказаны, зроблены неўпапад, не да месца. 2. Неразумны, бяссэнсавы. 3. Няўклюдны, няскладны (знешне). 4. Які не адпавядае сітуацыі, абставінам.

НЕДАРЭЧЫ. 1. He ў час, у непадыходзячы момант; не да месца. 2. у знач. вык. He адпавядае абставінам.

НЕДАСВЁДЧАНАСЦЬ, -і. 1. Адсутнасць ведаў, звестак. 2. Адсутнасць, недахоп жыццёвага вопыту.

НЕДАСВЁДЧАНЫ, -ая, -ае. 1. Які не мае належных ведаў. 2. Нявопытны.

НЕДАСКАНА'ЛАСЦЬ, -і., Адсутнасць дасканаласці.

НЕДАСКАНА'ЛЫ, -ая, -ае. Які не дасягнуў дасканаласці; які не пазбаўлены недахопаў.

НЕДАСТАТКО'ВА. Менш, чым патрэбна; мала; не зусім добра, слаба.

НЕДАСТАТКОВЫ, -ая, -ае. 1. Які не адпавядае чаму-н., якім-н. патрэбам; слабы, малы. 2. Які патрабуе папаўнення; няпоўны; нездавальняючы; негрунтоўны; несур’ёзны.

НЕДАСТЎПНАСЦЬ, -і. Непрыступнасць.

НЕДАСТЎПНЫ, -ая, -ае. 1. Такі, да якога нельга наблізіцца; непрыступны. 2. Такі, да якога цяжка прыступіцца, ганарысты, фанабэрысты; строгай натуры (пра жанчын). 3. Недасяжны з прычыны якіх-н. абставін, умоў; цяжкі для разумення.

НЕДАСЯГА'ЛЬНЫ, -ая, -ае. 1. Такі, якога нельга дасягнуць, нельга ажыццявіць. 2. Такі, з якім нельга зраўняцца.

НЕДАЎМЁННЕ, -я. Здзіўленне, сумненне, стан нерашучасці як вынік неразумення чаго-н., няяснасці ў чым-н.

НЕДАЎМЁННЫ, -ая, -ае. Які выяўляе недаўменне, поўны недаўмення.

НЕДАЎМЯВАЦЬ, -йю, -äem, -äe. Быць у недаўменні; выказваць, выяўляць недаўменне.

НЕДАХОП, -у. 1. Памылка, хіба; недасканаласць; фізічная загана; вйда; адмоўная рыса ў каго-н. 2. Адсутнасць не-

абходнай колькасці каго-, чаго-н.; патрэба ў кім-, чым-н.

НЕДВУХСЭНС АВЫ і НЕДВУХСЭНСО’ЎНЫ, -ая, -ае. Які не дапускае дваякага разумення, тлумачэння.

* НЕДРУЖАЛіЬБНАСЦЬ, -і. Непрыязныя адносіны, непрыхільнасць.

НЕДРУЖАЛЙБНЫ, -ая, -ае. Які непрыязна, непрыхільна ставіцца да каго-н.; які выяўляе недружалюбнасць, непрыязнасць.

НЕДУРНЬІ, -ая, -ае. Даволі разумны.

НЕДЫСЦЫПЛІНАВА'НАСЦЬ, -і. Недысцыплінаваныя паводзіны.

НЕДЫСЦЫПЛІНАВАНЫ, -ая, -ае. Які парушае парадак, не захоўвае дысцыпліны; уласцівы такому чалавеку.

НЕЖАДА'ННЕ, -я. Адсутнасць жадання; ухіленне ад чаго-н.

НЕЖАДАНЫ і НЕПАЖАДАНЫ, -ая, -ае. Якога не жадаюць, які не адпавядае чыім-н. жаданням, інтарэсам.

НЕЖЫЦЦЁВЫ, -ая, -ае. Далёкі ад жыцця, ад рэчаіснасці; нерэальны.

НЕЗАДАВАЛЬНЁННЕ, -я. Адмаўленне ў чым-н. “

НЕЗАДАВО'ЛЕНАСЦЬ, -і. 1. Адсутнасць задаволенасці. 2. Пачуцці, перажыванні незадаволенага чалавека.

НЕЗАДАВОЛЕНЫ, -ая, -ае. 1. Які не атрымаў задавальнення. 2. Які адчувае незадаволенасць чым-н.; які выражае незадаволенасць.

НЕЗАДОЎГА. He за многа часу да чаго-н., перад чым-н.

НЕЗАЙЗДРО'СНЫ, -ая, -ае. 1. Які не адчувае зайздрасці. 2. Які не выклікае зайздрасці; дрэнны, няважны.

НЕЗАКАНАМЁРНАСЦЬ, -і. Адсутнасць заканамернасці.

НЕЗАКАНАМЁРНЫ, -ая, -ае. Які адбываецца выпадкова, не ў адпаведнасці з законам.

НЕЗАКО'НЧАНАСЦЬ, -і. Незавершанасць.

НЕЗАКО'НЧАНЫ, -ая, -ае. Які не даведзены да канца; незавершаны.

НЕЗАЛЁЖНА. Нягледзячы на штон., не прымаючы пад увагу чаго-н.; насуперак чаму-н.

НЕЗАЛЁЖНЫ, -ая, -ае. 1. Які не

залежыць ад каго-, чаго-н.; самастойны, вольны; які выражае самастойнасць. 2. Суверэнны.

НЕЗАЎВА'ЖАНЫ, -ая, -ае. Які не звярнуў на сябе ўвагі; якога не ўбачылі, не выявілі.

НЕЗАЎВАЖНА. Непрыкметна, неўзаметку.

НЕЗАЦІКА’ЎЛЕНАСЦЬ, -і. Адсутнасць інтарэсу, цікавасці.

НЕЗАЦІКА'ЎЛЕНЫ, -ая, -ае. Які не выяўляе цікавасці, увагі.

НЕЗВЫЧАЙНЫ, -ая, -ае. Які вылучаецца сяродіншых; выключны; дзівосны, неверагодны; вельмі моцны па сіле праяўлення; надзвычайны.

НЕЗГАВОРЛІВЫ, -ая, -ае. 3 якім цяжка згаварыцца; упарты.

НЕЗДАВАЛЬНЁННЕ, -я. Пачуццё непрыязнасці, неадабрэння ў адносінах да каго-, чаго-н.

НЁЗДАВАЛЬНЙЮЧЫ, -ая, -ае. Які не адпавядае пэўным патрабаванням; дрэнны.

НЕЗДАВО'ЛЕНАСЦЬ, -і. Стан нездаволенага, яго пачуцці, перажыванні.

НЕЗДАВО’ЛЕНЫ, -ая, -ае. Які адчувае нездавальненне; які не атрымаў задавальнення ад каго-, чаго-н.; які выражае нездавальненне.

НЕЗДАГА'ДЛІВЫ, -ая, -ае. Няздольны хутка здагадвацца, прымаць правільнае рашэнне; някемлівы.

НЕЗДАРМА'. He без падстаў, не без прычыны; з намерам, не так сабе.

НЕЗДЗЯЙСНЙЛЬНЫ, -ая, -ае. Які не можа быць выкананы, ажыццёўлены, спраўджаны.

НЕЗЛАСЛ/ВЫ, -ая, -ае. Які не выяўляе злосці; дабрадушны; які выражае незласлівасць, уласцівы дабрадушнаму чалавеку.

НЕЗНАРОК. Выпадкова, ненаўмысна; ненарокам.

НЕЗРАЗУМЁЛА. Аб магчымасці для каго-н. зразумець што-н.

НЕЗРАЗУМЁЛЫ, -ая, -ае. Які цяжка, немагчыма зразумець; які цяжка дакладна вызначыць, ахарактарызаваць; загадкавы, дзіўны.

НЕЗЫЧЛІВАСЦЬ, -і. Непрыязныя адносіны да каго-, чаго-н.

НЕЗЫЧЛІВЫ, -ая, -ае. Які не зычыць дабра людзям, праяўляе непрыязнасць, непрыхільнасць да каго-, чаго-н.

НЕІСТ0ТНЫ, -ая, -ае. Які не мае істотнага значэння; другарадны.

НЕЙК і НЁЯК. 1. Якімсьці чынам, спосабам; чамусьці. 2. Аднойчы.

НЁЙКІ, -ая, -ае. 1. Невядома які; незнаёмы; няясны; незразумелы, дакладна неакрэслены; якісьці. 2. Знаёмы, вядомы, да якога адносяцца з адценнем пагарды. 3. He вызначаны дакладна (пра час, тэрмін, колькасць чаго-н.). 4. Пры параўнанні якіх-н. якасцей, адзнак.

НЕЙМАВЁРНЫ, -ая, -ае. 1. Які значна пераўзыходзіць звычайную ступень чаго-н. 2. Які цяжка сабе ўявіць; немагчымы.

НЕЙТРАЛІЗАВА'ЦЦА, -зўецца. Стаць (станавіцца) нейтральным.

НЕЙТРА'ЛЬНЫ, -ая, -ае. Які не мае выразных адзнак.

НЁЙЧЫ, нёйчага, нёйчаму, нёйчы (нёйчага), нёйчым, аб нёйчым; нёйчая, нёйчай, нёйчую; нёйчае, нёйчага, нёйчае, аб нёйчым; нёйчыя. Які належыць невядома каму, невядома чый; чыйсьці.

НЁКАГА, нёкаму, нёкага, нёкім, не аб кім. 1. Няма нікога, каб... 2. Кагосьці.

НЁКАЛІШНІ, -яя, -ае. Які быў калісьці раней, у мінулым; былы.

НЁКАЛЬКІ, -іх. Некаторая, няпэўная, невялікая колькасць.

НЕКАРЗКТНЫ, -ая, -ае. Нетактоўны ў абыходжанні з людзьмі; няветлівы, недалікатны.

НЕКАТО'РЫ, -ая, -ае. 1. Нейкі, дакладна не вызначаны. 2. толькі мн. (некатбрыя, -ых). Асобныя з агульнага ліку; паасобныя. 3. у знач. наз. некаторыя, -ых. He ўсе, асобныя.

НЕКРАНЎТЫ, -ая, -ае. Такі, якога не краналі, да якога не дакраналіся; цэлы, не разбураны.

НЁКУДЫ. 1. Кудысьці, невядома куды. 2. Няма такога месца, куды б можна было адправіцца, змясціць каго-, што-н.

НЕКУЛЬТЎРНАСЦЬ, -і. Уласцівасць некультурнага, нізкі ўзровень культуры; бескультурнасць.

НЕЛАГІЧНЫ, -ая, -ае. Які супярэчыць логіцы, пазбаўлены логікі; непаслядоўны, супярэчлівы ў сваіх думках, паводзінах і пад.

НЕЛАДЫ, -оў. Непаразуменні паміж кім-н.; сваркі; няўдачы; непаладкі.

НЕЛІТАРАТЎРНЫ, -ая, -ае. Які не належыць да літаратуры, да літаратурнай мовы.

НЁЛЬГА. 1. Немагчыма; няма магчымасці. 2. Забаронена, не дазваляецца; няможна, не трэба.

НЁЛЮДЗЕНЬ, -дня і НЁЛЮДЗЬ, -я. Нелюдзімы чалавек.

НЕЛЮДЗГМ, -a. 1. Нелюдзімы чалавек. 2. толькі мн. (нёлюдзі, -яў). Вылюдкі, звяры; ворагі.

НЕЛЮДЗІМАСЦЬ, -і. Панурасць, схільнасць да адзіноты.

НЕЛЮДЗГМЫ, -ая, -ае. Які пазбягае людзем, які аддае перавагу адзіноце.

НЁМА. 1. Дзіка, роспачна (крычаць, галасіць, раўці і пад.). 2. Моўчкі, без слоў.

НЕМАВЁДАМА (у спалучэнні са словамі «што», «як», «адкуль», «куды» і пад.). Невядома, незразумела.

НЕМАГЧЫМА. Няма магчымасці, нельга.

НЕМАГЧЫМАСЦЬ, -і. 1. Адсутнасць умоў, неабходных для ажыццяўлення чаго-н. 2. Невыканальнасць, нездзяйсняльнасць чаго-н.

НЕМАГЧЫМЫ і НЕМАЖЛІВЫ, -ая, -ае. 1. Неажыццявімы, невыканальны. 2. Такі, што нельга вынесці, выцерпець; нясцерпны.

НЕМАЛАВА'ЖНЫ, -ая, -ае. Даволі важны, значны.

НЕМАЛАДЫ, -4я, -öe. Сярэдніх год; пажылы.

НЕМАЛЁНЬКІ, -ая, -ае. Досыць вялікі, значны. >

НЕМАЛЫ, -йя, -бе. 1. Даволі вялікі, значны па велічыні, памерах, колькасці; даволі працяглы (пра тэрмін, час і пад.). 2. Значны па сіле, інтэйсіўнасці, глыбіні праяўлення. 3. Які мае даволі вялікае значэнне, важны, значны.

НЁМАРАЧ, -ы. Глухое, цёмнае месца; цемра.

НЁМАСЦЬ, -і і НЕМАТА', -ы. 1.

Адсутнасць дару мовы. 2. Нямая цішыня.

3. Бяспраўе, прыгнечанасць.

НЕМАЎЛЙ, -лйці; -ляты, -лят. Малое дзіця.

НЁМАЧ, -ы. 1. Недамаганне, слабасць; хвароба. 2. Гора, няшчасце.

НЕМІЛАГЎЧНЫ, -ая, -ае. Пазбаўлены мілагучнасці; негарманічны.

НЕМІЛАСЭРНАСЦЬ, -і. Няздольнасць да праяўлення міласэрнасці; жорсткасць.

НЕМІЛАСЭРНЫ, -ая, -ае. Бязлітасны, суровы; які выражае неміласэрнасць.

НЕМІНЎЧАСЦЬ, -і. Непазбежнасць.

НЕМІНЎЧЫ, -ая, -ае. Такі, якога нельга мінуць; непазбежны.

НЕМНАГАЛІ0ДНЫ, -ая, -ае. 3 малой колькасцю людзей.

НЕМНАГАСЛО'ЎНЫ, -ая, -ае. 1. Лаканічны, які перадаецца невялікай колькасцю слоў. 2. Які сцісла выказвае свае думкі.

НЕМУДРАГЁЛІСТЫ, -ая, -ае. Самы звычайны, просты; прымітыўны, нескладаны.

НЁМЫ, -ая, -ае. Дзікі, роспачны.

НЕМЭТАЗГСГДНЫ, -ая, -ае. Пазбаўлены мэтазгоднасці.

НЕНАВ/ДЗЕЦЬ, -джу, -дзіш, -дзіць. Адчуваць нянавісць да каго-, чаго-н.

НЕНАВІДНЫ і НЕНАВІСНЫ, -ая, -ае. Які выклікае нянавісць, агіду; які выражае нянавісць, поўны нянавісці.

НЕНАВ/СНІК, -а. Чалавек, які ненавідзіць каго-, што-н.

НЕНАВГСНІЦТВА, -а. Адносіны, поўныя нянавісці.

НЕНАГЛЙДНЫ, -ая, -ае. 1. Каханы, самы дарагі. 2. Такі, на якога нельга наглядзецца, якім нельга налюбавацца; вельмі прыгожы.

НЕНАДЗЁЙНЫ, -ая, -ае. 1. Такі, якому нельга верыць, даверыцца; на якога нельга спадзявацца. 2. Які выклікае апасенне сваёй якасцю, трываласцю і пад.

НЕНАДО’ЎГА. На кароткі час.

НЕНАРМА'ЛЬНАСЦЬ, -і. 1. Уласцівасць і стан ненармальнага; адхіленне ад нормы. 2. Ненармальная з’ява.

НЕНАРМА'ЛЬНЫ, -ая, -ае. 1. Які

мае адхіленні ад нормы. 2. Душэўнахворы; псіхічна неўраўнаважаны.

НЕНАРОКАМ. Выпадкова, ненаўмысна; незнарок.

НЕНАСЫТНЫ, -ая, -ае. 1. Такі, якога цяжка накарміць; пражэрлівы. 2. Які не можа здаволіцца дасягнутым, тым, што мае; прагны.

НЕНАТОЛЬНЫ, -ая, -ае. Такі, што цяжка наталіць.

НЕНАТУРА'ЛЬНЫ, -ая, -ае. 1. Штучны; не прыроднага паходжання. 2. Такі, якога не бывае ў прыродзе, які выходзіць за межы звычайнага. 3. Фальшывы, штучны; няшчыры.

НЕНАЎМЫСНЫ, -ая, -ае. Які зроблены або адбываецца без намеру; загадзя не абдуманы, выпадковы.

НЕНАЦІСКНЫ, -ая, -ое. Які не мае на сабе націску.

НЕПАВА’ГА, -і. Адсутнасць павагі да каго-, чаго-н.; непачцівыя адносіны да каго-, чаго-н.

НЕПАВАРО'ТЛІВАСЦЬ, -і. Маруднасць, няспрытнасць, нерухавасць.

НЕПАВАРО'ТЛІВЫ, -ая, -ае. Павольны, марудны, няспрытны ў рухах; някемлівы, нерухавы (у справах).

НЁПАГАДЗЬ, -і. Зацяжная непагода.

НЕПАГ0ДА, -ы. Хмарнае з дажджом або снегам надвор’е.

НЕПАГ0ДЛІВЫ і НЕПАГО'ДНЫ, -ая, -ае. Які вызначаецца дажджлівым, слотным надвор'ем.

НЕПАГ0ЛЕНЫ, -ая, -ае. Які даўно не галіўся.

НЕПАДАБЁНСТВА, -а. Адсутнасць падабенства; розніца.

НЕПАДАЛЁК і НЕПАДАЛЁКУ. На нязначнай адлегласці; паблізу.

НЕПАДА'ТЛІВЫ, -ая, -ае. 1. Які не паддаецца або з цяжкасцю паддаецца ўздзеянню. 2. Няўступчывы, упарты; стойкі; непахісны.

НЕПАДКЎПНЫ, -ая, -ае. Такі, якога нельга падкупіць; чэсны.

НЕПАДО'БНАСЦЬ, -і. Адсутнасць падабенства.

НЕПАДОБНЫ, -ая, -ае. Які не мае падабенства з кім-, чым-н.

НЕПАДПАРАДКАВАННЕ, -я. Ад-

маўленне або нежаданне падпарадкавацца.

НЕПАДРОБЛЕНЫ, -ая, -ае. 1. Сапраўдны. 2. Шчыры, непрытворны; натуральны.

НЕПАДРО'БНЫ, -ая, -ае. Тое, што і непадроблены (у 2 знач.).

НЕПАДРЫХТАВАНАСЦЬ, -і. Уласцівасць і стан непадрыхтаванага; адсутнасць падрыхтоўкі.

НЕПАДРЫХТАВА'НЫ, -ая, -ае. 1. Які не мае, не атрымаў неабходнай падрыхтоўкі. 2. He гатовы, не прыгодны для чаго-н.

НЕПАДСТЎПНЫ, -ав, -ае. Такі, да якога нельга звярнуцца з просьбай, пытаннем; ганарысты; фанабэрысты; які ўласцівы такому чалавеку.

НЕПАДУЛА'ДНЫ, -ая, -ае. Які не знаходзіцца пад уладай, уплывам каго-, чаго-н.

НЕП АДЫХО'ДЗЯЧЫ, -ая, -ае. Які не падыходзіць, не адпавядае каму-, чаму-н.; непрыгодны.

НЕПАЖАДА’НЫ, -ая, -ае. Якога не жадаюць, які не адпавядае чыім-н. жаданням, інтарэсам.

НЕПАЗБЁЖНЫ, -ая, -ае. Які вынікае з пэўных, канкрэтных абставін; якога нельга пазбегнуць; немінучы.

НЕПАЗБЫЎНЫ, -ая, -ае. Такі, які не праходзіць, ад якога цяжка пазбавіцца.

НЕПАЗНАВА'ЛЬНЫ, -ая, -ае. 1. Які змяніўся настолькі, што яго цяжка пазнаць. 2. Недаступны пазнанню.

НЕПАЗНА'НЫ, -ая, -ае. 1. Які яшчэ не вывучаны. 2. Якога яшчэ не пазналі, не апазналі.

НЕПАКО'ІЦЦА, -кбюся, -кбішся, -кбіцца. 1. Адчуваць неспакой, трывогу; хвалявацца. 2. Праяўляць клопат, турбавацца.

НЕПАКОІЦЬ, -кбю, -кбіш, -кбіць. Выклікаць, абуджаць непакой, хваляванне. 2. Парушаць чый-н. спакой, турбаваць каго-н., перашкаджаць каму-н.; прычыняць боль.

НЕПАКОЙ, -ю. 1. Стан душэўнай трывогі, хвалявання. 2. Турботы, клопаты.

НЕПАКОРА, -ы. 1. Непакорнасць, непадуладнасць каму-н. 2. Такі, якога

немагчыма скарыць. 3. Упарты чалавек; неслух.

НЕПАКОРЛІВЫ і НЕПАКО'РНЫ, -ая, -ае. Які не хоча пакарацца, быць падуладным; які не паддаецца або з цяжкасцю паддаецца ўздзеянню; непаслухмяны.

НЕПАЛА’ДКІ, -дак і -каў. Непаразуменні, сваркі; нелады.

НЕПАЛАХЛГВЫ, -ая, -ае. Якога цяжка напалохаць; даволі смелы.

НЕПАМЁРНЫ, -ая, -ае. Які не паддаецца вымярэнню; вельмі вялікі; празмерны.

НЕПАМЫСНА. 1. Прыкра, непрыемна. 2. Аб пачуцці прыкрасці, незадавальнення.

НЕПАМЯРКО'ЎНЫ, -ая, -ае. Які не вызначаецца памяркоўнасцю; з якім цяжка згаварыцца, упарты.

НЕПАПРАЎНАСЦЬ, -і. Немагчымасць паправіць, выправіць што-н.

НЕПАПРАЎНЫ, -ая, -ае. Які немагчыма або цяжка паправіць, выправіць.

НЕПАРАДАК, -дку. Адсутнасць або парушэнне парадку; беспарадак.

НЕПАРАЗУМЁННЕ, -я. 1. Няправільнае або недастатковае разуменне чаго-н., выпадковая памылка. 2. Адсутнасць узаемнага разумення.

НЕПАРАЎНАЛЬНА. Значна, у шмат разоў.

НЕПАРАЎНА'ЛЬНЫ, -ая, -ае. 1. Такі, што цяжка параўнаць з кім-, чым-н. іншым; надзвычайны. 2. Які так адрозніваецца ад чаго-н., што нельга параўноўваць.

НЕПАРЎШНЫ, -ая, -ае. 1. Якога нельга парушыць; моцны. 2. Які захоўваецца ў цэласці.

НЕПАРЫЎНЫ, -ая, -ае. 1. Такі, якога нельга раздзяліць на часткі; суцэльны. 2. Якога нельга раз’яднаць; непарушны.

НЕПАСЁДЛІВЫ, -ая, -ае. Які не можа ўседзець або пабыць на адным месцы; уласцівы такому чалавеку.

НЕПАСЛУХМЯНЫ, -ая, -ае. Такі, які не слухаецца, не жадае слухаць каго-н.; які дзейнічае насуперак; які не падпарадкоўваецца волі, жаданню. розуму; які не паддаецца або з цяжкасцю паддаецца якому-н. уздзеянню.

НЕПАСЛУШЗНСТВА, -а. Нежаданне або адмаўленне слухацца, слухаць каго-н.; адмаўленне падпарадкавацца каму-н.

НЕПАСЛЯДОУНЫ, -ая, -ае. Пазбаўлены паслядоўнасці; нелагічны; які не кіруецца паслядоўнасцю.

НЕПАСРЗДНЫ, -ая, -ае. 1. Які робіць усё без сумнення, кіруючыся толькі ўнутранымі схільнасцямі; просты, шчыры; які праяўляецца натуральна, вольна, раскавана.

НЕПАСТАЙННЫ, -ая, -ае. 1. Няўстойлівы, зменлівы. 2. Які часта мяняе свае погляды, звычкі, адносіны да каго-н.

НЕПАТРАБАВАЛЬНЫ, -ая, -ае. 1. Сціплы ў сваіх патрэбах; просты, без прэтэнзій. 2. Які не прад’яўляе высокіх патрабаванняў да каго-н.; які не вызначаецца патрабавальнасцю.

НЕПАТРЗБНЫ, -ая, -ае. Такі, у якім няма патрэбы, лішні.

НЕПАТРЗБШЧЫНА, -ы. 1. Тое, у чым няма патрэбы, неабходнасці; непатрэбныя рэчы, хлам. 2. Глупства, бязглуздзіца, лухта.

НЕПАЎТО'РНЫ, -ая, -ае. Адзіны ў сваім родзе; выключны, асаблівы.

НЕПАХ/СНЫ, -ая, -ае. 1. Такі, што нельга пахіснуць; устойлівы. 2. Цвёрды, стойкі (у сваіх намерах, перакананнях і пад.); які ўласцівы такому чалавеку; які выяўляе стойкасць, непахіснасць.

НЕПАЧЦ/ВЫ, -ая, -ае. Які адносіцца да людзей без пачцівасці, павагі; недалікатны; які выражае непачцівасць.

НЕПАШАНА, -ы. Непачцівыя, няветлівыя адносіны да каго-, чаго-н.

НЕПЕРАБОРЛІВЫ, -ая, -ае. Які не вылучаецца пераборлівасцю, строгасцю ў выбары; які нічым не грэбуе.

НЕПЕРАКАНА'ЛЬНЬІ, -ая, -ае. Які пазбаўлены пераканальнасці; неабгрунтаваны, бяздоказны.

НЕПЕРАМОЖНЫ, -ая, -ае. Якога нельга перамагчы; якому цяжка процістаяць; непераадольны.

НЕПЕРАЎЗЫДЗЕНЫ, -ая, -ае. Якога нельга пераўзысці, перавысіць.

НЕПРАГЛЙДНЫ, -ая, -ае. Такі цём-

ны або густы, што нічога нельга разгледзець; бязрадасны.

НЕПРАДБА'ЧАНЫ, -ая, -ае. Такі, якога нельга было прадбачыць; нечаканы.

НЕПРАДБА'ЧЛІВЫ, -ая, -ае. Які не ўяўляе магчымых вынікаў; недальнабачны.

НЕПРАДУГЛЁДЖАНЫ, -ая, -ае. Які нельга было прадугледзець; незапланаваны.

НЕПРАДУЗЙТЫ, -ая, -ае. Вольны ад прадузятасці; справядлівы.

НЕПРАЎДАПАДОБНЫ, -ая, -ае. Які не падобны на праўду, не адпавядае рэчаіснасці.

НЕПРАЎДЗГВЫ, -ая, -ае. Які не гаворыць праўды; ілжывы; далёкі ад праўды.

НЕПРЫВАБНЫ, -ая, -ае. Пазбаўлены прывабнасці.

НЕПРЫВЁТЛІВЫ і НЕПРЫВЁТНЫ, -ая, -ае. 1. Які не праяўляе гасціннасці, сардэчнасці; які выражае няветлівасць. 2. Хмурны, пануры (аб з’явах прыроды і прадметах).

НЕПРЫВЫКЛЫ, -ая, -ае. Які не прывык да каго-, чаго-н.

НЕПРЫВЫЧКА, -і. Адсутнасць прывычкі.

НЕПРЫВЫЧНА. Аб пачуцці непрывычнага, якое адчувае хто-н.

НЕПРЫВЫЧНЫ, -ая, -ае. 1. Такі, да якога не прывыклі; які з’яўляецца новым для каго-н. 2. Які не мае прывычкі, звычкі да чаго-н.

НЕПРЫГЛЙДНЫ, -ая, -ае. Непрывабны з выгляду; несамавіты; дрэнны, якому нельга пазайздросціць.

НЕПРЫГОГЖЫ, -ая, -ае. 1. Пазбаўлены прыгажосці; непрыемны па сваім гучанні (пра голас, музыку, гукі і пад.). 2. Які мае непрывабную знешнасць (пра чалавека). 3. Заганны, нядобры, несумленны.

НЕПРЫДА'ТНЫ, -ая, -ае. Які не падьіходзіць для чаго-н.; нягодны.

НЕПРЫЁМНАСЦЬ, -і. 1. Пачуццё нездавальнення, прыкрасці і пад. 2. Непрыемнае здарэнне, паведамленне і пад.

НЕПРЫЁМНЫ, -ая, -ае. Які не падабаецца сваімі якасцямі, уласцівасцямі і пад.; які выклікае нездавальненне.

прыкрасць, засмучэнне; які выклікае хваляванне, парушае спакой.

НЕПРЫЗВЫЧАЕНЫ, -ая, -ае. Які не мае звычкі да чаго-н.

НЕПРЫЗНА'НЫ, -ая, -ае. Які не атрымаў прызнання, не стаў вядомы, пагтулярны.

НЕПРЫКМЁТНА. 1. Так, што цяжка заўважыць, няўлоўна; паступова, павольна. 2. Нельга заўважыць, убачыць.

НЕПРЫКМЁТНЫ, -ая, -ае. 1. Які цяжка заўважыць, прыкмеціць; які не кідаецца ў вочы; які ледзь адчуваецца, нязначны, чевялікі. 2. Які не вылучаецца сярод іншых; нявідны.

НЕПРЫМАЛЬНЫ, -ая, -ае. Такі, якога нельга прыняць, з якім нельга пагадзіцца.

НЕПРЫМА’ННЕ, -я. Немагчымасць або нежаданне прыняць, прызнаць што-н., пагадзіцца з чым-н. (пра думкі, погляды, прынцыпы і пад.).

НЕПРЫНЦЫПОВЫ, -ая, -ае. 1. Які не вынікае з прынцыпаў, далёкі ад прынцыпаў; неістотны, другарадны. 2. Які не прытрымліваецца прынцыпаў, не кіруецца імі.

НЕПРЫНЙЦЦЕ, -я. Адмаўленне ад прыняцця чаго-н.

НЕПРЫСТАСАВА'НАСЦЬ, -і. Уласцівасць і стан непрыстасаванага; няўменне прыстасавацца.

НЕПРЫСТАСАВА'НЫ, -ая, -ае. Няздольны прыстасавацца да чаго-н.; непрыдатны, непадыходзячы для чаго-н.

НЕПРЫСТО'ЙНА. У супярэчнасці з прыстойнасцю.

НЕПРЫСТО'ЙНЫ, -ая, -ае. Які не адпавядае правілам прыстойнасці.

НЕПРЫСТЎПНАСЦЬ, -і. Уласцівасць і якасць непрыступнага.

НЕПРЫСТЎПНЫ, -ая, -ае. Да якога цяжка падступіцца; ганарысты.

НЕПРЫТО'МНАСЦЬ, -і. 1. Страта прытомнасці, выкліканая хваравітым станам або душэўным узрушэннем. 2. Крайняя ступень душэўнага ўзрушэння, пры якой траціцца здольнасць валодаць сабой.

НЕПРЫТЎЛЬНЫ і НЯЎТЎЛЬНЫ, -ая, -ае. Пазбаўлены ўтульнасці.

НЕПРЫХАВА’НЫ, -ая, -ае. Які

праяўляецца адкрыта, не хаваецца.

НЕПРЫХГЛЬНЫ, -ая, -ае. Непрыязна настроены; які праяўляе недружалюбнасць; які змяшчае ў сабе або выказвае неадабрэнне.

НЕПРЫЙЗНАСЦЬ і НЕПРЫЙЗЬ, -і. Недружалюбныя адносіны да каго-, чаго-н.

НЕПРЫ5ІЗНЫ, -ая, -ае. Які недружалюбна настроены ў адносінах да каго-, чаго-н.; які выражае або праяўляе непрыязнасць, недружалюбнасць.

НЁПРЫЯЦЕЛЬ, -я. Чалавек, які непрыязна, варожа адносіцца да каго-, чаго-н.

НЕПРЭТЭНЦЫЁЗНЫ, -ая, -ае. Які не прэтэндуе на арыгінальнасць; просты.

НЕРАЗБОРЛІВЫ, -ая, -ае. Які не вызначаецца разборлівасцю, патрабавальнасцю.

НЕРАЗБЯРЫХА, -і. Адсутнасць парадку, яснасці ў чым-н.; беспарадак.

НЕРАЗВА'ЖЛІВЫ, -ая, -ае. Такі, якому не ўласціва разважлівасць; які робіцца без папярэдняй развагі; неабдуманы.

НЕРАЗУМЁННЕ, -я. Адсутнасць разумення; няздольнасць зразумець што-н.

НЕРАЗЎМНЫ, -ая, -ае. Які не выяўляе дастатковай кемлівасці; разумова абмежаваны, тупы; які супярэчыць разважлівасці, цвярозай думцы; бяссэнсавы.

НЕРАСКРЫТЫ, -ая, -ае. Які застаўся нерастлумачаным, нявыяўленым.

НЕРАСТАРО'ПНЫ, -ая, -ае. Някемлівы ў справах; непаваротлівы.

НЕРАШЎЧЫ, -ая, -ае. Якому не ўласціва рашучасць; які выражае адсутнасць рашучасц..

НЕРВАВА’ЦЦА, нервўюся, -ўешся, -ўецца. Быць ва ўзбуджаным стане; хвалявацца, злавацца.

НЕРВАВАЦЬ, нервўю, -ўеш, -ўе. 1. Даводзіць каго-н. да нервовага стану. 2. Тое, што і нервавацца.

НЕРВОВА. 1. Узбуджана, усхвалявана; раздражнёна. 2. Хваравіта, сутаргава.

НЕРВОВАСЦЬ, -і. Павышаная ўзбуджальнасць нервовай сістэмы, хваравітая ўражлівасць.

НЕРВОВЫ, -ая, -ае. 1. Які мае ад-

носіны да нерва, нерваў. 2. Які выкліканы захворваннем нерваў, які ўзнік у выніку расстройства дзейнасці нервовай сістэмы.

3. Звязаны з узбуджальнасцю, раздражненнем нерваў. 4. Якога лёгка расхваляваць; хваравіта раздражнёны, неспакойны.

НЕРВО’ЗНАСЦЬ, -і. Уласцівасць і стан нервознага; хваравітая раздражнёнасць.

НЕРВОЗНЫ, -ая, -ае. 1. Які мае павышаную ўзбуджальнасць. 2. Звязаны з раздражненнем, узбуджанасцю нерваў; які выражае, выдае нервознасць, узбуджанасць, раздражнёнасць. 2. Неспакойны, трывожны.

НЕРУПЛ/ВЫ, -ая, -ае. Які не праяўляе руплівасці, нядбайна ставіцца да чаго-н.; які сведчыць пра адсутнасць руплівасці. ,

НЕРУХА’ВЫ, -ая, -ае. Непаваротлівы, марудлівы.

НЕРУХОМАСЦЬ, -і. Стан, які характарызуецца адсутнасцю рухаў.

НЕРУХОМЫ, -ая, -ае. 1. Які не рухаецца, застаецца ўвесь час на адным месцы. 2. Які не змяняе свайго выразу.

НЕРЫТМГЧНЫ, -ая, -ае. Які пазбаўлены рытму, рытмічнасці.

НЕРЭАЛЬНЫ, -ая, -ае. 1. Які не існуе ў рэчаіснасці; фантастычны. 2. Heмагчымы для здзяйснення, выканання; неажыццявімы.

НЕСАЛГДНЫ, -ая, -ае. Які не мае саліднасці.

НЕСАМАВГТЫ, -ая, -ае. 1. Непрывабны з выгляду; непрыгожы. 2. He зусім добры, дрэнны; які не заслугоўвае пахвалы, адабрэння.

НЕСАМАСТО'ЙНЫ, -ая, -ае. Які дзейнічае пад уплывам чужой волі; пазбаўлены самастойнасці.

НЕСАМАХОЦЬ. Мімаволі, незнарок.

НЕСАПРА'ЎДНЫ, -ая, -ае. 1. Падроблены, штучны. 2. Які толькі вонкава падобны да сапраўднага.

НЕСАПСАВА'НЫ, -ая, -ае. 1.

Спраўны, не пашкоджаны. 2. Маральна чысты, здаровы.

НЕСВЯДОМЫ, -ая, -ае. 1. Які не ўсведамляе сваіх адносін да рэчаіснасці; якому не ўласціва ўсведамленне сваіх

абавязкаў. 2. Які адбываецца без кантролю, свядомасці; інстынктыўны.

НЕСІМПАТЫЧНЫ, -ая, -ае. Які не выклікае да сябе сімпатыі; непрывабны.

НЕСКАНЧОНЫ, -ая, -ае. Надзвычай доўгі; працяглы, бясконцы; які не спыняецца; пастаянны.

НЁСЛУХ, -а. Непаслухмяны, свавольны чалавек (часцей пра дзяцей).

НЕСПАГА'ДЛІВЫ, -ая, -ае. Нясхільны да спагады; нячулы; няўважлівы да іншых; які выяўляе адсутнасць спагады, чуласці.

НЕСПАДЗЁЎКА, -і. Нечаканы, непрадбачаны выпадак; здарэнне і пад.

НЕСПАДЗЁЎКІ. Нечакана, раптоўна.

НЕСПАДЗЯВА’НАСЦЬ, -і. Нечаканае здарэнне, выпадак і пад.

НЕСПАДЗЯВАНЫ, -ая, -ае. Нечаканы, непрадбачаны; які вельмі хутка ўзнік; раптоўны.

НЕСПАЗНА’НЫ, -ая, -ае. He перажыты раней, незнаёмы; недаследаваны, нявывучаны.

НЕСПАКОЙ, -ю. 1. Душэўная трывога, узбуджэнне, выкліканыя чым-н. (страхам, чаканнем і пад.); шум, рух, хваляванне. 2. Масавае хваляванне, узбуджэнне. 3. Турботы, клопаты.

НЕСПАКОЙНА. 1. Аб стане неспакою, хвалявання, які адчуваецца кім-н. 2. Пра адсутнасць спакою дзе-н.

НЕСПАКО'ЙНЫ, -ая, -ае. 1. Які не жадае спакою; няўрымслівы, мяцежны; які ўласцівы такому чалавеку. 2. Які адчувае і выказвае трывогу, хваляванне; які выражае трывогу. 3. Поўны трывогі, неспакою; такі, на якім няма спакою. 4. Які знаходзіцца ў хваляванні, бурны (пра з’явы прыроды).

НЕСПАКЎІПАНЫ, -ая, -ае. Які не мае вопыту, ведаў; недасведчаны.

НЕСПРАВЯДЛІВЫ, -ая, -ае. Які адступаецца ад справядлівасці, парушае яе; які супярэчыць справядлівасці, не адпавядае патрабаванням справядлівасці.

НЕСПРАКТЫКАВА'НАСЦЬ, -і. Адсутнасць або недахоп ведаў, вопьпу.

НЕСПРАКТЫКАВАНЫ, -ая, -ае. Які не мае дастатковага вопыту, умення, ведаў.

НЕСПРЫЙЛЬНЫ, -ая, -ае. Які не адпавядае пажаданым або неабходным патрабаванням; дрэнны.

НЕСТАРЫ, -йя, -6е. Сярэдніх гадоў, параўнальна малады.

НЕСУЛА'ДНЫ, -ая, -ае. Пазбаўлены суладнасці; нязладжаны.

НЕСУМЛЁННЫ, -ая, -ае. Які страціў сумленнасць, які ідзе на непрыстойныя ўчынкі; які выяўляе адсутнасць сумленнасці.

НЕСУМНЁННЫ, -ая, -ае. Бясспрэчны; які не выклікае сумненняў.

НЕСУМЯШЧА'ЛЬНЫ, -ая, -ае. Які не можа існаваць, спалучацца з чым-н.

НЕСУПАДЗЁННЕ, -я. Адсутнасць супадзення.

НЕСУПЫННЫ і нчспынны, -ая, -ае. 1. Які адбываецца бесперастанку, без перарыву; які не спыняецца. 2. Які рухаецца суцэльнай паласой, плынню.

НЕСУРАЗМЁРНЫ, -ая, -ае. Які пазбаўлены суразмернасці, прапарцыянальнасці.

НЕСУР’ЁЗНЫ, -ая, -ае. 1. Якому не ўласцівы сур’ёзнасць, сур’ёзныя адносіны да жыцця; легкадумны. 2. Які не мае сур’ёзнага значэння; нязначны.

НЕСУСВЁТНЫ, -ая, -ае. 1. Які здзіўляе недарэчнасцю, бязглуздзіцай. 2. Вельмі моцны ў сваім праяўленні; незвычайны.

НЕСУСВЁЦІЦА, -ы. 1. Што-н. недарэчнае, бязглуздае, незразумелае. 2. Нешта вельмі моцнае, незвычайнае ў сваім выяўленні; немаведама што.

НЕСУЦЁШНЫ, -ая, -ае. Якога цяжка або немагчыма суцешыць; моцны па сіле праяўлення; які не паддаецца суцяшэнню.

НЕСУЦІШНЫ, -ая, -ае. 1. Які не змаўкае, не спыняе свайго шуму, гулу. 2. Які не сціхае; няспынны. 3. Такі, якога нельга суцішыць, стрымаць (пра боль).

НЕСУЦЯШХЛЬНЫ, -ая, -ае. Які не прыносіць суцяшэння, заспакаення; які цяжка, нельга суцешыць.

НЕСХАВА'НЫ, -ая, -ае. Які праяўляецца зусім адкрыта; нястоены.

НЁСЦІСЯ, нясўся, нясёшся, нясёцца; нясёмся, несяцёся. 1. Хутка рухацца.

імчацца ўперад. 2. Распаўсюджвацца (пра гукі, пахі); распаўсюджвацца, станавіцца вядомым (пра чуткі, звесткі і пад.).

НЕСЦІХА'НЫ, -ая, -ае. 1. Які не сціхае, не змаўкае, не спыняецца доўгі час; які чуваць бесперапынна. 2. Які не праходзіць, не сунімаецца (пра боль і пад.).

НЕТАВАРЫСКІ, -ая, -ае 1. Які не ўласцівы таму, каго лічаць сваім таварышам. 2. Які ўнікае людзей, не схільны да таварыскіх адносін.

НЕТАКТО'ЎНЫ, -ая, -ае. Які не ўмее паводзіць сябе прыстойна, з тактам; бестактоўны; які сведчыць аб адсутнасці такту, тактоўнасці.

НЕТАРО’ПКІ, -ая, -ае. Які ўсё робіць не спяшаючыся, з развагай; няспешны; уласцівы таму, хто не спяшаецца, хто робіць усё няспешна.

НЕТРЫВАЛЫ, -ая, -ае. Няўстойлівы, ненадзейны, хісткі.

НЕЎГАМОНЛІВЫ і НЕЎГАМОННЫ, -ая, -ае. 1. Які не можа супакоіцца, утаймавацца; вельмі рухавы; які не спыняецца, не змаўкае. 2. Неспакойны, турботны.

НЕЎЗАБА’ВЕ. Хутка, у хуткім часе.

НЕЎЗАМЁТКУ. Так, што цяжка заўважыць; скрытна; непрыкметна, незаўважна.

НЕЎЗДАГА’Д. He здагадацца, не зразумець; не прыйшло ў галаву.

НЕЎЗЛЮБГЦЬ, неўзлюблю, няўзлюбіш, няўзлюбіць. Адчуць непрыхільнасць, непрыязнасць да каго-, чаго-н.

НЕЎЗНАКІ Непрыкметна. неўзаметкў.

НЕЎЛАДКАВАНЫ, -ая, -ае. 1. He прыведзены да ладу; неўпарадкаваны. 2. He забяспечаны ўсім неабходным.

НЕЎЛАСЦГВЫ, -ая, -ае. He характэрны каму-, чаму-н.; нязвычны для Ka­ro-, чаго-н.

НЕЎМІРЎЧЫ, -ая, -ае. 1. Які жыве вечна, не паддаецца смерці. 2. Які застаецца назаўсёды ў памяці людзей; які не забываецца.

НЕЎПАПАД. Недарэчы, не да месца.

НЕЎПАРАДКАВАНАСЦЬ, -і.

Уласцівасць і стан неўпарадкаванага.

НЕЎПАРАДКАВАНЫ, -ая, -ае. 1. He прыведзены ў парадак; пазбаўлены парадку. 2. He забяспечаны ўсім неабходным; неўладкаваны.

НЕЎПРАВАРО’Т. Вельмі шмат, у вельмі вялікай колькасці.

НЕЎПРЫКМЁТ. Тое, што і н епрыкметна (у 1 знач.).

НЕЎРАЗУМЁННЕ, -я. Здзіўленне, азадачанасць з прычыны неразумення чаго-н., сумнення ў чым-н.

НЕЎРАЗУМЁННЫ, -ая, -ае. Які выражае неўразуменне.

НЕЎРАСТЭНІК, -а. Сцэнічнае амплуа; акцёр, які выконвае ролі хваравітанервовых, неўраўнаважаных, бязвольных людзей, якія лёгка паддаюцца розным уплывам і настроям або знаходзяцца ў , стане вострага душэўнага крызісу.

НЕЎРАЎНАВА'ЖАНЫ, -ая, -ае. Якому не ўласціва душэўная раўнавага; які лёгка паддаецца настрою.

НЕЎСВЯДОМЛЕНЫ, -ая, -ае. Якога поўнасцю не ўсвядомілі, не зразумелі; бессвядомы.

НЕЎСПРЫГМЛІВЫ, -ая, -ае. Які дрэнна ўспрымае, засвойвае, разумее іпто-н.

НЕЎСТАЛЯВАНЫ, -ая, -ае. Неўладкабаны, неналаджаны.

неўтайчаваНы і неўтаймо'ўНЫ, -ая, -ае. Якога цяжка, немагчыма ўтаймаваць, стрымаць, сцішыць; уласцівы такому чалавеку; надзвычайны ў сваім праяўленні, вельмі моцны.

НЁХАЦЯ. Неахвотна, без жадання; без намеру, незнарок, міжвольна.

НЕХЛЯМЙЖЫ, -ая, -ае. Несамавіты; нязграбны, няўклюдны; дрэнна, непрыгожа зроблены (аб рэчах, прадметах).

НЁХРЫСЦЬ, -я. I. Чалавек нехрысціянскай веры, а таксама чалавек, які не верыць у Бога. 2. Бессаромны, бессардэчны чалавек.

НЕХРЫШЧОНЫ, -ая, -ае. Такі, якога не ахрысцілі.

НЁХТА, нёкага, нёкаму, нёкага, нёкім, аб нёкім. 1. Нейкі чалавек, нейкая істота; невядома хто. 2. Якісьці мала каму вядомы чалавек (у спалучэнні з прозвішчам, імем). 3. Які-н. чалавек, усё роўна хто; хто-н.

НЕЦВЯРО’ЗЫ, -ая, -ае. 1. Які знаходзіцца ў стане ап’янення; п’яны. 2. Пазбаўлены разумнага падыходу да Ka­ro-, чаго-н.

НЕЦІКА’ВЫ, -ая, -ае. 1. Які не выклікае цікавасці. 2. Непрыгожы.

НЕЦЯРП(МЫ, -ая, -ае. I. Такі, што нельга цярпець; недапушчальны. 2. Які па сваёй нагуры не можа мірыцца з кім-, чым-н., прызнаваць, цярпець каго-, што-н.; які вызначаецца нецярпімасцю.

НЕЦЯРПЛ/ВЫ, -ая, -ае. Такі, якому не ўласціва цярпенне; які выражае нецярпенне.

НЕЧАКА'НАСЦЬ, -і. 1. Раптоўнасць. 2. Нечаканая падзея, з’ява, нечаканыя абставіны і інш.

НЕЧАКАНЫ, -ая, -ае. Такі, якога не чакалі; непрадбачаны; які ўзнік вельмі хутка; раптоўны.

НЕЧАЛАВЁЧНЫ, -ая, -ае. Пазбаўлены чалавечнасці; негуманны, бесчалавечны.

НЕЧАЛАВЁЧЫ, -ая, -ае. 1 He ўласцівы чалавеку. 2. Які перавышае чалавечыя магчымасці. 3. Бесчалавечны.

НЕЧУВАНЫ, -ая, -ае. Які перасягае ўсё вядомае сваёй незвычайнасцю; небывалы.

HEЧУЛЛ^BЫ, -ая, -ае. Са слабай успрыімлівасцю да знешніх раздражняльнікаў; пазбаўлены чуллівасці.

НЁЧЫ, нёчага, нёчаму, нёчы (нёчага), нёчым, аб нёчым; нёчая, нёчай; нёчую; нёчае, нёчага, нёчаму, нёчае, нёчым, аб нёчым; нёчыя. Які належыць невядома каму, невядома чый; чыйсьці.

НЁЧЫСЦЬ, -і. 1. Нячыстая сіла, чэрці, ведзьмы і пад. 2. Пра ганебных людзей, якія ўвасабляюць сабою варожае, цёмнае.

НЕЧЫТА'ЛЬНЫ і НЕЧЫТЭ'ЛЬНЫ, -ая, -ае. Які цяжка прачытаць, разабраць.

НЕШЧАСЛ(ВЕЦ, -лі'ўца. Нешчаслівы чалавек; няўдачнік.

НЕШЧАСЛ/ВЫ, -ая, -ае. 1. Які прыносіць няшчасце, гора; поўны няшчасця. 2. Такі, якому не дадзена шчасця, радасці; няшчасны. 3. Які не прынёс або не прыносіць удачы. 4. Такі, якому не спрыяе поспех, шчасце.

НЕЭТЫЧНЫ, -ая, -ае. Які не адпавядае правілам этыкі.

НЁЯК. 1. Нейкім чынам, спосабам; чамусьці. 2. Аднойчы.

НЕЯСКРАВЫ, -ая, -ае. 1. Пазбаўлены яскравасці. 2. Няясны, невыраз ны.

НІАДКЎЛЬ. Hi з якога месца, ні з якога боку.

НІБЫ і НІБЫТА. Ужываецца ў параўнальных зваротах і сказах пры дапушчальным параўнанні рэальнага характару; па значэнні адпавядае злучніку «як».

НІВО'ДЗІН і НІВО'ДНЫ, нівбднага. Hi адзін.

НІДЗЁ. Няма ні ў якім месцы.

НІЗАВО'ШТА і НІЗАШТСЁ 1. Hi ў якім разе, ні пры якіх абставінах. 2. Дарма, без прычыны.

HI3IÖTKI, -ая, -ае. Вельмі нізкі.

Н/КЛЫ, -ая, -ае. 1. Які схіліўся долу. 2. Слабы, ледзь адчувальны.

НІК0ЛІ. Hi ў які іншы час; ні пры якіх умовах, акалічнасцях.

НІКЎДЫ. Hi ў якое месца; ні ў якім напрамку.

НІКЧДМНАСЦЬ, -і. 1. Крайняя нязначнасць каго-, чаго-н.; убоства. 2. Нікчэмны чалавек.

НІКЧЗМНЫ, -ая, -ае. I. Неістотны, нязначны; пазбаўлены змястоўнасці, пусты; нікуды не варты; які выклікае пагарду. 2. Нізкі ў маральных адносінах, нягодны. 3. Вельмі дрэнны, няўдалы; малы.

НІТАВАЦЬ, -тўю, -тўеш, -тўе. Злучаць, звязваць.

HIXTCf, нікбга, нікбму, нікбга, нікГм, ні аб кГм. I. Hi адзін чалавек. 2. у знач. наз. ніхтб, толькі ў Н. і Т. Пра чалавека, які не мае ніякага дачынення да каго-н.

НІЦ, НІЦАМ і НГЦМА. Тварам уніз.

Н/ШКАМ 1. Моўчкі. 2. Непрыкметна для іншых; употай.

НІШТАВАТЫ, -ая, -ае. 1. Досыць добры, нядрэнны. 2. Значны, немалы (па велічыні, колькасці).

НІШЧЫМНІЦА, -ы. 1. Посная ежа. 2. Бясхлебіца, голад.

НІШЧЫМНЫ, -ая, -ае. 1. He пры-

праўлены скаромным; посны. 2. Без нічога, без якіх-н. дабавак, пусты.

НГШЧЫЦЦА, -чуся. Знішчацца, гінуць, прападаць.

НІЙК. Ніякім чынам; зусім.

НІЯКАВА'ТА. 1. Няёмка, не па сабе, сарамліва; пра адчуванне няёмкасці, сарамлівасці. 2. Нязручна.

НІЯКАВАТАСЦЬ, -і. Стан, пачуццё няёмкасці, сарамлівасці.

НІЯКАВА’ТЫ, -ая, -ае. Няёмкі.

НІ5ІКІ, -ая, -ае. 1. Які б ні быў; ніводны (ужываецца ў адмоўных сказах). 2. У спалучэнні з часціцай «не» ўжываецца для адмаўлення якасці, уласцівасці ў значэнні: зусім не.

НО'ЗДРА, -ы; нбздраў. Адна з парных знадворных адтулін носа.

НОРАВЫ, -аў. Звычаі, уклад жыцця, звычка.

Н<УРАЎ, -раву. Характар, сукуіінасць псіхічных якасцей.

HÖTA, -ы. 1. Умоўны графічны знак для запісу гукаў музыкі. 2. Асобны гук пэўнай вышыні ў музыцы і спевах. 3. Тон, інтанацыя мовы, якія выражаюць якое-н. пачуццё.

НУДА, -ы. 1. Непрыемны душэўны стан, выкліканы немагчымасцю здзейсніць свае надзеі, жаданні; сум, туга; непрыемны душэўнн стан, выкліканы бяздзейнасцю або адсутнасцю заняткаў, цікавасці да чаго-н. 2. Паныласць, маркота.

НУДЗЁЦЬ, -дзёю, -дзёеш, -дзёе. Нудзіцца.

НУДЗГЦЦА, нуджўся, нўдзішся, нўдзіцца. Адчуваць нуду, быць у стане нуды (у 1 знач.).

НУДЛІВА. Пра тужлівае пачуццё, якое адчувае хто-н.

НУДЛІВЫ, -ая, -ае. 1. Поўны нуды, тужлівага настрою. 2. Які наганяе нуду, сум.

НЎДНА. Пра пачуццё нуды, якое адчувае хто-н.

НУДНАВАТЫ, -ая, -ае. Трохі нудны.

НЎДНЫ, -ая, -ае. 1. Невясёлы, маркотны. 2. Які наганяе нуду; выклікае тужлівы настрой.

НУДОТА, -ы. 1. Тое, што і н уд а. 2. Пра млосны стан.

НУТРАНЫ, -йя, -öe. Які выражае душэўныя перажыванні.

НУТРО’, -ä. Унутраная сутнасць каго-н.; пра ўнутраны псіхічны свет, душу.

НЫЦІК, -а. Чалавек, які ўвесь час ные, на што-н. скардзіцца.

НЫЦЦЁ, -й. Цягучы, тупы боль.

НЫЦЬ, ныю, ныеш, ные. 1. (/ і 2 ас. не ўжыв.). Балець (пра адчуванне тупога, цягучага болю). 2. Надакучліва скардзіцца на што-н.

НЫЮЧЫ, -ая, -ае. Цягучы, тупы (пра боль).

Н^НДЗА, -ы. 1. Галеча, беднасць. 2. Той (тая), хто ўвесь час ные, скардзіцца. 3. Тое, што і н у д a ( у 1 знач.).

НЭНДЗНЫ, -ая, -ае. 1. Дрэнны, мізэрны. 2. Поўны нэндзы (у 3 знач.), нудны.

НЮА'НС, -у. Адценне, тонкае адрозненне ў чым-н.; ледзь прыкметны пераход.

НЮАНСАВА’ЦЬ, -сўю, -сўеш, -сўе. Адцяняць, захоўваць ледзь улоўныя пераходы, нюансы чаго-н.

НЮНІЦЬ, -ню, -ніш, -ніць. Надакучліва плакаць, ныць.

НЯБАЧАНЫ, -ая, -ае. Выключны, незвычайны (па сіле праяўлення); такі, які не сустракаўся раней, якога не даводзілася бачыць; таямнічы, дзіўны.

НЯБА'ЧНАСЦЬ, -і. Уласцівасць і стан нябачнага.

НЯБА’ЧНЫ, -ая, -ае. Недаступны для зроку; скрыты, непрыкметны.

НЯБЛА'ГА. Нядрэнна.

НЯБО'ГА, -і. 1. Дачка брата або сястры; пляменніца. 2. Ласкавы або спачувальны зварот да малодшай па гадах. 3. Тая (той), хто выклікае спагаду і жаль; бядак, сірата.

НЯБОСЬ. Ужываецца для ўзмацнення зместу выказвання ў значэнні: напэўна, відаць; ужо ж вядома.

НЯБРЫДКІ, -ая, -ае. Які мае даволі прывабны знешні выгляд.

НЯВЁДАННЕ, -я. Адсутнасць звестак, ведаў аб чым-н.

НЯВЁР’Е, -я. Адсутнасць веры ў што-н.; няўпэўненасць у чым-н.

НЯВЁРНЫ, -ая, -ае. 1. Які парушае

вернасць каму-, чаму-н.; здрадлівы. 2. Недакладны ва ўспрыманні.

НЯВЁСЕЛА. Пра пачуццё суму, журбы, якое перажывае хто-н.

НЯВЁСТА, -ы. Дзяўчына, якая выходзіць замуж; дзяўчына, якая мае жаніха; будучая жонка; пра дзяўчыну, якая дасягнула шлюбнага ўзросту.

НЯВЁСТКА, -і. Жонка сына.

НЯВЁТЛІВЫ, -ая, -ае. 1. Які не выяўляе ветлівасці да іншых; непрыветлівы; пазбаўлены ветлівасці. 2. Які парушае прынятыя правілы прыстойнасці; нетактоўны.

НЯВЁЧЫЦЦА, -чуся, -чышся, -чыцца. Станавіцца калекай; калечыцца.

НЯВЁЧЫЦЬ, -чу, -чыш, -чыць. Наносячы фізічныя пашкоджанні, калечыць каго-н.; рабіць дрэнны ўплыў на каго-н.; псаваць.

НЯВ/ДНЫ, -ая, -ае. Непрыкметны, несамавіты.

НЯВ(ННІЦА, -ы. Цнатлівая дзяўчына.

няв/нны, -ая, -ае. 1. Маральна чысты, бязгрэшны. 2. Наіўны, прастадушны. 3. Бяскрыўдны, бясшкодны. 4. Цнатлівы. 5. Тое, што і невінаваты.

НЯВОЛІЦЬ, -лю, -ліш, -ліць. 1. Прымушаць рабіць што-н. супраць жадання, волі. 2. Пазбаўляць волі; трымаць у няволі.

НЯВЫКАЗАНЫ, -ая, -ае. He выражаны ў словах; не выяўлены якім-н. чынам.

НЯВЫКРУТКА, -і. Цяжкае або бязвыхаднае становішча.

НЯВЫПЛАКАНЫ, -ая, -ае. Які не праліўся слязамі, не аблегчаны плачам.

НЯВЫХАВАНЫ, -ая, -ае. Які не атрымаў належнага выхавання; грубы.

НЯГЁГЛЫ, -ая, -ае. 1. Кволы, слабы; няўдалы. 2. Непрыгожы з выгляду, нязграбны; няўклюдны. 3. Няўмелы, ні да чаго не здатны.

НЯГЛЁДЗЯЧЫ. У спалучэнні: нягледзячы на... He прымаючы пад увагу чаго-н., насуперак чаму-н.

НЯГОДНІК, -а. Чалавек ганебных, несумленных паводзін; нізкі чалавек.

НЯГОДНЫ, -ая, -ае. Нізкі ў маральных адносінах; паганы, нядобры.

НЯГО’ЖЫ, -ая, -ае. Непрыдатны, нягодны; дрэнны, паганы.

НЯГОЛЕНЫ, -ая, -ае. Які не пагаліўся; які даўно не галілі.

НЯГРЭБЛІВЫ, -ая, -ае. Які не вызначаецца грэблівасцю.

НЯГЎЧНЫ, -ая, -ае. 1. Ціхі, слаба чутны. 2. Які не мае належнага гучання; невыразны.

НЯДА'ЎНА. He так даўно.

НЯДА'ЎНІ, -яя, -яе. 1. Які адбыўся ў недалёкім мінулым, незадоўга да сучаснага моманту; які існуе мала часу, узнік, з’явіўся нядаўна. 2. Які быў кім-н. незадоўга да сучаснага моманту.

НЯДБАЙЛА, -ы і НЯДБА'ЙНІК, -а. Той, хто абыякава, нядбайна адносіцца да сваіх абавязкаў, да справы; лянівы.

НЯДЗЁЙСНЫ, -ая, -ае. Такі, якому не ўласціва дзейснасць.

НЯДЗЁЮЧЫ, -ая, -ае. Які не дзейнічае, перастаў дзейнічаць.

НЯДО’БРА. 1. Дрэнна; не ўсё ў парадку; не па душы. 2. Пра цяжкі фізічны або душэўны стан.

НЯДОБРАЗЫЧЛІВЕЦ, -лі'ўца. Чалавек, які нядобразычліва настроены ў адносінах да каго-, чаго-н.

НЯДОБРАЗЫЧЛ/ВЫ, -ая, -ае. Які не зычыць дабра каму-н., непрыязна настроены ў адносінах да каго-, чаго-н.; які выражае непрыязнасць да каго-, чаго-н.

НЯДОЛЯ, -і. Нешчаслівая, цяжкая доля; цяжкі лёс, гора.

НЯДО’ЎГА. На працягу невялікага адрэзку часу, не вельмі доўга.

НЯДО'ЎГІ, -ая, -ае. 1. Кароткачасовы. 2. Даволі кароткі.

НЯДРЭННЫ, -ая, -ае. Даволі добры. НЯДЎЖАСЦЬ, -і. Недамаганне.

НЯДўжаць, -аю, -аеш, -ае. Недамагаць, хварэць.

НЯДЎЖЫ, -ая, -ае. Слабы фізічна; хваравіты.

НЯЁМКІ, -ая, -ае. 1. Такі, у якім нязручна быць. 2. Непрыстойны, недарэчны.

НЯЗБЫТНЫ, -ая, -ае. 1. Такі, што не можа збыцца; нездзяйсняльны. 2. Такі, якога нельга або цяжка пазбыцца.

НЯЗВЁДАНЫ, -ая, -ае. Які не да-

вялося перажыць, зведаць; незнаёмы.

НЯЗВЫКЛЫ, -ая, -ае. 1. Які не ўвайшоў у звычку, не стаў звычкай; непрывычны, незнаёмы. 2. Які не звыкся з чым-н., не набыў звычкі рабіць што-н.

НЯЗВЯЗНЫ, -ая, -ае. Які пазбаўлены паслядоўнасці, лагічнай сувязі.

НЯЗГ0ДА, -ы.   1. Адсутнасць

адзінства ў думках, поглядах; адмоўны адказ на што-н.; адмаўленне. 2. Разлад, сварка.

НЯЗГРАБНЫ, -ая, -ае. 1. Які мае несуразмерную, непрапарцыянальную фігуру, посгаць, форму; няскладны, нястройны. 2. Няспрытны, непаваротлівы.

НЯЗГРЭБА, -ы. Няспрытны, няўмелы, нязграбны чалавек.

НЯЗДАТНАСЦЬ, -і. Адсутнасць здольнасці, умення што-н. рабіць.

НЯЗДА'ТНЫ, -ая, -ае. 1. Які не мае здатнасці да чаго-н.; няздольны. 2. Які не падыходзіць для чаго-н.; непрыгодны.

НЯЗДЗЁЙСНЕНЫ, -ая, -ае. Які не быў здзейснены, не быў ажыццёўлены.

НЯЗДОЛЬНЫ, -ая, -ае. 1. Які не мае здольнасцей, таленту. 2.Які не ўмее рабіць чаго-н., не мае якасцей, уласцівасцей, патрэбных для чаго-н.

НЯЗЛАДЖАНАСЦЬ, -і. Адсутнасць гармоніі, зладжанасці, суладнасці.

НЯЗЛА'ДЖАНЫ, -ая, -ае. Пазбаўлены гдрмоніі, несуладны.

НЯЗЛО'МНЫ, -ая, -ае. 1. Якога нельга перамагчы, знішчыць. 2. Стойкі, цвёрды ў перакананнях, намерах і пад.

НЯЗЛО’СНЫ, -ая, -ае. He схільны да злосці, добры; які не выражае злосці.

НЯЗМЁНЛІВЫ, -ая, -ае. Які не мяняецца, не ^іожа змяніцца; пастаянны.

НЯЗМЁННА. Заўсёды, пастаянна.

НЯЗМЁРНЫ, -ая, -ае. 1. Які не паддаецца вымярэнню; неабдымны. 2. Незвычайна глыбокі, моцны (пра пачуцці).

НЯЗМО'ЎЧНЫ, -ая, -ае. Тое. што і несціханы (у 1 знач.).

НЯЗНАНЫ, -ая, -ае. 1. He бачаны раней, невядомы. 2. Такі, якога не давялося перажыць, зведаць/нязведаны.

НЯЗНА’ЧНЫ, -ая, -ае. 1. Невялікі па колькасці, велічыні, сіле і пад. 2. Які не мае істотнага значэння; малаважны; які не прыносіць вялікіх цяжкасцей.

НЯЗРЎЧНА. Без дастатковай зручнасці для чаго-н.

НЯЗРЎЧНЫ, -ая, -ае. 1. Пазбаўлены зручнасці ў карыстанні; дрэнна прыстасаваны для чаго-н. 2. Які не садзейнічае поспеху, непрыдатны для дасягнення жаданых вынікаў.

НЯЙНА'КШ і НЯЙНАЧАЙ. 1. Напэўна, іменна. 2. Хутчэй за ўсё, відавочна.

НЯКЁМЛІВЫ, -ая, -ае. Які слаба кеміць; нездагадлівы.

НЯКЁПСКІ, -ая, -ае. Даволі добры, нядрэнны.

НЯК/ДКІ, -ая, -ае. Які не кідаецца ў вочы; няяркі.

НЯЛА'ДНЫ, -ая, -ае. Дрэнны, нядобры.

НЯЛА’СКА, -і. Непрыхільнасць, нядобразычлівасць да каго-н.

НЯЛАСКАВЫ і НЕЛАСКА’ВЫ, -ая, -ае. 1. Які не праяўляе ласкавасці ў абыходжанні з кім-н.; суровы; які выяўляе суровасць, адсутнасць ласкавасці. 2. Няветлівы, недалікатны ў адносінах да каго-н.

НЯЛЁГКА. Пра цяжкі маральны стан, у якім хто-н. знаходзіцца.

НЯЛЁГКІ, -ая, -ае. 1. Значны па вазе, даволі цяжкі; які патрабуе шмат энергіі, сіл. 2. Такі, якога можна дасягнуць шляхам вялікіх намаганняў, з вялікай цяжкасцю; які звязаны з цяжкасцямі.

НЯЛ/ШНІ, -яя, -яе. Патрэбны, небескарысны.

НЯЛО’ЎКІ, -ая, -ае. 1. Няспрытны, непаваротлівы. 2. Непрыемны, цяжкі; няёмкі.

НЯЛ10БЫ, -ая, -ае. 1. Такі, якога не любяць, да якога адносяцца непрыхільна; які не адпавядае чыім-н. схільнасцям, густам. 2. у знач. наз. нялюбы, -ага. Нямілы.

НЯЛЙЭДСКІ, -ая, -ае. 1. He ўласцівы чалавеку, не характэрны для чалавека; не такі, якім павінен быць; дзіўны. 2. Які перавышае чалавечыя сілы, магчымасці; моцны па ступені праяўлення. 3. Антыгуманны, бесчалавечны; ганебны. 4. Дрэнны, кепскі.

НЯМАЛА. Даволі многа.

НЯМЁЦЬ, -ёю, -ёеш, -ёе. 1. Станавіцца нямым, траціць здольнасць гаварыць; змаўкаць, застываць у маўчанні. 2. Траціць адчувальнасць (ад холаду, стомы і пад.); рабіцца нерухомым, сціхаць.

НЯМ/ЛАСЦЬ, -і. Непрыязнасць, непрыхільныя адносіны да каго-н.

НЯМГЛЫ, -ая, -ае. 1. Які не прыносіць радасці; абрыдлы. 2. у зішч. наз. нямі'лы, -ага. Чалавек, які не выклікае сімпатыі.

НЯМКО', -ä. Пазбаўлены здольнасці гаварыць.

НЯМНО'ГА. Мала, не вельмі многа.

НЯМНОГАЕ, -ага. Нязначная частка чаго-н.

НЯМНОТіЯ, -іх. Якія складаюць невялікую частку каго-, чаго-н.; асобныя, некаторыя; пра невялікую колькасць людзей.

НЯМОГЛАСЦЬ, -і. Слабасць, хваравітасць.

НЯМОГЛЫ, -ая, -ае. Слабы, хваравіты; уласцівы такому чалавеку.

НЯМОЖАЦЦА. Нездаровіцца.

НЯМО'ЖНА. 1. He дазваляецца, забаронена. 2. Немагчыма, няма магчымасці; нельга.

НЯМО’ЎЧНЫ, -ая, -ае. Тое, што і н е с ц і х а н ы (у 1 знач.).

НЯНАВІСЦЬ, -і. Пачуццё моцнай варожасці, непрыязнасці.

НЙНЬЧЫЦЦА, -чуся, -чышся, -чыцца. Празмерна клапаціцца аб кім-, чым-н.; аддаваць шмат увагі каму-, чаму-н.; вазіцца; гуляць, забаўляцца.

НЯПО'ЎНАСЦЮ. He ў поўным аб’ёме; не ва ўсіх адносінах, не зусім.

НЯПО'ЎНЫ, -ая, -ае. 1. Які праяўляецца не ў поўнай меры. 2. Які не дасягнуў пэўнай нормы, мяжы, неабходных памераў; не ўвесь; які не з’яўляецца вычарпальным; не закончаны, не завершаны да канца.

НЯПРАВІЛЬНЫ, -ая, -ае. 1. Які не адпавядае якім-н. правілам, нормам. 2. Які не адпавядае ісціне; няверны, памылковы. 3. He такі, як трэба; несправядлівы.

НЯПРАЎДА, -ы. 1. Тое, што знаходзіцца ў супярэчнасці з праўдай; хлусня, мана. 2. Ашуканства; падман.

НЯПРО’ШАНЫ, -ая, -ае. Які з’явіўся

без запрашэння; нечаканы, нежаданы.

НЯПЭ’ЎНЫ, -ая, -ае. 1. He зусім выразны, няясны; пра пачуцці, уяўленні, адчуванні і пад. 2. Дакладна не ўстаноўлены. 3. Пазбаўлены цвёрдасці, упэўненасці, нерашучы. 4. Такі, у якім нельга быць поўнасцю ўпэўненым; ненадзейны.

НЯРА'ДАСНЫ, -ая, -ае. Пазбаўлены радасці, весялосці; сумны, журботны; які выклікае, прыносіць смутак, журбу.

НЯРА'НА. Позна.

НЯСВОЕЧАСОВА, -ая, -ае. Які адбываецца або адбыўся не ў свой час, не тады, калі трэба; які быў зроблены або адбыўся ў неадпаведны момант, недарэчы.

НЯСГЛЕЦЬ, -ею, -ееш, -ее. Страчваць сілы, станавіцца слабым, бяссільным.

НЯСІЛІЦЬ, -лю, -ліш, -ліць. Пазбаўляць сілы, рабіць бяссільным.

НЯСКЛА'ДНЫ, -ая, -ае. 1. Які не вызначаецца складнасцю, зграбнасцю. 2. Пазбаўлены лагічнай паслядоўнасці, сувязі; нязладжаны, нястройны (пра гукі, спеў, гаворку і пад.).

НЯСКО'РАНЫ і НЕСКАРОНЫ, -ая, -ае. Які не скарыўся сіле, уладзе каго-, чаго-н.

НЯСЛА'ВА, -ы. Благая слава, ганьба.

НЯСЛАВІЦЬ, -сл4ўлю, -слйвіш, -слйвіць. Сваімі паводзінамі, учынкамі ўзводзіць няславу на каго-н.; ганьбіць; абражаць пры людзях чый-н. гонар; распаўсюджваць плёткі, якія ганьбяць каго-, што-н.

НЯСЛА’ЎНЫ, -ая, -ае. Які варты асуджэння; ганебны.

НЯСЛЎШНЫ, -ая, -ае. Які не мае дастатковых падстаў; неабгрунтаваны.

НЯСМА'ЧНА. Без апетыту; непрыемна, не па душы.

НЯСМАЧНЫ, -ая, -ае. Які не мае прыемнага смаку.

НЯСМЁЛЫ, -ая, -ае. Які не вызначаецца смеласцю; сарамлівы; які выражае адсутнасць смеласці.

НЯСПЁШНЫ, -ая, -ае. Які робіць што-н. без спеху (пра чалавека); які адбываецца без спеху; павольны, спакойны; які не патрабуе спешнага выканання.

НЯСПО'РНЫ, -ая, -ае. Які не ладзіцца.

НЯСПРАЎДЖАНЫ, -ая, -ае. Які не спраўдзіўся, не збыўся.

НЯСПРЫТНЫ, -ая, -ае. Які не мае спрыту ў рухах; непаваротлівы, нялоўкі.

НЯСТА’ЛЫ, -ая, -ае. 1. Які не дасягнуў сталасці, поўнага развіцця. 2. Несур’ёзны, легкадумны. 3. Няўстойлівы ў сваіх поглядах, схільнасцях, зменлівы, непастаянны.

НЯСТРЫМАНАСЦЬ, -і. Няздольнасць або няўменне стрымлівацца.

НЯСТРЫМАНЫ і НЕСТРЫМАНЫ, -ая, -ае. 1. Які не можа валодаць сабой, стрымлівацца. 2. Якога немагчыма стрымаць.

НЯСТРЬІМНЫ, -ая, -ае. 1. Якога немагчыма стрымаць, утрымаць. 2. Такі, якога цяжка ўтаймаваць; які з цяжкасцю стрымліваецца. 3. Такі, што цяжка вытрымаць; нясцерпны, невыносны.

НЯСЦЁРПНА. Цяжка, немагчыма сцярпець, вынесці; невыносна.

НЯСЦЁРПНЫ, -ая, -ае. Такі, які цяжка, нельга цярпець; невыносны; нязносны, назойлівы; надакучлівы.

нясц/плы, -ая, -ае. Які не вызначаецца сціпласцю; які выражае адсутнасць сціпласці.

НЯЎВА'ГА, -і. 1. Адсутнасць або недахоп увагі; рассеянасць. 2. Непавага.

НЯЎВА'ЖЛІВЫ, -ая, -ае. 1. Рассеяны. 2. Які не выказвае ўвагі да каго-, чаго-н.

НЯЎВЙЗКА, -і. Адсутнасць узгодненасці; непаразуменне.

НЯЎДА'ЛІЦА, -ы. Такі, якому нічога не ўдаецца; няўмелы, няўклюдны чалавек.

НЯЎДА’ЛЫ, -ая, -ае. 1. Які канчаецца няўдачай; непаспяховы. 2. Няўмелы. 3. Дрэнны; нікуды не варты.

НЯЎДАЧА, -ы. Адсутнасць удачы, поспеху.

НЯЎДА’ЧЛІВЫ, -ая, -ае. Такі, якому не шанцуе, у якога ва ўсім няўдача.

НЯЎДА’ЧНІК, -а. Няўдачлівы чалавек.

НЯЎДЗЙЧНЫ, -ая, -ае. Які не праяўляе ўдзячнасці за зробленыя паслугі.

НЯЎЖЫЎЧЫВЫ, -ая, -ае. Які дрэнна ўжываецца з іншымі людзьмі; які ўласцівы такому чалавеку.

НЯЎЗНАК. 1. Непрыкметна. 2. Хоць бы што, неўзаметку. 3. Выпадкова, ненаўмысна.

НЯЎКЛІ0ДА, -ы. Той (тая), хто мае нязграбную паставу, пазбаўлены зграбнасці, спрыту ў рухах.

НЯЎКЛЛДНАСЦЬ, -і. Непаваротлівасць.

НЯЎКЛЮДНЫ, -ая, -ае. Пазбаўлены зграбнасці, лоўкасці ў рухах; непаваротлівы.

НЯЎЛ0ЎНЫ, -ая, -ае. 1. Якога цяжка застаць дзе-н. 2. Ледзь прыкметны; няясны.

НЯЎМЁКА, -і. Няўмелы, няздатны да працы чалавек.

НЯЎМЁЛЫ,,-ая, -ае. 1. Які дрэнна, без умення выконвае сваю працу; які выяўляе няўменне рабіць што-н., карыстацца чым-н. 2. Які робіцца без належнага ўмення.

НЯЎМЁЛЬСТВА, -а і НЯЎМЁННЕ, -я. Недахоп навыкаў у чым-н.

НЯЎМЁРУ. Больш, чым трэба, чым патрабуе мера; занадта.

НЯЎМОЛЬНЫ, -ая, -ае. 1. Такі, якога немагчыма ўпрасіць; непахісны; які выяўляе, выказвае непахіснасць, цвёрдасць. 2. Няўхільны, немінучы; бязлітасны.

НЯЎПРА’ЎКА, -1. Немагчымасць выканаць, зрабіць усё, што патрэбна; непаладкі ў чым-н.

НЯЎПЭЎНЕНЫ, -ая, -ае. 1. Які сумняваецца ў правільнасці чаго-н., пазбаўлены веры, упэўненасці. 2. Які выказвае нерашучасць, адсутнасць цвёрдасці.

НЯЎР0КАМ. Ненаўмысна; выпадкова.

НЯЎРОЧНЫ, -ая, -ае. Які робіцца, адбываецца не ў вызначаны або не абумоўлены раней час.

НЯЎРЫМСЛІВАСЦЬ, -і. Непаседлівасць, несупакоенасць.

НЯЎРЫМСЛІВЫ, -ая, -ае. 1. Які не можа суняцца, супакоіцца; непаседа. 2. Які не сціхае, не спыняе працяглы час сваёй дзейнасці; нецярплівы.

НЯЎСТО'ЙЛІВЫ, -ая, -ае. 1. Які часта мяняецца, непастаянны. 2. Які лёгка паддаецца якім-н. уплывам, нястойкі ў сваіх поглядах, перакананнях.

НЯЎСТЎПЧЫВЫ, -ая, -ае. He схільны да ўступак; незгаворлівы.

НЯЎТОЛЬНЫ, -ая, -ае. Такі, што нельга здаволіць, наталіць; пра пачуцці, перажыванні і пад.

НЯЎТЎЛЬНА. 1. Пра адсутнасць утульнасці дзе-н. 2. Пра непрыемнае, тужлівае пачуццё.

НЯЎХ/ЛЬНЫ, -ая, -ае. 1. Які не мае адхіленняў ад чаго-н.; пастаянны; нязменны. 2. Які непазбежна вынікае з абставін; немінучы.

НЯЎЦЁШНЫ, -ая, -ае. 1. Такі, што немагчыма суцешыць, супакоіць. 2. Вельмі моцны па сіле праяўлення (пра слёзы, гора і пад.). 3. Які не прыносіць суцяшэння; несуцяшальны.

НЯЎЦЙМНЫ, -ая, -ае. 1. Такі, што цяжка зразумець, усвядоміць; незразумелы; які выклікае недаўменне; загадкавы. 2. Які выяўляе неразуменне чаго-н. або адсутнасць думак аб чым-н.

НЯЎЧА’СНЫ, -ая, -ае. 1. Які наступіў вельмі рана; заўчасны. 2. Які адбываецца ў непадьіходзячы момант.

НЯХЁГРЫ, -ая, -ае. 1. Прастадушны. 2. Просты, нескладаны, немудрагелісты.

НЯЦйМЛІВЫ, -ая, -ае. Нездагадлівы.

НЯЧЛЕНАРАЗДЗЁЛЬНЫ, -ая, -ае. Невыразны.

НЯЧЎЛЫ, -ая, -ае. 1. Пазбаўлены чуласці, спагадлівасці; які выяўляе адсутнасць чуласці, спагадлівасці. 2. Які не рэагуе на што-н.; раўнадушны.

НЯЧЎТНЫ, -ая, -ае. Такі, што не робіць шуму; якога зусім не чуваць; вельмі ціхі.

НЯЧЫСТЫ, -ая, -ае. 1. Неахайны, брудны. 2. Невыразны, не зусім дакладны, правільны (пра гукі, выказванне AyMax). 3. Які не вызначаецца сумленнасцю, здольны да машэнства.

НЯШКОДНЫ, -ая, -ае. Які не здатны зрабіць каму-н. шкоды.

НЯШЧАДНЫ, -ая, -ае. Бязлітасны; вельмі моцны па сіле праяўлення.

НЯШЧА'СНЫ, -ая, -ае. Які церпіць

гора, бяду, перажывае няшчасце. НЯШЧА'СЦЕ, -я. 1. Бяда, гора. 2.

Няўдача, адсутнасць поспеху.

НЯШЧЫРЫ, -ая, -ае. Які тоіць ад

іншых свае сапраўдныя пачуцці, думкі; фальшывы, крывадушны.

няЯсны, -ая, -ае. 1. Які ледзь чуваць. 2. Невыразны; не зусім зразумелы.

ОГО’. 1. Вокліч, які выказвае здзіўленне, захапленне. 2. Ужываецца пры выказванні пярэчання.

О-ГО-ГО’. 1. Тое самае, што і о г о (у 1 знач.). 2. Вокліч, якім пераклікаюцца, каб знайсці або не згубіць адзін аднаго ў лесе.

0ДА, -ы. Жанр лірычнай паэзіі. Верш, напісаны ў гонар якой-н. асобы ці гістарычнай падзеі ва ўрачыстым стылі. Узнікла ў Старажытнай Грэцыі, дзе О. называлі лірычныя песні, што выкон-

валіся хорам падчас танцаў.

ОДУМ, -у. Стан разважання, засяроджанасці, паглыблення ў сябе, у свае думкі.

0РГІЯ, -і. 1. У старажытных народаў — рэлігійныя абрады, звязаныя з культам багоў віна і вінаробства (Дыяніса і Арфея — у Грэцыі, Вакха — у Рыме). 2. Разгульнае, разбэшчанае баляванне.

ОТРАК, -а. Член малодшай дружьь ны князя ў Старажытнай Русі.

ПААПЛАДЗ/РАВАЦЬ, -рую, -руеш, -руе. Алладзіраваць некаторы час.

ПААСОБКУ. I. Па адным, не разам. 2. Асобна, разлучыўшыся.

ПАБАДЗЙЦЦА, -яюся, -яешся, -яецца. 1. Пацягацца, павалачыцца; павандраваць. 2. Пахадзіць, пагуляць без пэўнай мэты.

ПАБАЖЫЦЦА, -бажўся, -ббжышся, -ббжыцца. Паклясціся імем Бога, каб пацвердзіць свае словы.

ПАБАЙЧЭЦЬ, -чЗю, -чэеш, -ч$е. Стаць больш бойкім.

ПАБАЛБАТАЦЬ, -бачў, -ббчаш, -ббча. Балбатаць некаторы час.

ПАБАЛЯВА’ЦЬ, -люю, -люеш, -люе. Баляваць некаторы час.

ПАБАРУКАЦЦА, -4юся, -4ешся, -4ецца. Падужацца, пабароцца з кім-н.; пазмагацца з кім-, чым-н.

ПАБА’ЧЫЦЦА, -чуся, -чышся,

-чыцца. Убачыцца, сустрэцца з кім-н. асабіста.

ПАБЕДАВАЦЬ, -бядўю, -бядўеш, -бядўе. Выказаць свае скаргі, нараканні.

ПАБЕРАГЧЫСЯ, -берагўся, -беражэшся, -беражбцца; -беражбмся, -беражацёся. Аднесціся з увагай, асцярожнасцю да сябе.

ПАБЛАЖКА, -і. Нястрогія, паблажлівыя адносіны да каго-н.

ПАБЛАЖЛІВЫ, -ая, -ае. 1. Нястрогі, непатрабавальны. 2. Мяккі, велікадушны.

ПАБЛАЖЗЛЫ, -ая, -ае. Схуднелы; непрывабны.

ПАБЛГЗУ. Непадалёку, блізка.

ПАВАБНЫ, -ая, -ае. Які вабіць да сябе, прывабны, прыемны.

ПАВАГА, -і. Пачуццё пачцівасці да каго-, чаго-н., выкліканае прызнаннем высокіх якасцей, заслуг, важнасці і пад.

ПАВАГА’ЦЦА, -йюся, -йешся, -йецца. 1. Вагацца некаторы час. 2. Пабыць у нерашучасці на працягу нейкага часу.

ПАВАЖА’НЫ, -ая, -ае. Які выклікае пачуццё павагі, да якога адчуваюць павагу; ужываецца ў якасці эпітэта ў ветлівым звароце; у знач. наз. паважаны, -ага, паважаная, -ай ужываецца як зваротак з выражэннем фамільярнасці, пагарды, іроніі.

ПАВАЖА'ЦЬ, -йю, -äeut, -äe. 1. Адчуваць павагу, адносіцца з павагай да каго-, чаго-н. 2. Любіць, цаніць што-н.

ПАВАЖДА'ЦЦА, -йюся, -йешся, -йецца. Важдацца некаторы час.

ПАВАЖНІЧАЦЬ, -аю, -аеш-, -ае. Важнічаць некаторы час.

ПАВАЖНЫ, -ая, -ае. 1. Важны, поўны годнасці, самавітасці; вельмі важны; уплывовы. 2. Спакойны, няспешны, павольны. 3. Старэчы (пра ўзрост).

ПАВАЛАВОДЗІЦЬ, -джу, -дзіш, -дзіць. Валаводзіць некаторы час.

ПАВАЛТЎЗІЦЦА, -тўжуся, тў зішся, -тўзіцца. Валтузіцца на працягу нейкага часу.

ПАВАЛТЎЗІЦЬ, -тўжу, -тўзіш, -тўзіць. Валтузіць на працягу нейкага часу.

ПАВАЛЭ’НДАЦЦА, -аюся, -аешся, -аецца. Валэндацца некаторы час.

ПАВАРОТНЫ КРУГ. Частка сцэнічнай пляцоўкі, якая прыводзіцца ў рух механізмамі, што знаходзяцца пад сцэнай. П. к. дазваляе рабіць хуткія змены карцін на сцэне, ствараць рэальнае адчуванне бесперапыннасці сцэнічнага дзеяння. Рух П. к. можа непасрэдна ўплываць на змену тэмпу і рытму спектакля. П. к. вынайдзены ў Японіі; у 1758 г. стацыянарным П. к. быў абсталяваны тэатр Кабукі. У Еўропе П. к. упершыню быў выкарыстаны ў 1896 г. інжынерам К. Лаўтэншлегерам і рэжысёрам Э. Посартам для пастаноўкі оперы «Дон Жуан» у «Рэзідэнц-тэатры» (Мюнхен). Адкрыццё глыбокай перспектывы на П. к. належыць К. С. Станіслаўскаму і М. Рэйнхарду. П. к. бываюць накладныя і стацыянарныя.

ПАВАРУШЫЦЦА, -рушўся, -рўшышся, -рўшыцца. 1. Зрабіць некалькі

рухаў. 2. Заняцца чым-н., праявіць актыўнасць у чым-н.

ПАВЁК. На доўгія гады, назаўсёды.

ПАВЁКА, -а. Рухомая складка скуры, якая прыкрывае вока.           •

ПАВЕСЯЛЁЛЫ, -ая, -ае. Які стаў, зрабіўся больш вясёлым, весялейшым.

ПАВЕСЯЛ(ЦЬ, -весялю, -вясёліш, -вяселіць. Крыху забавіць, пацешыць каго-н.

ПАВІНІЦЦА, -нюся, -нішся, -ні’цца. Прызнацца, пакаяцца ў сваёй віне.

ПАВІННАСЦЬ, -і. Абавязак, тое, што абавязкова трэба зрабіць, выканаць.

ПАВІТАЦЦА, -йюся, -йешся, -äeuца. Павітаць адзін аднаго пры сустрэчы; паздароўкацца.

ПАВІТАЦЬ, -йю, -йеш, -äe. Звярнуцца да каго-, чаго-н. з прывітаннем.

ПАВОДДАЛЬ. На некаторай адлегласці ад каго-, чаго-н.

ПАВО'ДЗІНЫ, -дзін. Спосаб жыцця; сукупнасць дзеянняў; манера тры.маць сябе, рабіць што-н.; характар учынкаў.

ПАВОДЛЕ. Спалучэнне з прыназоўнікам «паводле» выражае аб’ектыўныя адносіны і абазначае: у адпаведнасці з чым-н., згодна з якімі-н. прыметамі.

ПАВОЛІ. 1. Няспешна; марудна. 2. Асцярожна, з перасцярогай. 3. Паступова, не адразу.

ПАВОЛЬНЫ, -ая, -ае. Няспешны, марудны; спакойны; размераны.

ПАВУЧАННЕ, -я. 1. Парада, настаўленне. 2. Пропаведзь, прамёва, якія ўтрымліваюць павучальныя парады.

ПАГАЛЁКАЦЬ, -аю, -аеш, -ае. Пакрычаць, пагукаць.

ПАГАЛО’СКА, -і. 1. Чуткі, размовы, якія перадаюцца. 2. Моцныя гукі, якія выклікаюць адгалосак; рэха.

ПАГАМАНГЦЬ, -маню, -мбніш, -мбніць. Пагаварыць з кім-н. пэўны час.

ПАГАРАЧЫЦЦА, -чўся, -чышся, -чыцца. 1. Выказаць залішнюю раздражнёнасць, нервовасць, гарачнасць. 2. Праявіць паспешлівасць.

ПАГА'РДА, -ы. Ганарлівыя адносіны да каго-, чаго-н.; поўная адсутнасць павагі да каго-, чаго-н.; здзек.

ПАГАРДЖА'НЫ, -ая, -ае. Той, да каго адносяцца з пагардай, кім пагарджаюць.

ПАГАРЛАНІЦЬ, -ню, -ніш, -ніць. Пакрычаць.

ПАГЛАДЖВАЦЬ, -аю, -аеш, -ае. Гладзіць злёгку або час ад часу.

ПАГЛУМЙНЦА, -гпумлюся, -глўмішся, -глўміцца. Паздзекавацца, панасміхацца.

ПАГРАЖАЦЬ, -йю, -йеш, -äe. Абяцаць зрабіць каму-н. зло, непрыемнасць, выяўляць варожыя намеры, грозячы або пужаючы чым-н.; рабіць пагражальныя жэсты рукамі, прадметамі і пад.

ПАГРАЗ/ЦЦА, -гражўся, -грбзішся, -грбзіцца. Выказаць пагрозу.

ПАГРАЗЙДЬ, -гражў, -грбзіш, -грбзіць. 1. Зрабіць пагражальны жэст. 2. Выказаць пагрозу.

ПАГЎТАРЫЦЬ, -ру, -рыш, -рыць. Правесці час у гутарцы; перагаварыць.

ПАДАБА’ЦЦА, -йюся, -йешся, -äeuца. 1. Выклікаць сімпатыю, добрыя пачуцці да сябе; выклікаць інтарэс у асоб іншага полу. 2. Быць прыемным, адказваць пэўным патрабаванням.

ПАДАБРЗЛЫ, -ая, -ае. Які стаў, зрабіўся добрым, дабрэйшым.

ПАДАЗРО’НАСЦЬ, -I. Падазроныя адносіны да каго-, чаго-н., недаверлівасць.

ПАДАКЛЯРАВА’ЦЬ, -рўю, -рўеш, -рўе. Паабяцаць што-н.

ПАДА'ННЕ, -я. Вуснае апавяданне, якое жыве ў народзе, у пэўнай мясцовасці і перадаецца з пакалення ў пакаленне.

ПАДАПЛЁКА, -і. Сапраўдная, але скрытая, не яўная прычына, падстава, сутнасць чаго-н.

ПАДА'ТЛІВЫ, -ая, -ае. Згаворлівы, уступчывы (пра чалавека); уласцівы такому чалавеку.

ПАДАХВО'ЦІЦЦА, -вбчуся, -вбцішся, -вбціцца. Добраахвотна ўзяць на сябе выкананне якой-н. справы, працы і пад.

ПАДАХВСЎЦІЦЬ, -вбчу, -вбціш. -вбціць. Выклікаць жаданне што-н зрабіць; разахвоціць.

ПАДБАДЗЁРЫЦЦА, -руся, -рышся, -рыцца. Стаць, зрабіцца больш бадзёрым, падбавіць бадзёрасці сабе.

ПАДБАДЗЁРЫЦЬ, -ру, -рыш, -рыць. Надаць, падбавіць каму-н.

упэўненасці, сілы, бадзёрасці; падняць настрой.

ПАДБУХТОРЫЦЬ, -ру, -рыш, -рыць. Падгаварыць каго-н. да якога-н. дзеяння; настроіць супроць каго-н.

ПАДВАРУШЫЦЬ, -рушў, -рўшыш, -рўшыць. Прымусіць рабіць што-н. лепш, хутчэй; ажывіць справу.

ПАДВЕСЯЛГЦЦА, -весялюся, -вясёлішся, -вясёліцца. Крыху развесяліцца, зрабіцца весялейшым.

ПАДВЕСЯЛ/ЦЬ, -весялю, -вясёліш, -вясёліць. Крыху развесяліць.

ПАДВ/ЦЦА, падаўюся, падаўёшся, падаўёцца; падаўёмся, падаўяцёся, падаўюцца; падвіуся, -вілйся, -вілбся. Злёгку, трошку завіцца; падправіць сабе завіўку.

ПАДВ/ЦЬ, падаўю, падаўёш, падаўё; падаўём, падаўяцё; падвіу, -вілй, -вілб; падві. Злёгку, трохі завіць; падправіць завіўку.

ПАДВОХ, -у. Дзеянне, якое мае сваёй мэтай падвесці або паставіць каго-н. у няёмкае, непрыемнае становішча.

ПАДВУЧЫЦЦА, -вучўся, -вўчышся, -вўчыцца. Павучыцца дадаткова; павялічыць свае веды, уменні; павысіць сваю кваліфікацыю.

ПАДВУЧЫЦЬ, -вучў, -вўчыш, -вўчыць. 1. Назучыць чаму-н. трохі; дапамагчы лепш засвоіць што-н.; вывучыць лепш. 2. Падбіць, падгаварыць на што-н. (часцей нядобрае).

ПАДГАДАЦЬ, -4ю, -йеш, -äe. Паспець або здолець зрабіць што-н. у зручны час, у найбольш спрыяльны момант.

ПАДГА’ДЗІЦЬ, -джу, -дзіш, -дзіць. 1. Нарабіць чаго-н. кепскага, гадкага каму-н., нашкодзіць. 2. Сапсаваць.

ПАДГАДЗТЦЬ, -гаджў, -гбдзіш, -гбдзіць. Угадзіць, дагадзіць каму-н.

ПАДГЛЯДАЦЬ, -аю, -äem, -äe. Употай выглядаць каго-, што-н.

ПАДГРЫМІРАВАЦЦА, -рўюся, -рўешся, -рўецца. Загрыміраваць сябе злёгку або дадаткова.

ПАДГРЫМІРАВА'ЦЬ, -рўю, -рўеш, -рўе. Загрыміраваць злёгку або дадаткова.

ПАДГУЛЙЦЬ, -йю, -йеш, -йе. Ал’янець пры выпіўцы.

ПАДДбБРЫЦЦА, -руся, -рышся,

-рыцца. Заваяваць да сябе прыхільнасць; падлашчыцца.

ПАД’ЁМНАЕ АБСТАЛЯВА'ННЕ с ц э н ы. Сукупнасць механізмаў, з дапамогай якіх адбываецца пад’ём і спуск дэкарацый, т. зв. адзення сцэны, асвятляльных прыбораў і інш.

ПАД’ЁМНА-АПУСКНА'Я ПЛЯЦО’ЎКА. Частка планшэта сцэны, якая падымаецца над ім на патрэбную вышыню і апускаецца пад сцэну ў трум.

ПАД’ЁМНА-АПУСКНАЯ СЦЭ'НА. Сцэна з пад’ёмна-апускным планшэтам.

ПАД’ЁМНА-АПУСКНЫ ПЛАН. Пад’ёмна-апускная пляцоўка, якая цалкам займае адзін з планаў сцэны.

ПАДЖАРТАВА'ЦЬ, -тўю, -тўеш, -тўе. Пасмяяцца з каго-, чаго-н., зрабіць каго-, што-н. прадметам сваіх жартаў.

ПАДЖГА'ЦЬ, -йю, -беш, -äe. Хутка пайсці, пабегчы, паімчацца.

ПАДЗАДбРЫЦЬ, -ру, -рыш, -рыць. Выклікаць запал, падбіць, падахвоціць на што-н.

ПАДЗЁЙНІЧАЦЬ, -аю, -аеш, -ае. Аказаць нейкае дзеянне, уздзеянне, уплыў.

ПАДЗЁЯ, -і. Здарэнне, выпадак; тое, што парушае звычайны парадак, нармальную плынь жыцця; выдатная, важная з’ява, здарэнне ў сюжэце п’есы, якое вызначае (змяняе) паводзіны дзейных асоб.

ПАДЗО'Р, -у. Першая падуга сцэны. П. таксама называюць дэкаратыўную тканіну, якая перакрывае верхнюю частку люстра сцэны.

ПАДЗЙКА, -і. Пачуццё ўдзячнасці за што-н. добрае; словы або іншы знак выражэння гэтага пачуцця.

ПАДКУЗЬМІЦЬ, -млю, -міш, -мі’ць. Паставіць у няёмкае становішча; падкусіць.

ПАДКЎСЛІВЫ, -ая, -ае. Які гаворыць з’едлівыя, непрыемныя словы.

ПАДЛАБЎНІЦЦА, -нюся, -нішся, -ніцца. Падлашчыцца, падлізацца.

ПАДЛАВГЦЬ, -лаўлю, -лбвіш, -лбвіць. 1. Падпільнаваўшы, злавіць. 2. Знянацку застаць. 3. Злавіць на чым-н. няўдала сказаным, напісаным.

ПАДЛАГОДЗІЦЦА, -джуся, -дзішся;

-дзіцца. Падлашчыцца да каго-н., дагаджаючы.

ПАДЛАГО'ДЗІЦЬ, -джу, -дзіш, -дзіці?. Зрабіць добрае каму-н., дагадзіць.

ПАДДАДЗІЦЦА, -лбджуся, -ладзішся, -лбдзіцца. Прыстасавацца, прыладзіцца да руху, дзеяння каго-, чаго-н.; жадаючы дагадзіць, прыстасавацца да чыіх-н. патрабаванняў, поглядаў і пад.

ПАДЛАШЧЫЦЦА, -чуся, -чышся, -чыцца. Ліслівасцю дабіцца прыхільнасці, ласкі і пад.

ПАДЛЁНЬВАЦЦА, -аюся, -аешся, -аецца. Крыху ленавацца.

ПАДЛ/ЗА, -ы. Той, хто падлізваецца да каго-н.

ПАДМАГЧЫ, -магў, -мбжаш, -мбжа. Трохі памагчы.

ПАДМА'Н, -у. 1. Мана, хлусня, ашуканства. 2. Памылковае, ілюзорнае ўяўленне; абман.

ПАДМА'НВАЦЦА, -аюся, -аешся, -аецца. Дражніцца, узбуджаючы чыю-н. цікаўнасць.

ПАДМАНЛІВЫ, -ая, -ае. Які тоіць у сабе падман, служыць асновай для няправільнага меркавання; падманны.

ПАДМАННЫ, -ая, -ае. Які ўводзіць у зман.

ПАДМАНЎЦЬ, -нў, -нёш, -нё; -нём, -няцё. 1. Наўмысна сказаўшы няпраўду, увесці ў зман каго-н. 2. He выканаць абяцання, не апраўдаць чыіх-н. спадзяванняў; падвесці, ашукаць. 3. Абмануць, салгаць.

ПАДМА'НШЧЫК, -а. Той, хто падманвае каго-н.

ПАДМАЦЎНАК, -нку. Тое, што падмацоўвае сілы, надае бадзёрасці.

ПАДМІРГНЎЦЬ, -нў, -нёш, -нё; -нём, -няцё. Міргнуць, ухваляючы што-н. або робячы намёк ці звяртаючы ўвагу на што-н.

ПАДМО'ГА, -і. Дапамога, падтрымка.

ПАДМСУСТКІ, -аў. 1. Драўляны памост на ўзвышэнні. 2. Сцэна.

ПАДНЯБЁННЕ, -я. Верхняя частка поласці рота.

ПАДНЯВО'ЛІЦЬ, -вблю, -вбліш, -вбліць. Зрабіць паднявольным.

ПАДНЯВО'ЛЬНЫ, -ая, -ае. 1. Залежны, падначалены; прыгнечаны. 2. Які

адбываецца не па сваёй волі, прымусовы.

ПАДНЯДЗЁЛІЦЦА, дзёлюся, -дзёлішся, -дзёліцца. Надаць сабе святочны выгляд, прыбрацца.

ПАД0БНЫ, -ая, -ае. Які мае падабенства з кім-, чым-н., нагадвае каго-, што-н.

ПАДРАБЙЗНАСЦЬ, -і. Прыватная дэталь, дробная акалічнасць якой-н. справы і пад.

ПАДРАБЙЗНЫ, -ая, -ае. Вельмі грунтоўны, дакладны, з усімі дэталямі і дробязямі.

П А Д РЫ XT A В АЦ Ц A, -тўюся, -тўешся, -тўецца. Падрыхтаваць сябе да чаго-н.

ПАДРЫХТАВАЦЬ, -тўю, -тўеш, -тўе. 1. Правесці папярэднюю працу для ажыццяўлення, выканання чаго-н.; зрабіць поўнасцю гатовым, прыдатным для выкарыстання. 2. Даць неабходныя веды, навучыць для якой-н. мэты. 3. Настроіць адпаведным чынам для ўспрымання навіны, звесткі і пад.

ПАДРЫХТО'ЎКА, -і. Пэўны запас ведаў, вопыту, навыкаў, атрыманых у працэсе навучання, практычнай дзейнасці.

ПАДРЫХТО'ЎЧЫ, -ая, -ае 1. Які з’яўляецца падрыхтоўкай да чаго-н., папярэдні. 2. Які служыць для папярэдняга навучання, падрыхтоўкі.

ПАДСВЁТ, -у. Дадатковае святло ад чаго-н.

ПАДСВЁТКА, -і. Дадатковае асвятленне.

ПАДСВЯДОМАСЦЬ, -і. He зусім усвядомленыя думкі, пачуцці, уяўленні.

ПАДСВЯДОМЫ, -ая, -ае. Неўсвядомлёны, інстынктыўны, няясны.

ПАДСВЯЦІЦЬ, -свячў, -свёціш, -свёціць. Асвяціць з якога-н. боку; даць дадатковае асвятленне, узмацніць асвятленне.

ПАДСКО'К, -у. 1. Скачок. 2. Прытанцоўванне.

ПАДСЛЎХАЦЬ, -аю, -аеш, -ае. Употай прыслухоўваючыся, пачуць што-н.; улавіць, зразумець чые-н. пачуцці, думкі і пад.

ПАДСМЁЙВАЦЦА, -аюся, -аешся, -аецца. 1. Кліць, жартаваць з каго-, ча-

го-н. 2. Ціхенька смяяцца, пасмейвацца час ад часу.

ПАДСПЎДНЫ, -ая, -ае. Скрыты, патаемны.

ПАДСТА'ВА, -ы. Прычына, абставіны, якія даюць тлумачэнне, робяць зразумелымі ўчынкі, паводзіны і пад. каго-н.; абставіны, якія могуць быць асновай для чаго-н.

ПАДСЎНУЦЦА, -нуся, -нешся, -нецца. Сунучыся, наблізіцца да каго-, чаго-н.; прысунуцца.

ПАДСЎНУЦЬ, -ну, -неш, -не. 1. Сунучы, наблізіць да каго-, чаго-н.'; прысунуць. 2. Засунуць пад што-н. 3. Непрыкметна падлажыць што-н.; карыстаючыся чыёй-н. няўважлівасцю, даць што-н. фальшывае, непатрэбнае, непрыдатнае. 4. Даць хабар.

ПАДТЭ’КСТ, -у. 1. Унутраны, прыхаваны сэнс якога-н. тэксту, выказвання. 2. Разуменне і перадача ў жывым слове сэнсу адлюстраваных у тэксце з’яў і падзей.

ПА'ДУГА, -і. Верхняя (гарызантальная) дапаможная дэкарацыя з паласы тканіны, якая закрывае ад гледачоў механізм верхняй часткі тэатральнай сцэны.

ПАДЎЖАЦЦА, -аюся, -аешся, -аецца. Памерацца сіламі; пазмагацца.

ПАДЎЖАЦЬ, -аю, -аеш, -ае. Перамагчы, асіліць у барацьбе; пераадолець чыё-н. супраціўленне, справіцца з кім-н.

ПАДУЖЭЛЫ, -ая, -ае. Які падужэў.

ПАДУЖЭЦЬ, -эю, -эеш, -эе. Стаць дужэйшым, набрацца сіл.

ПАДУЛА'ДНЫ, -ая, -ае. 1. Які знаходзіцца пад уладаю каго-, чаго-н., залежны; несамастойны; падпарадкаваны волі, загаду каго-, чаго-н. 2. Які паддаецца ўздзеянню, уплыву каго-, чаго-н.

ПАДФАРБАВА'ЦЦА, -бўюся, -бўешся, -бўецца. Крыху, злёгку пафарбаваць сабе губы, шчокі і пад.

ПАДФАРБАВХЦЬ, -бўю, -бўеш, -бўе. Пафарбаваць злёгку, дадаткова; паднавіць афарбоўку.

ПАДХАДЗІЦЦА, -хаджўся, -хбдзішся, -хбдзіцца. Ухадзіцца.

ПАДХАЛГМ, -а. Нізкі, подлы чалавек, які дагаджае, хваліць у мэтах асабістай выгады; падлізнік.

ПАДХАЛІМАЖ, -у. Паводзіны падхаліма.

ПАДХАЛ/МНІЧАЦЬ, -аю, -аеш, -ае. Паводзіць сябе як падхалім.

ПАДХАП/ЦЦА, -хаплюся, хопішся, -хбпіцца. Хутка, імкліва ўстаць, усхапіцца з месца.

ПАДХАП/ЦЬ, -х’аплю, -хопіш, -хбпіць. 1. Схапіўшы або абхапіўшы рукамі, падняць, падтрымаць. 2. Схапіць у момант палёту, падзення. 3. Падтрымаць пачатае іншымі. 4. Пачаць падпяваць.

ПАДХАРАШЫЦЦА, -харашўся, -харбшышся, -харошыцца. Надаць сабе больш прыгожы выгляд.

ПАДЦІКАВА'ЦЬ, -кўю, -кўеш, -кўе. Цікуючы тайком, убачыць; падгледзець, высачыць.

ПАДЦЙЦЬ, падатнў, падатнёш, падатнё; падатнём, падатняцё. 1. Падагнуць пад сябе або прыціснуць да сябе (ногі, калені і пад.). 2. Адсячы, падрэзаць.

ПАДЧАП/ЦЬ, -чаплю, -чэпіш, -чэпіць. Сказаць што-н. з’едлівае, паставіўшы ў няёмкае, смешнае становішча.

ПАДЧАПУРЫЦЦА, -чапурўся, -чапурышся, -чапурыцца. Надаць сабе больш прыгожы выгляд; прыбрацца.

ПА'ДЧАРКА, -і і ПА'ДЧАРЫЦА, -ы. Няродная дачка мужа ці жонкі (родная аднаго з двух).

ПАДЧА’С. Калі-нікалі, іншы раз.

ПАДЫБАЦЬ, -аю, -аеш, -ае. Пайсці размерана або нязграбна.

ПАДЫГРАЦЬ, -йю, -äem, -äe. 1. Сваёй ігрой (на сцэне, у спорце) памагчы ігры партнёра. 2. Падрабіцца, падладзіцца пад чые-н. інтарэсы і пад.

ПАЖ, -a. 1. У сярэднія вякі — падлетак, юнак дваранскага роду, які служыў пры двары караля або феадала; пра мужчыну, які аддана ставіцца да жанчыны, дагаджае ёй. 2. У царскай Расіі і краінах Заходняй Еўропы — малодшая прыдворная пасада. 3. У царскай Расіі — выхавальнік Пажскага корпуса.

ПАЖАДАННЕ, -я. 1. Выказанае словамі жаданне, часцей чаго-н. добрага, адрасаванае каму-н. 2. Патрабаванне, прапанова.

ПАЖАДА'НЫ, -ая, -ае. 1. Такі, які патрэбны; які адпавядае інтарэсам, пат-

рабаванням. 2. Такі, якога чакаюць; жаданы; прыемны, мілы.

ПАЖАДА'ЦЦА, -йецца. Захацецца чаго-н.

ПАЖАДА'ЦЬ, -йю, -äein, -äe. 1. Выказаць або займець якое-н. жаданне; захацець. 2. Выказаць пажаданне.

ПАЖАЛІЦЦА, -люся, -лішся, -ліцца. Выказаць сваю жальбу, незадаволенасць; паскардзіцца на што-н.

ПАЖАЛКАВА'ЦЬ, -кўю, -кўеш, -кўе. Пашкадаваць аб чым-н.

ПАЖАРТАВА'ЦЬ, -тўю, -тўеш, -тўе. 1.» Сказаць жарт; сказаць або зрабіць што-н. дзеля жарту; пасмяяцца з каго-, чаго-н. 2. Жартаваць некаторы час.

ПАЖВАВЁЛЫ, -ая, -ае. Які стаў жвавым, жвавейшым.

ПАЖВАВЁЦЬ, -ёю, -ёеш, -ёе. Стаць жвавым, жвавейшым.

ПАЖЛЎКЦШЬ,-жлўкчу, -жлўкціш, -жлўкціць. Выжлукціць (выпіць) усё, многае.

ПАЖУРЫЦЦА, -журўся, -жўрышся, -жўрыцца. Журыцца некаторы час.

ПАЖУРЫЦЬ, -журў, -жўрыш, -жўрыць. Крыху або злёгкў журыць.

ПАЖЫЛЬІ, -ёя, -<5е. Немалады, у гадах; характэрны для немаладога чалавека.

ПАЖЭСТЫКУЛЯВА'ЦЬ, -люю, -люеш, -люе. Жэстыкуляваць нейкі час.

ПАЗАБАЎЛЙЦЦА, -ляюся, -ляешся, -ляецца. Забаўляцца некаторы час.

ПАЗАБАЎЛЙЦЬ, -лйю, -лйеш, -лйе. Забаўляць некаторы час.

ПАЗАБЫВА'ЦЬ, -ёю, -äem, -äe. Забыць усё, многае або ўсіх, многіх.

ПАЗАЛЁТАСЬ, Два гады назад.

ПАЗАЛЁТАШНІ, -яя, -яе. Які быў пазалетась; які мае два гады, захоўваецца два гады.

ПАЗАЛЯЦА'ЦЦА, -ёюся, -ёешся, -Децца. Заляцацца да каго-н. на працягу нейкага часу.

ПАЗАПЛФШЧВАЦЬ, -ае, -аеш, -аеце, -аюць. Заплюшчыць вочы.

ПАЗАРА'НАК, -нку. Пачатак світання, досвітак.

ПАЗАРЭ'З. Вельмі, да крайнасці.

ПАЗА'ЎТРА. Паслязаўтра.

ПАЗА'ЎТРАШНІ, -яя, -яе. Паслязаўтрашні.

ПАЗАЎЧАРА'ШНІ, -яя, -яе. Які быў пазаўчора.

ПАЗАЎЧО'РА. Два дні назад.

ПАЗАХІНА'ЦЬ, -йю, -йеш, -äe. Захінуць, засланіць усё, многае або ўсіх, многіх.

ПАЗАХЎТВАЦЦА, -аемся, -аецеся, -аюцца. Захутацца, укрыцца чым-н. — пра ўсіх, многіх.

ПАЗАХЎТВАЦЬ, -аю, -аеш, -ае. Захутваць усіх, многіх або ўсё, многае.

ПАЗБА'ВІЦЦА, -збйўлюся, -збйвішся, -збйвіцца. 1. Збавіцца, вызваліцца ад каго-, чаго-н. 2. Страціць што-н., застацца без чаго-н.

ПАЗБАВІЦЬ, -збäўлю, -збйвіш, -збйвіць. 1. Адняць што-н., пакінуць без чаго-н. 2. Вызваліць ад чаго-н., даць магчымасць не рабіць чаго-н.

ПАЗБЫЦЦА, -збўдуся, -збўдзешся, -збўдзецца. 1. Збавіцца, вызваліцца ад каго-, чаго-н.; пазбегнуць чаго-н. 2. Страціць што-н.

ПАЗБЯГА'ЦЦА, -йецца, -йемся, -йецеся. Збегчыся — пра ўсіх, многіх.

ПАЗБЯГА'ЦЬ, -äw, -äem, -äe. 1. Унікаць каго-, чаго-н., ухіляцца ад каго-, чаго-н.; старацца не рабіць чаго-н. 2. Пазбаўляцца, вызваляцца ад чаго-н.

ПАЗВАЛАКАЦЦА, -йецца, -йемся, -йецеся, -Аюцца. 1. Сысці куды-н. — пра ўсіх, многіх. 2. Сабрацца ў адно месца — пра ўсіх, многіх.

ПАЗВАНЧЭЦЬ, -бе. Стаць, зрабіцца больш звонкім.

ПАЗДАР0ЎКАЦЦА, -аюся, -аешся, -аецца. Павітацца.

ПАЗДЗЁКАВАЦЦА, -куюся, -куешся, -куецца. Здзекавацца некаторы час з каго-н.             •

ПАЗДЗІМА’ЦЬ, -Аю, -äem, -äe. Здзьмуць адкуль-н. усё, многае.

ПАЗДЗЬМЎХВАЦЬ, -аю, -аеш, -ае. Здзьмухнуць усё, многае.

ПАЗЁР, -а. Той, хто схільны або любіць пазіраваць, разлічваючы на знешні эфект.

ПАЗЙЦЫЯГУКАЎТВАРЭ'ННЯ. Пэўнае палажэнне органаў моўнага апарату ў час утварэння гукаў.

ПАЗЛАВА'ЦЦА, -злуюся, -злуёшся, -злуёцца; -злуёмся, -злуяцёся. Злавацца некаторы час на каго-, што-н.

ПАЗЛАВХЦЬ, -злую, -злуёш, -злуё; -злуём, -злуяцё. Злаваць на каго-н. некаторы час.

ПАЗМРАЧНЁЦЬ, -ёю, -ёеш, -ёе. Стаць, зрабіцца змрочным, змрачнейшым.

ПАЗНАВА'ТЫ, -ая, -ае. Даволі позні.

ПАЗНА'ННЕ, -я. Працэс аб’ектыўнага азнаямлення з акаляючым светам.

ПАЗНЁЙ. Праз нейкі час.

ПАЗНІЦЦА, пазнюся, пбзнішся, пбзніцца. 1. З’яўляцца пазней вызначанага часу. 2. Выконваць што-н. пазней, чым трэба, чым прызначана. 3. Затрымлівацца дзе-н.

ПАЗНО’ГАЦЬ, -гця. Плоскае рагавое засцерагальнае ўтварэнне на тыльным баку канцавых фалангаў пальцаў.

ПАЗЯХАЦЬ, -äio, -äem, -äe. Міжвольна глыбока ўдыхаць і адразу ж выдыхаць паветра шырока адкрытым ротам (пры жаданні спаць, пры стоме).

ПАІНФАРМАВАЦЬ, -мўю, -мўеш, -мўе. Паведаміць каму-н. якія-н. звесткі, давесці да ведама.

ПАІРАНІЗАВАЦЬ, -зўю, -зўеш, -зўе. Іранізаваць некаторы час. ^/ПАКА'З, -у. 1. Тэатралізаванае выступленне; спектакль. 2. Псіхафізічныя дзеянні рэжысёра, накіраваныя на тое, каб падказаць акцёру шлях сцэнічнага ўвасаблення канкрэтнай ролі, вобраза.

ПАКАЗНЫ, -äa, -бе. Які разлічаны на знешні эфект; які не адпавядае сапраўднасці, прытворны.

ПАКАКЁТНІЧАЦЬ, -аю, -аеш, -ае. Какетнічаць некаторы час.

ПАКАЛМАЦІЦЬ, -Mä4y, -Mäpim, -Mäpiub. Зрабіць калматым.

ПАКАРЫЦЦА, -карўся, -кбрышся, -кбрыцца. 1. Падпарадкавацца чыёй-н. сіле, уладзе, выявіўшы пакорлівасць. 2. Змірыцца з чым-н., адмовіўшыся ад барацьбы.

ПАКАРЫЦЬ, -карў, -кбрыш, -кбрыць. 1. Сілай, прымусам падпарадкаваць сваёй уладзе; заваяваць. 2. Моцна ўздзейнічаць, падпарадкаваць сабе;

выклікаць сімпатыю, давер.

ПАКАХАЦЦА, -йемся, -йецеся, -йюцца. Пакахаць адно аднаго.

ПАКАХА'ЦЬ, -йю, -йеш, -äe. Адчуць каханне да каго-н.; палюбіць; закахацца.

ПАКАЙННЕ, -я. Прызнанне сваіх памылак.

ПАКАЯННЫ, -ая, -ае. Які змяшчае ў сабе пакаянне.

ПАКА'ЯЦЦА, -йюся, -йешся, -бецца. 1. Прызнаць сваю віну, памылку перад кім-н. 2. Усвядоміўшы сваю памылку, пашкадаваць аб зробленым.

ПАКВАШЦЦА, -плюся, -пішся, -піцца. Спакусіцца чым-н., пагнацца на што-н.

ПАКВІТА'ЦЦА, -йюся, -йешся, -йецца. Разлічыцца з доўгам; адпомсціць каму-н. за што-н.

ПАКЁПЛІВАЦЬ, -аю, -аеш, -ае. Насміхацца.

ПАКЛА'ДЗІСТЫ, -ая, -ае. Уступчывы, згаворлівы, мяккі па характары.

ПАКЛАНЁННЕ, -я. Адданае захапленне, глыбокая павага.

ПАКЛАНГЦЦА, -ланюся, -лбнішся, -лбніцца. 1. Зрабіць паклон (як знак прывітання, удзячнасці, павагі, у час малітвы і пад.). 2. Уніжана прасіць.

ПАКЛАНЙЦЦА, -йюся, -йешся, -йецца. 1. Слепа адносіцца да каго-, чаго-н. як да найвышэйшай сілы. 2. Аддаваць перавагу каму-н. у чым-н., глыбока паважаць, шанаваць.

ПАКЛАПАТА’ЦЬ, -пачў, -пбчаш, -пбча. Прыкласці сілы, намаганні, каб зрабіць што-н., дамагчыся чаго-н.

ПАКЛАПАЦйіЦА, -пачўся, -пбцішся, -пбціцца. 1. Патурбавацца, панепакоіцца з выпадку чаго-н., каб забяспечыць кім-, чым-н. 2. Праявіць клопат аб чым-н., пра каго-н.

ПАКЛЁП, -у. Ілжывае абвінавачанне.

ПАКЛЁПНІК, -а. Той, хто паклёпнічае, распаўсюджвае паклёп.

ПАКЛЁПНІЧАЦЬ, -аю, -аеш, -ае. Займацца паклёпам, распаўсюджваць пра каго-н. заведама ілжывыя чуткі; нагаворваць на каго-н.

ПАКЛ0Н, -у. 1. Знак прывітання, павагі, удзячнасці і пад., які выяўляецца

ў нахіленні галавы або верхняй часткі тулава. 2. Шчырае, сардэчнае пажаданне шчасця, дабра ў пісьмовай або вуснай форме.

ПАКЛО'ННІК, -a. 1. Той, хто пакланяецца каму-н. як Богу. 2. Той, хто з захапленнем, з павагай адносіцца да каго-, чаго-н. 3. Той, хто праяўляе ў адносінах да дзяўчыны, жанчыны сваю сімпатыю.

ПАКЛЫПАЦЬ, -аю, -аеш, -ае. Пайсці павольна, стомленай хадою, хістаючыся, кульгаючы.

ПАКО’ЛЬКІ. Ужываецца пры даданых прычынных сказах у значэнні: так як, таму што.

ПАК0РА, -ы. 1. Поўнае падпарадкаванне, пакорнасць. 2. Паслушэнства, пакорлівае прыняцце лёсу.

ПАКО'РЛІВАСЦЬ, -і. Уласцівасць пакорлівага; паслухмянасць.

ПАКОРЛІВЫ, -ая, -ае. Які лёгка пакараецца каму-, чаму-н., паслухмяны, падатлівы; які выражае паслухмянства

ПАКП(ЦЬ, -плю, -піш, -піць. Сказаць з’едлівы жарт; з’едліва пасмяяцца з каго-, чаго-н., паздзекавацца.

ПАКРАКТА'ЦЬ, -кракчў, -крбкчаш, -крбкча і ПАКРАХТА'ЦЬ, -крахчў, -крэхчаш, -крэхча. Некаторы час кра таць (крахтаць).

ПАКРАСАВАЦЦА, -сўюся, -сўешся, -сўецца. Некаторы час красавацца.

ПАКРЬШІЦЦА, -крыўлюся, -крывішся, -крывіцца. Зрабіць грымасу ад якога-н. пачуцця; скрывіцца.

ПАКРЫВІЦЬ, -крыўлю, к р ы в і ш , крывіць. На некаторы час скрывіць у грымасе твар, рот, губы ад незадавальнення ці якога-н. іншага пачуцця.

ПАКРЫКВАЦЬ, -аю, -аеш, -ае. Крычаць зрэдку, час ад часу; камандаваць, распараджацца, павышаючы голас.

ПАКРЫСЁ. 1. Патроху, у невялікай колькасці, ступені, меры. 2. Павольна, паступова.

ПАКРЫЎДЖАНЫ, -ая, -ае. Які выражае пачуццё крыўды.

ПАКРЫЎДЗІЦЦА, -джуся, -дзішся, -дзіцца. Адчуць крыўду, успрыняць што-н. як крыўду.

ПАКРЫЎДЗІЦЬ, -джу, -дзіш, -дзіць. 1. Прычыніць крыўду каму-н. 2. Абдзяліць каго-н. чым-н., даць менш, чым патрэбна.

ПАКРЬІХУ. Тое, што і п а к р ыс е (у 2 знач.).

ПАКУДЛА'ЦІЦЬ, -лйчу, -лйціш, -лйціць. Зрабіць кудлатым; узлахмаціць.

ПАКУДЛА’ЧАНЫ, -ая, -ае. Растрапаны, узлахмачаны.

ПАКУМГЦЦА, -кумлюся, -кўмішся, -кўміцца. Стаць кумамі.

ПАКЎТА, -ы. Вялікая фізічная або душэўная мука; мучэнне.

ПАКЎТАВАЦЬ, -тую, -туеш, -туе. 1. Цярпець пакуты; мучыцца. 2. Пераносіць якія-н. нягоды, цяжкасці, здзекі.

ПАКЎТЛІВА. 1. 3 адчуваннем, пачуццём пакуты; выяўляючы, паказваючы пакуту; прычыняючы пакуту. 2. Цяжка, нязносна.

ПАКЎТЛІВЫ, -ая, -ае. 1. Які прычыняе пакуты, мукі. 2. Які выяўляе пакуту, муку; выкліканы пакутай, мукай.

ПАКЎТНІК, -а. Чалавек, які перанёс, пераносіць пакуты.

ПАКЎТНІЦКІ, -ая, -ае. Які мае адносіны да пакутніка і пакутніцтва.

ПАКЎТНІЦТВА, -а. Стан, доля пакутніка.

ПАЛАГАДНЁЛЫ, -ая, -ае. Які стаў, зрабіўся больш лагодным, памяркоўным.

ПАЛАГАДНЁЦЬ, -ёю, -ёеш, -ёе. 1. Стаць больш лагодным, памяркоўным; падабрэць; стаць больш прыветлівым, сардэчным (пра голас, твар, погляд і пад.). 2. Стаць цяплейшым; памякчэць.

ПАЛАДЗІЦЬ, -лйджу, -лйдзіш, -лёдзіць. 1. Наладзіць з кім-н. добрыя адносіны; ужыцца. 2. Памірыцца з кім-н. пасля сваркі.

ПАЛАТАЛІЗА’ЦЫЯ, -і. Змякчэнне зычных гукаў шляхам дабавачнага пад’ёму сярэдняй часткі языка да паднябення.

ПАЛАХЛІВАСЦЬ, -і. Уласцівасць палахлівага.

ПAЛAXЛ^BEЦ, -лі’ўца. Нясмелы чалавек.

ПАЛАХЛІВЫ, -ая, -ае. 1. Які лёгка палохаецца, баязлівы; які выражае ня-

смеласць, прасякнуты баязлівасцю. 2. Мітуслівы, дрыготкі.

ПАЛА'ШЧЫЦЦА, -шчуся, -шчышся, -шчыцца. Лашчыцца некаторы час.

ПАЛА'ЯЦЦА, -йюся, -йешся, -йецца. Пасварыцца з кім-н.

ПАЛЁГЧЫЦЬ, -чу, -чыш, -чыць. Зрабіць менш цяжкім; зменшыць цяжар чаго-н.; змякчыць, паслабіць.

ПАЛЁЖВАЦЬ, -аю, -аеш, -ае. Праводзіць час лежачы.

ПАЛЕМІЗАВА'ЦЬ, -зўю, -зўеш, -зўе. Весці палеміку; спрачацца, пярэчыць.

ПАЛЕМІСТ, -а. Той, хто ўмее або любіць палемізаваць.

ПАЛЕНАВА'ЦЦА, -лянўюся, -лянўешся, -лянўецца. 1. He зрабіць чаго-н. з-за ляноты. 2. Ленавацца некаторы час.

ПАЛЕТУЦЁНІЦЬ, -ню, -ніш, -ніць. Аддацца марам на працягу нейкага часу.

ПАЛЁГКА, -і. Пачуццё заспакаення, вызвалення ад трывогі, непакою і пад.

ПАЛІЧЫЦЦА, -лічўся, -лічышся, -лі’чыцца. 1. Адпомсціць, адплаціць каму-н.; паквітацца за што-н. 2. Прыняць у разлік каго-, што-н., улічыць.

ПАЛОХАЦЦА, -аюся, -аешся, -аецца. Прыходзіць у стан страху, боязі; апасацца чаго-н., трывожыцца.

ПАЛбХАЦЬ, -аю, -аеш, -ае. Наводзіць страх, боязь; страшыць кім-, чым-н.; успуджваць; выклікаць трывогу.

ПАЛЎЗВАЦЬ, -аю, -аеш, -ае. Час ад часу лузаць.

ПАЛЎСКВАЦЬ, -аю, -аеш, -ае. Час ад часу лускаць.

ПАЛЫМНЁЦЬ, -ёю, -ёеш, -ёе. 1. Пакрывацца румянцам. 2. Быць ахопленым якім-н. вельмі моцным пачуццём.

ПАЛЫМЙНАСЦЬ, -1. Уласцівасць палымянага.

ПАЛЫМЯНЫ, -ая, -ае. Палкі, страсны; які выражае стра^насць, палкасць.

ПАЛЮБЙДЦА, -люблюся, -любішся, -любіцца. 1. Спадабацца каму-н., прыйсціся даспадобы. 2. Пакахаць адно аднаго.

ПАЛЮБІЦЬ, -люблю, -любш, -любіць. 1. Адчуць любоў да асобы другога полу; пакахаць. 2. Адчуць глыбокую прыязнасць да каго-, чаго-н., стаць адданым

каму-, чаму-н. 3. Адчуць схільнасць, цягу да чаго-н.; упадабаць што-н.; адчуць замілаванне да чаго-н.

ПАЛЮБОЎНІК, -а. Мужчына ў адносінах да жанчыны, з якою знаходзіцца ў пазашлюбнай палавой сувязі.

ПАЛЮБО'ЎНІЦА, -ы. Жанчына ў адносінах да мужчыны, з якім знаходзіцца ў пазашлюбнай палавой сувязі.

ПАЛЮБОЎНЫ, -ая, -ае. 1. Заснаваны на ўзаемнай згодзе. 2. Любоўны; ласкавы.

ПАЛЯГЧЗННЕ, -я. Пачуццё лёгкасці, вызвалення ад чаго-н.

ПАЛЯСКВАЦЬ, -аю, -аеш, -ае. Ляскаць час ад часу.

ПАМАДА, -ы. Пахучая касметычная мазь.

ПАМА’ДЗІЦЦА, -джуся, -дзішся, -дзіцца. Мазацца памадай.

ПАМАЖНЁЦЬ, -ёю, -ёеш, -ёе. Зрабіцца мажным, мажнейшым.

ПАМАЗГАВАЦЬ, -гўю, -гўеш, -гўе. Падумаць над чым-н.; падумаць некаторы час.

ПАМАЛАДЗЁЛЫ, -ая, -ае. Які набыў больш малады выгляд; адчуў сябе маладзейшым.

ПАМАЛЁНЬКУ. 1. Патроху, у невялікай колькасці. 2. He спяшаючыся, паціху. 3. Паступова, не адразу. 4. Асцярожна.

ПАМАНЁРНІЧАЦЬ, -аю, -аеш, -ае. Манернічаць некаторы час.

ПАМА’РКА, -і. Папраўка ў тэксце, зробленая ад рукі.

ПАМАРКО’ЦІЦЦА,-кбчуся, -кбцішся, -кбціцца. Пасумаваць, патужыць, пажурыцца некаторы час.

ПАМАРЎДЗІЦЬ, -джу, -дзіш, -дзіць. He спяшацца, пачакаць рабіць што-н.

ПАМАСІРАВАЦЬ, -рую, -руеш, -руе. Масіраваць некаторы час.

ПАМАЎЗА’, -ы. Шкоднік, свавольнік.

ПАМАЎЗЛІВЫ, -ая, -ае. 1. Шкадлівы. 2. Ласы, прагны да чаго-н. смачнага, прыгожага.

ПАМАЎЧАЦЬ, -чў, -чыш, -чыць. He гаварыць некаторы час.

ПАМА'ЦАЦЬ, -аю, -аеш, -ае. 1. Распазнаючы, даследуючы, пакратаць каго-,

што-н. 2. Пашукаць некаторы час вобмацкам.

ПАМАЦНЁЦЬ, -ёю, -ёеш, -ёе. Зрабіцца моцным, мацнейшым.

ПАМЕРКАВАЦЦА, -мяркўюся, -мяркўешся, -мяркўецца. Прыйсці да ўзаемнага пагаднення; паладзіць.

ПАМЕРК АВАЦЬ, -мяркўю, -мяркўеш, -мяркўе. 1. Усебакова разгледзець, абдумаць што-н., дзелячыся думкамі, меркаваннямі. 2. Падумаўшы, разважыць, прыйсці да якога-н. вываду.

ПАМІЗАРНЁЛЫ. -ая, -ае. Які зрабіўся мізэрным; схуднелы.

ПАМГЛАВАЦЬ, -лую, -луеш, -луе.

1. Дараваць віну; пашкадаваць каго-н.
2. Адмяніць або змякчыць пакаранне асуджанаму.

ПАМГНКІ, -нак. Звычай ушаноўваць памяць нябожчыка частаваннем за жалобным сталом пасля пахавання і ў памінальныя дні: трэці, шосты, дзевяты, саракавы (сарачыны), паўгодкі і гадавіну пасля смерці, а таксама на радуніцу. У беларусаў існуе таксама звычай агульнага памінання ўсіх памерлых родзічаў — дзяДы.

ПАМ/РГВАЦЬ, -аю, -аеш, -ае. Міргаць час ад часу.

ПАМІРЬІЦЦА, -мірўся, -мі’рышся, -мі’рыцца. Спыніць спрэчку, дайсці да згоды, пачаць жыць у згодзе.

ПАМІРЫЦЬ, -мірў, -мірыш, мірыць. Наладзіць згоду, мірныя адносіны паміж КІМ-, чым-н.

ПАМКНЁННЕ, -я. Намер, спроба што-н. зрабіць.

ПАМЛЁЦЬ, -млёе, -млёем, -млёюць. 1. Аслабець, здранцвець, анямець (пра часткі цела). 2. Страціць прытомнасць ад якога-н. моцнага перажывання, пачуцця і пад. — пра ўсіх, многіх.

ПАМО'ЎЧВАЦЬ, -аю, -аеш, -ае. Устрымлівацца або ўхіляцца ад размоў, захоўваць маўчанне.

ПАМО'ЧНІК РЭЖЫСЁРА. Арганізацыйна-тэхнічны памочнік рэжысёра-пастаноўшчыка. П. р. кантралюе правільнае выкананне рэпетыцыйнага раскладу, своечасовую падрыхтоўку сцэны для ўсіх відаў рэпетыцый («застольных», «выгарадачных», штодзённых

сцэнічных, «прагонных», генеральных і інш.), вызначае ступень падрыхтаванасці неабходных для рэпетыцый і спектакляў аксесуараў (неабходнай мэблі, бутафорыі, рэквізіту і пад.). Калі П. р. кіруе ходам спектакля, яго называюць вядучым спектакля. Ен забяспечвае, пры дапамозе спецыяльнай сцэнічнай сігналізацыі, своечасовы выхад акцёраў на сцэну, своечасовае ўключэнне шумавых, гукавых, светлавых і інш. сцэнічных эфектаў, кіруе зменамі дэкарацый. Працуе па загадзя складзенай партытуры, г. зн. па тым экземпляры п’есы, дзе адзначана, што павінны рабіць у кожны момант спектакля рабочыя сцэны. У рускім тэатры П. р. часта называлі сцэнарыусам.

ПАМПЎШКА, -і. Аб тоўстым, пульхным дзіцяці, жанчыне.

ПАМУЖНЁЦЬ, -ёю, -ёеш, -ёе. Стаць больш развітым фізічна; узмужнець.

ПАМФЛЁТ, -а. Жанр публіцыстыкі, вострасатырычны твор, які мае на мэце выкрыццё пэўных з’яў грамадскага ладу, поглядаў і дзеянняў канкрэтных асоб. Стылю П. уласцівы адкрытая тэндэнцыйнасць, экспрэсіўнасць, вобразнасць характарыстык.

ПАМЫЛКА, -і. Няправільнасць у дзеяннях, учынках, выказваннях, думках і інш.

ПАМЫЛЯЦЬ, -яю, -яеш, -яе. Паварушыць, парухаць губамі.

ПАМЫСНЫ, -ая, -ае. Жаданы, згодны з думкамі; удалы, шчаслівы.

ПАМЯКЧЭ’ЛЫ, -ая, -ае. Які страціў суровасць, стаў больш лагодным.

ПАМЯКЧЭЦЬ, -Зю, -беш, -бе. Страціць суровасць, стаць больш лагодным; стаць больш прыветлівым, сардэчным (пра твар, голас і пад.).

ПАМЯРКО'ЎНЫ, -ая, -ае. 1. Падатлівы, уступчывы, які лёгка прыстасоўваецца да іншых. 2. Які выяўляе мяккасць, цярпімасць; добразычлівы. 3. He схільны да крайнасцей.

ПАМЯРЦВЁЛЫ, -ая, -ае. Такі, як у мёртвага, смяротна-бледны, змярцвелы; застылы.

ПАМЯТЛІВЫ, -ая, -ае. Які мае добрую памяць, здольны лёгка запамінаць.

ПА'МЯЦЬ, -і. Здольнасць запамінаць, захоўваць і аднаўляць у свядомасці ранейшыя ўражанні.

ПАНАВА'ТЫ, -ая, -ае. Які мае панскія замашкі.

ПАНАВАЦЬ, -нўю, -нўеш, -нўе. 1. Мець уладу над кім-, чым-н., уладарыць. 2. Быць галоўным у чым-н., дзе-н.; першынстваваць. 3. Жыць у раскошы.

ПАНА'ДЛІВЫ, -ая, -ае. Які панадзіўся рабіць што-н. непажаданае, лёгка паддаецца на што-н. непажаданае.

ПАНА’ДНЫ, -ая, -ае. Такі, што прыцягвае да сябе якімі-н. якасцямі; прыемны, прывабны.

ПАНАРАМНАЯ АВАНСЦЭНА. Авансцэна, бакавыя часткі якой размешчаны ўздоўж бакавых сцен глядзельнай залы.

ПАНЕГІРЫК, -a. 1. У Старажытнай Грэцыі і Рыме — надмагільная пахавальная прамова, якая ўслаўляе подзвігі памерлага. 2. Празмерна хвалебны водзыў аб кім-, чым-н.; пра літаратурны твор, які з’яўляецца хвалебным водзывам аб кім-, чым-н., пахвалой.

ПАНЁНКА, -і. 1. Незамужняя дачка пана. 2. Маладая дзяўчына.

ПАНІКЛЫ, -ая, -ае. 1. Схілены, прыгнуты. 2. Прыгнечаны, засмучаны; разбіты духоўна.

ПАН/КНУЦЬ, -ну, -неш, -не. 1. Схіліцца, апусціцца, прыгнуцца. 2. Паддацца прыгнечанаму настрою; стаць разбітым духоўна.

ПАН/Ч, -ä. 1. Сын пана; малады пан. 2. Спешчаны чалавек; беларучка.

ПАННА, -ы. 1. Незамужняя дачка пана. 2. Форма ветлівага звароту да маладой дзяўчыны.

ПАНТАМІМ, -а. Прадстаўленне ў Старажытным Рыме, змест і эмоцыі якога перадаваліся без слоў, жэсуамі і пластыкай; акцёр — выканаўца П.

ÜAHTAMfMA, -ы. Тэатральны спектакль, у якім дзейныя асобы выражаюць свае думкі і лачуцці не словамі, а мімікай, жэстамі, пластычнымі рухамі; адпаведны жанр у тэатральным мастацтве; цыркавы паказ феерычнага характару, у якім асобныя нумары злучаны пэўным сюжэтам.

ПАНТАМІМІКА, -1. Выразныя рухі

чалавечага цела, якія поруч з мімікай служаць формай выражэння ўнутраных перажыванняў.

ПАНТО’ФЛІ, -яў. Дамашнія туфлі, звычайна без заднікаў.

ПАНЎРА. Змрочна, непрыветліва.

ПАНЎРЫ, -ая, -ае. 1. Непрыветлівы, хмурны, суровы (пра чалавека). 2. Які выклікае сваім выглядам цяжкае пачуццё, змрочны. 3. 3 апушчанай галавой, панылы, бязрадасны.

ПАНЎРЫСТЫ, -ая, -ае. Хмурны, непрыветлівы, нелюдзімы (пра чалавека).

ПАНЎРЫЦЦА, -руся, -рышся, -рыцца. Апусціць галаву, паныла схіліцца.

ПАНЫЛА. Пра панылы настрой, які адчувае хто-н.; пра акружэнне, якое наводзіць панылы настрой.

ПАНЫЛЫ, -ая, -ае. Які мае хмурны, тужлівы, прыгнечаны настрой; сумны, маркотны; бязрадасны.

ПАНЯВЁРКА, -і. Няпэўны стан, сумненне, нерашучасць.

ПАНЙЦЦЕ, -я. 1. Разуменне, якое адлюстроўвае найбольш агульныя істотныя ўласцівасці, сувязі і адносіны прадметаў і з’яў аб’ектыўнай рэчаіснасці. 2. Уяўленне аб чым-н.; веданне чаго-н.; звычайна мн. (паняцці, -яў) сукупнасць поглядаў на што-н.; узровень разумення чаго-н.; здольнасць разабрацца ў чым-н.; разуменне, меркаванне.

ПАПІКНЎЦЬ, -нў, -нёш, -нё; -нём, -няцё. Выказаць каму-н. нездавальненне, дакор; папракнуць.

ПАПЛАЦІЦЦА.-плачўся, -плбцішся, -плбціцца. Панесці страту, быць пакараным у адплату за што-н.

ПАПЛЁЧНІК, -а. Таварыш па справе.

ПАПЛЯВЎЗГАЦЬ, -аю, -аеш, -ае. Гаварыць абы-што некаторы час.

ПАПЛЙЖЫЦЬ, -жу, -жыш, -жыць. Знішчыць усё, многае або ўсіх, многіх.

ПАПЛЙСКАЦЬ, -аю, -аеш, -ае. Пляснуць некалькі разоў запар.

ПАПО’МНІЦЬ, -ню, -ніш, -ніць. Надоўга запомніць (што-н. непрыемнае).

ПАП0МСЦІЦЦА, пбмшчуся, -пбмсцішся, -пбмсціцца. Адпомсціць, адплаціць за нанесеную каму-н. крыўду.

ПАПРАКА’ЦЬ, -йю, -ёеш, -äe. Выказваць дакор, нездавальненне чым-н., дакараць каго-н.; абвінавачваць у чым-н., асуджаць за што-н.

ПАПРАСАВА'ЦЬ, -сўю, -сўеш, -сўе. Апрацаваць гарачым прасам што-н.; выпрасаваць.

ПАПРА'ЎДЗЕ. На самай справе, сапраўды. і

ПАПР0К, -у. Дакор, незадавальненне, абвінавачанне, выказаныя словамі, позіркам і пад.

ПАПРО’СТУ. Проста, непасрэдна; без цырымоніі.

ПАПЫТАННЕ, -я. Дазвол.

ПАПЫТАЦЦА, -йюся, -йешся, -ёецца. 1. Задаць пытанне, каб даведацца пра што-н. 2. Папрасіць дазволу на што-н., звярнуцца з просьбай.

ПАПЯРЗДНЕ. Перад чым-н., раней чаго-н.

папярЗднік, -а. Той, хто займаў якую-н. пасаду, выконваў якія-н. абавязкі раней каго-н.; той, хто сваёй дзейнасцю падрыхтаваў дзейнасць каго-н. іншага.

ПАРАГАТА’ЦЬ, -рагачў, -рагбчаш, -рагбча. Уволю пасмяяцца.

ПАРА’ДА, -ы. Прапанова, як дзейнічаць, рада.

ПАРА'ДАВАЦЦА, -дуюся, -дуешся, -дуецца. Адчуць радасць, задавальненне.

ПАРАДЗІРАВАЦЬ, -рую, -руеш, -руе. Падаць (падаваць) у парадыйным выглядзе.

ПАРАДЗІЦЦА,-рбджуся, -рёдзішся, -рйдзіцца. 1. Папрасіць парады ў каго-н. 2. Абмяняцца думкамі, парадамі; параіцца.

ПАРА'ДЗІЦЬ, -рйджу, -рйдзіш, -рйдзіць. Даць параду, падказаць, як дзейнічаць.

ПАРАКСІЗМ, -a. I. Прыступ якога-н. душэўнага ўзбуджэння, пачуцця і знешняя яго праява. 2. Момант п’есы, калі драматычнае напружанне дасягае свайго апагею, найчасцей насля павольнага пад’ёму дзеяння і якраз перад катастрофай, у кульмінацыйны момант драматычнай крывой.

ПАРАТЎНАК, -нку. 1. Ратунак, дапамога ў бядзе. 2. Выхад з цяжкага становішча.

ПАРАТЗКСТ, -у. Тэкст, які суправаджае дыялогі п’есы. П. уключае назву п’есы, спіс дзейных асоб, часавыя і прасторавыя ўказанні, апісанні дэкарацый, дыдаскаліі, а таксама любы суправаджальны дыскурс (напрыклад, прысвячэнне, прадмова і пад.).

ПАРАЎНА'ННЕ, -я.      1. Супа-

стаўленне каго-, чаго-н. для выяўлення падабенства ці розніцы або для вызначэння перавагі аднаго над другім. 2. Мастацкі сродак, які заключаецца ў тым, што параўноўваюцца. падобныя ў чым-н. прадметы, з’явы.

ПАРАФРАГМА, -ы. У антычным тэатры — пераносная шырма.

ПАРАФРА'ЗА, -ы. 1. Пераказ сваімі словамі літаратурнага твора, а таксама скарочаны выклад (адаптацыя) вялікіх мастацкіх твораў. 2. Пашыраны ў 19 ст. пераклад чужых музычных тэм з самастойнымі варыяцыямі, зменамі, дадаткамі.

ПАРАШЫЦЬ, -шў, -шыш, -шыць; -шым, -шыцё. 1. Прыняць рашэнне, вырашыць. 2. Падумаўшы, разважыўшы, прыйсці да якога-н. вываду, заключэння.

ПАРО’ДЫЯ, -і. 1. Твор, сатырычна або камічна падроблены пад іншы твор. 2. Знешняе, няўдалае перайманне чаго-н., скажонае падабенства да чаго-н.

ПАРО'НІМЫ, -аў. Словы, блізкія па гучанні і структуры, але розныя па значэнні.

ПАРТА'ЛЬНАЯ КУЛ/СА. Куліса, якая знаходзіцца за парталам сцэны.

ПАРТА'ЛЬНАЯ СЦЯНА'. Пярэдняя сцяна сцэны, у якой выразана партальная адтуліна.

ПАРТА'ЛЫ СЦЭ’НЫ. Правы і левы бакі архітэктурнай аркі, якая абрамляе люстра сцэны.

ПАРТНЁР, -а. Той, хто разам з кім-н. прымае ўдзел у тэатральных спектаклях, спартыўных гульнях, танцах і пад.

ПАРТРЗТ, -а. У літаратуры — апісанне знешняга выгляду героя (рыс твару, мімікі, жэстаў, паходкі, адзення); характэрныя рысы каго-, чаго-н.

ПАРТЫТЎРА, -ы. П. тэатральная — рэжысёрскія графічныя або тэкставыя паметы, знакі, запісы, замалёўкі, якія

з’яўляюцца творчымі арыенцірамі сцэнічнага ўвасаблення п’есы. Спробамі стварэння П. былі, напрыклад, іерогліфы Арто або Гратоўскага, запіскі сукупнасці дзеянняў Брэхта, рытмічныя хвалі Станіслаўскага, біямеханічныя схемы Меерхольда.

ПАРТЫТЎРА     ЧЫТАННЯ.

Графічнае абазначэнне элементаў мастацкага расповяду ў тэксце літаратурных твораў.

ПАРТЗР, -а. Ніжні паверх тэатральнай залы з месцамі для гледачоў.

ПАРУКА’ЦЦА, -йюся, -4ешся, -йецца. Павітацца (развітацца) за рукі.

ПАРЎМЗАЦЬ, -аю, -аеш, -ае. Паплакаць некаторы час.

ПАРЎПІЦЦА, -плюся, -пішся, -піцца. Паклапаціцца, панепакоіцца аб кім-, чым-н.

ПАРЎШЫЦЬ, -шу, -шыш, -шыць.

1. Перашкодзіць далейшай плыні, ходу чаго-н.; перапыніць. 2. He захаваць чаго-н., пераступіць што-н. 3. Скрануць, разварушыць.

ПАРЫВА’ННЕ, -я. Імкненне да чаго-н., жаданне, намер што-н. зрабіць.

ПАРЫК, -й. Адзін са сродкаў грыму. Выкарыстоўваецца ў тых выпадках, калі ўласныя валасы акцёра не даюць магчымасці зрабіць неабходную для пэўнай ролі прычоску. П. дапамагае акцёру значна змяніць сваю знешнасць.

ПАРЫРАВАЦЬ, -рую, -руеш, -руе.

1. Адбіць (адбіваць) удар. 2. Абвергнуць (абвяргаць) чые-н. довады, нападкі і пад.

ПАРЫТЗТ, -у. Прынцып роўнасці і раўнапраўя бакоў пры разборы канфліктаў і пад.

ПАРЫЎ, -рыву. Уздым духоўных сіл, энергіі, імкненне да чаго-н., да ажыццяўлення якіх-н. мэт; моцнае, нечаканае праяўленне якога-н. пачуцця .(радасці, злосці, захаплення і пад.).

ПАСАВА'ЦЬ, -сўе. Падыходзіць, адпавядаць каму-, чаму-н.

ПАСАЛАВЁЛЫ, -ая, -ае. Невыразны, мутны ад стомленасці, ап’янення і пад. (пра вочы).

ПАСКАРДЗІЦЦА, -джуся, -дзішся, -дзіцца. Пажаліцца, выказаць сваё гора, незадавальненне.

ПА’СКВІЛЬ, -я. Знява-жлівы, паклёпніцкі твор, які мае на мэце зганьбаваць, скампраметаваць асобнага чалавека, групу людзей і пад.

ПАСЛА’ННЕ, -я. Жанр эпісталярнай літаратуры; медытацыя, напісаная ў форме звароту да пэўнай асобы ці некалькіх асоб, нярэдка маналагічная прамова-развага або адкрыты ліст да каго-н. Адрасат П. (часам гэта асоба з гістарычнага мінулага) цікавіць аўтара не столькі сам па сабе, колькі магчымасцю, якую ён дае, каб паразважаць над пэўнымі спецыяльнымі, палітычнымі, гістарычнымі ці іншымі праблемамі.

ПАСЛУХМЙНЫ, -ая, -ае. Які слухаецца каго-н., пакорны; які лёгка падпарадкоўваецца жаданню, волі каго-н.

ПАСЛУШЭНСТВА, -а. Беспярэчнае падпарадкаванне; пакорнасць, паслухмянства.

ПАСЛЙ. Потым, пазней некаторага тэрміну.

ПАСЛЯСЛО'ЎЁ, -я. Дадатак аўтара ці іншай асобы да літаратурнага твора або кнігі, дзе прыводзіцца інфармацыя, звязаная са зместам твора (кнігі), гісторыяй яго напісання і пад.

ПАСМАКАВА'ЦЬ, -кўю, -кўеш, -кўе. Паспрабаваць на смак, пакаштаваць.

ПАСМЯЛЁЛЫ, -ая, -ае. Які стаў смелы, смялейшы.

ПАСМЯЙЦЦА, -смяюся, -смяёшся, -смяёцца. Выказаць смехам адносіны да каго-, чаго-н.; аднесціся да каго-, чаго-н. з насмешкай; пажартаваць з каго-, чаго-н.

ПАСПАГАДА’ЦЬ, -4ю, -äem, -äe. Выказаць спагаду.

ПАСПАЧУВА'ЦЬ, -ёю, -äem, -äe. Аднесціся са спачуваннем да каго-, чаго-н., выказаць спачуванне.

ПАСПЁЕЦЦА. He трэба спяшацца, яшчэ ёсць час.

ПАСПЁШЛІВЫ і ПАСПЁШНЫ, -ая, -ае. 1. Які прывык спяшацца; уласцівы таму, хто спяшаецца. 2. Неабдуманы, заўчасны.

ПАСПРАЧА'ЦЦА, -äioca, -äemca, -äeima. Уступіць у спрэчку з кім-н.; пасварыцца, палаяцца.

ПАСПРЫЙЦЬ, -яю, -яеш, -яе. 1. Стварыць спрыяльныя ўмовы для паспяховага здзяйснення чаго-н. 2. Добразідчліва аднесціся да каго-, чаго-н., паспагадаць; дапамагчы.

ПАСПЫТАЦЬ, -йю, -äem, -äe. 1. Пакаштаваць, паспрабаваць на смак. 2. Перажыць, зведаць у жыцці, на практыцы; адведаць, спазнаць.

ПАСПЯША'ЦЦА, -ämca, -ёешся, -ёецца. Пастарацца зрабіць што-н. хутчэй; зрабіць што-н. паспешліва, неабдумана; пагарачыцца.

ПАСТА’ВА, -ы. 1. Становішча корпуса, фігуры, уласцівае каму-н.; фігура чалавека. 2. Поза. 3. Становішча якой-н. часткі цела.

ПАСТАНО'ВАЧНАЯ ЧА'СТКА. Матэрыяльная арганізацыя спектакля загадчыкам пастановачнай часткі або галоўным пастаноўшчыкам. Да з’яўлення мізансцэніравання ў 19 ст. сцэнічная праца разглядалася як адзіная пазалітаратурная дзейнасць і загадчык пастановачнай часткі займаўся арганізацыяй практычных задач. Пасля таго, як прыйшло разуменне неабходнасці агульнага кантролю за мастацкімі сродкамі, функцыі загадчыка пастановачнай часткі падзелены паміж рэжысёрам і пастаноўшчыкам.

ПАСТАНО'ЎКА, -і. 1. Спектакль, інсцэніроўка. 2. Становішча якой-н. часткі цела, твару; манера трымаць якую-н. частку цела.

ПАСТАНО'ЎКА ГО'ЛАСУ. Сукупнасць прыёмаў, пры дапамозе якіх дасягаецца максімальная эфектыўнасць дзеяння органаў, што ўдзельнічаюць у голасаўтварэнні. Мэта П. г. — дасягненне натуральнасці і нязмушанасці моўнага і вакальнага гукаўтварэння, максімальнае пашырэнне дыяпазону голасу, яго сілы, выразнасці і прыгажосці тэмбра.

ПАСТАН0ЎШЧЫК, -а. Той, хто ажыццяўляе пастаноўку спектакля, фільма, канцэртнай праграмы; рэжысёр.

ПАСТАРА'ЛЬ, -і. У літаратуры — жанравая разнавіднасць букалічнай паэзіі; невялікі лірычны твор, у якім ідэалізавана малявалася жыццё пастухоў

і пастушак. Узнікла ў антычны перыяд літаратуры.

ПАСТРАЖЭЦЬ, -5ю, -беш, -äe. Стаць строгім, стражэйшым.

ПАСТРА'ШЫЦЬ, -шу, -шыш, шыць. Папужаць.

ПАСГУГЙЦЦА, -сіуплюся, с т ў пішся, -стўпіцца. Добраахвотна пазбавіць сябе чаго-н., адмовіцца ад чаго-н. на карысць каго-, чаго-н.

ПАСТЫДА'ЦЦА, -йюся, -йешся, -йецца. Пасаромецца.

ПАСЦІЖОР, -а. Спецыяліст па працы з абстрыжанымі валасамі, вырабу пасціжорскіх вырабаў у тэатры.

ПАСЫЛ ГО’ЛАСУ. Здольнасць голасу пераадольваць, распаўсюджвацца на пэўную адлегласць.

ПАТАЁМНЫ, -ая, -ае. Скрыты ад іншых, схаваны; які тоіцца ў душы, запаветны, дарагі; загадкавы, таямнічы.

ПАТАКАЦЬ, -йю, -йеш, -äe. Паблажліва, нястрога адносіцца да каго-, чаго-н., патураць.

ПАТА’ЧКА, -і. Патуранне, паблажка.

ПАТРАБАВА’ЦЬ, -бўю, -бўеш, -бўе. Прасіць у катэгарычнай форме, дамагацца чаго-н., прад’яўляць да каго-, чаго-н. якія-н. патрабаванні.

ПАТРОХІ, ПАТРОХУ, ПАТРОШКІ і ПАТРО’ШКУ. 1. У невялікай колькасці, няшмат. 2. Паступова, памаленьку.

ПАТРУСГЦЬ, -трушў, -трўсіш, -трўсіць. Пабегчы, пайсці дробнымі крокамі.

ПАТРЎХАЦЬ, -аю, -аеш, -ае. Пабегчы трупіком.

ПАТРЭБА, -ы. Неабходнасць чаго-н.

ПАТРЗБНА. Неабходна, трэба.

ПАТЎЗВАЦЬ, -аю, -аеш, -ае. Час ад часу, злёгку тузаць.

ПАТУРА’ЦЬ, -4ю, -4еш, -äe. Паблажліва, нястрога адносіцца да каго-, чаго-н., рабіць паблажку каму-, чаму-н.

ПАТУРБАВА’ЦЦА, -бўюся, -бўешся, -бўецца. Паклапаціцца аб кім-, чым-н.

ПАТУРБАВА'ЦЬ, -бўю, -бўеш, -бўе. Прычыніць клопат, неспакой, турботы каму-н.; патрывожыць.

ПАТЭТЫКА, -і. Патэтычны, усхваляваны тон.

ПАТЭТЫЧНАСЦЬ, -і. Усхвалява-

насць, страснасць.

ПАТЭТЫЧНЫ, -ая, -ае. Поўны пафасу, усхваляваны, страсны.

ПАЎЖА’РТАМ. He зусім сур’ёзна, з адценнем жартаўлівасці.

ПАЎЗА, -ы. 1. Кароткі перапынак у гучанні чаго-н. 2. Перапынак у якім-н. дзеянні, занятку, працэсе.

ПА’ЎЗА СЭНСАВАЯ. Перапынак у гучанні вуснай мовы, абумоўлены логікай зместу або рытмам.

ПА'ЎЗА ПСІХАЛАГГЧНАЯ. Перапынак у мастацкім расповядзе, выкліканы эмацыянальнай узрушанасцю і ўсхваляванасцю, што ўзнікаюць у выканаўцы ад суперажывання лёсу літаратурнага героя, ад глыбіні ўспрымання з’яў і падзей, адлюстраваных у мастацкім творы.

ПАЎЗАБЫЦЦЁ, -я. Стан, блізкі да забыцця.

ПАЎСІ0ДНА. Усюды.

ПАЎС10ДНЫ, -ая, -ае. Які адбываецца, бывае ўсюды.

* ПАЎТОРНЫ, -ая, -ае. 1. Які робіцца, адбываецца другі раз. 2. Прызначаны для паўтарэння чаго-н.

ПАХА’БНЫ, -ая, -ае. Непрыстойны, бессаромны.

ПАХА'БСТВА, -а. Непрыстойнасць, бессаромнасць.

ПАХАРАШЭЦЬ, -эю, -эеш, -эе. Стаць прыгожым, прыгажэйшым.

ПАХВАЛА', -ы. Добры водзыў, адабрэнне.

ПАХВАЛЬБА, -ы. Выхваленне сваімі справамі, учынкамі і пад.; самахвальства.

ПАХВАЛЬВАЦЬ, -аю, -аеш, -ае. Час ад часу хваліць.

ПАХВАЛЯВА’ЦЦА, -лююся, -люешся, -люецца. Хвалявацца некаторы час.

ПАХВАЛЯЦЦА, -яюся, -йешся, -яецца. Хваліцца, выхваляцца.

ПАХІЛ(ЦЦА, -хілюся, -хі'лішся, -хі’ліцца. 1. Нахіліцца, нагнуцца. 2. Адчуць прыхільнасць да каго-, чаго-н.

ПАХГЛЫ, -ая, -ае. Згорблены (пра чалавека).

ПАХІСНЎЦЦА, -нўся, -нёшся, -нёцца. 1. Страціўшы раўнавагу, хіснуцца. 2. Стаць менш устойлівым, трывалым.

ПАХІСТВАЦЦА, -аюся, -аешся, -аецца. Час ад часу, злёгку хістацца.

ПАХІТАЦЬ, -аю, йеш, -äe. Паківаць.

ПА'ХКІ, -ая, -ае. Які мае моцны пах; пахучы.

ПАХМЎРНЫ, -ая, -ае. 1. Непагодлівы, хмарны. 2. Змрочны, невясёлы.

ПАХРЫСТ0САВАЦЦА, -суюся, -суешся, -суецца. У праваслаўных — пацалавацца тройчы, віншуючы са святам Вялікадня.

ПАЦВЁЛЬВАЦЦА, -аюся, -аешся, -аецца. Падражніцца з кім-н., пасмейвацца з каго-н.

ПАЦВЁЛЬВАЦЬ, -аю, -аеш, -ае. Злёгку дражніць, пасмейвацца з каго-н.

ПАЦЁПВАЦЦА, -аюся, -аешся, -аецца. Час ад часу злёгку сцепацца, рабіць сутаргавыя рухі (звычайна плячамі). ,

ПА'ЦЕРКІ, -рак. Дробныя ўпрыгожанні са скразнымі адтулінамі, нанізаныя на нітху або шнурок. Носяць на шыі ў выглядзе караляў; паасобныя П. выкарыстоўваюць для ўпрыгожання вопраткі, галаўных убораў, абутку. У старажытнасці П. надавалі магічнае значэнне.

ПА'ЦЕРЫ, -аў. Малітва.

ПАЦЁШЫЦЦА, -шуся, -шышся, -шыцца. 1. Парадавацца, палюбавацца, атрымаць задавальненне. 2. Паздзекавацца з каго-, чаго-н., пазабаўляцца.

ПАЦЁШЫЦЬ, -шу, -шыш, -шыць. 1. Парадаваць каго-н. 2. Павесяліць, развесяліць, забавіць. 3. Суцешыць, заспакоіць.

ПАЦІКА’ВІЦЦА,-каўлюся, -к&ішся, -кйвіцца. Праявіць цікавасць да каго-, чаго-н.

ПАЦ/ХУ. 1. Нягучна, ціха; ледзьледзь, злёгку. 2. Павольна, не спяшаючыся.

ПАЧВА’РА, -ы. 1. Казачная, страшная істота, звычайна вялікіх памераў. 2. Пра надта непрыгожага чалавека; пра жорсткага чалавека, вырадка.

ПАЧВА'РНЫ, -ая, -ае. Вельмі непрыгожы, агідны, брыдкі.

ПАЧУВА'ЦЦА, -йюся, -йешся, -äeuца і ПАЧУВА'ЦЬ, -йю, -äem, -äe. Адчуваць.

ПАЧЎЦЦЕ, -я. Здольнасць адчуваць, успрымаць з’явы аб’ектыўнай рэальнасці.

ПАЧУЦЦЁ, -й. 1. Псіхічныя працэсы перажывання чалавекам сваіх адносін да навакольнага свету; усведамленне, адчуванне чаго-н. 2. Псіхічны стан або фізічнае адчуванне чалавека. 3. Знешняе праяўленне душэўнага пад’ёму, усхваляванасці. 4. Каханне, сімпатыя, прыхільнасць да каго-н. ’

ПАЧУЦЦЁВЫ, -ая, -ае. Які ажыццяўляецца або ўспрымаецца пры дапамозе органаў пачуццяў

ПАЧЦ/ВАСЦЬ, -1. Уласцівасць пачцівага; пачцівыя адносіны да каго-. чаго-н.

ПАЧЦ/ВЫ, -ая, -ае. Паважны, шаноўны, паважаны, добразычлівы; які выказвае павагу, пашану да каго-н.

ПАЧЫКІЛЬГАЦЬ, -йю, -äem, -äe і ПАЧЫКІЛЙЦЬ, -йю, -яеш, -йе. Пайсці пакульгваючы.

ПАША'НА, -ы. Павага, якая выказваецца каму-н. людзьмі.

ПАШАНАВАЦЦА, -нўюся, -нўешся, -нўецца. Праявіць некаторую асцярожнасць, аднесціся да сябе клапатліва.

ПАШАНАВА'ЦЬ, -нўю, -нўеш, -нўе. 1. Аднесціся клапатліва да каго-, чаго-н.

2. Аднесціся з пашанай, павагай да каго-, чаго-н.

ПАШАНЦАВАЦЬ, -шанцўе. Пра спрыяльны збег акалічнасцей, пра ўдачу ў чым-н.

ПАШКУМАТАЦЬ, -äm, -äern, -äe. Парваць на шматкі.

ПАШЧА'СЦІЦЬ, -ціць. Пра спрыяльны збег акалічнасцей для каго-н.

ПАШЧЗНКІ, -аў. Сківіцы.

ПАШЫБАВАЦЬ, -бўю, -бўеш, -бўе. Хутка пайсці.

ПА^ЗІЯ, -1. Сукупнасць розных жанравых формаў вершаванай творчасці, да 19 ст. — мастацкая літаратура ў адрозненне ад усёй іншай літаратуры. Гісторыя беларускай П. бярэ пачатак ад вуснай народнай творчасці (песні, балады, замовы).

ПАЗМА, -ы. 1. Вялікі вершаваны твор з апавядальным або лірычным сюжэтам. 2. Пра што-н. прыгожае, велічнае, незвычайнае.

ПЕКНАТА', -ы. Прыгажосць.

ПЁКНЫ, -ая, -ае. Прыгожы.

ПЁЛЬКА, -і. Палонка.

ПЕРААСЭНСАВАЦЬ, -сўю, -сўеш, -сўе. Асэнсаваць па-новаму, інакш.

ПЕРАБО’Р, -у. Лішак, узятае звыш меры, нормы.

ПЕРАБОРЛІВЫ, -ая, -ае. Вельмі патрабавальны, капрызны пры выбары каго-, чаго-н.

ПЕРАВА'ГА, -і. 1. Асаблівасць, якая выгадна адрознівае каго-, што-н. 2. Выключнае права на што-н., прывілея.

ПЕРАВА'ЖНА. Галоўным чынам, у большасці.

ПЕРАГЛЯНЎЦЦА, -нўся, -нёшся, -нёцца; -нёмся, -леняцёся. Абмяняцца позіркамі.

ПЕРАГЎКВАЦЦА, -аюся, -аешся, -аецца. Абменьвацца час ад часу воклічамі, словамі, гукамі, даючы знаць пра сябе; пераклікацца.

ПЕРАДПЛЁЧЧА, -а. Частка рукі ад локця да кісці.

ПЕРАДРАЖНЙДЬ, -дражню, -дрйжніш, -дрйжніць. Падрабляючыся пад каго-н., падаць у наўмысна смешным, з’едлівым выглядзе чые-н. рухі, голас, мову і пад.

ПЕРАДУМО’ВА, -ы. Папярэдняя ўмова.

ПЕРАЖЫВАННЕ, -я. 1. Асобы псіхічны стан, які выяўляецца ў наяўнасці якіх-н. адчуванняў, пачуццяў (звычайна непрыемных). 2. Здольнасць акцёра пры кожным выкананні ролі перажываць пачуцці і думкі ствараемага персанажа, як свае ўласныя.

ПЕРАЖЫВА’ЦЬ, -йю, -йеш, -äe. 1. Быць у стане душэўнага неспакою ў сувязі з чым-н., хвалявацца з прычыны чаго-н. 2. Аднаўляць у памяці мінулае, перажытае. 3. Пранікацца пачуццямі, думкамі персанажа.

ПЕРАЙМА'ЛЬНІК, -а. Той, хто запазычвае, пераймае што-н., робіць так, як хто-н.

ПЕРАЙНАЧЫЦЬ, -чу, -чыш, -чыць. Змяніўшы, зрабіць іншым; перамяніць; падаць у іншым выглядзе, змяніць пры пераказе, перадачы і інш.

ПЕРАКА'З, -у. Пісьмовая або вусная

перадача сваімі словамі чаго-н. прачытанага, пачутага.

ПЕРАКАЗАЦЬ, -кажў, -кйжаш, -кйжа. 1. Расказаць, выкласці сваімі словамі што-н. прачытанае, пачутае. 2. Паўтарыць сказанае яшчэ раз.

ПЕРАКАНА'ЛЬНЫ, -ая, -ае. Які пераконвае, прымушае паверыць у правільнасць, праўдзівасць чаго-н.; пранікнуты сілай перакананасці.

ПЕРАКАНА'ННЕ, -я. Упэўненасць, цвёрды, непахісны погляд.

ПЕРАКАНАНЫ, -ая, -ае. 1. Цвёрда ўпэўнены ў чым-н. 2. Непахісны, паслядоўны ў сваіх пбглядах.

ПЕРАКАНА'ЦЦА, -йюся, -йешся, -йецца. Упэўніцца ў чым-н., паверыць у што-н.

ПЕРАКАНАЦЬ, -йю, -йеш, -äe. Прымусіць паверыць чаму-н., упэўніць у чым-н.; угаворамі схіліць да чаго-н., прымусіць зрабіць што-н.

ПЕРАКАСАВАЦЬ, -сўю, -сўеш, -сўе. Закрэсліць што-н. ад пачатку да канца.

ПЕРАКОНАНАСЦЬ, -і. Цвёрдая ўпэўненасць у чым-н.; перакананасць.

ПЕРАЛО'МНЫ, -ая, -ае. Звязаны з пераломам, крутым паваротам у развіцці чаго-н.

ПЕРАМОВІЦЦА, -мбўлюся, -м<5вішся, -мбвіцца. Сказаць адзін другому некалькі слоў, нядоўга пагаварыць.

ПЕРАМО'ЖАНЫ, -'ая, -ае. Той, якога перамаглі.

ПЕРАМУДРАВА'ЦЬ, -рўю, -рўеш, -рўе. Занадта ўскладніць, заблытаць што-н.

ПЕРАМЎЧЫЦЦА, -чуся, -чышся, -чыцца. Вельмі змучыцца; перастаць мучыцца.

ПЕРАМЯНІЦЦА, -мянюся, -мёнішся, -мёніцца. Стаць іншым, змяніцца; змяніць свае адносіны да каго^, чаго-н.

ПЕРАНАПРЎЖАННЕ, -я. Празмернае фізічнае або псіхалагічнае напружанне акцёра.

ПЕРАН0С, -у. Стылістычны прыём, калі сінтаксічна цэласнае словазлучэнне, пачатак якога знаходзіцца ў адным вершаваным радку, заканчваецца ў наступ-

ным. Заснаваны на несупадзенні рытмічнай міжрадковай паўзы з сэнсавай. П. памагае стварыць размоўную інтанацыю, перадаць эмацыянальную напружанасць маўлення, падкрэсліць цэўную думку, вылучыць нейкую з'яву, прадмет і інш. Існуюць радковы, строфны і складовы віды П.

ПЕРАНО'СНАЕ ЗНАЧЭННЕ СЛОВА. Вытворнае, або другаснае. значэнне, якое набывае слова ў працэсе яго ўжывання. У адрозненне ад прамога значэння П. з. с. матываванае. Перанос значэнняў адбываецца на аснове падабенства паміж асобнымі прадметамі ці з’явамі рэчаіснасці, а таксама аналогіі, асацыяцый, што ўзнікаюць у свядомасці чалавека.

ПЕРАПАКЎТАВАЦЬ, -тую, -туеш, -туе. 1. Зазнаць, перажыць многа пакут. 2. Перажыўшы што-н., кончыць пакутаваць.

ПЕРАПАЛ0Х, -у. Збянтэжанасць; паніка.

ПЕРАПАЛО’ХАЦЦА, -аюся, -аешся, -аецца. Вельмі моцна, спалохацца.

ПЕРАПРАСГЦЬ, -прашў, -прбсіш, -прбсіць. Угаварыць каго-н. прабачыць за што-н.; папрасіць прабачэння.

ПЕРАПЎД, -у. Вельмі моцны спалох.

ПЕРАПЎДЖАНЫ, -ая. -ае. Ахоплены перапудам.

ПЕРАПЎДЗПДЦА,-пўджуся, -пўдзішся, -пўдзіцца. Перапужацца.

ПЕРАПЫТА’ЦЦА, -йюся, -ёешся, -йецца і ПЕРАПЫТА’ЦЬ, -ёю, -4еш, -äe. Спытаць яшчэ раз; зноў звярнуцца з тым жа пытаннем.

ПЕРАСМЁЙВАЦЦА, -аюся, -аешся, -аецца. Падаючы адзін другому знакі, паціху смяяцца, падсмейвацца з каго-, чаго-н.

ПЕРАСМЁШКІ, -шак. Смешкі, жарты з каго-, чаго-н.

ПЕРАСМЫКНЎЦЦА, -нўся, -нёшся, -нёцца; -нёмся, -няцёся. Зрабіць сутаргавы, нервовы рух; сутаргава перакрывіцца.

ПЕРАСМЫКНЎЦЬ, -нў, -нёш, -нё; -нём, -няцё. Зрабіць сутаргавы рух чым-н.; перакрывіць твар.

ПЕРАСТАН0ЎКА ДЭКАРА'ЦЫЙ. Змена дэкарацый у спектаклі.

ПЕРАСЦЕРАГЧЫ, -рагў, -ражэш, -ражё; -ражбм, -ражацё, -рагўць. Даць параду асцерагацца чаго-н., што можа прычыніць шкоду; папярэдзіць аб небяспецы.

ПЕРАСЦЯРО’ГА, -і. Тое, што засцерагае ад небяспекі.

ПЕРАТРЫВА'ЦЬ, -ёю, -4еш, -äe. Перажыць, перацярпець многае.

ПЕРАЎВАСАБЛЁННЕ, -я. Здольнасць акцёра дзейнічаць на сцэне ў вобразе іншага чалавека, таго персанажа, якога ён іграе ў спектаклі.

ПЕРАЎВАСАБЛЯЦЦА, -яюся, -яешся, -ясцца. Прымаць іншы выгляд, ствараць характар чалавека выяўленчымі сродкамі акцёрскага мастацтва.

ПЕРАЎВАСОБІЦЦА, -сбблюся, -сббішся, -сббіцца. Прыняць новы выгляд, увасобіцца ў вобраз, створаны драматургам.

ПЕРАШАЛЁЦЬ, -ёю, -ёеш, -ёе. Пасля разгульнага жыцця, свавольства ўціхамірыцца, стаць спакойным, разважным, сталым.

ПЕРАШЭПТВАЦЦА, -аюся, -аешся, -аецца. Перагаворвацца шэптам.

ПЕРСАНА'Ж, -а. Дзейная асоба ў мастацкім творы (драме, рамане, аповесці і пад.).

ПЕРСПЕКТЫВА РОЛІ. Р.азвіццё дзеяння ў ролі ў накірунку канчатковай мэты — да звышзадачы.

ПЕРСПЕКТЫЎНАЯ ДЭКАРА'ЦЫЯ. Дэкарацыя, якая выканана ў адпаведнасці з законамі перспектыўнага змяншэння натуралыіых памераў.

ПЕРФАРМА'НС, -у. Тэатр візуальных мастацтваў. З’явіўся ў 60-я гады, але толькі ў 80-я 20 ст. гэты від тэатра дасягнуў сваёй сталасці. П. аб’ядноўвае як ^аўнапраўныя розныя мастацтвы: тЭатр, танец, музыку, відэа, паэзію і кіно. Дзе’янне разыгрываецца не ў тэатры, а ў музеях або мастацкіх галерэях. У П. падкрэсліваецца хутчэй сам працэс творчасці, чым завершанасць гвора мастацтва.

ПЕРШ. Спачатку, раней.

ПЕРШААСН0ВА, -ы. Першапачатковая аснова, сутнасць чаго-н.

ПЕРШАПАЧАТКО'ВЫ, -ая, -ае. 1.

Самы першы, зыходны. 2. Які з’яўляецца пачаткам, першай ступенню чаго-н. 3. Самы просты, элементарны.

ПЕРШАПРЫЧЫНА, -ы. Асноўная, першапачатковая прычына.

ПЕРШАСТУПЁННЫ, -ая, -ае. Найважнейшы, галоўны.

ПЕРШЫНЙ, -і. Першы раз.

ПЕРЫПЕТЫІ, -ый. Рэзкія, нечакаг ныя перамены, павароты сітуацый або дзеяння; пра вельмі складаны ход падзей. П. — пад’ём і спад дзеяння («падарожжа з прыгодамі») або эпізод, які ідзе за напружаным момантам дзеяння.

ПЕРЫФРА'ЗА, -ы і ПЕРЫФРАЗ, -а. Сэнсава непадзельны выраз, утвораны непасрэдна ў моўнай плыні, у пэўным мастацкім апісанні, у пэўнай сітуацыі як апісальная назва прадмета або дзеяння, што адначасова і абазначае іх, і праз апісанне прымет дае ім характарыстыку.

П’ЁСА, -ы. Драматургічны твор, прызначаны для пастаноўкі на сцэне; агульная назва драматургічных твораў розных жанраў (трагедыі, камедыі, драмы ў вузкім сэнсе і інш.).

ПЕСІМІЗМ, -у. Светаадчуванне, прасякнутае нявер’ем у лепшае будучае, схільнасцю бачыць ва ўсім толькі адмоўнае.

ПЕСІМ/СТ, -а. Той, хто схільны да песімізму.

ПЁСТА, -ы. 1. Той, хто любіць песціцца. 2. Той, каго вельмі песцяць.

ПЁСТАВАЦЦА, -туюся, -туешся, туецца і ПЁСЦІЦЦА, пёшчуся, пёсцішся, пёсціцца. Аддавацца пяшчотам, цешыцца спакоем, бестурботнасцю.

ПЁСТАВАЦЬ, -тую, -туеш, -туе і ПЁСЦІЦЬ, пёшчу, пёсціш, пёсціць. 1. Любоўна даглядаць, гадаваць каго-н.; патураць усім жаданням. 2. Праяўляць ласку, лашчыць, галубіць каго-н.

ПЁСТЫ, -аў. Пяшчотныя, ласкавыя адносіны.

ПЁШКАМ. Пяшком.

ПЁШКІ. Пешшу, пяшком.

ПІГАЛІЦА, -ы. Пра маленькага, шчуплага чалавека, пераважна жанчыну.

ПІКА’НТНЫ, -ая, -ае. 1. Востры на смак, рэзкі. 2. Які сваёй незвычайнасцю

выклікае цікавасць, не зусім прыстойньі.

3. Прывабны, спакуслівы.

П/ЛЬНЫ, -ая, -ае. 1. Які патрабуе неадкладнага выканання, неабходны, тэрміновы. 2. Старанны. руплівы, дбайны. 3. Уважлівы, неаслабны.

ПІПКА, -і. Люлька для курэння.

ПІСКЛЙ, -ь Пра чалавека з пісклявым голасам.

ПІСЎЛЬКА, -і. Маленькае пісьмо, запіска.

ПІСЬМО' СЦЭНІЧНАЕ. П. с. — гэта рэжысура, калі за яе бярэцца мастак, які кантралюе сукупнасць сцэнічных сістэм, у тым ліку тэкст, што арганізуе іх узаемадзеянне, так што спектакль не ёсць субпрадукт тэксту, але аснова тэатральнага сэнсу. П. с. — спосаб выкарыстання сцэнічнага апарату для пастаноўкі — «у духоўных і цялесных вобразах» — персанажаў, месца і разгортваемага дзеяння.

ПІТО’К, -ткё. Чалавек, які любіць і можа выпіць шмат спіртных напіткаў.

ПЛАН СЦЗНЫ. Умоўная частка сцэны, размешчаная паралельна рампе. Сцэна падзяляецца на некалькі П.: нулявы, першы, другі і г. д.

ПЛАНШЭТ, -а. У тэатры — падлога сцэны. П. бывае гарызантальны і пакаты (часцей у тэатрах оперы і балета).

ПЛА’СТЫКА, -і. У шырокім сэнсе — эмацыянальная мастацкая выразнасць, гармонія, зграбнасць. У танцы — плаўнасць, зграбнасць, выразнасць рухаў. П. складае больш ці менш звязную сістэму разнастайных характарыстык цела, у той час як жэст адсылае да аднаго асобнага дзеяння цела.

ПЛА’ЎНЫ, -ая, -ае. Роўны, без рэзкіх пераходаў (аб рухах, гуках і пад.).

ПЛАШЧАНІЦА, -ы. Прадмет культу ў праваслаўнай царкве ў выглядзе кавалка тканіны з намаляваным Хрыстом у труне.

ПЛЕЧАВЫ, -ая, -ое. Які мае адносіны да пляча.

ПЛЁН, -у. Вынік сгаранняў; дасягненне.

ПЛЁННЫ, -ая, -ае. Які дае добрыя вынікі.

ПЛОЙМА, -ы. Вельмі вялікая колькасць, мноства.

ПЛЮГАВЫ, -ая, -ае. Мізэрны, худы, нікчэмны з выгляду.

ПЛЯВЎЗГАННЕ, -я. Бязглуздая, пустая, нудная размова.

ПЛЯВЎЗГАЦЬ, -аю, -аеш, -ае. Гаварыць абы-што, пустое, без толку.

ПОЗА, -ы. 1. Становішча цела, пастава. 2. Прытворства, няшчырыя паводзіны.

ПО'ЗІРК, -у. Накіраванасць зроку на каго-, што-н.; погляд. П. акцёра — крыніца інфармацыі не толькі ў сэнсе псіхалагічнай характарыстыкі, адносін да іншых выканаўцаў, але і ў сэнсе структурыравання прасторы, працэсу выказвання тэксту, выяўлення сэнсу. На сцэне П. увязвае словы са сцэнічнай сітуацыяй, падключае дыскурс да якога-н. элемента сцэны, забяспечвае сістэму перадачы слова і слоўнага дзеяння і пластычнага ўзаемадзеяння. Калі вочы — «люстра душы», то П. — «апора цела», руху і ўсяго працэсу сцэнічнага выказвання.

ПО’МСЛІВЫ, -ая, -ае. Схільны да помсты; які выражае помсту.

ПО’МСТА, -ы. Адплата за прычыненае зло; жаданне адпомсціць.

ПО’МСЦІЦЦА, -мшчуся, -мсцішся, -мсціцца і ПО'МСЦІЦЬ, -мшчу, -мсціш, -мсціць. Чыніць помсту каму-н.

ПОРСТКІ, -ая, -ае. 1. Хуткі, жвавы. 2. Запальчывы.

ПСГСКУДЗЬ, -і. Пра каго-н. агіднага, паскуднага або пра што-н. агіднае, паскуднае.

ПО’СЛУХ, -а. Пакорнасць, паслушэнства.

ПОГТАРЧ і П0ТЫРЧ. 1. Стаўма, старчаком, у вертыкальным становішчы. 2. Тварам уніз; тарчма.

ПОГХАПКАМ. Вельмі хутка, спяшаючыся.

ПОШАСЦЬ, -і. Хвароба, эпідэмія; напасць, насланнё.

ПОГШУМ, -у. Ціхі шум.

ПРАБАВІЦЦА, -ббўлюся, -бйвішся, -бйвіцца. Прабыць доўга, затрымацца дзе-н.

ПРАБХВГЦЬ, -бйўлю, -ббвіш, -ббвіць. Правесці, затраціць (час).

ПРАБАДЗЙЦЦА, -дзйюся, -дзйешся, -дзйецца. Прабыць, правесці дзе-н. час.

звычайна марна.

ПРАБА'ЧЫЦЬ, -бйчу, -бйчыш, -6äчыць. 1. Зняць віну за што-н., не лічыць за віну што-н. 2. заг. праба'ч(це). Ужываецца пры звароце да каго-н. як выказванне шкадавання за прычыненыя турботы (часам у якасці пабочнага слова); ужываецца для вьіражэння пратэсту, нязгоды.

ПРАБАЧЭННЕ, -я. Дараванне віны; паблажлівасць за правіннасць.

ПРАБУБН(ЦЬ, -ню, -ні’ш, -ні’ць. Невыразна, незразумела сказаць што-н.

ПРАБУРЧАЦЬ, -чў, -чыш, -чыць. Сярдзіта, невыразна прамармытаць што-н.

ПРАВАЖДА’ЦЦА, -бюся, -бешся, -йецца. Патраціць шмат часу на што-н.

ПРАВАЛАЧЫЦЦА, -лачўся, -лбчышся, -лбчыцца. Працягацца, прахадзіць доўгі час без толку.

ПРАВАЛТЎЗІЦЦА, -тўжуся, тўзішся, -тўзіцца. Валтузіцца некаторы час.

ПРАВАЛЭНДАЦЦА, -аюся, -аешся, -аецца. Валэндацца некаторы час.

ПРАВОБРАЗ, -а. Асоба, якая паслужыла аўтару ўзорам для стварэння літаратурнага персанажа; прататып.

ПРАГАВ/ТЫ, -ая, -ае. Які вельмі моцна чаго-н. хоча.

ПРАГАМАН/ЦЬ, -маню, -мбніш, -мбніць. Гаманіць некаторы час.

ПРАГАРАВА’ЦЬ, -рўю, -рўеш, -рўе. Гараваць некаторы час.

ПРА’ГНА. 3 вялікай ахвотай, жаданнем; з вялікай цікавасцю, інтарэсам; нецярпліва.

ПРА'ГНАСЦЬ, -і. 1. Імкненне задаволіць свае празмерныя жаданні, патрэбы; выяўленне жадання задаволіць якія-н. патрэбы. 2. Скупасць, жадлівасць.

ПРАГНУЦЬ, -ну, -неш, -не. Адчуваць моцную прагу; моцна жадаць чаго-н.

ПРАГНЯВГЦЬ, -гняўлю, -гнёвіш, -гнёвіць. Угнявіць; пакрыўдзіць.

ПРАГ0Н, -у. Рэпетыцыя, праверачны прагляд усяго спектакля, асобнай сцэны, акта.

ПРАГРА'МА, -ы. Сукупнасць нумароў, твораў, якія выконваюцца на канцэрце, у цырку, перадаюцца па радыё, тэлебачанні і пад.; друкаваны паказальнік

нумароў, п’ес, выканаўцаў (у канцэрце, спектаклі і пад.).

ПРАГУГНЙВІЦЬ, -нйўлю, -нйвіш, -нявіць. Сказаць у нос гугнявым голасам.

ПРАГУДЗЁЦЬ, -джў, -дзі'ш, -дзіць; -дзі’м, -дзіцё. Утварыць працяжны, нізкі гук, гул.

ПРАГУЧА'ЦЬ, -чыць. 1. Утварыць гук, гукі; раздацца, пачуцца. 2. Праявіцца, выявіцца (пра пачуццё, настрой); выклікаць уражанне, успрыняцца.

ПРАДБА'ЧЛІВЫ, -ая, -ае. Здольны прадбачыць.

ПРАДЖГАЦЬ, -Аю, -йеш, -4е. Хутка прайсці; прамчацца.

ПРАД0ННЕ, -я. Бездань, бяздонне; прорва.

ПРАДСТАЎЛЁННЕ, -я. Тэатралізаванае відовішча (музычнае, народнае, парадыйнае, цыркавое, навагодняе і пад.).

ПРАДУЗЙТЫ, -ая, -ае. Заснаваны на думцы, якая загадзя беспадстаўна была прынята за правільную.

ПРАДЎМАНЫ, -ая, -ае. Над якім доўга думалі; абдуманы.

ПРАДЎМАЦЬ, -аю, -аеш, -ае. Дакладна, старанна абдумаць.

ПРАДЧУВА'ЦЬ, -йю, -йеш, -äe. Загадзя адчуваць; мець прадчуванне чаго-н.

ПРАЗМЁРНА. Занадта, залішне.

ПРАЙДЗІСВЁТ, -а. Пранырлівы, лоўкі, хітры чалавек.

ПРАКАВЁТНЫ і ПРАКАВЁЧНЫ, -ая, -ае. Вельмі стары, даўні, векавечны.

ПРАКАЎТНЎЦЬ, -нў, -нёш, -нё. Праглынуць.

ПРАКІДА'ЦЦА, -йецца. Праяўляцца (пра пачуцці, перажыванні).

ПРАКЛЁН, -у. 1. Лаянка, абурэнне. 2. Крайняе асуджэнне, якое суправаджаецца прадраканнем, пажаданнем. 3. у знач. вык. Ужываецца для выказвання гневу, раздражнення, абурэння.

ПРАКРЫЧА'ЦЬ, -чў, -чыш, -чыць. 1. Абазвацца крыкам. 2. Закрычаць, гучна сказаць што-н.

ПРАКСЁМІКА, -і. Дысцыпліна амерыканскага паходжання П. (канец 50-х — сярэдзіна 60-х гг. 20 ст.) вывучае спосаб структурыравання чалавечай прасторы: прасторавы тып; дыстанцыі, якія

можна назіраць паміж асобамі; арганізацыю жытла; структурыраванне прасторы аднаго будынка і аднаго пакоя. П. ставіць мэтай разглядаць праксемічныя паводзіны індывідаў у залежнасці ад васьмі наступных варыянтаў: агульнае цялеснае становішча (у залежнасці ад полу); вугал арыентацыі партнёраў; цялесная дыстанцыя, якая вызначаецца рукой; цялесны кантакт у залежнасці ад формы і інтэнсіўнасці; абмен позіркамі; адчуванне цяпла; нюхальнае ўспрыманне; сіла голасу.

ПРА'КСІС, -а. Па Арыстоцелю П. — дзеянне персанажаў, якое выяўляецца ў паслядоўнасці падзей, або фабуле.

ПРАКЎДА, -ы. 1. Ахвотнік (ахвотніца) да свавольстваў, розных штук; гарэза. 2. Навала; праява.

П^АКЎДЛІВЫ, -ая, -ае. Які любіць пракудзіць; свавольны, гарэзлівы.

ПРАЛЕПЯТА'ЦЬ, -лепячў, -ляпёчаш, -ляпёча. Сказаць што-н. ціха або неразборліва, невыразна.

ПРАЛЯМАНТАВА'ЦЬ, -тўю, -тўеш, -тўе. Моцна, працягла пракрычаць.

ПРАМАРМЫТА'ЦЬ, -мычў, -мычаш, -мыча. Сказаць ціха і неразборліва.

ПРАМАРНАВА'ЦЦА, -нўюся, -нўешся, -нўецца. Прамучыцца, прапакутаваць, прагараваць.

ПРАМАРНАВА'ЦЬ, -нўю, -нўеш, -нўе. Дарма, марна патраціць (час).

ПРАМАРНАТРАВІЦЬ, -трйўлю, -тр4віш, -трйвіць. Марна патраціць што-н.

ПРАМАРЎДЗІЦЬ, -джу, -дзіш, -дзіць. Спазніцца, марудзячы; не зрабіць своечасова.

ПРАМАТА', -ы. Праўдзівасць, шчырасць.

ПРАМІЛЬГНЎЦЬ, -нў, -нёш, -нё; -нём, -няцё. I. З’явіцца і хутка знікнуць. 2. Узнікнуць, з’явіцца на імгненне (пра думкі, пачуцці і інш.).

ПРАМГГУСІЦЦА. -тушўся, -тусГшся, -тусіцца. Правесці некаторы час у мітусенні, мітусні.

ПРАМОВА, -ы. Публічнае выступленне.

ПРАМО’ЎЦА, -ы. Той, хто выступае

з прамовай; той, хто валодае талентам гаварыць прамовы.

ПРАНГКЛІВЫ, -ая, -ае. 1. Які глыбока і правільна разгадвае, разумее што-н.; здагадлівы, прадбачлівы; назіральны, пільны, дапытлівы (пра вочы, погляд і пад.). 2. Які змяшчае ў сабе глыбіню пачуццяў, праўдзівы, шчыры.

ПРАНІКНЁНАСЦЬ, -і. Хвалюючая шчырасць, сардэчнасць, унутраная перакананасць.

ПРАНГКНУЦЦА, -нуся, -нешся, -нецца. Напоўніцца, ахапіцца якім-н. пачуццём, думкай і пад.

ПРАНЙЦЬ, праймў, прбймеш, прбйме; пранйў, -нялй, -нялб. Глыбока, моцна падзейнічаць, зрабіць вялікае ўражанне на каго-н.

ПРАПАНЎЕМЫЯ АБСТА'ВІНЫ. Факты, падзеі, час і месца дзеяння, умовы жыцця, у якіх існуюць і дзейнічаюць персанажы п’есы і ў якіх неабходна жыць сцэнічным жыццём акцёрам пры рэалізацыі творчай задумы пастаноўкі спектакля рэжысёрам.

ПРАРВА’ЦЦА, -рвёцца. Нечакана і буйна выявіцца, праявіцца (пра якое-н. стрыманае пачуццё, стан).

ПРАСВЁТЛАСЦЬ, -і. Здольнасць ясна, правільна мысліць; часовая яснасць, выразнасць усведамлення.

ПРАСВЁТЛЕНЫ, -ая, -ае. Ясны, радасны, светлы; які выяўляе радасць, задавальненне; ззяючы.

ПРАСВЁТЛЫ, -ая, -ае. Радасны, шчаслівы.

ПРАСВЯТЛЁЦЬ, -ёю, -ёеш, -ёе. 1. Стаць светлым, святлейшым. 2. Стаць ясным, спакойным, радасным.

ПРАСВЯТЛІЦЦА, -свётліцца. Стаць ясным, спакойным, радасным.

ПРАСІПЁЦЬ, -плю, -піш, -пі’ць. Вымавіць сіплым голасам.

ПРАСКАНДЗГРАВАЦЬ, -рую, -руеш, -руе. Прагаварыць моцна і выразна, падзяляючы словы на склады.

ПРАСОДЫЯ, -і. Націск, які падае на галосныя ў час чытання вершаў, або рытмічная структура, якая выкарыстоўваецца для надання выразнасці тэксту, чаргаванне колькасці складоў, у прыватнасці доўгіх і кароткіх, у залежнасці

ад метрыкі верша. Прасадычныя асаблівасці драматургічнага тэксту залежаць ад меладычнага малюнка, які можна выявіць пры чытанні тэксту: ад версіфікацыі, ад метрычных заканамернасцей, але таксама і ад майстэрства акцёра, ад яго здольнасці валодаць сваім целам, каб надаць тэксту пэўны рытм і «дыханне», суправаджаць чытанне адпаведнымі жэстамі, падкрэсліваць адны часткі тэксту і затушоўваць другія, выдзяляць алітэрацыі, паўторы, выкарыстоўваць усю рыторыку дэкламацыі. Той сэнс, які глядач вынесе з пачутага і ўбачанага, шмат у чым залежыць ад выбранага рэжысёрам і акцёррм спосабу гукавога ўвасаблення тэксту.

ПРАСТАВА’ТЫ, -ая, -ае. Няхітры; недалёкі, наіўны. •

ПРАСТАДЎШНЫ, -ая, -ае. Просты, даверлівы, няхітры.

ПРАСТА'К, Акцёрскае амплуа, выканаўца роляў прастадушна-наіўных або недалёкіх людзей. Раннія правобразы П. 2-і дзані ў італьянскай камедыі дэль артэ, персанажы ў старых нямецкіх, рускіх і іншых народных прадстаўленнях. Пазней гэта амплуа атрымала распаўсюджанне ў камедыйным, у прыватнасці вадэвільным, і аперэтачным жанрах.

ПРАСТАРЭКАВАЦЬ, -кую, -куеш, -куе. Расказваць пра пустое, несур’ёзнае.

ПРАСТОРА (тэатральная), -ы. Паняцце П. выкарыстоўваецца ў адносінах да розных аспектаў пастаноўкі. Можна вызначыць наступныя віды П.: 1) драматычная П.; П., пра якую гаворыцца ў тэксце, — абстрактная П., якая ствараецца чытачом або гледачом з дапамогай уяўлення; 2) сцэнічная — рэальная П. сцэны, дзе дзейнічаюць акцёры, якія знаходзяцца ўласна на сцэне ці сярод гледачоў; 3) сцэнаграфічная (або тэатральная) П. — сцэнічная П., больш дакладна вызначаемая як прастора, у якой знаходзіцца публіка і акцёры ў час прадстаўлення; 4) ігравая (жэстыкуляцыйная) П., ствараемая акцёрам, яго прысутнасцю і яго перамяшчэннямі, яго месцам у адносінах да іншых акцёраў, яго размяшчэнне на сцэне; 5) тэкставая — П. у яе

графічнай, фанічнай і рытарычнай матэрыяльнасці; П. партытуры, дзе запісаны рэплікі і дыдаскаліі; тэкставая П. рэалізуецца тады, калі тэкст выкарыстоўваецца не як драматычная П., прыдуманая чытачом ці гледачом, а як сыры матэрыял, які прадстаўлены як узор для зрокавага і слыхавога ўспрымання; 6) унутраная — П., дзе адбываецца спроба прадстаўлення фантазма, мары, бачання драматурга або аднаго з персанажаў.

ПРАСТО'РАВАЯ СЦЗНА Адкрытая сцэна, акружаная з трох бакоў месцамі для гледачоў.

ПРАСТРА’ЦЫЯ, -1. Стан прыгнечанасці, знямогі, заняпаду псіхічнай актыўнасці, выкліканы нервовым расстройствам і інш.

ПРАСЦЗНІУМ, -а. Частка сцэны перад заслонай.

ПРАСЙКНУЦЦА, -нуся, -нешся, -нецца. Пранікнуцца, напоўніцца якім-н. пачуццём, перакананнем, ідэяй.

ПРАТАГАН/СТ, -а. У старажытных грэкаў П. — акцёр, які выконваў галоўную ролю. Акцёр, які выконваў другую ролю, называўся дэўтараганістам, трэцюю — трытаганістам. Яны з’яўляліся ў такой паслядоўнасці: хор, затым пратаганіст (у Тэпсіса), дэўтараганіст (у Эсхіла), трытаганіст (у Сафокла). Цяпер П. называюць галоўных дзейных асоб п’есы, якія знаходзяцца ў цэнтры дзеяння і канфліктаў.

ПРАТАТЫП, -а. Першавобраз, арыгінал; асоба, якая паслужыла аўтару арыгіналам для стварэння вобраза.

ПРАТЫКА’БЛЬ, -я. Небутафорская, сапраўдная частка дэкарацыі, якая складаецца з прадметаў, што выкарыстоўваюцца ў рэальным жыцці, у прыватнасці ў якасці апоры для руху (як на цвёрдай сцэнічнай пляцоўцы). П. шырока выкарыстоўваецца не як дэкаратыўны, а як функцыянальны прадмет. Ён становіцца эфектыўным элементам дэкарацыі, як 1 тэатральны механізм.

ПРА'ЎДА СЦЭН/ЧНАЯ. Пераканальнасць, праўдзівасць адлюстравання ў ігры акцёра жыццёвых з’яў (перажыванняў, думак, дзеянняў, паводзін).

ПРАЎДЗІВЫ, -ая, -ае. 1. Які любіць

праўду, схільны гаварыць праўду; які выражае праўдзівасць як уласцівасць характару. 2. Які адпавядае праўдзе, заснаваны на праўдзе. 3. Сапраўдны.

ПРАФАН, -а. Недасведчаны ў якой-н. галіне чалавек.

ПРАФАНАВА’ЦЬ, -нўю, -нўеш, -нўе. Апашляць, па-невуцку скажаць што-н. агульнапрынятае (ідэю, вучэнне, твор мастацтва і пад.).

ПРАЧЎЛЫ, -ая, -ае. Напоўнены вялікім пачуццём.

ПРАЧУХАНКА, -і. Вымова за што-н.; праборка.

ПРАШАПТА'ЦЬ, -шапчў, -шЗпчаш, -шйпча. Сказаць ціха, шэптам.

ПРАШПАЦЫРАВА’ЦЬ, -рўю, -py­etu, -рўе. Прайсці павольнай хадою, прагуляцца.

ПРАШЫБАВАЦЬ, -бўю, -бўеш, -бўе. Хутка прайсці, праехаць.

ПРАЯВА, -ы. 1. Незвычайнае здарэнне. 2. З’ява, праяўленне.

ПРОЗВІШЧА, -а. Найменне, агульнае для ўсёй сям’і, якое дзеці атрымліваюць звычайна па бацьку, а жонка па мужу.

ПРОЦІДЗЁЯННЕ, -я. Дзеянне, якое перашкаджае другому дзеянню, накіравана супраць яго.

ПРЫАДПЛЮШЧЫЦЬ, -плюшчу, -плюшчыш, -плюшчыць. Адплюшчыць трохі, не да канца.

ПРЫВАБА, -ы. Тое, што прываблівае, прыцягвае да сябе; прывабнасць.

ПРЫВАБІЦЬ, -вйблю, -вйбіш, -вАбіць. Выклікаць да сябе сімпатыю, прыхільнасць, любоў якімі-н. рысамі характару, знешнасцю і інш.

ПРЫВА'БЛІВЫ і ПРЫВАБНЫ, -ая, -ае. Які прываблівае, прыцягвае да сябе сваімі якасцямі, уласцівасцямі.

ПРЫВАРАЖЫЦЬ, -ражў, -рбжыш, -рбжыць. Выклікаць любоў да сябе, прымусіць пакахаць сябе; прывабіць, зачараваць.

ПРЫВЁТЛІВЫ, -ая, -ае. Добразычлівы, гасцінны; ветлівы.

ПРЫВЁЦІЦЬ, -вёчу, -вёціш, -вёПць.

Прыязна, ласкава сустрэць каго-н., аднесціся да каго-н.; даць прьггулак каму-н.

ПРЫВІД, -у. 1. Здань; вобраз каго-, чаго-н., які здаецца ва ўяўле;нні або ў сне. 2. Тое, што ўявілася, здалося. 3. Няясныя, ледзь акрэсленыя рысы чаго-н.

ПРЫВІЛЁЯ, -і. Выключнае права, якім карыстаецца хто-н. у адрозненне ад іншых.

ПРЫВІТАННЕ, -я. Словы, рух, жэст, звернутыя да каго-н. пры сустрэчы, як знак добразычлівасці, дружалюбнасці; зварот да блізкага знаёмага пры сустрэчы.

ПРЫВІТА'ЦЦА, -4юся, -йешся, -4ецца. Звярнуцца з прывітаннем пры сустрэчы з кім-н.; паздароўкацца.

ПРЫВГГА'ЦЬ, -4ю, -4еш, -4е. 1. Выказаць прывітанне пры сустрэчы (словам, жэстам 1 пад.). 2. Звярнуцца да каго-н. з прамовай, словамі прывітання (звычайна з прычыны радаснай падзеі).

ПРЫВУЧЬІЦЬ, -вучў, -вўчыш, -вўчыць. Прымусіць прывыкнуць, прызвычаіцца да каго-, чаго-н.; выпрацаваць звычку, навык да пэўнага занятку і пад.

ПРЫГАДА'ЦЦА, -4юся, ‘-4ешся, -4ецца. Прыйсці на памяць, успомніцца.

ПРЫГАДА'ЦЬ, -4ю, -4еш, -4е. 1. Узнавіць у памяці; прыпомніць. 2. Навесці на ўспамін, прымусіць успомніць што-н. па асацыяцыі.

ПРЫГАЖО'СЦЬ, -і. 1. Хараство. 2. Прыгожы знешні выгляд.

ПРЫГАЖЎН, -4. Прыгожы мужчына.

ПРЫГАЖЎНЯ, -і. Прыгожая жанчына.

ПРЫГАЛЎБІЦЬ, -блю, -біш, -біць. Прылашчыць.

ПРЫГАРНЎЦЦА, -гарнўся, -гбрнешся, -гбрнецца. 3 ласкаю, пяшчотай прытуліцца да каго-н.

ПРЫГАРНЎЦЬ, -гарнў, -гбрнеш, -гбрне. 3 ласкаю, пяшчотаю прытуліць да сябе; аднесціся да каго-н. добразычліва, спагадліва.

ПРЫГЛЁДЗЕЦЦА. -джуся, -дзішся, -дзіцца і ПРЫГЛЯДЗЁЦЦА, -гляджўся, -глядзішся, -глядзГцца. 1. Уважліва паглядзець, каб добра ўбачыць, разгледзець; уважліва паназіраць за чым-н. 2. Прывыкнуць да каго-, чаго-н.

ПРЫГЛЯНЎЦЦА, -глянўся, -глйнешся, -глякецца. Спадабацца; выклікаць

уваіу, сімпатыю.

ПРЫГНЁЧАННЕ, -я. Змрочны стан.

ПРЫГНЁЧАНЫ, -ая, -ае. Якога штосьці гняце; засмучаны, занепакоены чым-н.; які выяўляе цяжкі, змрочны стан, настрой.

ПРЫГ(ЎДА, -ы. 1. Нечаканы выпадак; нежаданая, непрыемная, небяспечная для каго-н. падзея. 2. звычайна мн. (прыгбды, -год). Учынкі, здарэнні, звычайна цікавыя, незвычайныя або рызыкоўныя.

ПРЫДЖГА'ЦЬ, -4ю, -4еш, -4е. Хутка прыйсці або прыбегчы, прыбыць куды-н.

ПРЫДЗІРА, -ы. Прыдзірлівы чалавек.

ПРЫДЗГРКА, -і. Папрок, заўвага, абвінавачанне, зробленае без дастатковых падстаў.

ПРЫДЗІРЛІВЫ, -ая, -ае. Які часта і да ўсяго прыдзіраецца, вышуквае ва ўсім недахопы.

ПРЫДОБРЫЦЦА, -дббруся, -дббрышся, -дббрыцца. Выклікаць прыхільнасць да сябе, увайсці ў ласку да каго-н., робячы паслугі, падарункі і пад.; паддобрыцца.

ПРЫДРАМА’ЦЬ, -драмлю, -дрбмлеш, -дрбмле. Заснуць неглыбокім сном на кароткі час; задрамаць.

ПРЫДЎМАНЫ, -ая, -ае. Які не існуе ў сапраўднасці; штучны, надуманы.

ПРЫДЎМАЦЬ, -аю, -аеш, -ае. 1. Думаючы, раздумваючы, прыйсці да якога-н. рашэння; здагадацца зрабіць што-н.; выдумаць. 2. Выдумаць тое, чаго не было на самай справе.

ПРЫЁМНАСЦЬ, -і. 1. Пачуццё задавальнення, радасці ад чаго-н. прыемнага. 2. Тое, што прыносіць задавальненне, радасць.

ПРЫЖМЎРЫЦЦА, -руся, -рышся, -рыцца. Зморшчыушы, сціснуўшы павекі, прыплюшчыць вочы, вока.

ПРЫЗАБЫЦЬ, -бўду, -бўдзеш, -бўдзе. He поўнасцю захаваць у памяці; у некаторай ступені забыць.

ПРЫЗАДЎМАЦЦА, -аюся, -аешся, -аецца. Аддацца роздуму; задумацца.

ПРЫЗАПА'СІЦЬ, -п4шу, -п4сіш, -п4сіць. Зрабіць запас чаго-н.; падрых-

таваць, зрабіць што-н. загадзя.

ПРЫЗВЬІЧАІЦЦА, -чйюся, -чйішся, -чАіцца. Прывыкнуць да чаго-н. як да звычайнага, абавязковага; адчуць сябе звыкла ў якой-н. абстаноўцы; асвоіцца, звыкнуцца.

ПРЫЗЁМЛЕНЫ, -ая, -ае. Пазбаўлены ўзвышанага, незвычайнага; прыніжаны.

ПРЫЗНА’ННЕ, -я. 1. Словы, у якіх хто-н. прызнаецца ў чым-н. 2. Станоўчая ацэнка, адабрэнне.

ПРЫЗНА'ЦЦА, -4юся, -йешся, -йецца. Адкрыта расказаць аб чым-н., сазнацца.

ПРЫЗНА'ЦЬ, -4ю, -4еш, -äe. Па якіх-н. знешніх прыкметах выявіць, убачыць у кім-, чым-н. знаёмага або што-н. знаёмае; пазнаць. 2. Ацаніць каго-, шго-н. па заслугах. 3. Згадзіцца з чым-н.

ПРЫКАЗКА, -1. Кароткі лагічна і граматычна завершаны афарыстычны выраз, які адлюстроўвае шматвяковы жыццёвы вопыт і мудрасць народа, мае пераважна пераноснае значэнне. Па сваёй структуры П. звычайна двухчленныя, нярэдка рыфмаваныя, мова іх багатая на метафары, параўнанні, алегорыі і інш. выяўленчыя сродкі.

ПРЫКАРХНЎЦЬ, -нў, -нёш, -нё. Заснуць на кароткі час; задрамаць. .

ПРЫКЛЁНЧЫЦЬ, -чу, -чыш, -чыць. Стаць на калені, укленчыць.

ПРЫКМЁТА і ПРЫМЁТА, -ы. Адметная рыса, па якой можна пазнаць каго-, што-н., вызначыць што-н.

ПРЫКМЁЦІЦЬ, -мёчу, -мёціш, -мёціць. Убачыць, звярнуць увагу; заўважыць, вылучыць сярод іншых.

ПРЫКРА'СА, -ы. Аздоба, упрыгожанні; перабольшанне, выдумка.

ПРЫКРАСЦЬ, -і. 1. Непрыемнае пачуццё незадавальнення, крыўды, смутку. 2. Непрыемнасць.

ПРЫКРЫКНУЦЬ, -ну, -неш, -не. Крыкнуць, павысіць голас на каго-н., каб прымусіць зрабіць што-н.

ПРЫКЎС, -у. Становішча зубоў пры стуленых сківіцах.

ПРЫЛАШЧЫЦЬ.-лАшчу, -лішчыш, -лЗшчыць. 1. Праявіць ласку, пяшчоту ў адносінах да каго-н. 2. Ласкавымі, пяш-

чотнымі адносінамі прыцягнуць, прывабіць да сябе.

ПРЫЛІЗАНЫ, -ая, -ае. Гладка зачасаны.

ПРЫМА'ЗАЦЦА, -мйжуся, -мйжашся, -м4жацца. Далучыцца да каго-, чаго-н. з карыслівымі мэтамі.

ПРЫМА'Т, -у. Перавага, найважнейшае значэнне; першаснасць.

ПРЫМАЎКА, -і. Кароткі афарыстычны выраз, у якім вобразна з пэўнай эмацыянальнай афарбоўкай вызначаецца якая-н. жыццёвая з’ява. У адрозненне ад прыказкі П. не з’яўляецца самастойным закончаным суджэннем і залежыць ад кантэксту, у ёй няма павучання і абагульнення. П. у вялікай ступені ўласцівы экспрэсіўнасць, сатыра і гумар, тэматычная канкрэтнасць.

ПРЫМАЎЛЙЦЬ, -ію, -яеш, -йе. 1. Гаварыць, вымаўляць што-н., суправаджаючы якое-н. дзеянне; прыгаворваці 2. Угаворваць каго-н. што-н. зрабіць.

ПРЫМЁРАЦЦА, -аюся, -аешся, -аецца. Прыстасавацца, прызвычаіцца да чаго-н.

ПРЫМІЛЬГА'ЦЦА, -4юся, -йешся, -йецца. Стаць звычайным, прывычным, страціць арыгінальнасць (пра тое, што часта сустракаецца).

ПРЫМІРЫЦЦА, -мірўся, -мГрышся, -мГрыцца. 1. Пакласці канец сварцы, варожасці паміж сабой і кім-н. 2. Памяркоўна аднесціся да чаго-н.; звыкнуцца з чым-н.

ПРЫМІТЫЎ, -тыву. Пра што-н. спрошчанае, невысокае па тэхніцы выканання.

ПРЫМІТЫЎНЫ, -ая, -ае. 1. Просты, нескладаны па будове; груба зроблены. 2. Недастаткова глыбокі, спрошчаны. 3. Малакультурны.

ПРЫМО'ЎКНУЦЬ, -ну, -неш, -не. Спыніць размову, спевы, крык і пад.; прыціхнуць, замоўкнуць.

ПРЫМЎС, -у. Уздзеянне, якое аказваецца на каго-н. з мэтай дамагчыся выканання чаго-н.; прымушэнне.

ПРЫМЎСІЦЬ, -мўшу, -мўсіш, -мўсіць. Сілаю або нейкім іншым уздзеяннем дамагчыся, каб нешта было зроблена, выканана; абавязаць, запатрабаваць зрабіць

што-н.; выклікаць пэўныя дзеянні, учынкі, стан у каго-н.

ПРЫМУС0ВЫ, -ая, -ае. Які праводзіцца, робіцца па прымусу; вымушаны неабходнасцю, якімі-н. акалічнасцямі.

ПРЫНГЖАНЫ, -ая, -ае. 1. Зняважаны. 2. Бяспраўны.

ПРЫНІЗІЦЬ, -ніжу, -нізіш, -нізіць.

1. Паставіць у зневажальнае становішча.
2. Зменшыць, знізіць значэнне, ролю Ka­ro-, чаго-н. 3. Пазбавіць узвышанасці, уздыму.

ПРЫНІКНУЦЬ, -ну, -неш, -не. Прыціснуцца, прыпасці да каго-, чаго-н.

ПРЫНЎКА, -і. Прымус, прымушэнне.

ПРЫПЁЎКА, -і. Жанр пазаабрадавага фальклору — аднастрофная, пераважна чатырохрадковая песенька; частушка. Вядома ў фальклоры многіх славянскіх надодаў. Вызначаецца лаканізмам, ідэйнай і тэматычнай разнастайнасцю: ад інтымных перажыванняў да гратэску і вострай сатыры.

ПРЫШЛ ЬНАВ АЦЬ, -нўю, -нўеш, -нўе. Пільнуючы, дачакацца паяўлення каго-, чаго-н.; высачыць.

ПРЫПЛЁСЦІСЯ -плятўся, пляцёшся, -пляцёцца; -пляцёмся, -плецяцёся, -плятўцца; -прыплёўся, -плялйся, -плялбся. 1. Прыйсці, ідучы паволі, з цяжкасцю. 2. Прыблюзніцца, здацца.

ПРЫПУЖА'ЦЬ, -4ю, -йеш, -4е. Прыстрашыць, прыгразіць чым-н. з мэтай уздзеяння.

ПРЫПУСЦЙЦЦА, -пушчуся, п ўсцішся, -пўсціцца. Пайсці, пабегчы хутка; паскорыць хаду, крок.

ПРЫСАРОМІЦЬ, -млю, -міш, -міць. Папракнуць, каб выклікаць пачуццё сораму, раскаяння.

ПРЫСАРОМЛЕНЫ, -ая, -ае. Які адчувае сорам, няёмкасць.

ПРЬІСВІСТ, -у. Гук свісту, які суправаджае асноўны гук (часцей свісцячы «о).

ПРЫСВЯЧЗННЕ, -я. Радкі, што папярэднічаюць твору і паведамляюць чытачу, у гонар якой асобы ці падзеі напісаны твор. П. бывае сціслым указаннем адрасата або разгорнутым, часам вершаваным выказваннем.

ПРЫСЛУГА’Ч, -4. Той, хто прыслужваецца перад кім-н.

ПРЫСЛЎХАЦЦА, -аюся, -аешся, -аецца. 1. Напружыць слых, каб пачуць што-н.; звярнуць увагу на свае адчуванні, на свой фізічны стан; звярнуць увагу на свае пачуцці, перажыванні і пад. 2. Аднесціся да чаго-н. уважліва, прыняць да ведама што-н.

ПРЫСМА'КІ, -аў. Ласункі, салодкае; смачныя, па-асабліваму прыгатаваныя стравы.

ПРЫСМАКТА'ЦЦА, -смакчўся, -смбкчашся, -смбкчацца. Прыладзіцца да каго-, чаго-н. дзеля ўласнай выгады.

ПРЫСМАЛГЦЬ, -смалю, -смйліш, -см4ліць. 1. Прыпаліць, прыкурыць. 2. Моцна прыгрэць, прыпячы.

прысмірЗць, -5ю, -беш, -5е. Сцішыцца, супакоіцца, уціхамірыцца.

ПРЫСПЁШЫЦЬ, -шу, -шьші, -шыць. 1. Наблізіць наступленне чаго-н. 2. Прымусіць рабіць што-н. хутчэй.

ПРЫСТАСАВА'НЕЦ, -нца. Чалавек, які прыстасоўваецца да абставін, утойваючы свае сапраўдныя намеры, погляды.

ПРЫСТАСАВАЦЦА, -сўюся, -сўешся, -сўецца. Асвоіўшыся з чым-н., набыць навыкі, уменне жыць, працаваць, абыходзіцца ў пэўных абставінах.

ПРЫСТО’ЙНА. Ветліва, далікатна, выхавана.

ПРЫСТО'ЙНАСЦЬ, -і. Ветлівасць, далікатнасць, выхаванасць у паводзінах, манерах і пад.

ПРЫСТОЙНЫ, -ая, -ае. 1. Добра выхаваны; сумленны, не здольны на дрэнныя ўчынкі. 2. Дастаткова добры, нядрэнны; дастатковы па велічыні, памерах.

ПРЫСТРЎНІЦЬ, -стрўню, -стрўніш, -стрўніць. Прымусіць весці сябе як належыць; праявіць строгасць у адносінах да каго-н.

ПРЫТА/ЦЦА, -таюся, -тбішся, -тбіцца. Схавацца або прыцішыцца, імкнучыся застацца незаўважаным; прыціхнуць, замерці.

ПРЫТВАРЫЦЦА, -тварўся, -твбрышся, -твбрыцца. Прыняць які-н. выгляд з мэтай увесці каго-н. у зман; прыкінуцца.

ПРЫТВОРСТВА, -а. Няшчырыя, ілжывыя паводзіны з мэтай увесці ў зман.

ПР ЫТКІ, -ая, -ае. 1. Хуткі, імклівы; вёрткі, спрытны. 2. Які прагне хутчэй дасягнуць чаго-н.

ПРЫТКНЎЦЦА, -ткнўся, -ткнёшся, -ткнёцца; -ткнёмся, -ткняцёся. 1. Злёгку дакрануцца, даткнуцца да каго-, чаго-н. 2. Прыхіліцца да каго-, чаго-н.; абаперціся аб што-н. 3. Уладкавацца, прыстроіцца.

ПРЫТСГЕНЫ, -ая, -ае. 1. Тайны, скрыты; затоены. 2. Загадкавы.

ПРЫТО'МНАСЦЬ, -і. Стан, у якім чалавек здольны ўсведамляць, успрымаць навакольны свет.

ПРЫТОМНЕЦЬ, -ею, -ееш, -ее. Прыходзіць да прытомнасці.

ПРЫТРЫЗНІЦЦА, -нюся, -нішся, -ніцца. Здацца, паказацца ва ўяўленні, у сне.

ПРЫТРЫЗНІЦЬ, -ню, -ніш, -ніць. Уявіць, убачыць у сне.

ПРЫТУЛ/ЦЦА, -тулюся, -тўлішся, -тўліцца. Прыгарнуцца, прыхіліцца да каго-, чаго-н. з ласкай, пяшчотай.

ПРЫТЧА, -ы. Павучальна-дыдактычны жанр апавядальна-філасофскага зместу, заснаваны на алегарычных сюжэтах і вобразнай сістэме сімвалічнага сэнсу. У адрозненне ад байкі ці навелы можа быць без развітага сюжэта, які часта рэдуцыруецца да разгорнутага параўнання.

ПРЫЎЗНЙТЫ, -ая, -ае. Радаснаўзбуджаны, ажыўлены; высокі, урачысты.

ПРЫХАРАШЫЦЦА, -рашўся, -рбшышся, -рбшыцца. 1. Алрануцца хораша, прыгожа, лепш, чым раней, чым звычайна. 2. Надаць сабе больш прыгожы, прыгажэйшы выгляд.

ПРЫХВАТКАМІ. Нерэгулярна, урыўкамі, час ад часу.

ПРЫХІЛЬНАСЦЬ, -і. 1. Прыхільныя, добразычлівыя, спагадлівыя адносіны да каго-, чаго-н.; сімпатыя. 2. Схільнасць да якога-н. занятку, да якіх-н. спраў, учынкаў.

ПРЫХ(ЛЬНІК, -a. 1. Той, хто прытрымліваецца якіх-н. поглядаў, ідэй; прыхільна адносіцца да каго-, чаго-н. 2.

Той, хто выказвае сімпатыі, прыхільнасць да каго-н.; паклоннік.

ПРЫЦІХНУЦЬ, -ну, -неш, -не. 1. Перастаць падаваць гукі, ствараць шум і пад.; сціхнуць; стаць амаль нячутным; перастаць чуцца. 2. Перастаць рухацца, замерці.

ПРЫЦЙПАНЫ, -ая, -ае. 1. Прыглушаны, слаба чутны. 2. Замаруджаны, запаволены.

ПРЫЦЯГА’ЛЬНЫ, -ая, -ае. Які прыцягвае, вабіць да сябе.

ПРЬІЦЯНТЁЦЦА-цярплюся, -цёрпішся, -цёрпіцца. Прывыкнуць, прызвычаіцца да непрыемнага, непажаданага; звыкнуцца з чым-н.

ПРЫЧАРАВА’ЦЬ, -рўю, -рўеш, -рўе. Прывабіць сваёй прыгажосцю або іншымі якасцямі.

ПРЫЧЫНА, -ы.  1. З’ява,

акалічнасць, якая служыць падставай чаго-н., выклікае, абумоўлівае другую з’яь / 2. Падстава, зачэпка для якіх-н. дзеянняў, учынкаў.

ПРЫЧЫТА’ННЕ, -я. Словы, як!я прыгаворваюцца ў час плачу.

ПРЫЧЫТА’ЦЬ, -ёю, -йеш, -äe. Плакаць, прыгаворваючы словы жальбы.

ПРЫЧЫТЫ, -аў. Тое, што і прыч ы т а н н е.

ПРЫЙЗНАСЦЬ, -і. Сяброўскія, добразычлівыя адносіны.

ПРЫЯЗНЫ, -ая, -ае. 1. Прасякнуты сяброўскімі адносінамі, дружалюбнасцю, даверам. 2. Спагадлівы, добразычлівы.

ГІРЫЯЦЕЛЬ, -я. Блізка знаёмы чалавек, з якім усталяваліся добрыя, прыязныя адносіны.

ПРЫЯЦЕЛЬСТВА, -а. Таварыскія адносіны; сяброўства.

ПРЭМ’ЁР, -а. Акцёр, які выконвае першыя, галоўныя ролі і займае ў трупе вядучае палажэнне.

ПРЭМ’ЁРА, -ы. Першая пастаноўка новага спектакля.

ПРЭТЗНЗІЯ, -і. I. Прад’яўленне сваіх правоў на каго-, што-н.; патрабаванне чаго-н. 2. Патрабаванні, незадаволенасць, прад’яўленыя да каго-, чаго-н.; скарга.

ПРЭТЭНЦЫЁЗНЫ, -ая, -ае. Які прэтэндуе на арыгінальнасць; надуманы, манерны.

ПСЕЎДАНІМ, -а. Выдуманае імя або прозвішча, пад якім часта выступаюць пісьменнікі, акцёры, мастакі і інш.

ПСІХАЛАГГЗМ, -у. Паглыблены паказ псіхічных, духоўных перажыванняў, глыбокі псіхалагічны аналіз.

ПСІХАЛАГІЧНЫ, -ая, -ае. Створаны на паглыбленым паказе псіхалогіі герояў.

ПСГХІКА, -і. Душэўная арганізацыя чалавека, сукупнасць яго душэўных перажыванняў, сіл, пачуццяў.

ПЎБЛІКА, -і. Людзі, якія знаходзяцца дзе-н. у якасці слухачоў, гледачоў, наведвальнікаў.

ПУБЛІЦЫСТЫКА, -і. Жанр грамадска-палітычнай літаратуры на тэмы сучаснасці.

ПУБЛІЧНАЯ      АДЗІН0ТА.

Сцэнічныя дзеянні акцёра перад публікай, у прысутнасці гледачоў.

ПУБЛГЧНЫ, -ая, -ае. Які адбываецца ў прысутнасці публікі; адкрыты.

ПЎДЗІЦЦА, -джуся, -дзішся, -дзіцца. Пужацца; баяцца, палохацца (звычайна пра жывёлу).

ПУЖА'ЦЦА, -ёюся, -ёешся, -йецца. Адчуваць страх, палохацца.

ПУЖА'ЦЬ, -4ю, -äem, -äe. Наводзіць страх, палохаць; прымушаць баяцца Ka­ro-, чаго-н., страшыць кім-, чым-н,

ПУЖЛІВЫ, -ая, -ае. Які лёгка пужаецца; палахлівы; у якім выражаецца страх, спалох; уласцівы таму, хто пужаецца, палохаецца.

ПУЖНЎЦЬ, -нў, -нёш, -нё; -нём, -няцё. Прыстрашыць, прыпужнуць.

ПЎЛЬХНЫ, -ая, -ае. 1. Мяккі, быццам надзьмуты, пухлы. 2. Лёгкі, пухкі.

ПУНКТУА'ЛЬНЫ, -ая, -ае. Вельмі акуратны, дакладны.

ПУНКТУА'ЦЫЯ, -і. Сістэма расстаноўкі знакаў прыпынку; знакі прыпынку.

ПУСТАБРЗх, -а. Пра балбатлівага чалавека.

ПУСТАД0МАК, -мка. Чалавек, які не мае гаспадаркі; дрэнны, нядбайны гаснадар.

ПУСТАЗВ0Н, -а. Чалавек, які гаворыць пустое; балбатун, пустамёля.

ПУСТАЗВ(ЎНІЦЬ, -ню, -ніш, -ніць. Гаварыць пустое, балбатаць.

ПУСТАЗВО'НСТВА, -a. 1. Пустыя, беззмястоўныя словы, размовы. 2. Паводзіны, словы пустазвона.

ПУФ, -а. Нізкая табурэтка з мяккім, звычайна круглым, сядзеннем.

ПХА'ЦЦА, -&юся, -ёешся, -йецца. Штурхаць адзін аднаго.

ПХАЦЬ, -äio, -äem, -äe. 1. Штуршкамі прымушаць рухацца куды-н., у якім-н. напрамку. 2. Паспешліва запіхваць што-н. куды-н. 3. Даваць у вялікай колькасці, звыш меры.

ПЫТА’ЛЬНЫ, -ая, -ае. Які змяшчае ў сабе пытанне, выяўляе пытанне.

ПЫТА’ННЕ, -я. Зварот да каго-н., які патрабуе адказу, тлумачэння і пад.

ПЫТА'ЦЦА, -йюся, -йешся, -Аецца і ПЫТАЦЬ, -&ю, -äem, -äe. 1. Звяртацца да каго-н. з пытаннем, каб даведацца пра што-н., задаваць пытанне. 2. Прасіць дазволу на што-н.

ПЫХА, -1. Фанабэрыстасць, ганарлівасць.

ПЫХЛ(ВЫ, -ая, -ае. Фанабэрысты, празмерна ганарысты.

ПЫШНЫ, -ая, -ае. Мяккі; пухкі; лёгкі; пушысты, густы, мяккі (пра валасы, шэрсць і пад.); поўны, круглявы (пра чалавека, яго твар).

ПЗЎНЫ, -ая, -ае. 1. Дакладна вызначаны, прызначаны. 2. Выразны, акрэслены, які склаўся канчаткова. 3. Некаторы, той ці іншы. 4. Перакананы ў чым-н. 5. Такі, якому можна даверыцца; надзейны.

ПЯРШЫЦЬ, -шыць. Пра адчуванне раздражнення, козыту ў горле.

ПЯРЭВАРАЦЕНЬ, -тня. Фантастычны персанаж народных павер’яў і казак; чалавек, ператвораны ці здольны сам дзівосным чынам ператварацца ў звера, расліну, камень. У славянскай міфалогіі найчасцей набываў аблічча воўка.

ПЯРЭЧАННЕ, -я. Заява аб нязгодзе з чым-н.

ПЯШЧОТА, -ы. 1. Пачуццё ласкі, замілавання, мяккасці ў адносінах да Ka­ro-, чаго-н. 2. толькі мн. (пяшчоты, -от). Учынкі, словы, якімі выказваюцца пачуцці ласкі, замілавання.

ПЯШЧОТНАСЦЬ, -і. Ласкавасць, пяшчота.

ПЯШЧОТНЫ, -ая, -ае. 1. Вельмі ласкавы, поўны ласкі, замілавання, адданасці; які выяўляе, выказвае ласку, лю-

боў. 2. Мяккі; лагодны; вельмі прыемны, далікатны, тонкі.

РАБ0ЧЫ СЦЗНЫ. Тэхнічны работнік машынна-дэкарацыйнага цэха тэатра, у абавязкі якога ўваходзіць устаноўка дэкарацый да спектакля, падрыхтоўка і рамонт дэкарацый, перамена іх у ходзе спектакля. Брыгада рабочых сцэны працуе пад кіраўніцтвам машыніста сцэны і яго памочнікаў.

РАГАТА'ЦЬ, -гачу, -гбчаш, -гбча. Гучна, нястрымана смяяцца.

РАГАТЎН, -а. Той, хто любіць смяяцца, рагатаць; смяшлівы чалавек.

РА'ДАВАЦЦА, -дуюся, -дуешся, -дуецца. Адчуваць радасць; праяўляць радасць, быць у радасным, вясёлым настроі.

РАДАВАЦЬ, -дую, -дуеш, -дуе. Выклікаць радасць, прыносіць радасць; быць прыемным, даваць асалоду.

РА'ДАСНЫ, -ая, -ае. Які адчувае радасць; які выклікае, прыносіць радасць.

РА'ДАСЦЬ, -і. Пачуццё вялікай асалоды, задаволенасці, якое выклікае вясёлы настрой; весялосць, трыумф.

РА'ДЗІЦЬ, -джу, -дзіш, -дзіць. Даваць якую-н. раду; прапанаваць паступіць пэўным чынам; раіць.

РАДО'К ВЕРШАВА'НЫ. Графічна і інтанацыйна выдзелены моўны рад у вершаваным творы; адзінка вершаванага рытму. Р. в. розньіх памераў спалучаюцца ў пэўным парадку, утвараючы строфы. Р. в., у якім поўнасцю змяшчаецца схема вершаванага памеру, называецца вершарадам.

РАДЫЁКАМПАЗІЦЫЯ, -і. Кампазіцыя з літаратурных і музычных твораў, складзеных для перадачы па радыё.

РАДЫЁПАСТАНО'ЎКА, -і. Адна з формаў мастацкага радыёвяшчання. Уяўляе сабой трансфармацыю літаратурных, тэатральных, слоўна-музычных сцэнічных твораў, а таксама

арыгінальныя драматургічныя творы (радыёп’есы).

РАДЫЁТЭА'ТР, -а. Від мастацкага радыёвяшчання, у аснове якога ляжыць вобразна-пачуццёвае адлюстраванне рэчаіснасці ў яе гукавой форме. Узнік у сярэдзіне 20-х гг. Меў свае музычныя калектывы і спецыяльныя тэатральныя трупы, якія выступалі ў радыёстудыі. Вытокі — у сферы музычнага мастацтва, першапачатковая форма якога — канцэрт.

РАЁШНІК, -a. 1. Акцёр. які паказвае раёк. 2. Райковы верш, від народнага верша. Назва паходзіць ад райка — кірмашовага прадстаўлення 19 — пач. 20 ст., якое суправаджалася вершаванымі тлумачэннямі. Р. выкарыстоўваўся таксама вандроўнымі артыстамі, мядзведнікамі, валачобнікамі і каляднікамі, у тэкстах для батлейкі. 3. Рыфмаваны, пераважна сацярычны маналог на злабадзённую тэму.

РАЁК, -йкй. 1. Скрынка з павелічальным шклом для разглядвання малюнкаў, якія прымацоўваліся да драўлянай восі, што круцілася ў сярэдзіне скрынкі. Паказ такіх малюнкаў на кірмашах, распаўсюджаны ў 18 — 19 ст., суправаджаўся жартоўнымі або сатырычнымі тлумачэннямі. 2. Лялечны тэатр. 3. Устарэлая назва верхняга яруса глядзельнай залы тэатра.

РАЗАБРАЦЦА, разбярўся, разбярэшся, разбярЗцца; разбярбмся, разберацёся. Унікнуўшы ў падрабязнасці, зразумець сутнасць чаго-н., уясніць для сябе што-н.

PÄ3AM. 1. Сумесна, у сукупнасці з кім-, чым-н. 2. Адначасова.

РАЗАМЛЁЛЫ, -ая, -ае. Расслаблены, вялы.

РАЗАМЛЁЦЬ, -ёю, -ёеш, -ёе. Стаць

расслабленым, вялым.

РАЗАРВА'НАСЦЬ, -і. Адсутнасць сувязі паміж кім-, чым-н., адсутнасць цэласнасці, раз’яднанасць.

. РАЗАХВО'ЦІЦЦА, -ахвбчуся, -ахвбцішся, -ахвбціцца. 1. Пачаць адчуваць мацнейшую ахвоту, жаданне рабіць што-н. 2. Страціць ахвоту, жаданне рабіць што-н.

РАЗБАЛБАТА'ЦЦА, -бачўся, -б<5чашся, -ббчацца. Пачаўшы балбатаць, захапіцца балбатнёй.

РАЗБАЛБАТА'ЦЬ, -бачў, -ббчаш, -ббча. Расказаць каму-н. тое, пра што не варта, нельга было расказваць.

РАЗБЕДАВА'ЦЦА, -бядўюся, -бядўешся, -бядўецца. Пачаць моцна бедаваць.

РАЗБ/ТАСЦЬ, -і. Вялікая стомленасць, расслабленасць.

РАЗБІТНЫ, -&я, -6е. Лоўкі, праворны, бойкі.

РАЗБІЎКА ТЭКСТУ Падзел літаратурнага тэксту на моўныя такты.

РАЗБУБНЙДЦА, -нюся, -ні’шся, -ніцца. Пачаць доўга і многа бубніць.

РАЗБУДЗІЦЬ. -буджў, -бўдзіш, -бўдзіць. Выклікаць да жыцця, абудзіць, актывізаваць.

РАЗБЭ’СЦШДА, -ббшчуся, бэсцішся, -бэсціцца. 1. Прывучыцца да дрэнных звычак, маральна распусціцца. 2. Стаць непаслухмяным.

РАЗБЭШЧАНЫ, -ая, -ае. 3 дрэннымі, амаральнымі звычкамі.

РАЗВА’ГА, -і. Думка, меркаванне, вывад, якія з’явіліся ў выніку роздуму.

РАЗВАЖА'ЦЬ, -Дю, -йеш, -äe. 1. Супастаўляючы падзеі, паняцці і пад., мысліць, рабіць вывады; меркаваць, лічыць. 2. Выказваць свае думкі, меркаванні, гаварыць аб чым-н.; доўга і падрабязна абмяркоўваць што-н.

РАЗВА’ЖЛІВЫ, -ая, -ае. Які любіць падумаць, дзейнічае разумна і правільна.

РАЗВА'ЖЫЦЬ, -жу, -жыш, -жыць. 1. Разабраўшы абставіны, супаставіўшы факты, прыняць рашэнне ў якой-н. справе. 2. Падумаўшы, вырашыць. 3. Падумаць над чым-н., абдумаць што-н.

РАЗВАРУШЙЦЬ, -рушў, -рўшыш, -рўшыць. 1. Вывесці са стану апа-

тыі, абыякавасці; ажывіць; выклікаць жаданне дзейнічаць, займацца чым-н. 2. Прабудзіць, выклікаць, узмацніць (думкі, пачуцці і пад.); расхваляваць, пазбавіць спакою.

РАЗВІТА’ННЕ, -я. Апошняе спатканне перад развітаннем; словы, якія гаворацца пры расстанні.

РАЗВІТА'ЦЦА, -йюся, -йешся, -йецца. Абмяняцца развітальнымі словамі, паціснуць адзін другому рукі і пад. пры расстанні; расстацца з чым-н., пакінуць што-н. надоўга, назаўсёды.

РАЗВ0ДКА, -і. Размеркаванне акцёраў, занятых у спектаклі, па розных месцах сцэнічнай пляцоўкі.

U РАЗВЙЗКА, -і. Падзея або эпізод, якім заканчваецца развіццё дзеяння ў літаратурным творы і вырашаецца канфлікт, што ляжыць у аснове сюжэта. Часцей за ўсё Р. наступае за кульмінацыяй. Ад Р. у многім залежыць ідэйны сюжэт твора. У ёй адлюстроўваецца пазіцыя аўтара, яго адносіны да герояў і падзей, уяўленне пра іх далейшы лёс.

РАЗВЯЗНАСЦЬ, -і. Празмерная свабода, бесцырымоннасць у паводзінах, абыходжанні.

РАЗВЙЗНЫ, -ая, -ае. Празмерна вольны, бесцырымонны (пра чалавека і яго паводзіны, абыходжанне).

РАЗВЯРЗДЗІЦЬ, -джу, -дзіш, -дзіць. Растрывожыць, расхваляваць (душу, сэрца); узбудзіць, узмацніць (пачуццё, жаданне і пад.).  ,

РАЗГАВАРЫЦЦА, -варўся, -вбрышся, -вбрыцца. Пачаць шчырую гаворку; пачаць шмат гаварыць, стаць гаваркім.

РАЗГА'ДВАЦЬ, -аю, -аеш, -ае. Раздумваць, разважаць.

РАЗГАМАНЙЗЦА, -манюся, -мбнішся, -мбніцца. 1. Тое, што і разг а в а р ы ц ц а. 2. Гаворачы, падняць шум.

РАЗГАРАЧЫЦЦА, -чўся, -чышся, -чыцца. Дайсці да стану ўзбуджэння, узрушэння, раздражнення.

РАЗГНЁВАНЫ, -ая, -ае. Які знаходзіцца ў стане гневу.

РАЗГЎБЛЕНАСЦЬ, -і. Нерашучасць, замяшанне (ад страху, хвалявання,

збянтзжанасці і пад.).

РАЗГЎБЛЕНЫ, -ая, -ае. Які страціў рашучасць, знаходзіцца ў замяшанні; які ад хвалявання, збянтэжанасці не ведае, як быць; які выказвае разгубленасць, збянтэжанасць, замяшанне.

РАЗДВО'ЕНЫ, -ая, -ае. Які страціў цэльнасць, унутранае адзінства.

РАЗДРАЖНЁННЕ, -я. Стан злоснага ўзбуджэння; пачуццё незадаволенасці, злосці.

РАЗДРАЖНГЦЦА, -дражнюся, -дрйжнішся, -дрАжніцца. Выклікаць, распаліць у сабе якое-н. жаданне.

РАЗДЎМВАЦЬ, -аю, -аеш, -ае. Думаць, вагаючыся; доўга не магчы прыняць рашэння.

РАЗДЎРАНЫ, -ая, -ае. 1. Распешчаны; капрызны, свавольны. 2. Разбэшчаны, распусны.

РАЗДУРЭЛЫ, -ая, -ае. 1. Які раздурэў, развесяліўся. 2. Які распусціўся, разленаваўся.

РАЗДУР^ЦЦА, -5юся, -бешся, -бецца. Пачаць моцна дурэць.

РАЗЖА'ЛІЦЬ, -лю, -ліш, -ліць. Выклікаць пачуццё жалю.

РАЗЗЛАВА’НЫ, -ая, -ае. Якога ўвялі ў злосць, раззлавалі; які выяўляе злосць.

РАЗЗЛАВАЦЬ, -злую, -злуёш, -злуё; -злуём, -злуяцё. Увесці ў злосць,, прывесці ў стан злоснага раздражнення.

РАЗЛХД, -у і РАЗЛХДДЗЕ, -я. 1. Адсутнасць адзінства, адпаведнасці, згоднасці. 2. Нязгода, нелады.

РАЗЛАЙДА'ЧЫЦЦА. -чуся, -чышся, -чыцца. Разленавацца, стаць лайдаком.

РАЗЛЕНАВА'ЦЦА, -лянўюся, -лянўешся, -лянўецца. Стаць зусім лянівым, страціць ахвоту працаваць.

РАЗЛЮТАВА'ЦЦА, -тўюся, -тўешся, -тўецца. Прыйсці ў лютасць; дайсці да крайняй ступені жорсткасці; раз’юшыцца.

РАЗЛЯТА’ЙКА, -і. Крылатка або наогул якое-н. верхняе адзенне са свабодным), без шпілек поламі.

РАЗМАТЛАШЙЦЬ, -лашў, -лбшыш, -лбшыць. Давесці да бязладнага стану; зрабіць раскудлачаным, растрапаным.

PA3MEPKABÄHHE РОЛЯЎ. Доўгі час лічылася, што склад выканаўцаў абумоўлены тэкстам і інтэрпрэтацыяй яго рэжысёрам. Болыпасць рэжысёраў працягваюць фарміраваць склад выканаўцаў у залежнасці ад прачытання п’есы, з улікам занятасці кожнага акцёра. Некаторыя лічаць, што больш ці менш выпадковы выбар пры Р. р. надае спектаклю своеасаблівасць. Сапраўды, тэатральная творчасць не залежыць больш, як, напрыклад, у 19 ст., ад амплуа, якое акцёры павінны былі захоўваць. Але якая б ні была канцэпцыя рэжысёра, для артыстаў Р. р. мае вялікае значэнне, бо ад дакладнасці «пападання» ў ролю залежыць увесь сэнс пастаноўкі.

PA3MÖBA, -ы. 1. Слоўны абмен звесткамі, думкамі; гаворка. 2. Мова, гаворка, маўленне.

РАЗНАПЛА'НАВЫ АКЦЁР. Акцёр, які здольны выконваць ролі розных амплуа.

РАЗРЎМЗАЦЦА, -аюся, -аешся, -аецца. Пачаць моцна і доўга плакаць.

РАЗУМЁННЕ, -я. 1. Здольнасць разумець, спасцігаць розумам змест, сэнс, значэнне чаго-н.; здольнасць разабрацца ў чым-н. 2. Пэўны пункт погляду на што-н., пэўнае вытлумачэнне чаго-н. 3. Уяўленне аб чым-н.

РАЗУМЁЦЬ, -ёю, -ёеш, -ёе. Усведамляць, ёпасцігаць розумам сэнс, змест і пад. чаго-н.; асэнсоўваць; разбірацца ў думках, паводзінах, учынках, намерах каго-н.

РАЗЎМНЫ, -ая, -ае. Разважлівы, кемлівы, надзелены жыццёвай мудрасцю, розумам.

РАЗУМОВЫ, -ая, -ае. Звязаны з дзейнасцю розуму; які патрабуе напружанай працы розуму, думкі.

РАЗУПЭЎНІЦЦА, -нюся, -нішся, -ніцца. Страціць упэўненасць у чым-н.; перастаць быць упэўненым.

РАЗУПЭ’ЎНІЦЬ, -ню, -ніш, -ніць. Довадамі прымусіць каго-н. адмовіцца ад сваіх перакананняў, ад упэўненасці ў чым-н.

РАЗЫГРА'ЦЦА, -4юся, -бешся, -іецца. 1. Пачаўшы іграць, захапіцца ігрой. 2. Паступова ўзмацніцца, дасяг-

нуць высокай ступені ў сваім праяўленні.

РАЗЫГРА’ЦЬ, -йю, -äem, -äe. 1. Іграючы сумесна, выканаць (п’есу, музычны твор). 2. Прадставіць што-н. як рэальнае; састроіць з сябе каго-, што-н.

3. Паставіць у недарэчнае становішча шляхам падману.

РАЗ’ЮШАНЫ, -ая, -ае. Які ашалеў ад злосці, раз’ятраны, разлютаваны; які адлюстроўвае крайняе ўзбуджэнне, шаленства; неўтаймаваны.

РАЗ’ЮШЫЦЦА, -шуся, -шышся, -шыцца. Стаць раз’юшаным; разлютавацца.

РАЗ’К)ШЫЦЬ, -шу, -шыш, -шыць. Давесці да шаленства, ярасці.

РАЗЙВА, -ы. Рассеяны, няўважлівы чалавек.

РАЗЯВА’КА, -і. 1. Той, хто бяздумна прыглядаецца да каго-, чаго-н. 2. Тое, што і р а з я в а.

РА’ІЦЦА, рАюся, рйішся, рііцца. Пытацца, прасіць парады; абменьвацца думкамі; радзіцца.

РА'ІЦЬ, рйю, рйіш, рйіць. Даваць параду, рэкамендаваць, як зрабіць што-н., як паступіць.

РА'МПА, -ы. Невысокі бар’ер уздоўж авансцэны, які прыкрывае ад гледачоў прыборы для асвятлення сцэны; асвятляльная апаратура, якая за ім знаходзіцца; у пераносным сэнсе — сцэна, тэатр увогуле.

PÄHAK, -нку. Пачатак дня; раніца.

РАНЁЙ. Да пэўнага, указанага моманту.

РАНЁЙШЫ. 1. Які мае адносіны да мінулага, былога; колішні. 2. Які быў перад гэтым, папярэдні. 3. Той самы; такі, які і быў.

РАНГМЫ, -ая, -ае. Якому лёгка прычыніць душэўны боль, пакуты; уражлівы.

РА'НІШНІ, -яя, -яе. Які бывае раніцай, уранні.

PÄHHI, -яя, -яе. 1. Які з’яўляецца самай першай, пачатковай парой якога-н. часу. 2. Які наступае, праходзіць, адбываецца раней, чым звычайна.

РА'ПТАМ. Знянацку, нечакана, неспадзявана; ураз, адразу.

РАПТО'ЎНЫ, -ая, -ае. Які надышоў, адбыўся нечакана.

РАСКАВА’НЫ, -ая, -ае. Вольны, нічым не абмежаваны.

PACKÄ3, -у. Славеснае паведамленне пра якія-н. падзеі.

РАСКАЗА’ЦЬ, -кажў, -кäжaш, -кажа. Вусна апісаць, паведаміць пра што-н. бачанае, чутае і пад.

РАСКАЗЧЫК, -а. Той, хто расказвае; артыст, які выступае з вуснымі расказамі.

РАСКАТЎРХАЦЦА, -аюся, -аешся, -аецца. Абудзіцца ад сну; выйсці са стану пасіўнасці, разварушыцца.

РАСКАТЎРХАЦЬ, -аю, -аеш, -ае. Нямоцна штурхаючы, трасучы, абудзіць ад сну, прымусіць прачнуцца; вывесці са стану прыгнечанасці.

РАСКА'ЦІСТЫ, -ая, -ае. Гулкі, моцны, з раскатамі.

РАСКАШАВА'ЦЦА, -шўюся, -шўешся, -шўецца. Жыць у раскошы, мець усяго ў дастатку; дазваляць сабе што-н. лішняе, звыш патрэбы.

РАСКВІТАЦЦА, -йюся, -йешся, -йецца. Расплаціцца за што-н., аддаць доўг; адпомсціць за ўчыненую крыўду, зло.

РАСКО'ЧНЫ ПЛАНШЭТ СЦЗНЫ. Планшэт сцэны, складзены з асобных шчытоў, якія пры адкрыцці люкаў адкочваюцца ў бакі.

РАСПАВЯДАЛЬНІК, -a (НАРАТАР, -а). Прынцыпова выключаны з «драматычнага» тэатра, дзе драматург ніколі не гаворыць ад свайго імя, Р. з’яўляецца ў пэўных тэатральных формах, у прыватнасці ў эпічным тэатры. Некаторыя народныя формы (афрыканскія і ўсходнія тэатры) часта выкарыстоўваюць яго ў якасці пасрэдніка паміж дзейнымі асобамі і публікай. Р. не ўводзіцца ў тэкст п’есы (за некаторымі выключэннямі: у пралогу, эпілогу, указаннях сцэнічных). Такім чынам, наратар можа фігураваць толькі ў выглядзе персанажа, на якога ўскладваецца задача інфармаваць дзейных асоб або публіку, непасрэдна распавядаючы пра падзеі або каменціруючы іх. Часцей гаворка ідзе пра персанажа-Р., які ў класіцыстычным расповядзе паведамляе пра тое, што не магло быць паказана на сцэне з прычыны

праўдападобнасці або добрапрыстойнасці. Бывае нялёгка правесці мяжу паміж распавяданнем і драматычным дзеяннем, бо працэс выказвання Р. звязаны са сцэнай так, што расповяд заўсёды пэўным чынам «драматызаваны». У калектыўных інсцэніроўках раманаў або ў трупах, якія працуюць на аснове імправізацый да распрацоўкі сцэнічнага тэксту, акцёр-наратар растлумачвае свае адносіны да персанажа, тое, што ён павінен будзе сказаць, што не ў стане выразіць і пад. He баючыся вывесці наратараў на сцэну, ставяць апавядальныя тэксты, «не прызначаныя» для сцэны (раманы, аповесці і інш.).

РАСПАЛГЦЦА, -палюся, -пДлішся, -піліцца. Моцна ўзрушыцца, расхвалявацца; разгневацца.

РАСПАНЁЦЬ, -ёю, -ёеш, -ёе. Разгультаіцца, распусціцца; стаць пераборлівым.

РАСПЁШЧАНЫ, -ая, -ае. Які прывык да пяшчот; капрызны, распусны.

РАСПЛЫВІСТЫ, -ая, -ае. Недастаткова выразны, няпэўны, няясны.

РАСПЛКХПЧЫЦЬ, -UNV, -нхып, -шчыць. Раскрыць (пра вочы); разамкнуць (пра павекі).

РАСПО’ВЯД, -у. Публічнае вуснае выступленне з расказваннем, чытаннем па памяці.

РАСПО'ВЯД МАСТА'ЦКІ. Сцэнічнае публічнае ўвасабленне тэксту літаратурнага твора ў жывым вусным слове; мастацкае расказванне, чытанне.

РАСПЎСНЫ, -ая, -ае. 1. Які вызначаецца маральнай разбэшчанасцю, амаральнымі паводзінамі. 2. Свавольны.

РАСПЎСТА, -ы. 1. Распусны спосаб жыцця. 2. Свавольства, раздуранасць, адсутнасць дысцыпліны. 3. Пра таго, хто раздурэў, распусціўся.

РАСПУСЦ/ЦЦА, -пушчўся, -пўсцішся, -пўсціцца. Пачаць весці сябе непрыстойна; даць волю сваім пачуццям, настроям; стаць распушчаным.

РАСПЫТА’ЦЦА, -йюся, -4ешся, -4ецца і РАСПЫТА’ЦЬ, -4ю, -йеш, -äe. Пытаючы ў каго-н., даведацца, высветліць што-н.

РАССЛАБІЦЦА, -блюся, -бішся.

-біцца. Пазбавіцца сіл, напружання; аслабець.

РАССМЯШЫЦЬ, -смяшў, -смёшыш, -смёшыць. Выклікаць смех, прымусіць смяяцца.

РАСТАЛК АВА'ЦЬ, -кўю, -кўеш, -кўе. Зрабіць зразумелым; растлумачыць.

РАСТЛУМА'ЧЫЦЬ, -чу, -чыш, -чыць. Тлумачачы, раскрыць сэнс чаго-н., зрабіць ясным, зразумелым.

РАСТРЫВО'ЖАНЫ, -ая, -ае. Якога апанавала трывога, хваляванне; які выказвае трывогу, хваляванне.

РАСТРЫВО'ЖЫЦЬ, -жу, -жыш, -жыць. 1. Выклікаць моцную трывогу, неспакой. 2. Прычыніць боль; развярэдзіць.

РАСФУФЫРАНЫ, -ая, -ае. Занадта пышна і без густу адзеты.

РАСХАДЗ(ЦЦА, -хаджўся, -хбдзішся, -хбдзіцца. Дайсці да крайняй ступені ў праяўленні чаго-н., у якіх-н. дзеяннях.

РАСХВАЛЯВА'ЦЦА, -лююся, -люешся, -люецца. Пачаць моцна хвалявацца, непакоіцца.

PAC4APABÄHHE, -я. Пачуццё, стан незадаволенасці, выкліканы няздзейсненымі спадзяваннямі, надзеямі, марамі; страта веры ў каго-, што-н.

РАСЧАРАВА’НЫ, -ая, -ае. Які зйаходзіцца ў стане расчаравання, які страціў веру ў каго-, што-н.

РАСЧАРАВАЦЬ, -рўю, -рўеш, -рўе. Выклікаць у каго-н. пачуццё незадаволенасці, разбурыць чые-н. спадзяванні, надзеі, мары.

РАСЧЎЛЕНАСЦЬ, -і. Усхваляванасць.

РАСЧЎЛЕНЫ, -ая, -ае. Прыемна ўсхваляваны; які паддаўся жалю, чуллівасці.

РАСЧЎЛІЦЦА, -люся, -лішся, -ліцца. Паддацца пачуццю хвалявання, замілавання, жалю.

РАСЧЎЛІЦЬ, -лю, -ліш, -ліць. Выклікаць пачуццё ўсхваляванасці, замілавання, жалю.

РАСШКУМАТА'ЦЬ, -ію, -äem, -äe. Разадраць, разарваць на дробныя часткі.

РАТАВХЦЦА, -тўюся, -тўешся, -тўецца. Пазбаўляцца ад небяспекі, пагрозы.

гібелі; берагчыся; засцерагацца ад чаго-н. непрыемнага, непажаданага.

РАТАВАЦЬ, -тўю, -тўеш, -тўе. Пазбаўляць ад небяспекі, пагрозы, гібелі; берагчы; засцерагаць ад чаго-н. непрыемнага, непажаданага.

РАТАЦЫЗМ, -у. Картавасць, няправільнае вымаўленне гука «р».

РАЎНАВА'ЦЬ, -нўю, -нўеш, -нўе. Адчуваць, выказваць рэўнасць.

РАЎНАДЎШНАСЦЬ, -і. Абыякавыя, безудзельныя адносіны да каго-, чаго-н.

РАЎНАДЎШНЫ, -ая, -ае. Абыякавы да навакольнага, да таго, што адбываецца; які не выказвае цікавасці, пачуцця любві да каго-н.

РАЎНІВЫ, -ая, -ае. 1. Схільны да рэўнасці; ахоплены рэўнасцю; які выяўляе рэўнасць. 2. Напоўнены зайздрасцю, выкліканы бояззю перавагі каго-н. над сабой.

РАШЎЧАСЦЬ, -1, Смеласць, гатоўнасць прыняць і ажыццявіць сваё рашэнне.

РАШЎЧЫ, -ая, -ае. Які прымае рашэнні смела, без хістанняў і не спыняецца перад цяжкасцямі ў іх выкананні; дзейсны, энергічны.

РАШЫЦЦА, рашўся, рЗшышся, рйшыцца. 1. Прыняць якое-н. рашэнне абдумаўшы, знайшоўшы ў сабе сілы, смеласць на гэта; асмеліцца, адважыцца. 2. Страціць што-н.

РАШЫЦЬ, рашў, рЛшыш, рбшыць. 1. ПасЛя раздумвання, меркавання прыйсці да якога-н. выніку, заключэння. 2. Вынесці, прыняць рашэнне адносна каго-, чаго-н. 3. Знайсці неабходны адказ, вызначыць невядомае; вырашыць, ажыццявіць.

РАШЗННЕ, -я. 1. Заключэнне, вывад, намер зрабіць што-н. і пад., да якога прыходзяць пасля абдумвання, абмеркавання. 2. Пастанова.

РО'ГАТ, -у і РАГАТА'ННЕ, -я. Гучны, нястрыманы смех.

РО'ДНАСНЫ, -ая, -ае. Звязаны, выкліканы агульным паходжаннем; блізкі па асноўных прыкметах, якасцях да чаго-н.

РО’ЗГАЛАС, -у. Рэха, адгалоскі.

РОЗДУМ, -у. Паглыбленасць у свае думкі.

РОЗНАГАЛОТССЕ, -я. 1. Бязладныя галасы, гукі. 2. Супярэчлівасць, няўзгодненасць (слоў, думак і пад.). 3. Адсутнасць згоды, адзінства ў поглядах, думках, інтарэсах.

РО'ЗНІЦЦА, -нюся, -нішся, -ніцца. Мець асаблівасці, рысы, якія адрозніваюць каго-, што-н. ад іншага (іншых), робяць непадобным да іншых; адрознівацца.

РО'ЗНЫ, -ая, -ае. 1. Неаднолькавы, непадобны. 2. Другі, іншы, не той самы. 3. Разнастайны.

РО’ЛЯ, -і. 1. Літаратурны вобраз, створаны драматургам або сцэнарыстам у п’есе (кінасцэнарыі) і адпаведна сцэнічны або кінематаграфічны вобраз, увасоблены акцёрам у спектаклі ці фільме. Р. бываюць: камедыйныя, трагедыйныя, драматычныя, трагікамічныя і інш. Адрозніваюць таксама: першыя (галоўныя, цэнтральныя, асноўныя) і другія (другарадныя) ролі, выхадныя Р. — без слоў ці з мінімальнай (2—3 фразы) колькасцю тэксту, эпізадычныя Р. — у адным з эпізодаў спектакля. 2. Сукупнасць тэксту адной дзейнай асобы ў п’есе.

РОСПАЧ, -ы. Стан, пачуццё крайняй безнадзейнасці, упадку духу, выкліканы няшчасцем, непрыемнасцю і пад.

РОЎНЫ, -ая, -ае. 1. Ураўнаважаны (пра характар, паводзіны чалавека). 2. Які мае аднолькавыя з кім-н. правы, становішча, значэнне.

РЎМЗА, -ы. Той (тая), хто доўга, без дастатковай прычыны плача; плакса.

РЎМЗАЦЬ, -аю, -аеш, -ае. Перарывіста і надакучліва плакаць.

РЎПІЦЦА, -плюся, -пішся, -піцца. Старацца, клапаціцца, непакоіцца аб кім-, чым-н.

РУПЛГВАСЦЬ і РЎПНАСЦЬ, -і. Дбайнасць, клапатлівасць, стараннасць.

РУПЛІВЕЦ, -лГўца. Пра дбайнага, клапатлівага, стараннага чалавека.

РУПЛ/ВЫ і РЎПНЫ, -ая, -ае. Дбайны, клапатлівы, старанны.

РУХА'ВАСЦЬ, -і. Уласцівасць рухавага, жывасць.

РУХАВЫ, -ая, -ае. Які вызначаецца

жывасцю, хуткасцю рухаў; непаседлівы; які валодае лёгкасцю рухаў, лёгка прыводзіцца ў рух; які часта мяняе свой выраз (пра твар).

РЎХАЛЬНЫ, -ая, -ае. Які мае адносіны да руху, кіруе рухам чаго-н., прыводзіць у рух што-н.

РЎХАЦЬ, -аю, -аеш, -ае. Рабіць рухі, варушыць якімі-н. часткамі цела.

РУХО’МАСЦЬ, -і. Уласцівасць і стан рухомага.

РУХОМЫ, -ая, -ае. Які можа змяняцца ў залежнасці ад умоў; які хутка развіваецца, мяняецца.

РУЦ/ННЫ, -ая, -ае. Адсталы, косны.

РУЧА'ЦЦА, -4юся, -йешся, -йецца. Запэўніваць у чым-н., гарантаваць што-н., прымаць на сябе адказнасць за каго-, што-н.

РЫЗЗЁ, -я. Старое, падранае адзенне; анучы, старызна.

РЫЗЫКА, -і. 1. Магчымая небяспека, пагроза чаму-н. 2. Дзеянне наўдачу ў якой-н. справе з надзеяй на шчаслівы канец.

РЫЗЫКАВАЦЬ, -кўю, -кўеш, -кўе.

1. Ісці, адважыцца на рызыку, рабіць рызыкоўны ўчынак. 2. Ставіць пад пагрозу, падвяргаць небяспецы. 3. Ісці на ўчынак, звязаны з магчымымі непрыемнасцямі, непажаданымі вынікамі.

РЫЗЫКА’НТ, -а. Смелы, адважны чалавек.

РЫЗЫКНЎЦЬ, -нў, -нёш, -нё; -нём, -няцё. Нягледзячы на рызыку, адважыцца зрабіць што-н.

РЫЗЫКО’ЎНЫ, -ая, -ае. Звязаны з рызыкай, напоўнены рызыкай.

РЫСА, -ы. Прыкмета, асаблівасць, якасць, уласцівасць.

РЫТАР, -a. 1. Прамоўца, настаўнік красамоўства ў Старажытнай Грэцыі і Старажытным Рыме. 2. Прамоўца, які гаворыць прыгожа, напышліва, але малазмястоўна. 3. Вучань ці настаўнік па класу рыторыкі ў духоўнай семінарыі.

РЫТАРЫЧНЫ, -ая, -ае. Заснаваны на правілах рыторыкі; напісаны па правілах рыторыкі, які складаецца з эфектных, знешне прыгожых прыёмаў.

РЫТМ, -у. Раўнамернае чаргаванне якіх-н. элементаў (гукавых, рухальных і

пад.), уласцівае дзеянню, развіццю чаго-н.

РЫТМ СПЕКТА'КЛЯ. Узгоднены ў часе і прасторы рух, чаргаванне і адпаведнасць усіх элементаў і выразных сродкаў сцэнічнага дзеяння. Р. с. звязаны з нарастаннем або спадам, паскарэннем ці запаволеннем, плаўным або бурным развіццём дзеяння. Р. с. быццам зліваецца з тэмпам, паядноўваючыся з ім, таму Станіслаўскі ўвёў тэрмін «тэмпа-рытм». Выбар Р. с. надае спецыфічны сэнс тэксту так, як пэўная манера вуснага выказвання надае спецыфічны сэнс расповяду.

РЫТМ РАСПО'ВЯДУ. Актыўная ўнутраная сіла, якая садзейнічае раскрыццю псіхалагічнага стану герояў, псіхалагічнага напружання і дынамікі з’яў і падзей.

РЫТМАПЛА'СТЫКА, -і. Сістэма фізічных практыкаванняў для ўсебаковага гарманічнага развіцця цела.

РЫТМІКА, -і. Сістэма фізічных практыкаванняў пад музыку, якая мае мэтай развіваць пачуццё рытму.

РЫТМ(ЧНАСЦЬ, -і. Наяўнасць рытму ў чым-н.

РЫТМ/ЧНЫ, -ая, -ае. Падпарадкаваны рытму, які адбываецца ў пэўным рытме; раўнамерны.

РЫТСГРЫКА, -і. I. Старажытная навука пра аратарскае (прамоўніцкае) мастацтва, красамоўства. 2. Залішняя прыўзнятасць выканання, эфектнасць.

РЫФМА, -ы. Сугучнасць у канцы вершаваных радкоў.

РЫХТАВАЦЦА, -тўюся, -тўешся, -тўецца. Быць, знаходзіцца ў стане падрыхтоўкі да якой-н. дзейнасці.

РЫХТЫК. 1. Якраз, дакладна (таксама, такі самы). 2. Выліты хто-н., падобны на каго-н.

РЭАГАВА’ЦЬ, -гўю, -гўеш, -rye. 1. Паступаць нейкім чынам у адказ на што-н., праяўляючы свае адносіны да чаго-н. 2. Адказваць якімі-н. рухамі, рэфлексамі на тое ці іншае раздражненне.

РЭАКЦЫЯ, -і. Дзеянне або ўчынак, які з’яўляецца адказам на якое-н. уздзеянне.

РЭАЛІСТ, -а. Чалавек, які вызнача-

ецца практычным падыходам да жыцця, цвярозымі адносінамі да рэальных абставін.

РЭАЛІСТЫЧНЫ, -ая, -ае. 1. Які зыходзіць з разумення і ўліку рэальных абставін; практычны. 2. Які кіруецца прынцыпамі рэалізму.

РЭВЕРАНС, -а. Пачцівы паклон з прысяданнем як знак прывітання, падзякі і пад.; перабольшанае выказванне пачцівасці.

РЭГІСТР, -а. Участак гукавога дыяпазону голасу або музычнага інструмента, які займае пэўнае становішча па вышыні.

РЭЖЫСЁР, -а. Мастацкі кіраўнгк, пастаноўшчык, які ўзначальвае і аб’ядноўвае ўсю творчую працу па падрыхтоўцы спектакля, кіна-, тэлефільма, канцэртнай праграмы.

РЭЖЫСЁРСКІ ЭКЗЕМПЛЯР Экземпляр п’есы, у якім рэжысёр-пастаноўшчык вызначае ўсе мізансцэны спектакля, сцэнічныя эфекты, дае апісанне грыма, касцюмаў і пад. Р. э. п’есы з’яўляецца як бы партытурай спектакля.

РЭЖЫСЎРА, -ы. Майстэрства стварэння адзінага, гарманічнага цэльнага твора тэатральнага мастацтва з дапамогай творчай арганізацыі ўсіх элементаў спектакля. Здзяйсняецца на аснове пастановачнай задумы рэжысёра, які ставіць п’есу і кіруе працай усіх удзельнікаў пастаноўкі спектакля — акцёраў, мастака, кампазітара і інш.

РЭЗАНА'НС, -у. Здольнасць павялічваць сілу і працягласць гукаў.

РЭЗАНА'ЦЫЯ, -і. Насычанае гучанне голасу, выкліканае спецыяльнай арганізацыяй работы органаў моўнага апарату.

РЭЗАНЁР, -а. Сцэнічнае амплуа; акцёр, які выконвае ролю разважлівага чалавека, схільнага да павучальных разважанняў, на якога ўскладзена задача паведаміць праз свой каментарый «аб’ектыўныя» або «аўтарскія» адносіны да сітуацыі. Гэты тып персанажа — пераемнік хора ў старажытнагрэчаскай трагедыі — фігуруе галоўным чынам у эпоху класіцызму ў некаторых формах дыдактычных п’ес. Ён з’яўляецца таксама і ў сучасным тэатры, але ў парадыйнай форме.

РЭЗАНЁРСТВАВАЦЬ, -ствую, -ствуеш, -ствуе. Доўга і нудна разважаць аб чым-н. у павучальным тоне.

РЭЗАН/РАВАЦЬ, -рую, -руеш, -руе. Даваць, выклікаць рэзананс для гукаўтварэння, маўлення, спеваў.

РЭ’ЗКІ, -ая, -ае. Грубы, дзёрзкі.

РЭЗО'Н, -у. Сэнс, падстава, разумны довад.

РЭЗО'ННЫ, -ая, -ае. Які мае дастаткова разумных падстаў, абгрунтаваны.

РЭЗЮМЁ. Кароткі выклад зместу, сутнасці чаго-н.; кароткая выснова са сказанага.

РЭКВІЕМ, -a. 1. Памінальнае каталіцкае набажэнства. 2. Музычны твор жалобнага характару.

РЭКВІЗ/Т, -у. Розныя рэчы (акрамя дэкарацый і\асцюмаў), неабходныя для пастаноўкі спектакляў ці здымкі фільма і якімі карыстаюцца па ходу разгортвання дзеяння ў спектаклі. У рэалістычным тэатры, у якім узнаўляецца асяроддзе з усімі яго атрыбутамі, Р. надзвычай разнастайны, але зараз ён мае гэндэнцыю страчваць сваю характарызуючую ролю і саступае месца тэатральным механізмам або абстрактным прадметам. Бывае, што Р. трансфармуецца, як у тэатры абсурду (у прыватнасці, у Іанеска), у прадметыметафары, якія становяцца раўнапраўнымі персанажамі і запаўняюць сцэну.

РЭКВІЗІТАР, -а. Тэхнічны супрацоўнік тэатра, у абавязкі якога ўваходзіць захаванне, рамонт, а таксама набыццё і падбор сапраўднага і бутафорскага рэквізіту. Ён жа падае рэквізіт на сцэну і прымае яго. У невялікіх тэатрах пасаду рэквізітара часта спалучаюць з пасадай бутафора.

РЭКЛА'МА, -ы. 1. Мерапрыемствы, якія праводзяцца з мэтай стварыць шырокую вядомасць каму-, чаму-н., прыцягнуць гледачоў; распаўсюджанне звестак пра каго-, што-н., каб стварыць папулярнасць (спектаклю, акцёру, рэжысёру, мастаку і пад.). 2. Аб’ява, паведамленне з мэтай прыцягнуць увагу да чаго-н.

РЭКЛАМАВА’ЦЬ, -мўю, -мўеш.

-мўе. Расхваліць (расхвальваць) з мэтай папулярнасці.

РЭМА'РКА, -і. У драматургіі — тлумачэнне, указанне драматурга для чытача, пастаноўшчыка і акцёра ў тэксце п’есы, што змяшчаюць кароткую характарыстыку абставін дзеяння, знешняга выгляду, манеры вымаўлення, асаблівасцей персанажаў. Р. маюць важнае значэнне для разумення п’есы пры чытанні і асабліва пры яе пастаноўцы на сцэне.

РЭПЕРТУА'Р, -у. Сукупнасць твораў, якія выконваюцца ў тэатры, на эстрадзе і пад. Існуюць паняцці «сучасны» Р., «класічны» Р. Рэпертуар вызначае ідэйныя і мастацкія пазіцыі тэатра. Р. называюць таксама спіс роляў, літаратурных ці музычных твораў, якія выконваюцца акцёрам.

РЭПЕТЫЦЫЙНЫ, -ая, -ае. Які мае адносіны да рэпетыцыі; прызначаны для рэпетыцыі.

РЭПЕТЫЦЫЯ, -1. Развучванне, паўтарэнне або пробнае выкананне драматургічнага, музычнага і пад. твора, прызначанага для спектакля, фільма, канцэрта і пад. Для таго, каб устанавіць і выверыць мастацка-тэхнічныя сродкі афармлення спектакля, праводзяцца спецыяльныя манціровачныя, светлавыя і музычна-шумавыя рэпетыцыі кожнай з’явы, кожнай дзеі (акта) з усімі ўстаноўкамі дэкарацый, мэблі, бутафорыі, але без акцёраў. На манціровачных і светлавых рэпетыцыях мастак канчаткова вывярае асобныя элементы афармлення і робіць патрэбныя папраўкі да знешняга афармлення спектакля; музычныя і шумавыя рэпетыцыі праводзяцца для таго, каб вызначыць месца і ўзровень гучнасці асобных музычкых і шумавых нумароў. «Зводныя рэпетыцыі» — гэта прагоны ў дэкарацыях, з музычным і шумавым суправаджэннем, са светлавымі эфектамі. Акцёры надзяваюць касцюмы, робяць грым, спрабуюць дзейнічаць сярод канкрэтнага сцэнічнага абсталявання, прывыкаюць карыстацца бутафорыяй, рэквізітам. Перад выпускам спектакля праводзяцца звычайна дзве генеральныя рэпетыцыі, якія патрабуюць стварэння

пэўных умоў «рэжыму спектакля»; рэжысёр ужо не ўмешваецца ў ход спектакля, пасля заканчэння якога робіць падрабязны разбор ігры акцёраў і працы ўсіх службаў. Усе недахопы і памылкі павінны быць выпраўлены да прэм’еры.

РЭПЕЦІРАВАЦЬ, -рую, -руеш, -руе. Праводзіць рэпетыцыю, развучваць, паўтараць ролю, п’есу і пад., рыхтуючыся да выступлення перад публікай.

РЗПЛІКА, -і. Элемент сцэнічнага дыялога — адказ дзейнай асобы на словы партнёра, а таксама канец фразы, апошнія словы аднаго персанажа, пасля якіх гаворыць другі.

РЭПУТА'ЦЫЯ, -і. Грамадская думка, якая склалася пра каго-, што-н.

РЭСПЕКТАБЕЛЬНЫ, -ая, -ае. Паважаны, прыстойны, важны.

РЭ’ЎНАСЦЬ, -і. Пачуццё пакутлівага сумнення ў чыёй-н. вернасці, падазрэнне ў каханні да каго-н. другога.

РЭФЛЁКСІЯ, -і. Роздум, поўны сумненняў, хістанняў; аналіз сваіх думак і перажыванняў.

РЭФЛЕКТЫЎНЫ, -ая, -ае. Міжвольны, машынальны, несвядомы; рэфлекторны.

РЭФРЭН, -а. Радок або некалькі радкоў, якія паўтараюцца ў канцы кожнай страфы верша або куплета песні; прыпеў.

РЭЦІРАВА’ЦЦА, -рўюся, -рўешся, -рўецца. 1. Адступіць (адступаць). 2. Адысці (адыходзіць), пайсці.

РЭЦЗНЗІЯ, -і. Артыкул, у якім даецца аналіз і ацэнка спектакля, мастацкага твора і пад.

РЭЧАІСНАСЦЬ, -і. 1. Тое, што сапраўды існуе; рэальнасць. 2. Аб’ектыўныя ўмовы жыцця людзей.

РЭЧЫТАТЫЎ, -тыву. Напеўная размова ў вакальна-музычным творы; пра манеру гаварыць нараспеў або спяваць, напеўна дэкламуючы. У драматычным творы Р. — некаторыя пасажы, якія дэкламуюцца іншым, чым агульны тэкст, тонам: гэта лейтматывы і тэматычныя рэфрэны (Чэхаў); адметна «сканструяваныя» часткі класіцыстычнага апавядання; маналогі, якія прамаўляюцца даверлівым тонам; пасажы, што паказваюць на пераходы да дзеяння (напрыклад, эпічныя

каментарыі) або на сувязь паміж некалькімі лірычнымі і музычнымі момантамі. У французскай лірычнай трагедыі 17 ст. дасягнуў росквіту дэкламуемы Р.,

для якога былі характэрныя змены рытму, акампанемент аркестра, штучнасць дыкцыі. Р. — надзвычай эфектыўны сродак пабудовы тэатральнага дыскурсу.

с

САА’ЎТАР, -а. Асоба, якая сумесна з кім-н. з’яўляецца аўтарам літаратурнага, мастацкага і інш. твора, адкрыцця, вынаходства.

САБРАЦЦА, збярўся, збярбшся, збярэцца. (Звычайна са словамі: сілы, думкі, дух і пад.) Унутрана арганізаваць сябе.

САКАВІТАСЦЬ, -і, Яркасць, каларытнасць (вобраза, мовы і пад.).

САКАВГТЫ, -ая, -ае і САКАЎНЫ, -бя, -<5е. Трапны, вобразны (пра мову, словы і пад.).

САКАТА'ЦЬ, -качў, -кбчаш, -коча. Хўтка, не сціхаючы гаварыць; балбатаць.

САКРАМАНТ, -у. Нешта свяшчэннае, рытуальнае; талісман.

САКРАМЕНТХЛЬНЫ, -ая. -ае. 1. Свяшчэнны, варты пакланення. 2. Традыцыйны, які стаў звычаёвым.

САЛАДЖАВЫ, -ая, -ае. Празмерна ветлівы, да прыкрасці ласкавы; які вызначаецца фальшывай пяшчотнасцю.

САЛІЛОКВІЙ, -я. Мова, звернутая да самога сябе (сінонім: маналог). С. больш, чым маналог, стварае становішча, калі персанаж разважае аб псіхалагічнай і маральнай сітуацыі, у якой знаходзіцца, агаляючы, дзякуючы тэатральнай умоўнасці, тое, што засталося б проста ўнутраным маналогам. Тэхніка С. раскрывае гледачу душу або неўсвядомленае персанажа: адсюль яго эпічная значнасць, лірычны пафас, здольнасць вылучыць з п’есы пэўны фрагмент і надаць яму аўтаномнае значэнне (напрыклад, салілоквій Гамлета аб існаванні).

САМААДДА'ЧА, -ы. Поўная аддача ўсіх сіл, здольнасцей, ведаў якой-н. справе.

САМААДРАЧЭННЕ, -я. Свядомае адмаўленне ад асабістых выгад у імя каго-, чаго-н.

САМААРГАНІЗАЦЫЯ, -і. Арганізацыя сваёй працы, дзейнасці.

САМААСУДЖЭННЕ, -я. Асуджэнне ўласных дзеянняў, учынкаў і пад.

САМААХВЯРАВА'ННЕ, -я. Ахвяраванне сабой, сваімі асабістымі інтарэсамі дзеля агульнай справы, у імя шчасця іншых.

САМААЦЭНКА, -і. Ацэнка самога сябе, сваёй годнасці, недахопаў.

САМААШУКАНСТВА, -а. Ілжывая ўпэўненасць у чым-н.; пераконванне сябе ў тым, што не адпавядае сапраўднасці.

САМАБЫТНЫ, -ая, -ае. Арыгінальны, не падобны да іншых; своеасаблівы.

САМАВАЛО'ДАННЕ, -я. Уменне валодаць сабою; стрыманасць, душэўная ўраўнаважанасць.

САМАВІТЫ, -ая, -ае. Паважны, салідны; удумлівы, самастойны; упэўнены, спакойны.

САМАВО'ЛЫПЧАЦЬ, -аю, -аеш, -ае. Чыніць, тварыць самавольства; дзейнічаць самавольна.

САМАВО'ЛЬНЫ, -ая, -ае. 1. Які дзейнічае па сваёй волі, як сам жадае, не лічачыся ні з кім. 2. Які робіцца без дазволу, самаўпраўна.

САМАВОЛЬСТВА, -a. 1. Схільнасць рабіць што-н. па сваёй волі, не лічачыся з іншымі. 2. Самавольныя паводзіны, самавольны ўчынак.

САМАВЫЗНАЧЫЦЦА, -чуся, -чышся, -чыцца. Знайсці, вызначыць сваё месца ў жыцці, у грамадстве.

САМАВЫЯЎЛЁННЕ, -я. Выяўленне

самога сябе ў чым-н., у якой-н. дзейнасці.

САМАГЎБСТВА, -а. Наўмыснае пазбаўленне сябе жыцця; шкода, якую чыніць сам сабе чалавек.

САМАДЎР, -а. Той, хто дзейнічае па асабістаму капрызу, не лічачыся з іншымі людзьмі.

САМАДЎРСТВА, -а. Характар дзеянняў, паводзіны самадура.

САМАДЫСЦЫПЛІНА, -ы. Уменне кіраваць сабой, падпарадкоўваць свае дзеянні пэўным патрабаванням, прынцыпам.

САМАЗАБЫЦЦЁ, -я. Найвышэйшая ступень узбуджанасці, якая прыводзіць да забыцця самога сябе і ўсяго навакольнага; узрушанасць, расхваляванасць.

САМАЗАСПАКАЁННЕ, -я. Уяўнае заспакаенне сябе думкай аб тым, што справы ідуць добра.

САМАЗАСПАКОЕНАСЦЬ, -і. Бесклапотныя адносіны да справы, заснаваныя толькі на адной упэўненасці, што яна ідзе добра.

САМАЗАСПАКО'ЕНЫ, -ая, -ае. Які не клапоціцца аб справе, лічачы, што яна ідзе добра.

САМАЗДАВОЛЕНЫ, -ая, -ае. Такі, які здаволены сабой, перакананы ў сваёй перавазе, годнасці і, паказвае, праяўляе гэту здаволенасць; які выражае здаволенасць самім сабою, сведчыць пра гэта.

САМАКАНТРОЛЬ, -ю. Кантроль над самім сабой, назіранне за сваёй працай, паводзінамі, станам здароўя.

САМАЛЮБАВАННЕ, -я. Любаванне самім сабой, сваімі здольнасцямі, поспехамі.

САМАЛ10БСТВА, -а. Пачуццё ўласнай годнасці, якое звычайна спалучаецца з раўнівымі адносінамі да думкі пра сябе іншых людзей; нястрымная прага да славы.

САМАМАСА'Ж, -у. Расціранне, размінанне самім свайго цела з лячэбнымі або касметычнымі мэтамі.

САМАНАДЗЁЙНЫ, -ая, -ае. Празмерна ўпэўнены ў самім сабе, у сваіх сілах і здольнасцях; які адлюстроўвае празмерную ўпэўненасць у сабе, сведчыць пра яе.

САМАСТО’ЙНАСЦЬ, -і. Незалежнасць, свабода ад чыйго-н. уплыву, прымусу; уласцівасць адрознівацца, вылучацца сваімі асаблівасцямі.

САМАСТО'ЙНЫ, -ая, -ае. 1. Які існуе незалежна, свабодна; які вылучаецца сярод іншых, мае ўласнае значэнне. 2. Здольны дзейнічаць сам, без чужой дапамогі або кіраўніцтва.

САМ(ЎГА, -ы. 1. Аданота. 2. Смутак, туга.

САМО'ХАЦЬ. Па сваёй ахвоце; само сабой, мімаволі.

САНЁТ, -а. Лірычны верш з 14 радкоў — двух чатырохрадкоўяў і двух трохрадкоўяў з асаблівым размяшчэннем рыфмаў.

САНТЫМЁНТЫ, -аў. Празмерная чуллівасць; празмерна нерашучае, мяккае дзейнічанне.

САПЁРНІК, -а. Той, хто імкнецца перамагчы каго-н., дабіваючыся адной і той жа мэты; той, хто ўступае ў саперніцтва з кім-н., дамагаючыся кахання якой-н. жанчыны.

САПЁРНІЦТВА, -а. Імкненне перамагчы каго-н. у чым-н.

САПЁРНІЧАЦЬ, -аю, -аеш, -ае. Імкнуцца перамагчы каго-н., дабіваючыся адной і той жа мэты; уступаць у саперніцтва, дамагаючыся кахання якой-н. жанчыны (якога-н. мужчыны).

САПРА'ЎДНАСЦЬ, -і. 1. Тое, што існуе на самай справе, у жыцці; рэальнае існаванне чаго-н., рэальнасць. 2. Аўтэнтычнасць, праўдзівасць.

САПРАЎДЫ. На самай справе.

CAPAMATÄ, -ы. Сорам, ганьба; пачуццё маральнай адказнасці за свае паводзіны, учынкі.

САРАМАЦІЦЦА, -мачўся, -маці'шся, -маці’цца. 1. Адчуваць сорам ад усведамлення непрыстойнасці сваіх учынкаў і пад. 2. Няславіць, ганьбіць сябе. 3. Саромецца, бянтэжыцца.

САРАМАЦІЦЬ, -мачў, -маці'ш, -маціць. 1. Дакараць, выклікаючы пачуццё сораму. 2. Ганьбіць, няславіць. 3. Прыводзіць у замяшанне, бянтэжыць, канфузіць.

САРАМЛІВЫ і САРАМЙЖЛІВЫ, -ая, -ае. Які лёгка саромеецца, бянтэжыцца; нясмелы.

САРДАНІЧНЫ, -ая, -ае. Зласліванасмешлівы; кплівы, з’едлівы (пра ўсмешку, смех і пад.).

САРДЭЧНАСЦЬ, -1. Шчырасць, спагадлівасць, чуласць.

САРДЭЧНЫ, -ая, -ае. 1. Спагадлівы, добры, чулы (пра чалавека, яго характар). 2. Звазаны з каханнем; любоўны.

САРКА'ЗМ, -у. З’едлівая, вострая, злосная насмешка, кпіны.

САРКАСТЫЧНЫ, -ая, -ае. Які выражае сарказм, прасякнуты сарказмам.

САРО’МЕЦЦА, -еюся, -еешся, -еецца. 1. Адчуваць сорам, няёмкасць за свае паводзіны, учынкі і пад. 2. Бянтэжыцца, канфузіцца; не адбажвацца рабіць што-н. з-за няёмкасці, сарамлівасці.

САРОМІЦЬ, -рбмлю, -рбміш, -рбміць. 1. Дакараць, выклікаючы пачуццё сораму. 2. Няславіць, ганьбіць. -

САРО'ЧКА, -і. Мужчынская (верхняя і сподняя) або жаночая (сподняя) кашуля.

САСЛАБЁЛЫ, -ая, -ае. Які стаў фізічна слабы, нядужы.

САСТУПІЦЬ, -ступлю, -стўпіш, -стўпіць. 1. Добраахвотна адмовіцца ад каго-, чаго-н., аддаўшы, перадаўйіы што-н. каму-н. іншаму. 2. Перастаць супраціўляцца; пайсці на ўступйі.

САТАНЁЦЬ, -ёю, -ёеш, -ёе. Станавіцца злым, злаваць; прыходзіць у стан моцнага ўзбуджэння.

САТЫРА, -ы. 1. Спецыфічная форма мастацкага адлюстравання рэчаіснасці, якой уласціва з’едлівае высмейванне розных адмоўных з’яў жыцця, заган асобных людзей. 2. Твор літаратуры і мастацтва, у якім высмейваюцца людскія заганы, рэзка асуджаюцца негатыўныя з’явы жыцця. 3. Рэзкае, з’едлівае высмейванне, развянчанне каго-, чаго-н.

САТЫРЬІЧНЫ, -ая, -ае. 1. Выкрывальны. 2. З’едліва-насмешлівы; іранічны.

САТЫСФА'КЦЫЯ, -1. Задавальненне ў форме паядынку, дуэлі, якое даецца абражальнікам па патрабаванні абражанага для абароны гонару.

САЎЛАДА'ЦЬ, -4ю, -4еш, -äe. Перамагчы, пераадолець, перасіліць (пачуццё, стан і пад.).

САФА', -ы. Мяккая шырокая канапа

з нізкімі спінкай і падлакотнікамі.

САФ(Т, -a. 1. Сцэнічны прыбор, які складаецца са свяцільняў рассеянага святла. Свяцільні зманціраваны ў секцыях, падвешаных да спецыяльных металічных фермаў, якія падымаюцца і апускаюцца з дапамогай грузавых пад’ёмаў або электраматора. Задача С. — асвятленне сцэны зверху і спераду. Сучасныя С. канструіруюцца ў два або тры ярусы (па-рознаму накіраваныя). 2. Частка дэкарацыі на сцэне, якая з’яўляецца відарысам столі, неба.

САЦГ. Сярэдневяковая камічная п’еса (14 — 15 ст.), п’еса «дурняў» (блазнаў), якія пад маскай вар’яцтва накідваюцца на тых, хто ўладарыць, і на норавы грамадства (напрыклад, «Гульня прынца дурняў» Грэнгара).

САЧЬІЦЬ, сачў, сбчыш, сбчыць. 1. Цікавячыся чым-н., назіраць за развіццём, станам, ходам чаго-н.; уважліва ўглядвацца, услухвацца ў што-н., каб правільна зразумець, не ўпусціць чаго-н. 2. Апекаваць каго-н., клапаціцца пра каго-, што-н. 3. Устанавіць пастаянны нагляд за кім-, чым-н. з тым, каб выкрыць, выявіць што-н., злавіць каго-н. на чым-н.

СВАВОЛІЦЬ, -лю, -ліш, -ліць. 1. Гарэзаваць, дурэць. 2. Весці сябе несур’ёзна, легкадумна.

СВАВбЛЬНІК, -a. 1. Гарэза, дуронік. 2. Неслух. 3. Несур’ёзны, легкадумны чалавек.

СВАРЛІВЫ, -ая, -ае. Схільны да сварак, спрэчак.

СВАРЫЦЦА, сварўся, свйрышся, свбрыцца. 1. Лаяцца з кім-н. 2. Крычаць на каго-н., лаяць каго-н.

СВАТ, -a. 1. Асоба, якая сватае жаніху »нявесту ці нявесце жаніха. 2. Бацька мужа ў адносінах да жончыных бацькоў ■ ці бацька жонкі ў адносінах да мужавых бацькоў.

СВА'ТАЦЦА, -аюся, -аешся, -аецца. Прасіць згоды на шлюб з сабой.

СВА'ТАЦЬ, -аю, -аеш. 1. Прапаноўваць каго-н. у мужы ці ў жонкі; клапаціцца аб чыім-н. шлюбе. 2. Прасіць згоды на шлюб з кім-н. (у жанчыны або ў яе родных).

СВА'ЦЦЯ, -і. 1. Жанчына, якая сватала нявесту жаніху ці жаніха нявесце. 2. Маці мужа ў адносінах да жончыных бацькоў ці маці жонкі ў адносінах да мужавых бацькоў.

CBAitK, -ä. Той, хто знаходзіцца ў сваяцтве з кім-н.

СВАЙЦКІ, -ая, -ае. 1. Заснаваны на сваяцтве, які мае адносіны да сваяцтва.

2. Блізкі па агульнасці паходжання.

СВАЙЦТВА, -a. 1. Адносіны паміж людзьмі, якія маюць агульных продкаў. 2. Роднасць не па крыві, а па шлюбу (адносіны паміж роднымі тых, хто жаніўся). 3. Радня.

СВЕТАП0ГЛЯД, -у. Сістэма поглядаў на жыццё, прыроду і грамадства.

СВЁКАР, -кра. Бацька мужа.

СВІСЦЙЧЫ ЗЬІЧНЫ. Гук, які ўтвараецца пры праходжанні струменю паветра праз вузкую шчыліну ў месцы збліжэння пярэдняй часткі языка з верхнімі пярэднімі зубамі.

CBOEACAБЛ^BЫ, -ая, -ае. Які мае адметныя ўласцівасці, прыметы, якасці; не падобны на іншых, незвычайны, арыгінальны.

СВОЕЧАСО'ВЫ, -ая, -ае. Які адбываецца, выконваецца ў належны, у вызначаны час.

СВЯДОМАСЦЬ, -і. 1. Працэс адлюстравання рэчаіснасці мозгам чалавека, што ўключае ўсе формы псіхічнай дзейнасці і абумоўлівае мэтанакіраваную дзейнасць чалавека. 2. Успрыманне і разуменне навакольнага, уласцівае чалавеку. 3. Здольнасць правільна разумець і ацэньваць з’явы жыцця, вызначаць свае адносіны да рэчаіснасці.

СВЯДО’МЫ, -ая, -ае. 1. Разумны, асэнсаваны. 2. Здольны мысліць і разважаць; перакананы ў правільнасці сваіх поглядаў, дзеянняў.

СВЯКРО'Ў, свекрыві', СВЯКРО'ЎКА і СВЯКРЎХА, -і. Маці мужа.

СВЙТАСЦЬ, -і. 1. Уласцівасць святога. 2. Прадмет захаплення, чыстаты; рысы незвычайнасці, уласцівыя святому (у 2, 3 знач.).

СВЯТЛО' НА СЦЭНЕ. Адзін з важных мастацка-пастановачных сродкаў, які дапамагае ўзнавіць месца і абставіны

дзеяння, перспектыву, стварыць неабходны настрой і пад. Розныя віды дэкарацыйнага афармлення патрабуюць адпаведных прыёмаў асвятлення.

СВЯТЫ, -йя, -öe. 1. Паводле рэлігійных вераванняў — надзелены абсалютнай дасканаласцю і чысцінёй, боскай сілай. 2. Высокай маралі, бездакорны ў сваім жыцці, паводзінах; бязгрэшны.

3. Высакародны, чысты, узвышаны.

СВЯЦ/ЛЬНЯ, -і. Вялікая асвятляльная прылада, а таксама арматура да яе.

СЕНТЫМЕНТАЛЬНЫ, -ая, -ае. Залішне чуллівы, пяшчотны, здольны лёгка расчуліцца; прытарна-саладжавы.

СЕНЬЁР, -а. У Іспаніі — форма ветлівага звароту да мужчыны (ужываецца ў спалучэнні з імем або прозвішчам асобы).

СЕНЬЁРА, -ы. У Іспаніі — форма ветлівага звароту да жанчыны (ужываецца ў спалучэнні з імем або прозвішчам асобы).

СЕНЬЯРЫТА, -ы. У Іспаніі — форма ветлівага звароту да дзяўчыны.

СЕРДАВА'ЦЬ, сярдўю, сярдўеш, сярдўе. Адчуваць раздражненне, гнеў на каго-, што-н.; быць у стане раздражнення, гневу.

СІБАРЬІТ, -а. Распешчаны, раздураны раскошаю чалавек.

СІМПАТЫЗАВА'ЦЬ, -зўю, -зўеш, -зўе. Адчуваць сімпатыю, адносіцца з сімпатыяй да каго-, чаго-н.

СІМПАТЫЧНЫ, -ая, -ае. Які выклікае сімпатыю, прывабны, мілы, прыемны (пра чалавека).

СІМПА'ТЫЯ, -і. Прыхільнасць да Ka­ro-, чаго-н.

СШАТА', -ы. 1. Уласцівасць і стан сіпатага; сіпатыя гукі. 2. Адчуванне сухасці ў горле, што перашкаджае яснасці, выразнасці мовы.

СІПА'ТЫ, -ая, -ае. Які страціў чысціню і гучнасць (пра голас, гукі і пад.); які гаворыць прыглушана-хрыплым голасам (пра чалавека).

СІПЛАВА’ТЫ, -ая, -ае. Крыху сіплы.

СІПЛЫ, -ая, -ае. Прыглушана-хрыплы, з лёгкім сіпеннем і прысвістваннем (пра голас, гукі і пад.).

СІТУА'ЦЫЯ, -і. Сукупнасць абсгавін,

у якіх што-н. адбываецца; становішча, у якім хто-н. знаходзіцца.

CKA3ÄHHE, -я. Апавяданне гістарычнага або легендарнага зместу — адзін з жанраў старажытнай рускай літаратуры.

СКАЛАНЎЦЦА, -нўся, -нёшся, -нёцца. Задрыжаць, затрэсціся; страсянуцца, здрыгануцца; ускалыхнуцца, ажывіцца.

СКАМАРО’Х, -a. 1. У Старажытнай Русі і ў пазнейшы час — вандроўны акцёр. 2. Пра чалавека, які пацяшае другіх штукарскімі выхадкамі.

СКАМЯНЁЛЫ, -ая, -ае. 1. Які стаў нерухомы, здранцвелы. 2. Які страціў здольнасць праяўляць якія-н. пачуцці, стаў абыякавы да ўсяго.

СКАНЦЭНТРАВАНАСЦЬ, -і. Накіраванасць на адзін які-н. прадмет, сабранасць (думак, увагі і пад.).

СКА'РГА, -і. Выражэнне незадавальнення, нараканне з прычыны якіх-н. непрыемнасцей, болю і пад.

СКАСАВЎРЫЦЦА, -руся, -рышся, -рыцца. Паглядзець скоса, скрыва.

СКВАЛЫГА, -і. Скнара, жмінда.

СКВАПНЫ, -ая, -ае. 1. Прагны да багацця, хцівы, скупы. 2. Які прагна імкнецца што-н. мець у вялікай колькасці; ласы да чаго-н.

СКЁПТЫК, -а. Той, хто ва ўсім сумняваецца, да ўсяго адносіцца недаверліва.

СКЕТЧ, -а. Кароткая сцэнка, у якой звычайна разыгрываецца камічная сітуацыя з удзелам некалькіх акцёраў, якія, не вельмі клапоцячыся пра глыбокую характарыстыку або складаную інтрыгу, робяць акцэнты на смешныя моманты. С. — эстрадны нумар, у якім увасабляецца гумарыстычны або сатырычны персанаж, сцэна ў мюзік-холе, кабарэ, на тэлебачанні або ў кавярні-тэатры. Яго галоўны прынцып — сатыра, часам пародыя, бурлеск і гратэск аб сучасным жыцці.

СКІБА, -ы. 1. Луста (звычайна хлеба). 2. Пласт узаранай зямлі.

СКІВІЦА, -ы. Кожная з дзвюх костак твару, у якіх умацаваны зубы; верхняя або ніжняя частка твару, дзе знаходзіцца гэта костка.

CKHÄPA, -ы. Надзвычай скупы чалавек.

СКОРАГАВО'РКА, -і. 1. Хуткае маўленне. 2. Жартаўлівая фраза, пабудаваная на спалучэнні гукаў, якія робяць цяжкім хуткае вымаўленне яе.

СКРАЗНОЕ ДЗЁЯННЕ. Дзейснае, унутранае імкненне псіхалагічнага жыцця дзейных асоб (роляў), якое праходзіць праз усю п’есу і вядзе да выканання звышзадачы пастаноўкі спектакля.

СКРЎХА, -і. Туга, маркота; жаль, шкадаванне.

СКРЫТНЫ, -ая, -ае. Які хавае ад іншых свае пачуцці, настроі, думкі, намеры і пад.

СЛАТА', -ы і СЛ0ТА, -ы. Сырое надвор’е з дажджом і мокрым снегам.

СЛО'ЎНАЕ ДЗЁЯННЕ. Мэтанакіраванае маўленне артыста на сцэне, якое ўводзіць гледачоў у сутнасць думак, пачуццяў, паводзін, характару канкрэтнага персанажа (вобраза).

СЛЎШНЫ, -ая, -ае. Разумны, абгрунтаваны; практычна карысны.

СМА'ГА, -і. 1. Моцнае жаданне піць. 2. Моцнае імкненне да чаго-н.

CMAKATÄ, -ы. 1. Што-н. смачнае. 2. Пра што-н. вельмі смачнае; аб’ядзенне.

СМЎТАК, -тку. Пачуццё суму, маркоты, жалю; журботны, сумны выраз (вачэй, твару і пад.).

СМУТКАВА'ЦЬ, -кўю, -кўеш, -кўе.

1. Гараваць з прычыны чыёй-н. смерці.
2. Сумаваць, журыцца; засмучацца, бедаваць.

CÖPAM, -у. Пачуццё моцнай збянтэжанасці, хвалявання ад усведамлення непрыгожасці свайго ўчынку; пачуццё няёмкасці.

СОРАМНА. 1. Брыдка, няёмка. 2. Пра пачуццё сораму, што адчувае хто-н.

СПАГА'ДА, -ы. 1. Спачуванне каму-н. у сувязі з чым-н.; добразычлівыя адносіны да каго-, чаго-н.; маральная падтрымка. 2. Літасць да каго-н.

СПАГАДА'ЦЬ, -ёю, -ёеш, -äe. 1. Спачуваць, адносіцца са спагадай да гора, перажыванняў каго-н. 2. Адносіцца добразычліва да каго-, чаго-н.; праяўляць літасць.

СПАГАДЛІВЫ і СПАГА'ДНЫ, -ая,

-ае. 1. Уважлівы да людзей, чулы, сардэчны; які выяўляе спачуванне, спагаду.

2. Які выяўляе падтрымку, добразычлівасць, літасць.

СПАДЗЯВА’ННЕ, -я. Чаканне нечага, што павінна адбыцца, здзейсніцца, надзея на што-н.

СПАДЗЯВА'ЦЦА, -дзяюся, -дзяёшся, -дзяёцца; -дзяёмся, -дзеяцёся. 1. Мець надзею, разлічваць на што-н.; чакаць чаго-н. 2. Мець упэўненасць у кім-, чым-н.; мець спадзяванні на каго-н.

СПАДКАЁМЕЦ, -мца. 1. Асоба, якая атрымала спадчыну або мае права на яе; наследнік. 2. Той, хто працягвае чые-н. традыцыі, чыю-н. дзейнасць.

СПАДН/ЦА, -ы. 1. Жаночае адзенне, а таксама частка сукенкі ад таліі ўніз. 2. Пра жанчыну (як прадмет цягі мужчын).

СПАДЦІШКА. Скрытна, ціха, непрыкметна.

СПАЗНА'ЦЬ, -знёю, -знёеш, -знёе.

1. Ахапіць розумам, асэнсаваць з’явы рэчаіснасці. 2. Адчуць, зазнаць што-н. на ўласным вопыце, перанесці, перажыць што-н. 3. Усвядоміць, зразумець, пераканацца.

СПАКВАЛЙ. Паступова, патроху; марудна, павольна.

СПАКЎСА, -ы. 1. Тое, што вельмі вабіць чалавека, выклікае неадольнае жаданне; цяга да чаго-н., жаданне валодаць чым-н. спакуслівым. 2. Схіленне да інтымнай блізкасці; прывабліванне.

СПАКУСІЦЬ, -кушў, -кўсіш, -кўсіць. 1. Прывабіць; захапіць. 2. Падгаварыць, падбіць на што-н. нядобрае. 3. Пяшчотамі, абяцанкамі дабіцца ад жанчыны (дзяўчыны) інтымнай блізкасці.

СПАКЎТАВАНЫ, -ая, -ае. Змардаваны, змучаны.

СПАЛО’Х, -у. 1. Раптоўнае адчуванне страху; перапалох, агульная нечаканая трывога, хваляванне.

СПАЛОХАНЫ, -ая, -ае. Ахоплены страхам, жудасцю.

СПАЛОХАЦЦА, -аюся, -аешся, -аецца. Раптоўна адчуць страх, боязь.

СПАЛО’ХАЦЬ, -аю, -аеш, -ае. Выклікаць у каго-н. пачуццё страху, прымусіць баяцца чаго-н.

СПАЧУВА'ННЕ, -я. 1. Спагадлівыя, зычлівыя адносіны да чыйго-н. гора, няшчасця; спагада. 2. Пачуццё спагады, жалю; пісьмовае або вуснае выражэнне пачуцця спагады, жалю ў сувязі з якім-н. горам, няшчасцем. 3. Добразычлівыя адносіны да каго-, чаго-н.; падтрымка, ухваленне чаго-н.

СПЕКТА'КЛЬ, -я. Твор тэатральнага мастацтва, падрыхтаваны і публічна паказаны тэатральным калектывам.

СПРАВАКАВА'ЦЬ, -кўю, -кўеш, -кўе. Наўмысна выклікаць, падбухторыць каго-н. на якія-н. дзеянні, учынкі.

СПРА'ЎДЗІЦЦА, -дзіцца. 1. Ажыццявіцца, здзейсніцца; збыцца. 2. Ахазацца правільным, пацвердзіцца.

СПРАЧА'ЦЦА. -ёюся, -ёешся, -ёецца. Весці спрэчкі; пярэчыць каму-н., даказваючы што-н.; выступаць супраць чаго-н., не згаджацца з чым-н.; сварыцца.

СПРЫТНЫ, -ая, -ае. 1. Якому ўласцівы фізічны спрыт; лоўкі, паваротлівы. 2. Акуратны, зграбны. 3. Які лёгка знаходзіць выхад з цяжкага становішча, кемлівы, знаходлівы; прадпрымальны, абаротлівы.

СПРЫЙЦЬ, -йю, -йеш, -йе. 1. Садзейнічаць; памагаць. 2. Праяўляць добразычлівасць да каго-н.

СПЎДЖАНЫ, -ая, -ае. Перапалоханы, ахоплены спалохам; які выражае спалох.

СПЫТА'ЦЬ, -ёю, -йеш, -äe. 1. Задаць каму-н. пытанне, каб даведацца пра што-н.; звярнуцца да каго-н. з пытаннем. 2. Папрасіць што-н., звярнуцца з просьбай. 3. Перажыць, зведаць, зазнаць (гора, турботы і пад.). 4. Ускласці на каго-н. адказнасць за дзеянні, учынкі; спагнаць.

СТАНОК, -нк ä. У тэатры — канструктыўная частка дэкарацыйнай устаноўкі. С. служыць для стварэння на сцэне розных пляцовак, узвышэнняў і інш.

СТАНС, -a. 1. Вершаваная страфа з чатырох радкоў, якая мае закончаную думку. 2. толькі мн. (стёнсы, -аў). Верш з такіх строф.

СТАПА’, -ы. Спалучэнне націскнога з адным ці двума ненаціскнымі складамі, якое заканамерна паўтараецца ў вершаваным радку.

СТАТЫКА, -і. Стан спакою, раўнавагі; нязменнасць, адсутнасць руху, развіцця.

СТАТЫСТ, -a. 1. Акцёр, які выконвае на сцэне другарадныя ролі без слоў, удзельнік масавых сцэн. 2. Асоба, якая адыгрывае зусім малую ролю ў той ці іншай справе, дзейнічае пасіўна.

СТАЎЛЕННЕ, -я. Адносіны да каго-, чаго-н., погляд на што-н.

СТОГН, -у. 1. Жаласны енк, выкліканы болем або вялікім горам; выражэнне пакуты, адчаю. 2. Скарга, нараканне.

СТО'МА, -ы. Аслабленне сіл, зморанасць ад цяжкай працы ці якога-н. занятку.

СТОМЛЕНЫ, -ая, -ае. Абяссілены, змораны.

CTPÄBA, -ы. 1. Пэўным чынам прыгатаваныя для яды прадукты харчавання; яда. 2. Адзін з відаў яды, які падаецца на снеданне, абед або вячэру.

СТРАПЯНЎЦЦА, -нўся, -нёшся, -нёцца. Мімаволі ўздрыгнуць, страсянуцца (ад страху, узрушэння і пад.); выйсці са стану нерухомасці, знямення; схамянуцца, успомніўшы што-н. важнае, істотнае.

СТРА’СНЫ, -ая, -ае. 1. Вельмі моцны, нястрыманы ў сваім праяўленні (пра пачуцці). 2. Здольны на моцнае каханне, страсць; вельмі палкі, гарачы. 3. Які з вялікім уздымам адносіцца да чаго-н., цалкам аддаецца якой-н. справе.

СТРАСЦЬ, -і. 1. Нястрымнае пачуццё, моцнае захапленне; уздым, запал. 2. Пастаянная прыхільнасць да чаго-н., моцная цяга да чаго-н. 3. Моцнае, нястрымнае каханне з перавагай пачуццёвай цягі.

СТРАФА', -ы. У вершаскладанні — інтанацыйна-сэнсавая еднасць двух ці больш вершаваных радкоў, звязаных рыф^амі або клаўзуламі; адносна закончаная частка вершаванага твора.

СТРОІ, -яў. Уборы, убранне.

СТЫЛІЗА'ЦЫЯ, -і. Наданне мастацкаму твору характэрных рыс якога-н. пэўнага стылю; падробка пад той ці іншы стыль; аднаўленне каларыту якой-н. эпохі ў вобразах і стылявых асаблівасцях

мастацкага твора.

СТЫЛ/СТЫКА, -і. 1. Вучэнне аб стылях мовы. 2. Сукупнасць вобразных сродкаў мастацкага твора, пісьменніка, літаратурнай школы і пад.

СТЫЛЬ, -ю. 1. Сукупнасць прыкмет, якія характарызуюць мастацтва пэўнага часу і напрамку з боку ідэйнага зместу і мастацкай формы. 2. Моўныя сродкі, характэрныя для якога-н. пісьменніка або літаратурнага твора, жанру, напрамку; сукупнасць асаблівасцей у пабудове сказаў і словаўжыванні, манера выказвання. 3. Манера паводзіць сябе, гаварыць, адзявацца і пад.

СТЫМУЛ, -у. Пабуджальная прычына, якая падахвочвае на ажыццяўленне чаго-н.

СТЭК, -а. Хлыст, які выкарыстоўваецца пры верхавой яздзе.

СТЭРЭАТЫП, -а. Нязменны, агульнапрыняты ўзор, якога прытрымліваюцца; шаблон, трафарэт. У тэатры адрозніваюць некалькі стэрэатыпных элементаў: тыпізаваныя дзейныя асобы; трывіяльныя і тыя, што часта паўтараюцца, сітуацыі; слоўныя выразы ў форме клішэ; аднастайная жэстыкуляцыя; драматургічная структура і развіццё дзеяння, якія падпарадкоўваюцца жорсткай схеме.

СУБ’ЁКТ, -а. Чалавек як носьбіт якіх-н. уласцівасцей, асоба.

СУБ’ЕКТЫЎНЫ, -ая, -ае. 1. Пазбаўлены аб’ектыўнасці, аднабаковы; уласцівы толькі дадзенай асобе. 2. Які мае адносіны да суб’екта; прадузяты, знарочысты.

СУБРЭТКА, -і. Акцёрскае амплуа бойкай, дасціпнай, вынаходлівай, кемлівай служанкі, якая дапамагае сваёй гаспадыні ў яе любоўных інтрыгах. Узнікла амплуа С. у італьянскай камедыі дэль артэ і перайшло затым у французскую камедыю.

СУГЎЧЧА, -а. Унутраная адпаведнасць, адзінства.

СУДЖЭННЕ, -я. Выказванне, меркаванне аб чым-н., погляд на што-н.

СУЗІРАЛЬНЫ, -ая, -ае. 1. Які не цікавіцца тым, што яго акружае; бяздзейны, пасіўны. 2. Схільны да сузірання.

СУЗІРА'ЦЬ, -йю, -йеш, -йе. 1. Глядзець, разглядваць, назіраць. 2. Уяўляць у думках што-н., розумам унікаць у што-н.

СЎКНІ, -яў. Сістэма падвясных драпіровак, якія складаюць т. зв. адзенне сцэны. С. навешваюцца зверху ўніз па сістэме куліс па баках сцэны, размяркоўваючыся на асобных яе планах.

СУЛА'ДДЗЕ, -я і СУЛАДНАСЦЬ, -і. Гарманічнасць, згоднасць.

СУЛАДНЫ, -ая, -ае. 1. Адпаведны чаму-н., згодны з кім-н. 2. Аднадушны; суладжаны, дружны. 3. Стройны, гарманічны.

СУМ, -у. 1. Пачуццё смутку, жалю, душэўнай горычы; журба. 2. Душэўная трывога ў спалучэнні са смуткам, маркотай; туга. 3. Пакутлівая маркота; нуда.

СУМАВА'ЦЬ, -мўю, -мўеш, -мўе. 1. Адчуваць сум, смутак; аддавацца душэўнай горычы. 2. Адчуваць душэўную трывогу, маркоту; тужыць па кім-, чым-н. 3. Нудзіцца.

СУМБЎР, -у. Адсутнасць яснасці, паслядоўнасці, парадку дзе-н., у чым-н.; блытаніна, неразбярыха.

СУМБЎРНЫ, -ая, -ае. Пазбаўлены яснасці, паслядоўнасці, парадку; блытаны, хаатычны; поўны мітусні, сумятні.

СЎМНА. Пра пачуццё суму.

СУМНЁННЕ, -я. 1. Няўпэўненасць у праўдзівасці, сапраўднасці чаго-н.; меркаванне пра магчымую неадпаведнасць чаго-н. рэчаіснасці. 2. Стан душэўнага разладу, няўпэўненасці, які ўзнікае пры адсутнасці мэтанакіраванасці, ад няяснасці свайго жыццёвага шляху.

СЎМНЫ, -ая, -ае. 1. Які адчувае сум, смутак; маркотны. 2. Бязрадасны, цяжкі; які выклікае нуду; нецікавы.

СУМЫСЛЯ і СУМЫСНА. 3 намерам, знарок, наўмысна.

СУМЫСНЫ, -ая, -ае. Які робіцца або адбываецца з раней абдуманымі намерамі.

СУМЯТЛ/ВЫ, -ая, -ае. 1. Схільны мітусіцца; залішне мітуслівы. 2. Поўны клопатаў, мітусні.

СУМЯТНЙ, -і'. Бязладная беганіна, мітусня, клопаты; хаос (пра думкі, пачуцці і пад.); паніка, перапалох.

СУПАКО'ЕНАСЦЬ, -і. Стан спакою, сцішанасці.

СУПАКОЕНЫ, -ая, -ае. Які супакоіўся, не адчувае больш непакою, хвалявання.

СУПАКОІЦЦА, -кбюся, -кбішся, -кбіцца. 1. Стаць спакойным, перастаць хвалявацца; перастаць шумець, размаўляць, пачаць весці сябе ціха. 2. Стаць пакорным, уціхамірыцца.

СУПОЛЬНА. Сумесна, разам.

СУПРАЦЬДЗЁЯННЕ, -я. Дзеянне, якое перашкаджае другому дзеянню, накіравана супраць яго.

СУПЯРЗІЧНАСЦЬ, -і. 1. Ста-

новішча, пры якім адно (выказванне, думка, учынак) выключае іншае, не сумяшчальнае, не ўзгодненае з ім; неадпаведнасць, няўзгодненасць. 2. Выказванне або ўчынкі, накіраваныя супраць каго-, чаго-н.; супярэчанне, пярэчанне.

СУР’ЁЗНА. He жартуючы, без смеху.

СУРОВЫ, -ая, -ае. 1. Якому не ўласціва паблажлівасць да сябе і інш.; непахісны, цвёрды. 2. Вельмі строгі.

СУРО'ЧЫЦЬ, -чу, -чыш, -чыць. Пашкодзіць каму-, чаму-н., хвалячы, прадказваючы што-н.

СЎТНАСЦЬ, -і. Самае істотнае, галоўнае ў чым-н., унутраны змест чаго-н.

СУТО’ННЕ, -я. Паўзмрок паміж захадам сонца і надыходам ночы, а таксама паўзмрок перад світаннем.

СУТЫКНЁННЕ, -я. Вострая спрэчка, сварка на глебе рознагалосся.

СУТЫЧКА, -і. Спрэчка, сварка, лаянка.

СУФЛЁР, -а. Супрацоўнік тэатра, які сачыў за ходам рэпетыцый і спектакля па тэксце п’есы (суфлёрскі экземпляр) і падказваў акцёрам, па неабходнасці, тэкст ролі; падказчык.

СУЦЁШЫЦЬ, -шу, -шыш, -шыць. Спачуваннем, угаворамі аблягчыць чыё-н. гора, перажыванне; прынесці каму-н. палёгку, супакаенне; заспакоіць.

СУШіПЫЦЦА, -шуся, -шышся, -шыцца. 1. Перастаць хвалявацца, супакоіцца, прыціхнуць, заціхнуць. 2. Прыйсці ў стан нерухомасці,спакою.

СУЦІШЫЦЬ, -шу, -шыш, -шыць. 1. Прывесці ў стан спакою, рассеяць хва-

ляванне і пад.; супакоіць; вымусіць спыніць якія-н. дзеянні, учынкі; уціхамірыць каго-н. 2. Паменшыць, змякчыць, зрабіць менш адчувальным; аслабіць або прыглушыць якое-н. пачуццё.

СХІЛЬНАСЦЬ, -і. Здольнасць, цяга, імкненне да якіх-н. заняткаў, дзейнасці.

СЦГПЛЫ, -ая, -ае. I. Які не любіць падкрэсліваць свае заслугі, хваліцца сваімі справамі; пазбаўлены ганарыстасці.

2. Стрыманы ў паводзінах, абыходжанні, словах; прыстойны, не развязны. 3. Які нічым не вылучаецца, просты.

СЦГСЛЫ, -ая, -ае. Выкладзены коратка, у нямногіх словах; лаканічны.

СЦІШАНЫ, -ая, -ае. Які прыйшоў у стан спакою; прыціхлы; супакоены, ціхі.

СЦГШЫЦЦА, -шуся, -шышся, -шыцца. Прыйсці ў стан спакою, перастаць хвалявацца; змоўкнуць; заціхнуць.

СЦЭНА, -ы. 1. Спецыяльная пляцоўка ў тэатры, на якой адбываюцца спектаклі; тэатральныя падмосткі; тэатр, тэатральная дзейнасць. 2. Асобная частка акта п’есы, спектакля. 3. Асобны эпізод п’есы; невялікі драматургічны твор.

СЦЭНА-АРЭНА   Адкрытая

сцэнічная пляцоўка, з трох або з усіх бакоў акружаная месцамі для гледачоў.

СЦЗНА-КАРАБОК. Закрытая сцэнічная прастора, аддзеленая ад глядзельнай залы партальнай сцяною.

СЦЭНА з трохбаковым аглядам — адкрытая сцэнічная пляцоўка, з трох бакоў акружаная месцамі для гледачоў.

СЦЗНА з трохчасткавым парталам — сцэна, у партальнай сцяне якой выразаны тры партальныя адтуліны.

СЦЭНАГРА'ФІЯ, -і. Мастацкае афармленне тэатральнай сцэны для спектакляў, прадстаўленняў.

СЦЭНА'РЫЙ, -я. 1. Літаратурны твор, напісаны як аснова для пастаноўкі кіна-, тэлефільма. 2. Сюжэтная схема, план п’есы, оперы, балета.

СЦЭНІЧНАЯ МО'ВА. Адзін з асноўных сродкаў тэатральнага ўвасаблення драматургічнага твора. С. м.

дае магчымасць акцёру данесці да гледача ідэі, думкі і пачуцці, што закладзены ў тэксце. Валодаючы майстэрствам С. м., акцёр раскрывае ўнутраны свет, выяўляе сацыяльныя, псіхалагічныя, нацыянальныя, бытавыя рысы характару персанажаў. Тэхніка С. м. з’яўлчецца істотным элементам акцёрскага майстэрства і звязана з сілай і аб’ёмам голасу, дыхання, выразнасцю маўлення (дыкцыяй). Характар і стыль С. м. мяняліся і развіваліся на працягу ўсёй гісторыі тэатра ў акцёраў розных школ і накірункаў. Асаблівасці пабудовы антычнай драмы, архітэктура тэатральных збудаванняў, уся атмасфера тэатральных прадстаўленняў, якія разыгрываліся пад адкрытым небам, сфармулявалі законы элінскай класічнай дэкламацыі. Яны былі зменены і развіты ў еўрапейскім сцэнічным мастацтве. Высокая культура С. м. у французскім тэатры 17 — 18 ст. звязана з мастацтвам дэкламацыі. Меладычнасць мовы, прамоўніцкі пафас, красамоўства ўласцівы ўсім героям класіцыстычнай драмы. Акцёр выказваў пачуцці герояў пявучаю мовай, рытмічным чытаннем тэксту. У акцёраў рамантычнага тэатра партытура С. м. была звязана з нарастаннем і спадамі пачуццяў, характарызавалася паскарэннямі і запавольваннямі, узмацненнямі і прыцішваннямі голасу, нечаканымі інтанацыямі. У канцы 19 — пачатку 20 ст. шмат у якіх краінах узмацнілася барацьба за рэалістычнае гучанне С. м. Акцёры пачалі сцвярджаць С. м., лагічна звязаную са зместам тэксту. Росквіт рэалістычнага мастацтва С. м. звязаны галоўным чынам з рускім тэатрам, з дзейнасцю Малога тэатра, і ў прыватнасці М. С. Шчэпкіна, які патрабаваў адмовіцца ад напышлівай дэкламацыі, ад размеранага скандзіравання вершаў і заклікаў да натуральнасці, прастаты С. м., набліжэння яе да размоўнасці. На мяжы 19 і 20 ст. новую эру ў гісторыі развіцця С. м. адкрыў К. С. Станіслаўскі, які, працуючы над словам, не пакідаў без увагі як тэкст, так і падтэкст, патрабаваў, каб акцёр бачыў за кожным прамоўленым словам не абстрактныя паняцці, а сапраўднае жыццё, каб ён захапляў, пера-

конваў партнёраў і гледачоў сваімі пачуццямі, бачаннямі, слоўным дзеяннем. I сёння асноўныя палажэнні сістэмы Станіслаўскага з’яўляюцца вызначальнымі ў выпрацоўцы майстэрства С. м.

СЦЭНГЧНАЕ САМААДЧУВАННЕ. Псіхічны і фізічны стан акцёра на сцэне падчас яго публічнага выступлення.

СЦЭНГЧНЫ ВО'БРАЗ. Абагульнены характар, тып, створаны драматургам і ўвасоблены рэжысёрам-пастаноўшчыкам і акцёрам на сцэне.

СЦЭНГЧНЫ ТА'НЕЦ. Навучальная дысцыпліна ў тэатральных школах; адзін з асноўных відаў танца (побач з танцам народным, бытавым і бальным).

СЦЙМІЦЬ, -млю, -міш, -міць. Зразумець, разабрацца ў чым-н., здагадацца, скеміць; абдумаць.

СЦЙЦЦА, сатнўся, сатнёшся, сатнёцца. 1. Сабрацца ў камяк, скурчыцца, сціснуцца. 2. Шчыльна злучыцца (пра губы, пальцы і пад.). 3. Сціснуцца, выклікаўшы цяжкае дыханне.

СЦЯЦЬ, сатнў, сатнёш, сатнё; -нём, -няцё. 1. Абхапіўшы, сціснуць. 2. Сціснуць (грудзі, горла), перашкаджаючы дыхаць; выклікаць адчуванне болю, цяжару (на душы, сэрцы). 3. Шчыльна злучыць (губы, зубы, пальцы і пад.).

СЧАКА'ЦЦА, -4юся, -4ешся, -4ецца. Стаміцца, чакаючы.

СЧАКА'ЦЬ, -4ю, -4еш, -4е. Пачакаць некаторы час.

СШЭРХЛЫ, -ая, -ае. Здранцвелы, знямелы, зацёкшы; пасівераны (пра скуру на руках, твары і пад.).

СШ^РХНУЦЬ, -не. Здранцвець, знямець, зацячы; пасіверасць (пра скуру на руках, на твары і пад.).

СЫГРА'ЦЬ, -4ю, -4еш, -4е. 1. Выканаць што-н. на музычным інструменце. 2. Уздзейнічаць на чые-н. пачуцці і пад. для дасягнення пэўных мэт; выкарыстаць чые-н. пачуцці, настрой у сваіх мэтах. 3. Выканаць, паставіць у тэатры п’есу, оперу і пад.; паказаць на сцэне, выканаць якую-н. ролю.

СЭНС, -у. Унутраны лагічны змест, які спасцігаецца розумам; значэнне.

СЗНСАВЫ, -ая, -ае. Звязаны з унутраным зместам, значэннем чаго-н.

СЮЖЗТ, -а. Сукупнасць звязаных паміж сабой дзеянняў, сітуацый, падзей, у якіх раскрываецца асноўны змест мастацкага твора і характары дзейных асоб.

СЮСКЖАЦЬ, -аю, -аеш, -ае. 1. Размаўляючы, замяняць шыпячыя гукі свісцячымі. 2. Падроблівацца пад узровень развіцця, склад думак, мову і пад. каго-н. (звычайна дзіцяці); абыходзіцца з кім-н. як з малым дзіцем, няздольным адказаць за свае дзеянні; празмерна апякаць.

С5ІБАР, -бра і С5ІБРА, -а. Той, хто звязаны з кім-н. сяброўствам.

СЯБЕЛ10БСТВА, -а. Клопаты толькі пра сябе, пра свае інтарэсы; эгаізм.

СЯБРАВА’ЦЬ, -рўю, -рўеш, -рўе. Знаходзіцца ў сяброўстве з кім-н.

СЯБРО'ЎКА, -і. Дзяўчынка, дзяўчына або жанчына, якая сябруе з кім-н.; пра каханую жанчыну.

СЯБРО’ЎСКІ, -ая, -ае. 1. Які выражае дружбу, прыхільнасць сябра. 2. Які ўмее сябраваць.

СЯБРО'ЎСТВА, -а. Адносіны паміж кім-н., якія грунтуюцца на духоўнай блізкасці, агульнасці інтарэсаў, узаемнай прыхільнасці і пад.

СЯБРЫНА, -ы. Кола, асяроддзе сяброў; сяброўская бяседа, пачастунак.

СЯДЎН, седунй. Нерухавы, пасіўны, бяздзейны чалавек; дамасед.

СЯДЎРА, -ы. Нерухавы, пасіўны чалавек; маруда.

СЯКІ-ТАКІ, сякАя-так4я, сякбе-такбе. 1. Некаторы. 2. Які папала; нязначны, няважны. 3. Ужываецца замест пераліку якіх-н. ацэначных слоў, характарыстык (звычайна з адмоўным адценнем).

СЯК-ТАК. 1. 3 вялікай цяжкасцю; ледзь-ледзь. 2. Ніштавата; памяркоўна.

3. Цярпіма.

СЯМЁЙНІК, -а. Член сям’і.

ТАГАЧА'СНЫ, -ая, -ае. 1. Які існаваў у мінулым, у тыя часы, пра якія ідзе гаворка. 2. Які адносіцца да аднаго часу, да адной эпохі з кім-, чым-н.

ТАЁМНЫ, -ая, -ае. 1. Скрыты, невядомы, непрыкметны для іншых. 2. Загадкавы, невядомы, акружаны тайнаю. 3. Які сведчыць пра наяўнасць тайны.

ТАІЦЦА, таюся, тбішся, тоіцца. 1. Скрываць што-н. ад іншых, не расказваючы, не выказваючы што-н.; праяўляць скрытнасць. 2. Хавацца, скрывацца. 3. Існаваць у скрытым выглядзе; не праяўляцца яўна.

ТА/ЦЬ, таю, тбіш, тбіць. Трымаць што-н. у тайне, скрываць ад іншых; захоўваць у сабе, у сваёй душы, не паказваючы перад другімі, хаваючы ад другіх (пачуцці, думкі).

TAKCÄMA. Такім самым, падобным чынам, гэтак жа; у такой жа меры, ступені.

TAKT, -у. Пачуццё меры, якое падказвае найбольш правільны падыход, найбольш далікатную лінію паводзін у адносінах да каго-, чаго-н.; захаванне правілаў прыстойнасці, этыкету.

ТАКТОЎНЫ, -ая, -ае. Які мае такт, які валодае тактам; які выконваецца з тактам.

ТАЛЕНАВІТЫ, -ая, -ае. Які мае талент; які ўласцівы таленту.

ТАЛКО’ВЫ, -ая, -ае. 1. Разумны, кемлівы; дзелавіты. 2. Ясны, зразумелы, пераканальны (пра думкі, словы і пад.).

ТАМІЦЦА, тамлюся, тбмішся, тбміцца. Мучыцца, пакутаваць; тужыць, перажываць, клапоцячыся аб кім-, чым-н.

ТАМІЦЬ, тамлю, тбміш, тбміць. Прычыняць фізічныя або маральныя пакуты; пакутліва турбаваць, гнясці (пра пачуцці, думкі і пад.).

ТАРОПКІ, -ая, -ае. Які спяшаецца (часцей пра чалавека); уласцівы таму, хто спяшаецца, робіць што-н. паспешна.

ТАЯМН/ЧАСЦЬ, -і. Нешта невядомае, незразумелае; загадкавасць.

ТАЯМНІЧЫ, -ая, -ае. 1. Поўны та-

ямніцы, загадкава-незразумелы. 2. Недасягальны, незвычайны. 3. Тайны, сакрэтны.

ТВАР, -у. 1. Пярэдняя частка галавы чалавека. 2. Індывідуальнае аблічча, выгляд, характэрныя рысы каго-, чаго-н.

ТВАРЭЦ, -рцй і ТВО'РЦА, -ы. Той, хто стварае матэрыяльныя і духоўныя каштоўнасці.

ТЛУМ, -у. 1. Адурэнне, замарачэнне. 2. Шум, гоман, сумятня.

ТЛУМА’ЧЫЦЬ, -чу, -чыш, -чыць. 1. Даваць тлумачэнне чаму-н.; раскрываць сэнс, сутнасць чаго-н. 2. Асвятляць якое-н. пытанне, дапамагаючы засвоіць, зразумець сэнс чаго-н.

ТЛУМГЦЬ, тлумлю, тлўміш, тлўміць. Марочыць галаву; празмерна дакучаць гаворкай, шумам.

ТЛЎМНЫ, -ая, -ае. 1. Які прыводзіць да адурэння, пазбаўляе здольнасці ўспрымаць, разумець што-н. 2. Шумны, гаманлівы, неспакойны.

ТО'ЕСНЫ, -ая, -ае. Зусім падобны, аднолькавы, такі ж.

ТРАВЕСЦГ. Сцэнічнае амплуа ў драматычным тэатры; актрыса, якая выконвае ролі хлопчыкаў, дзяўчынак і падлеткаў, а таксама ролі, што патрабуюць у пэўныя моманты дзеяння пераапранання ў мужчынскі касцюм.

ТРАГЁДЫЯ, -і. Від драмы, заснаваны на глыбокіх, трагічных калізіях, супярэчнасцях, якія развіваюцца ў крайне востры, непрымірымы канфлікт, у бескампрамісна-антаганістычнае сутыкненне моцных характараў, логікай падзей асуджаных на пакуты, значныя страты, часам на безвыходнасць і гібель. Асноўная праблемауыка Т. — злачынства і пакаранне, маральная адказнасць, сэнс жыцця, подздіг у імя высокай ідэі і інш.; цэнтральныя героі — асобы выключныя, характары высакародныя (у старажытных грэкаў — багі і цары).

ТРАГІЗМ, -у. 1. Трагічны элемент, трагічны пачатак у драматургічным або музычным творы і яго выкананні. 2. Трагічны, змрочны бок чаго-н.; безвыходнасць.

ТРАТіК, -а. Акцёр, які выконвае трагічныя ролі.

ТРАГІКАМЁДЫЯ, -і. 1. Драматургічны твор з камічнымі і трагічнымі элементамі. 2. Гісторыя, падзея, становішча, у якім да сумнага прымешваецца смешнае.

ТРАГ(ЧНЫ, -ая, -ае. 1. Які мае адносіны да трагедыі, уласцівы ёй. 2. Страшны, катастрафічны; поўны гора, няшчасця; які выражае цяжкі душэўны стан, пакуты; які сведчыць аб страшных пакутах. 3. Уласцівы выканаўцам трагедыі, якія здольны перадаваць моцныя пачуцці.

ТРАКТАВА'ЦЬ, -тўю, -тўеш, -тўе. Тлумачыць; у літаратуры, мастацтве — разумець, тлумачыць пэўным чынам (сюжэт, тэму, вобраз і пад.).

ТРА’ПНЫ, -ая, -ае. Які дакладна і правільна падмячае, схоплівае што-н.; які дакладна і востра выражае, перадае асноўную сутнасць з’явы і пад.

ТРАПЯТАЦЬ, -пячў, -пёчаш, -пёча. I. Быць ахопленым хваляваннем, неспакоем і пад. 2. Моцна баяцца каго-, чаго-н.; быць нясмелым, баязлівым перад кім-, чым-н.

ТРАПЯТКГ, -йя, -öe. Ахоплены моцным хваляваннем пад уздзеяннем якога-н. пачуцця; усхваляваны.

ТРУМ, -а. Памяшканне, якое знаходзіцца пад сцэнай, т. зв. ніжняя сцэна. У труме знаходзяцца механізмы прыводу круга, пад’ёмна-апускных пляцовак і інш. абсталявання.

ТРУНА’, -ы. Спецыяльная скрыня, у якой хаваюць памерлага.

ТРЎПА, -ы. Калектыў артыстаў тэатра, цырка.

ТРЫАДЗЙНСТВА ДРАМАТЫЧНАЕ. Адзінства часу, месца і дзеяння, якое захоўвалася драматургіяй класіцызму.

ТРЫВійЛЬНЫ, -ая, -ае. Пазбаўлены свежасці і арыгінальнасці; звычайны, пошлы, вульгарны.

ТРЫВОГА, -і. Неспакой, моцнае душэўнае хваляванне, выкліканае страхам, апаскай і пад.

ТРЫВО'ЖЫЦЦА, -жуся, -жышся, -жыцца. Прыходзіць у стан трывогі, моц-

нага душэўнага хвалявання; турбавацца, хвалявацца, нёпакоіцца.

ТРЫВО’ЖЫЦЬ, -жу, -жыш, -жыць.

1. Выклікаць трывогу; прыводзіць у стан неспакою. 2. Парушаць спакой каго-, ча‘ га н., турбаваць.

ТРЫЗНА, -ы. Пахавальны і памінальны абрад, памінкі па нябожчыку.

ТРЫЗНЕННЕ, -я. Бяссэнсавая гаворка хворага, які знаходзіцца без памяці; пазбаўленая сэнсу балбатня, бязглуздзіца.

ТРЫКО. Трыкатажнае адзенне, якое шчыльна аблягае цела і выкарыстоўваецца як тэатральны або спартыўны касцюм.

ТРЫЛО’ГІЯ, -і. Тры адносна самастойныя творы, якія аб’ядноўваюцца ў адзіны цыкл агўльнасцю ідэйнай задумы, галоўных герояў і пераемнасцю сюжэта.

ТРЫПЦІХ, -а. У літаратуры — паэтычны твор з трох адносна самастойных вершаў, аб'яднаных агульнай задумай, ідэяй, тэмай, сюжэтам.

ТРЫЯЛЁТ, -а. Верш з васьмі радкоў, дзе чацвёрты і сёмы паўтараюць першы радок, а восьмы — другі, пры гэтым увесь верш мае дзве рыфмы.

ТРЭНА’Ж, -ў. Трэніроўка; комплекс практыкаванняў для трэніроўкі.

ТРЭНІНГ, -у. Трэніроўка і выкананне спецыяльнага трэніровдчнага рэжыму.

ТУГА, -і’. 1. Смутак, маркота, журба.

2. Выказванне душэўнай прыгнечанасці, скрухі, смутку (у музыцы, песні, вершы і пад.).

ТУЖЛГВЫ, -ая, -ае. Прасякнуты тугой, поўны тугі.

ТУЖЫЦЬ, тужў, тўжыш, тўжыць. 1. Сумаваць, маркоціцца. 2. Нудзіцца, быць ахопленым сумам. 3. Гараваць, знаходзіцца ў стане смутку, перажываць няшчасце.

ТУЛ(ЦЦА, тулюся, тўлішся, тўліцца. Гарнуцца, прыціскацца да Ka­ro-, чаго-н.; гарнуцца, прыхінацца, кахаючы каго-н.

ТУЛГЦЬ, тулю, тўліш, тўліць. Прыхіляць, гарнуць да сябе з ласкай, пяшчотай.

ТУЛЙЦЦА, -йюся, -йешся, -йецца.

1. Блукаць, хадзіць без пэўнай мэты;

бадзяцца. 2. Быць бяздомным, беспрытульным.

ТУН(КА, -і. 1. Старажытнарымскае адзенне накшталт кашулі, якое насілі пад тогай. 2. Верхняя частка двайной жаночай спадніцы. 3. Касцюм танцоўшчыцы ў выглядзе ліфа 1 доўгай спадніцы з цюлю.

ТУРБАВА'ЦЦА, -бўюся, -бўешся, -бўецца. 1. Праяўляць клопат, трывожыцца аб кім-, чым-н. 2. Хвалявацца, непакоіцца.

ТУРБАВА'ЦЬ, -бўю, -бўеш, -бўе. 1. Парушаць чый-н. спакой, непакоіць каго-н., перашкаджаць каму-н. 2. Пастаянна хваляваць, не даваць спакою.

ТУРБ0ТА, -ы. 1. Заклапочанасць чым-н., неадольнае жаданне ажыццявіць што-н.; пастаянная руплівасць; неспакой.

2. звычайна мн. (турбдгы, -аў). Клопаты; прычыненне каму-н. клопату сваім наведваннем, просьбай.

ТУТЗЙШЫ, -ая, -ае. Які родам з гэтай мясцовасці, жыве тут, не прыезджы; які дзейнічае, працуе тут; мясцовы.

ТЫПА’Ж, -у. Акцёр з яркай характэрнай знешнасцю, які падыходзіць па сваіх даных для пэўнай ролі. Прадугледжвае асаблівую сканцэнтраваную сацыяльна-тыпавую выразнасць знешняга аблічча і манеры ігры.

ТЫРА'ДА, -ы. Доўгая фраза, урывак прамовы, асобная шматслоўная рэпліка, якая вымаўляецца звычайна прыўзнятым тонам. Т. часцей сустракаецца ў класічнай драматургіі; яна арганізавана ў ланцуг сказаў, пытанняў, аргументаў, вострых жартаў (напрыклад, Т. пра насы ў «Сірано дэ Бержэрак»).

ТЫРАНІЦЬ, -ню, -ніш, -ніць. 1. Праяўляць дэспатызм, жорсткасць у адносінах да каго-н. 2. Здзекавацца з каго-н., мучыць каго-н., прыгнятаць.

ТЭА'ТР, -a. 1. Род мастацтва, у якім жыццё адлюстроўваецца праз драматычнае дзеянне, ажыццёўленае акцёрамі перад гледачом. 2. Установа, арганізацыя, якая мае пэўны склад артыстаў і ставіць спектаклі. 3. Будынак са сцэнай і залай для гледачоў, дзе адбываецца тэатральны паказ.

ТЭАТРАЗНА'ВЕЦ, -нйўца. Спецыяліст у галіне тэатразнаўства.

ТЭАТРАЗНА'ЎСТВА, -а. Галіна мастацтвазнаўства, якая вывучае тэатр, яго гісторыю і ролю ў грамадскім жыцці, у тым ліку рэжысёрскую і акцёрскую творчасць, драматургію, тэатральную адукацыю, арганізацыю тэатральнай справы і інш.

ТЭАТРАЗНА'ЎЧЫ, -ая, -ае. Які мае адносіны да тэатразнаўства.

ТЭАТРА'Л, -а. Аматар тэатра; часты наведвальнік тэатра.

ТЭАТРАЛІЗАВА’НЫ, -ая, -ае. Прыстасаваны для тэатра, сцэны.

ТЭАТРА'ЛЬНЫ, -ая, -ае. 1. Які мае адносіны да тэатра. 2. Характэрны для тэатра; умоўны, штучны.

ТЭАТРХЛЬНЫ КАСЦІ0М. Паняцце ўключае адзенне персанажа, яго грым, прычоску (парык), абутак і аксесуары (парасоны, хусткі, шалікі, партфелі, капелюшы, упрыгожанні і пад.). Мастак, працуючы над касцюмам, распрацоўвае адначасова і ўсе аксесуары для кожнай дзейнай асобы.

ТЭАТРО'Н, -а. Месца, адкуль публіка глядзіць спектакль; прастора гледачоў.

ТЭКСТ РО'ЛІ. Словы той ці іншай ролі ў п’есе.

ТЭМБР, -а. Адна з асноўных якасцей голасу, якая вызначае яго афарбоўку і характар. Дзякуючы Т. гучанне аднаго голасу адрозніваецца ад другога.

ТЭМП, -у. Ступень хуткасці і інтэнсіўнасці выканання (пра спектакль, чытанне, мову і пад.).

yj ТЗМПА-РЫТМ. Узрастанне або спад, паскарэнне або запаволенне, плаўнае або імклівае развіццё сцэнічнага дзеяння.

ТЭМПЕРА'МЕНТ, -у. 1. Характарыстыка індывіда з боку дынамічных асабліваецей яго псіхічнай дзейнасці (тэмпу, рытму, інтэнсіўнасці псіхічных працэсаў), якія ўтвараюць пэўны псіхалагічны тып (халерык, сангвінік, флегматык, меланхолік). 2. Жыццёвая энергія, здольнасць да ўнутранага ўздыму, страснасць.

ТЭМПЕРА'МЕНТНЫ, -ая, -ае. Які вылучаецца жывой, гарачай энергіяй; жвавы, палкі.

ТЭРМІНО'ВЫ, -ая, -ае. 1. Які пат-

рабуе неадкладнага, хуткага выканання, вырашэння. 2. Абмежаваны пэўным тэрмінам.

ТЭРЦЫНА, -ы. Вершаваная форма, што складаецца з трохрадковых строф, у якіх сярэдні радок кожнай папярэдняй страфы рыфмуецца з двума крайнімі радкамі наступнай; верш, напісаны ў такой форме.

ТЭТРАЛОГІЯ, -і. Чатыры літаратурныя або музычна-драматычныя творы, аб’яднаныя агульнай ідэяй і нераемнасцю сюжэта.

ТЭХНІКА МбВЫ. Сукупнасць прыёмаў, уменняў і навыкаў, якія прымяняюцца ў вуснай мове і акцёрскім мастацтве.

УБА'ЧАНЫ, -ая, -ае. Тое, што ўспрынята зрокам.

УБА'ЧЫЦЦА, -чуся, -чышся, -чыцца. 1. Сустрэцца з кім-н. асабіста, пабачыцца. 2. Уявіцца, здацца.

УБА'ЧЫЦЬ, -чу, -чыш, -чыць. 1. Успрыняць зрокам; заўважыць, прыкмеціць. 2. У думках, мроях уявіць сабе каго-, што-н.

УБЕРАГЧЫ, -рагў, -ражэш, -ражэ; -ражбм, -ражацё, -рагўць. Зберагчы, хаваючы, абараняючы ад каго-, чаго-н.; ахаваць.

УБЕРАГЧЫСЯ, -рагўся, -ражбшся, -ражбцца; -ражбмся, -ражацёся, -рагўцца. Уберагчы сябе, пазбегнуць чаго-н. (непрыемнага, небяспечнага, непажаданага); унікнуць чаго-н.

УБО’СТВА, -а. Крайняя беднасць, галеча, жабрацтва; непрыглядны выгляд.

УБРА'ННЕ, -я, і УБРАНСТВА, -а. 1. Адзенне, убор; строі; пра тое, што ўпрыгожвае сабою што-н. 2. Убор, аздабленне чаго-н.

УБРАЦЦА, убярўся, убярэшся, убярбцца. Набыць прыгожы выгляд, стаць прыгожым; прыгожа адзецца, прыбрацца; выстраіцца.

УВА'ГА, -і. 1. Сканцэнтраванасць flyMax, зроку, слыху на чым-н., накіраванасць думак. 2. Клапатлівыя, чулыя адносіны, прыхільнасць да каго-, чаго-н.; цікавасць, якая праяўляецца да Ka­ro-, чаго-н. 3. Засяроджанасць думкі акцёра на якім-н. аб’екце ці партнёру на сцэне або па-за ёю.

УВА'ЖЛІВЫ, -ая, -ае. 1. Які адносіцца да чаго-н., робіць што-н. з увагай; які выказвае ўвагу; пільны. 2. Чулы, клапатлівы.

УВА'ЖЫЦЬ, -жу, -жыш, -жыць. 1. Аднесціся з увагай да чаго-н., выканаць, здзейсніць што-н. 2. Зрабіць уступку, прыняўшы пад увагу што-н.; уступіць.

УВАСАБЛЁННЕ, -я. Ажыццяўленне чаго-н. у рэчаіснасці, праяўленне ў канкрэтным вобразе, канкрэтнай форме.

УВАСАБЛЙЦЬ, -йю, -йеш, -яе. Іграць на сцэне, у спектаклі канкрэтную ролю, персанаж.

УВАСО’БІЦЬ, -блю, -біш, -біць. Сыграць канкрэтную ролю ў спектаклі.

УВППНЫ, -йя, -бе. 1. Жывы, спрытны ў рухах, у дзеянні. 2. Вынаходлівы, хітры.

УВО’ГУЛЕ. 1. Разглядаючы цалкам, не звяртаючы ўвагі на дробязі, прыватнае. 2. У цэлым, у выніку.

УВОД, -у. Уключэнне новага выканаўцы ў гатовы спектакль.

УГЛЁДЗЕЦЦА, -джуся, -дзішся, -дзіцца. 1. Уважліва паглядзець, прыгледзецца, стараючыся разгледзець, убачыць што-н. 2. He зводзячы вачэй, нерухома глядзець куды-н., на каго-, што-н.; утаропіцца, уставіцца. 3. Убачыцца з кім-н. ¹

УГЛЁДЗЕЦЬ, -джу, -дзіш, -дзіць. 1. Заўважыць, прыкмеціць, згледзець. 2. Паглядзеўшы на каго-, што-н., выявіць, заўважыць, адкрыць для сябе што-н.

УГНЁВАНЫ, -ая, -ае. Якога ўвялі ў

гнеў; які выяўляе гнеў.

УГНЁВАЦЦА, -аюся, -аешся, -аецца. Увайсці ў вялікі гнеў; раззлавацца.

yrHHBfUb, угняўлю, угнёвіш, угнёвіць. Увесці ў гнеў; раззлаваць; пакрыўдзіць.

УГ0ДКІ, -дак. Гадавіна з дня смерці, адзначэнне гэтай даты; наогул урачыстасць, прысвечаная гадавіне якой-н. падзеі.

УГО'ДЛІВЫ, -ая, -ае. Празмерна паслужлівы, ліслівы.

УГОДНІК, -a. 1. Той, хто імкнецца дагадзіць каму-н.; угодлівы чалавек. 2. У рэлігійным уяўленні — святы, які дагадзіў Богу сваім бязгрэшным жыццём.

УГОЛАС. Вымаўляючы гучна, так, каб было чутна ўсім; гучна, моцна, голасна.

УДАКЛАДНГЦЬ, -ню, -ніш, -ніць. Зрабіць больш дакладным, надаць большую дакладнасць чаму-н.; паясніць, сказаць з большай дакладнасцю.

УДАСКАНАЛЕНЫ, -ая, -ае. Больш дасканалы, чым раней; добра развіты, востры, вельмі ўспрымальны (пра па4уцці і пад.).

УДАСКАНА'ЛІЦЦА, -люся, -лішся, -ліцца. Павысіць, палепшыць сваё ўмельства, майстэрства, авалодаць яго тонкасцямі; развіцца.

УДАСКАНА'ЛІЦЬ, -лю, -ліш, -ліць. Зрабіць больш дасканалым; павысіць, палепшыць майстэрства чаго-н.; развіць, зрабіць больш успрымальным, вострым, віртуозным (пра пачуцці і пад., пра выкананне).

УДЗЙЧНАСЦЬ, -і. Пачуццё, якое ўзнікае ў адказ на зробленае дабро (увагу, паслугу, дапамогу і пад.).

УДЗЙЧНЫ, -ая, -ае. Які адчувае, выказвае ўдзячнасць; які прасякнуты ўдзячнасцю, выяўляе ўдзячнасць.

УДЎМЛІВАСЦЬ, -і. 1. Здольнасць глыбока мысліць, глыбока ўнікаць у сэнс чаго-н. 2. Задуменнасць.

УДЎМЛІВЫ, -ая, -ае. 1. Здольны глыбока мысліць, глыбока ўнікаць у сэнс чаго-н. 2. Задуменны.

УДЫХ, -у. Кожны асобны ўпуск паветра ў лёгкія пры дыханні, які чаргуецца з выдыхам.

УЁДЛІВЫ, -ая, -ае. 1. Здольны глыбока пранікаць, упівацца ў што-н.; пільны, напружаны, пранізлівы (пра позірк, вочы.); пранізлівы, рэзкі (пра гукі, голас). 2. Які ўнікае, умешваецца ва ўсе дробязі; прыдзірлівы. 3. З’едлівы.

УЁСЦІ, уём, уясГ, уёсць; уядзім, уясцё, уядўць. З’едліва паддзець, укалоць.

УЗАЕМААДНО'СІНЫ, -сін. Узаемныя адносіны паміж кім-, чым-н.

УЗАЕМАДЗЁЯННЕ, -я. Узгодненасць дзеянняў акцёраў на сцэне.

УЗА’ХАПКІ. Наперабой; адзін перад адным.

УЗАХЛЁБ. Захлёбваючыся; таропка, заўзята.

УЗБАДЗЁРЫЦЦА, -руся, -рышся, -рыцца. Стаць, зрабіцца бадзёрым.

УЗБАДЗЁРЫЦЬ, -ру, -рыш, -рыць. Выклікаць бадзёры настрой, прыліў сілы, энергіі.

УЗБЎДЖАНАСЦЬ, -і. Усхваляванасць, узрушанасць.

УЗБЎДЖАНЫ, -ая, -ае. Які знаходзіцца ў прыўзнята-нервовым стане; усхваляваны, узрушаны.

УЗБУДЖЭННЕ, -я. Стан актыўнай, напружанай нервовай дзейнасці; моцнае хваляванне.

УЗБЎДЛІВАСЦЬ, -і. Здольнасць рэагаваць на ўздзеянне раздражняльніка.

УЗБЎДЛІВЫ, -ая, -ае. Здольны хутка адказваць на ўздзеянне раздражняльнікаў.

УЗВА'ЖЫЦЬ, -жу, -жыш, -жыць. Абдумаць, ацаніць што-н.

УЗГАДЬЙЦЬ, -гадню, -гбдніш, -гбдніць. Прывесці ў пэўную адпаведнасць з чым-н.

УЗДЗЁЙНІЧАЦЬ, -аю, -аеш, -ае. Рабіць (зрабіць) уплыў на каго-н.

УЗДЗЁЯННЕ, -я. Дзеянне, накіраванае на каго-, што-н.; уплыў.

УЗДРЫГНЎЦЬ, -нў, -нёш, -нё. Задрыжаць, затрымцець.

УЗДЬІМ, -у. Натхненне, прыліў энергіі.

УЗіРА'ЦЦА, -ёюся, -ёешся, -Децца. Вельмі ўважліва, напружана глядзець куды-н., на каго-, што-н.; углядацца.

УЗЛАВА'ЦЦА, узлуюся, узлуёшся, узлуёцца; узлуёмся, узлуяцёся. Увайсці

ў злосць; раззлавацца; адчуць незадаволенасць кім-, чым-н.

УЗЛАВА'ЦЬ, узлўю, узлуёш, узлуё; узлуём, узлуяцё. Увесці ў злосць, раззлаваць.

УЗНЁСЛЫ, -ая, -ае. 1. Прыўзняты, урачысты. 2. Поўны вялікага значэння, глыбокага зместу, высакародных пачуццяў.

УЗРА'ДАВАНЫ, -ая, -ае. Поўны радасці; які выражае радасць.

УЗРА'ДАВАЦЦА, -рёдуюся, -рёдуешся, -рйдуецца. Прыйсці ў радасны стан.

УЗРА'ДАВАЦЬ, -рйдую, -рйдуеш, -рёдуе. Выклікаць у каго-н. пачуццё радасці.                                      і

УЗРЎШАНАСЦЬ, -і. Усхваляванасць; трывога.

УЗРЎШАНЫ, -ая, -ае. Вельмі моцна ўсхваляваны; які знаходзіцца ў прыўзнятым стане; узбуджаны.

УЗРЎШЫЦЬ, -шу, -шыш, -шыць. Вельмі моцна ўсхваляваць; устрывожыць.

УЗРУШЭ'ННЕ, -я. Душэўны ўздым, хваляванне.

УЗ’ЛРЫЦЦА, -руся, -рышся, -рыцца. Стаць узбуджаным, гуллівым.

УЗ’ЛШАНАСЦЬ, -і. Стан непамернага гневу, злосці.

УЗ’ЮШАНЫ, -ая, -ае. Вельмі разгневаны, раззлаваны.

УЗЧ0ШЫЦЦА, -піуся, -шышся, -шыцца. Вельмі разгневацца, раззлавацца.

УКЛЁНЧЫЦЬ, -чу, -чыш, -чыць. Стаць на калена, на калені.

УКЛЮЧЫЦЦА, уключўся, уключышся, уключыцца. Стаць актыўным удзельнікам чаго-н., увайсці ў склад, далучыцца да чаго-н.

УКЛЮЧЫЦЬ, уключў, уключыш, уключыць. Увесці, прыняць у склад, лік каго-, чаго-н.

УКРАСА, -ы. Той, хто (тое, што) з’яўляецца гордасцю чаго-н., упрыгожвае што-н.

УЛАГ0ДЗІЦБ, -джу, -дзіш, -дзіць.

1. Дагаджаючы чым-н., задобрыць каго-н. 2. Супакоіць, суцешыць.

УЛА'ДНЫ, -ая, -ае. 1. Схільны навязаць сваю волю, загадваць, падначаль-

ваць сабе; які выражае ўладу, волю, рашучасць. 2. Неадольны, усемагутны.

УЛАСЦІВАСЦЬ, -і. Характэрная асаблівасць, рыса, прькмета каго-, чаго-н.

УЛАСЦІВЫ, -ая, -ае. Які характэрны для каго-, чаго-н., з’яўляецца ўласцівасцю, якасцю каго-, чаго-н.

УЛА'ШЧАНЫ, -ая, -ае. Улагоджаны, задобраны.

УЛА'ШЧЫЦЬ, -шчу, -шчыш, -шчыць. Улагодзіць, задобрыць каго-н.

УЛЁГЦЫ. Без паклажы; паражняком.

УЛЮБЁНА. Выражаючы любоў; любоўна.

УЛЮБЁНАСЦЬ, -і. Стан улюбёнага.

УЛЮБЁНЫ, -ая, -ае. Закаханы ў каго-н.; захоплены кім-, чым-н.

УМО’ЎНАСЦЬ, -і. Агульнапрынятая, хоць і непатрэбная, сістэма звычак, нормаў паводзін.

УМО’ЎНЫ, -ая, -ае. 1. Які не існуе на самай справе; які ўяўляецца, дапускаецца ў думках; уяўны. 2. У мастацтве — заснаваны на адмаўленні ад рэалістычнага паказу рэчаіснасці; сімвалічны.

УНА'ДЗІЦЦА, -джуся, -дзішся, -дзіцца. Стаць часта рабіць што-н. непажаданае для каго-н.; стаць часта наведваць каго-н.

УНІЖЗННЕ, -я. Тое, што прыніжае, зневажае чалавека, яго годнасць.

УНІКА'ЦЬ, -йю, -äem, -äe. 1. Пазбягаць чаго-н., ухіляцца ад чаго-н. 2. Імкнуцца зразумець сутнасць чаго-н.

УНІКЛІВЫ, -ая, -ае. 1. Які пазбягае прама і адкрыта выказваць свае думкі.

2. Які глыбока ўнікае ў сутнасць справы; дапытлівы.

УНЎТРАНЫ, -ая, -ае. 1. Які мае адносіны да псіхічнай дзейнасці чалавека, адбываецца ў яго псіхіцы. 2, Які ляжыць у аснове чаго-н., з’яўляецца сутнасцю чаго-н.

УНУША'ЦЬ, -йю, -äem, -äe. Дзейнічаць на псіхіку чалавека з мэтай выклікаць пэўную рэакцыю; прыводзіць у стан гіпнозу.

УПА'РТАСЦЬ, -і. Незгаворлівасць, імкненне рабіць што-н. толькі па-свойму, наперакор каму-н.

УПАРТЫ, -ая, -ае. 1. Вельмі настойлівы, паслядоўны ў ажыццяўленні чаго-н. 2. Незгаворлівы, які імкнецца рабіць што-н. толькі па-свойму, наперакор каму-н.

УПА’РЦІЦЦА, -рчуся, -рцішся, -рціцца. Праяўляць упартасць, быць упартым.

УПІКА'ЦЬ, -йю, -йеш, -äe. Папракаць каго-н., выказваць неадабрэнне, нездавальненне за што-н.

УПЙСІ, -аў. Папрокі, абвінавачанні, выказаныя каму-н.

УПЛЫВА'ЦЬ, -4ю, -äeui, -äe. Рабіць уплыў; уздзейнічаць на каго-, што-н.

УПЛЫВОВЫ, -ая, -ае. Які робіць уплыў або здольны ўплываць на каго-, што-н.; аўтарытэтны.

УГіОКАТ Адзін пры адным, у беспарадку, як папала (ляжаць, спаць і пад.).

УП0ТАЙ. Непрыкметна для іншых, тайком, цішком.

УПЭЎНЕНАСЦЬ, -і. Перакананасць у чым-н.

УПЗЎНЕНЫ, -ая, -ае. 1. Які цвёрда верыць у што-н., перакананы ў чым-н.; перакананы ва ўласных сілах, які спадзяецца на сябе. 2. Рашучы, энергічны.

УПЗЎНІЦЦА, -нюся, -нішся, -ніцца. Цвёрда паверыць у што-н., пераканацца ў чым-н.

УРА'ЖАННЕ, -я. 1. Вобраз, след, які застаецца ў свядомасці чалавека ад убачанага, пачутага, перажытага. 2. Уяўленне, думка пра каго-, што-н.

УРА'ЖЛІВЫ, -ая, -ае. Які лёгка паддаецца ўражанням, вельмі чулы.

УРА'ЗІЦЬ, урДжу, ypäзiш, урйзіць. 1. Зрабіць вялікае ўражанне, моцна ўсхваляваць, устрывожыць. 2. Балюча закрануць каго-н.

УРА'ЗЛІВЫ, -ая, -ае. Здольны жыва адчуваць, успрымаць што-н.; такі, якога лёгка вывесці з раўнавагі.

УРАЎНАВА'ЖАНАСЦЬ, -і. Спакой, вытрымка.

УРАЎНАВА'ЖАНЫ, -ая, -ае. Які мае роўны, спакойны, стрыманы характар; які выражае спакой, вытрымку.

УРАЧЫСТАСЦЬ, -і. Стан прыўзнятасці, натхнення, захаплення.

УРАЧЫСТЫ, -ая, -ае. 1. Важны, знамянальны. 2. Прыўзняты, патэтычны. 3. Надзвычай сур’ёзны па сваёй важнасці, па сваім змесце.

ЎСВЯД(УМІЦЬ, -млю, -міш, -міць. Поўнасцю, да канца зразумець што-н.

УСК0СНЫ, -ая, -ае. Які не выказваецца, не выяўляецца непасрэдна; пабочны.

УСЛЎЖЛІВЫ, -ая, -ае. Які ахвотна робіць паслугі каму-н., гатовы ўслужыць.

УСЛЎХАЦЦА, -аюся, -аешся, -аецца. Уважліва прыслухацца, стараючыся пачуць, зразумець што-н.

УСЛЫХ. Уголас, каб было чутна іншым.

УСМА'К. 1. Са смакам; з апетытам. 2. Да поўнага задавальнення, удосталь.

УСМІХА'ЦЦА, -йюся, -ёешся, -äeuца. Выражаць усмешкай радасць, задаволенасць, іронію, пагарду і пад.; усмешкай выражаць свае адносіны да каго-, чаго-н., адказваць на што-н.

УСПАМГН, -у. Узнаўленне ў думках таго, што захавалася ў памяці.

УСПО’МНІЦЬ, -ню, -ніш, -ніць. Аднавіць у памяці, прыпомніць.

УСПРЫМА'ННЕ, -я. 1. Разуменне, засваенне. 2. Адлюстраванне ў свядомасці людзей прадметаў і з’яў рэчаіснасці, якія ўздзейнічаюць на органы нашых пачуццяў.

УСПРЫНЙЦЬ, -прымў, -прымеш, -прыме. Зразумець, засвоіць; прарэагаваць пэўным чынам на што-н.

УСТРЫВСЎЖАНЫ, -ая, -ае. Які знаходзіцца ў стане трывогі, хвалявання; які выражае трывогу, хваляванне.

УСТРЫВСГЖЫЦЦА, -жуся, -жышся, -жыцца. Прыйсці ў стан трывогі; усхвалявацца.

УСТРЫВО'ЖЫЦЬ, -жу, -жыш, -жыць. Выклікаць у кім-н. трывогу, страх; парушыць спакой.

УСТРЫМАНЫ, -ая, -ае. Які абмяжоўвае сябе ў чым-н., пазбягае празмернасцей.

УСТРЫМА’ЦЦА, -Аюся, -Дешся, -äeiwa. 1. Стрымаць сябе ад якіх-н. дзеянняў, адмовіцца ад чаго-н. 2. Ухіліцца, не прыняць удзелу (у размове, абмеркаванні, галасаванні).

УСТЎПЧЫВЫ, -ая, -ае. Гатовы на ўступкі, згаворлівы, памяркоўны.

УСТУРБАВА'НАСЦЬ, -і. Непакой, усхваляванасць.

УСТУРБАВА'НЫ, -ая, -ае. Які знаходзіцца ў стане трывогі; усхваляваны, устрывожаны.

УСТУРБАВАЦЦА, -бўюся, -бўешся, -бўецца. Прыйсці ў стан непакою, хвалявання, трывогі.

УСТУРБАВА'ЦЬ, -бўю, -бўеш, -бўе. Прывесці ў стан непакою, усхваляваць, устрывожыць.

УСХАДЗЙДЦА,-хаджўся, -хбдзішся, -хбдзіцца. Дайсці да крайняй ступені праяўлення чаго-н., раз’юшыцца; пачаць дурэць, сваволіць.

УСХАПЙДЦА, -хаплюся, -хбпішся, -хбпіцца. Хутка ўстаць; хутка стаць на ногі; рана ўстаць.

УСХВАЛЯВАНЫ, -ая, -ае. Які знаходзіцца ў стане хвалявання; які выражае такі стан.

УСХВАЛЯВА'ЦЦА, -лююся, -люешся, -люецца. Прыйсці ў стан хвалявання, непакою; устрывожыцца.

УСЦЕРАГЧЫ, -рагў, -ражэш, -ражэ; -ражбм, -ражацё, -рагўць. Зберагчы, захаваць у цэласці; засцерагчы ад чаго-н. небяспечнага, непажаданага.

УСЦЕРАГЧЫСЯ, -рагўся, -ражэшся, -ражэцца; -ражбмся, -ражацёся, -рагўцца. Зберагчы, усцерагчы сябе ад чаго-н.

УСЦЁШЫЦЦА, -шуся, -шышся, -шыцца. Знайсці для сябе задаволенне, уцеху ў кім-, чым-н., узрадавацца.

УСЦЁШЫЦЬ, -шу, -шыш, -шыць. Выклікаць у каго-н. пачуццё задаволенасці, радасці; супакоіць.

УТАЙМАВАЦЬ, -мўю, -мўеш, -мўе. 1. Уціхамірыць, супакоіць (непаслухмянага, раззлаванага чалавека). 2. Зменшыць, аслабіць або суцішыць (боль); заглушыць, прыглушыць (якое-н. пачуццё, хваляванне і пад.).

УТАРОГПЦЦА, -плюся, -пішся, -піцца. Пільна, не зводзячы вачэй, угледзецца на каго-, што-н.; стаць пільным, уважлівым, накіраваным (пра вочы, позірк).

УТАРО’ШЦЬ, -плю, -піш, -піць. Ус-

тавіць вочы, позірк на каго-, што-н.

УТОРКНУЦЦА, -нуся, -нешся, -нецца. 1. Уперціся, уткнуцца ў што-н. 2. He ўзнімаючы вачэй, паглыбіцца ў якую-н. справу.

УТРАПЁНЫ, -ая, -ае. Нястрымны ў праяўленні якіх-н. пачуццяў; раз’юшаны; ашалельь

УТУЛЙДЦА. утулюся, утўлішся, утўліцца. 1. Уткнуўшыся, прыціснуцца да Ka­ro-, чаго-н. 2. Захутацца ў што-н.

УТЎЛЬНЫ, -ая, -ае. 1. Такі, у якім прыемна знаходзіцца, жыць. 2. Зацішны, укрыты ад каго-, чаго-н.

УХІЛІЦЦА, ухілюся, ухі’лішся, ухіліцца. 1. Адхіліцца ўбок, адхіснуцца. 2. Адмовіцца, устрымацца ад якіх-н. учынкаў, дзеянняў; пазбегнуць прамых, адкрытых выказванняў, меркаванняў.

УХЎТАЦЦА, -аюся, -аешся, -аецца. Адзецца ў што-н. цёплае, абгарнуцца, захутацца з усіх бакоў.

УХЎТАЦЬ, -аю, -аеш, -ае. Адзець у цёплае, захутаць з усіх бакоў.

УЦЁХА, -і. Радасць, забава; задавальненне.

УЦЁШНА. Радасна, прыемна.

УЦЁШНЫ, -ая, -ае. Які прыносіць уцеху; радасны, прыемны.

УЦЁШЫЦЦА, -шуся, -шышся, -шыцца. Перастаць гараваць, супакоіцца; знайсці ў кім-, чым-н. для сябе ўцеху, задавальненне.

УЦЁШЫЦЬ, -шу, -шыш, -шыць. Спагадай, спачуваннем палегчыць каму-н. гора, пакуты; парадаваць чым-н.

УЦЯГНЎЦЦА, уцягнўся, уцягнешся, уцйгнецца. 1. Паступова прывыкнуць, прызвычаіцца да чаго-н., асвоіцца з чым-н. 2. Прыахвоціцца да чаго-н.

УЦЯГНЎЦЬ, уцягнў, уцйгнеш, уцягне. 1. Утуліць, увабраць унутр (галаву, шчокі, жывот і пад ). 2. Угаварыць, схіліць каго-н. уступіць у што-н., прыняць удзел у чым-н.

УЦЙМІЦЬ, -млю, -міш, -міць. Зразумець сэнс, змест чаго-н.; поўнасцю, да канца ўсвядоміць што-н.

УЧЫНІЦЬ, учыню, учь'ініш, у ч ь'і ніць. 1. Зрабіць, правесці, арганізаваць. 2. Утварыць што-н. нечаканае, непажаданае.

УШАНАВАЦЬ, -нўю, -нўеш, -нўе. 1. Выказаць чым-н. пашану, павагу каму-, чаму-н. 2. Урачыста павіншаваць каго-н. у сувязі з чым-н.

УШЧАМГЦЦА, ушчамлюся, ушчэмішся, ушчэміцца. 1. Уціснуцца, усунуцца; прымасціцца дзе-н. 2. Алынуцца ў цяжкім становішчы.

УШЧУВАННЕ, -я. Спагнанне, дакор, папрок.

УШЧУВА'ЦЬ, -йю, -йеш, -äe. Уздзейнічаць на каго-н., дакараючы, папракаючы за што-н.

УШЧЭНТ. Поўнасцю, зусім, дарэшты, датла.

УЯВ/ЦЬ, уяўлю, уявіш, уявіць. У

думках скласці вобраз каго-, чаго-н., узнавіць розумам, фантазіяй.

УЯЎЛЁННЕ, -я. 1. Стварэнне ў думках вобраза каго-, чаго-н.; узнаўленне ў свядомасці атрыманых раней успрыманняў; канкрэтны вобраз прадмета, з’явы, які раней уздзейнічаў на органы пачуццяў, але ў гэты момант непасрэдна не ўспрымаецца свядомасцю. 2. Псіхічны працэс, які заключаецца ў стварэнні новых вобразаў на аснове ўжо наяўных шляхам іх пераўтварэння; творчая фантазія.

УЙЎНЫ, -ая, -ае. 1. Які існуе не ў сапраўднасці, а ва ўяўленні. 2. Тэарэтычна мажлівы, патэнцыяльны.

ФА’БУЛА, -ы. Паслядоўны паказ падзей, здарэнняў і пад. у мастацкім творы; схема развіцця мастацкага твора; кароткі змест, пераказ чаго-н.

ФАВАРЬІТ, -а. Той, каму аддаюць перавагу, кім цікавяцца больш за іншых; улюбёнец каго-н.

ФАЁ. Памяшканне ў тэатры, кіно, канцэртнай зале і пад., прызначанае для адпачынку гледачоў ці слухачоў у час перапынку або да пачатку канцэрта, спектакля.

ФАКТ СЦЭНГЧНЫ. Прапануемая абставіна п’есы, частка падзеі. Шэраг здзейсненых фактаў ствараюць падзеі п’есы.

ФАЛЬШЫВАСЦЬ, -і. 1. Падман, ашуканства. 2. Прытворства; адсутнасць натуральнасці, адпаведнасці мастацкай праўдзе. 3. Недакладнасць у выкананні, скажэнне (пра ігру акцёраў, спевы, ігру на музычным інструменце).

ФАМІЛЬЙРНАСЦЬ, -і. Фамільярнае абыходжанне з кім-н.; фамільярныя ўчынкі, паводзіны.

ФАМІЛЬЙРНІЧАЦЬ, -аю, -аеш, -ае. Фамільярна паводзіць сябе.

ФАМІЛЬЙРНЫ, -ая, -ае. Развязны, бесцырымонны; такі, якому ўласціва раз-

вязнае, бесцырымоннае абыходжанне з кім-н.

ФАНАБЭРЛІВЫ і ФАНАБЭРЫСТЫ, -ая, -ае. Які любіць фанабэрыцца; схільны да фанабэрыі, з фанабэрыяй.

ФАНАБЗРЫЦЦА, -руся, -рышся, -рыцца. Трымацца з фанабэрыяй; задавацца, празмерна ганарыцца.

ФАНАБЗРЫЯ, -і. Пыхлівасць, зазнайства, ганарыстасць.

ФАНТАЗЁР, -а. Той, хто любіць фантазіраваць.

ФАНТАЗГРАВАЦЬ, -рую, -руеш, -руе. 1. Аддавацца фантазіі, марыць; выдумляць што-н. непраўдападобнае. 2. Імправізаваць.

ФАНТА'ЗІЯ, -і. 1. Творчае ўяўленне; выдумка, вынаходлівасць. 2. Мара.

ФАРМУЛЯВАЦЬ, -люю, -люеш, -люе. Дакладна выказваць што-н. (думкі, рашэнні і пад.).

ІАФАРС, -a. 1. Тэатральная п’еса лёгкага, жартаўлівага, часам фрывольнага зместу; манера ігры акцёраў, заснаваная на блазенстве, грубых жартах з мэтай выклікаць смех у гледачоў. 2. Ганебнае, цынічнае відовішча.

ФАРСІРАВАНЫ, -ая, -ае. Узмоцнены па гучанні, больш гучны, чым звы-

чайна.

ФАРС/РАВАЦЬ, -рую, -руеш, -руе. Павышаць (павысіць) сілу гучання голасу-

ФАРС/СТЫ, -ая, -ае і ФАРСОВЫ, -ая, -ае. Які любіць фарсіць; франтаваты, модны.

ФАРС/ЦЬ, -ршу, -рсГш, -рсіць. Франціць; выхваляцца, выстаўляючы напаказ што-н.

ФАРСЎН, -а. Той, хто любіць фарсіць.

ФАРЫСЁЙ, -я. Ханжа, крывадушнік.

ФАТ, -a. I. Самазадаволены франт, фарсун, які любіць рысавацца, пазіраваць; пусты, пошлы чалавек. 2. Роля палюбоўніка-пазёра ў тэатральнай п’есе, а таксама акцёр, які іграе гэтую ролю.

ФАЦЗТ, -а. Камічны, забаўны чалавек; нехта мала знаёмы; хто-н.

ФАЦЗТНЫ, -ая, -ае. Камічны, забаўны.

ФЕЕРЬІЧНЫ, -ая, -ае. Казачны, чароўны; надзвычайны, дзівосны.

ФЕЁРЫЯ, -1. 1. Тэатральны спектакль, цыркавы паказ з казачным сюжэтам, раскошнымі дэкарацыямі і рознымі сцэнічнымі эфектамі. 2. Чароўнае, казачнае відовішча.

ФЕХТАВА’ННЕ, -я. Від спорту, майстэрства барацьбы на шпагах, рапірах, эспадронах і пад.

ФЕШЭНЁБЕЛЬНЫ, -ая, -ае. Які адпавядае патрабаванням найлепшага густу і моды; элегантны, вытанчана-прыгожы, раскошны.

ФІГЛЙР, -a. 1. Фокуснік, штукар, акрабат. 2. Штукар, крыўляка.

ФІЗІЯЛАГІЧНЫ ВІД ДЫХА'ННЯ. Які забяспечвае арганізм кіслародам.

ФІЛАС(ЎФСКАЯ ЛГРЫКА. Жанравая разнавіднасць паэзіі, для якой характэрна інтэлектуальна-эмацыянальнае асваенне рэчаіснасці, пранікненне ў сутнасць такіх катэгорый, як жыццё і смерць, прастора і час, дабро і зло і інш.

ФІЛАНТРО’ПІЯ, -і. Дапамога бедным, заступніцтва за бедных; дабрачыннасць; чалавекалюбства.

ФІЛІРАВАЦЬ. -рую, -руеш, -руе.

Цягнуць гук. паступова ўзмацняючы яго, а затым аслабляючы, зводзіць на нішто.

ФІЛІСТЭР, -а. Чалавек з вузкім, абывацельскім, мяшчанскім кругаглядам і ханжаскімі паводзінамі; абывацель.

ФІЛІСТЭРСТВА, -а. Погляды і паводзіны філістэра; абывацельская коснасць і ханжаства.

ФЛАН(РАВАЦЬ, -рую, -руеш, -руе. Прагульвацца, хадзіць без мэты, бяздзейнічаць.

ФЛЕГМАТЫЧНЫ, -ая, -ае. 1. Які характарызуецца марудлівасцю, спакоем, ураўнаважанасцю, слабым праяўленнем эмоцый. 2. ЯкІ выказвае непарушны спакой, раўнадушнасць; апатычны.

ФЛІРТ, -у. Какецтва, лёгкае заляцанне.

ФЛЮ/ДЫ, -аў. Паводле ўяўленняў спірытаў — «псіхічныя токі», якія нібыта вылучаюцца чалавечым целам або якім-н. іншым целам, прадметам; тое, што зыходзіць ад каго-, чаго-н.

ФРАГМЁНТ, -а. Асобная частка, урывак якога-н. кампазіцыйнага цэлага.

ФРАЗА, -ы. 1. Інтанацыйна аформленае спалучэнне слоў, якое выказвае думку; сказ. 2. Напышлівы выраз, які пазбаўлены ўнутранага зместу або які прыкрывае лжывасць гэтага зместу.

ФРАНЦ/ЦЬ, -нчў, -нцГш, -нціць. Быць франтам, модна адзявацца; выстаўляць напаказ сваё адзенне, прычоску 1 пад.; красавацца.

ФРА'У. Слова, якое ўжываецца пры ветлівым звароце да замужняй жанчыны, а таксама пры называнні яе імя або прозвішча ў Германіі і некаторых іншых краінах.

ФРЗЙЛЕН. Слова, якое ўжываецца пры ветлівым звароце да незамужняй жанчыны, а таксама пры называнні яе імя або прозвішча ў немцаў і некаторых іншых народаў.

ФРЗЙЛІНА, -ы. Прыдворнае званне дзяўчыны-дваранкі, якая знаходзіцца пры царыцы, каралеве, прынцэсе і пад.; асоба, якая мае гэтае званне.

ФРЗКЕН. Слова, якое ўжываецца пры звароце да незамужняй жанчыны, a таксама пры называнні яе імя або прозвішча ў скандынаўскіх краінах.

ФРЭНЧ, -а. Прыталеная куртка ваеннага пакрою з чатырма накладнымі кішэнямі і хлясцікам ззаду.

ФЎРКА, -1. Перасовачная пляцоўка на калёсах для перамяшчэння па сцэне дэкарацый, рэквізіту, акцёраў.

ФУРОР, -у. Шумны публічны поспех; бурнае праяўленне захаплення кім-.

чым-н.

ФЎРЫЯ, -і. 1. У старажытнай міфалогіі — адна з трох багінь помсты. 2. Злосная і сварлівая жанчына.

ФЎТРА, -а. Зімовая вопратка з вырабленых шкур пушнога звера.

ФУТЭРКА, -а. Кароткае футра.

ХАДЎЛЬНАСЦЬ, -і. Ненатуральнасць, неарганічнасць акцёрскай ігры, сцэнічнага выканання.

ХАДЎЛЬНЫ, -ая, -ае. Ненатуральны, неарга^іічны, пазбаўлены арыгінальнасці, залішне напышлівы.

ХАЛЁРЫК, -а. Тэмпераментны, неўраўнаважаны чалавек, які лёгка ўзбуджаецца пад уздзеяннем якіх-н. уражанняў.

ХАЛЕРЫЧНЫ, -ая, -ае. Уласцівы халерыкуг

ХАЛЎЙ, -і. 1. Назва слугі, лакея. 2. Занадта паслужлівы, угодлівы чалавек; падхалім.

ХАЛЎЙСКІ, -ая, -ае. Рабалепны, угодлівы.

ХАЛЎЙСТВА, -а. Угодлівасць, рабалепства, падхалімства.

ХАМ, -а. Грубы, нахабны чалавек.

ХАМЕЛЕСГН, -а. Пра чалавека, які часта мяняе свае погляды і думкі ў залежнасці ад абставін.

ХАМІЦЬ, -млю, -міш, -міць. Паводзіць сябе груба і бесцырымонна.

ХА'МСТВА, -а. Грубасць, бесцырымоннасць, нахабнасць.

ХАНДРА', -ы. Маркотны, сумны настрой; туга.

ХАНДРЫЦЬ, -рў, -рыш, -рыць. Знаходзіцца ў стане хандры; сумаваць, тужыць.

ХАНЖА', -ы. Прытворна набожны або прытворна дабрадушны чалавек; крывадушнік.

ХХНЖАСГВА, -а. Прытворная, паказная набожнасць, дабрадаейнасць; крывадушша.

ХАПАТЛГВЫ, -ая, -ае. Паспешлівы, таропкі.

XAPÄKTAP, гУСукупнасцЬ устойлівых псіхічных уласцівасцей чалавека, яго асабістых рысаў, якія праяўляюцца ў паводзінах і дзейнасці.

XAPÄKTAP СЦЭНІЧНЫ. Сцэнічны тып (вобраз, індывідуальнасць), якія стварае акцёр у спектаклі. Ад звычайнага характару, які сустракаецца ў жыцці, X. с. адрозніваецца сваімі эстэтычнымі якасцямі. У ім усе элементы ўнутранай і знешняй характарыстыкі падначалены мастацкай задуме, выступаюць у строгім адзінстве. Стварэнне X. с. — галоўная мэта акцёрскай творчасці.

ХАРА'КТАРНЫ, -ая, -ае. Які ўвасабляе пэўны псіхалагічны тып.

ХАРА'КТАРНЫ АКЦЁР. Акцёр, які іграе ролі з ярка выражанымі бытавымі, сацыяльнымі, знешнімі своеасаблівасцямі. Станіслаўскі казаў, што характарнасць павінна прысутнічаць у кожным вобразе, у тым ліку героя-любоўніка.

ХАРАКТАРЫСТЫКА, -і. Апісанне характару, учынкаў і пад., якое даецца дзейнай асобе ў мастацкім творы.

ХАРАКТЗРНЫ, -ая, -ае. 1. Які мае адметныя, рэзка выяўленыя своеасаблівыя рысы. 2. Уласцівы пэўнай асобе, прадмету, з’яве.

ХАРАСТВСЎ, -а. Краса, прыгажосць, чароўнасць.

ХАРЎГВА, -ы. 1. Баявы сцяг войска. 2. Царкоўны сцяг, часцей палотнішча на доўгім дрэўку з вобразамі святых, якое носяць у час рэлігійных святаў.

ХАРЗЙ, -я. Вершаваны памер — двухскладовая стапа з націскам на першым складзе.

ХАТУЛЁК, -лька. Невялікі хатуль.

ХАТЎЛЬ, -я. Вялікі клунак рэчаў, звязаных у хустку, посцілку і пад., які звычайна носяць за спіной.

ХАЎРЎС, -у. Група людзей, звязаных агульнымі мэтамі, інтарэсамі; садружнасць.

ХАЎРУСАВА’ЦЬ, -сўю, -сўеш, -сўе. Мець з кім-н. хаўрус, быць у хаўрусе з кім-н.

ХАЎРЎСНІК, -а. Саўдзельнік у якой-н. справе; кампаньён; саўдзельнік якіх-н. несумленных спраў, якога-н. злачынства.

ХАЎТЎРЫ, -аў. 1. Абрад провадаў нябожчыка для пахавання. 2. Жалобны стол, абед па нябожчыку.

ХАЦЁННЕ, -я. Жаданне; страсная пачуццёвая цяга.

ХАЦЁЦЦА, хбчацца. Адчуваць патрэбу ў чым-н., вельмі жадаць чаго-н.

ХАЦЁЦЬ, хачу , хбчаш, хбча. 1. Мець жаданне, ахвоту да чаго-н., адчуваць патрэбу ў кім-н. 2. Імкнуцца да чаго-н.

ХВАЛА’, -ы. 1. Праслаўленне, усхваленне; адабрэнне, добры водзыў, пахвала. 2. Вокліч захаплення, прызнання, удзячнасці каму-, чаму-н.

ХВАЛЁБНЫ, -ая, -ае. У якім ёсць пахвала.

ХВАЛЁНЫ, -ая, -ае. Які атрымаў высокую ацэнку; расхвалены; пра каго-, што-н., што аказалася нявартым пахвалы.

ХВАЛЙ-ЦІА, хвалюся, хвйлішся, хвйліцца. Расхвальваць што-н. сваё, свае поспехі, заслугі і пад.; з выхваляннем абяцаць зрабіць што-н.

ХВАЛЬКО’, -а. Той, хто любіць хваліцца.

ХВАЛНЗЮЧЫ, -ая, -ае. Які выклікае хваляванне, трывожыць, непакоіць.

ХВАЛЯВАННЕ, -я. Нервовае ўзбуджэнне, выкліканае адчуваннем трывогі, радасці, небяспекі і пад.

ХВАЛЯВА'ЦЦА, -лююся, -люешся, -люецца. 1. Перажываць хваляванне, непакоіцца. 2. Выказваць незадаволенасць чым-н., пратэст супраць чаго-н.

ХВАЛЯВА'ЦЬ, -люю, -люеш, -люе. Прыводзіць у трывожны, узбуджаны стан; непакоіць.

ХВАРАВ/ТЫ, -ая, -ае. 1. Які часта хварэе; схільны да захворвання. 2. Перабольшаны, празмерны, ненармальны; нездаровы, непажаданы.

ХВАТ, -а. Бойкі, спрытны чалавек.

XBÄTKA, -і. Манера дзейнічання каго-н.; спрыт у чым-н.

XBÄTKI, -ая, -ае. Спрытны, кемлівы.

ХВА'ЦКІ, -ая, -ае. 1. Удалы, спрытны; маладзецкі. 2. Вельмі добры, слаўны.

3. Спрытны, умелы.

ХВІЛІНА і ХВ/ЛЯ, -і. Кароткі прамежак часу; момант, імгненне.

ХГБА, -ы. 1. Памылка, недахоп. 2. Пра фізічны недахоп.

Х/ЖЫ, -ая, -ае. Які імкнецца да панавання, нажывы; жорсткі (пра чалавека); які выражае прагнасць, сквапнасць, жорсткасць.

ХІНЎЦЦА, -нўся, -нёшся, -нёцца; -нёмся, -няцёся. 1. Мець ахвоту да чаго-н., захапляцца чым-н. 2. Мець цягу да каго-н., сімпатызаваць каму-н.; шукаць збліжэння з кім-н.

ХІТРАВА’ТЫ, -ая, -ае. Трохі хітры; які выражае пэўную хітрасць або сведчыць пра яе.

ХІТРАВА'ЦЬ, -рўю, -рўеш, -рўе і ХІТРЫЦЬ, -рў, -рь'іш, -рыць. Праяўляць хітрасць.

ХГТРАСЦЬ, -і. 1. Уласцівасць хітрага. 2. Учынкі, прыёмы, паводзіны, разлічаныя на ўвядзенне каго-н. у зман. 3. Выкрутлівасць, спрытнасць.

ХІТРЎГА, -і. Вельмі хітры чалавек.

ХІТРЎН, -а. Хітры чалавек; махляр, круцель.

ХІТРЎХА, -і. Хітрая жанчына, махлярка.

ХІТРЫ, -ая, -ае. 1. Вынаходлівы, умелы, дасціпны; які дзейнічае скрытна, не яўна. 2. Які для дасягнення чаго-н. ідзе падманным шляхам.

Х/ТРЫКІ, -аў. Хітрыя прыёмы, выверты; круцельства, падман.

ХІТРЫНКА, -і. Нейкая доля хітрасці.

ХІТРЭ’Ц, -pauä. Хітры чалавек; хітрун.

ХЛАМ/ДА, -ы. 1. У старажытных грэкаў і рымлян — прамавугольны плашч з засцежкай на правым плячы або на грудзях. 2. Нязграбная шырокая і доўгая адзежына.

ХЛАПЁЦ, -пцё. Падлетак мужчынскага полу.

ХЛАПЧЎК, -а. Невялікі хлапец, падлетак.

ХЛАПЧЫНА, -ы. Малады чалавек, дзяцюк; рослы, плячысты малады чалавек.

ХЛГПАЦЬ, -аю, -аеш, -ае. Ціха плакаць; усхліпваць.

ХЛО'ПЕЦ, -пцё. Малады чалавек, юнак: нежанаты мужчына.

ХЛОПЧА. Ужываецца як сяброўскі зварот да каго-н.

ХЛУС, -а. Той, хто хлусіць; манюка.

ХЛУС/ЦЬ, хлушў, хлўсіш, хлўсіць. Гаварыць няпраўду, маніць.

ХЛУСЛ/ВЫ, -ая, -ае. 1. Які гаворыць няпраўду, хлусню; які выражае хлусню, няшчыры, прытворны. 2. Фальшывы, прытворны.

ХЛУСНЙ, -і. Мана, няпраўда, наўмыснае скажэнне фактаў.

ХЛЮСТ, -ä. Хітры і нахабны чалавек; прайдзісвет; франтаваты, развязны чалавек.

ХМУРНЁЦЬ, -ёю, -ёеш, -ёе. Рабіцца, станавіцца хмурным, панурым.

ХМЎРНЫ, -ая, -ае. Сумны, пануры (пра чалавека); які выражае суровасць, панурасць, заклапочанасць.

ХМЎРЫЦЦА, -руся, -рышся, -рыцца. Станавіцца насупленым; моршчыцца, выражаючы неспакой, хваляванне, турботу, злосць (пра лоб, бровы); злавацца на каго-н.

ХО'РАМ, -а; мн. хбрамы, -аў. Вялікі жылы будынак; палац.

ХО'РАША. Пра пачуццё ўнутранага задавальнення, зведанага кім-н.

ХРОНІКА, -і. Літаратурны твор, у якім паслядоўна выкладаецца гісторыя грамадскіх, палітычных і іншых падзей.

ХРЫПАВАТЫ, -ая, -ае. Троху, злёгку хрыплы (пра голас, гук і пад.).

ХРЫПАТА’, -ы. Сіпласць, адсутнасць чыстага голасу.

ХРЫПА'ТЫ, -ая, -ае. Глухаваты, сіплы, нячыстага тону (пра голас).

ХРЫПАЦЬ, -ёю, -4еш, -äe. Пакутаваць ад хрыпаты, гаварыць хрыпла.

ХРЫПЛЫ, -ая, -ае. 1. Нячысты, няясны, з хрыпамі (пра гукі). 2. Які ўтварае сіплыя, нячыстага тону гукі.

ХЎСТАЧКА і ХУСЦ/НКА, -і. 1. Невялікая хустка. 2. Невялікі кусок тканіны квадратнай формы для выцірання твару, вачэй, носа.

ХЎСТКА, -і. Кусок тканіны ці вязанага палатна, часцей квадратнай формы, які завязваецца на галаву, шыю ці накідваецца на плечы.

ХЦ(ВАСЦЬ, -і. 1. Імкненне задаволіць ненасытнае жаданне чаго-н. 2. Карыслівасць, сквапнасць.

ХЦ(ВЕЦ, хціуца. Той, каму ўласціва хцівасць.

ХЦ/ВЫ, -ая, -ае. 1. Які імкнецца ўзяць сабе, атрымаць, мець у сябе як мага болып чаго-н.; пражэрлівы, ненасытны, прагны. 2. Скупы, карыслівы; заснаваны на карыслівасці, імкненні да асабістай выгады. 3. Пажадлівы.

ЦАЦКА, -і. 1. Прадмет,»лрызначаны дзецям для гульні ці забавы. Узнаўляючы рэальныя і ўяўныя рэчы і вобразы, дапамагае дзіцяці спасцігаць навакольны свет, служыць мэтам разумовага, маральнага, эстэтычнага і фізічнага выхавання.

2. Той, кім (або тое, чым) распараджаюцца па ўласным жаданні дзеля пацехі. ЦАЦКАЦЦА, -аюся, -аешся, -аецца.

Гуляць з кім-, чым-н.; забаўляцца; займацца якой-н. клапатной справай; важдацца з чым-н.; многа і доўга займацца

з кім-н.; удзяляць каму-н. шмат часу, увагі; няньчыцца.

ЦВЯЛ/ЦЦА, цвялюся, цвёлішся, цвёліцца. Дражніцца, жартаваць.

ЦВЯЛІЦЬ, цвялю, цвёліш, цвёліць.

1. Дражніць, раздражняць; выклікаць зайздрасць; хваляваць, расчульваць. 2. Выклікаць якія-н. пачуцці, надзеі, жаданні.

ЦЁКАННЕ, -я. Вымаўленне мяккага «ц» на месцы этымалагічна мяккага «т» 1 на месцы этымалагічна цвёрдага «т» у пазіцыі перад галоснымі пярэдняга рада.

ЦІКАВАСЦЬ, -і. 1. Павышаная пільная ўвага да каго-, чаго-н. 2. Жаданне даведацца пра каго-, што-н.; цікаўнасць.

ЦІКАВАЦЬ, -кўю, -кўеш, -кўе. Глядзець на каго-, што-н. з пэўнай мэтай; сачыць за кім-, чым-н.; выглядаць, падпільноўваць каго-, што-н.

ЦІКАВІЦЦА, -кйўлюся, -ківішся, -к&віцца. 1. Імкнуцца атрымаць звесткі аб кім-, чым-н., даведацца пра каго-, што-н. 2. Захапляцца кім-, чым-н., імкнуцца да каго-, чаго-н.

ЦІКАВІЦЬ, -кіўлю, -ківіш, -кёвіць. 1. Выклікаць цікавасць, імкненне'даведацца пра каго-, што-н.; звяртаць на сябе ўвагу каго-н. 2. Выклікаць захапленне, прыхільнасць да сябе.

ЦІКА’ВЫ, -ая, -ае. 1. Які выклікае цікавасць, захапляе. 2. Забаўны; незвычайны. 3. Прыкметны якімі-н. якасцямі. 4. Прыгожы.

ЦІКА'ЎНАСЦЬ. -і. 1. Уласцівасць цікаўнага. 2. Жаданне, імкненне ўсё ўведаць, убачыць.

ЦІКАЎНЫ, -ая, -ае. I. Які імкнецца ўсё ўведаць, убачыць ва ўсіх падрабязнасцях. 2. Які пашырае свой кругагляд, веды; дапытлівы.

ЦІХМАНЫ і ЦІХМЙНЫ, -ая, -ае. Паслухмяны, пакорлівы, лагодны, рахманы.

ЦІХЎТКА. 1. Вельмі ціха, бясшумна.

2. ГІаволі, марудна. 3. Употай, цішком.

ЦГША, -ы. Адсутнасць гукаў, шуму; спакой, цішыня.

ЦІШК(Ум. 1. Непрыкметна, употай; крадучыся, крадком. 2. Ціха, нягучна.

ЦНАТЛ/ВАСЦЬ, -і. Уласцівасць цнатлівага.

ЦНАТЛІВЫ, -ая, -ае. 1. Маральна чысты; строгі ў маральных адносінах; сарамлівы; далікатны. 2. Які не страціў нявіннасці.

ЦН0ТА, -ы. 1. Маральная чысціня, строгасць у маральных адносінах. 2. Дзявочая нявіннасць.

ЦУД, -у і ЦЎДА, -a. 1. Што-н. нечаканае, незвычайнае. 2. Тое, што выклікае захапленне, здзіўленне сваімі выдатнымі якасцямі, прыгажосцю і пад.; тое, што з’яўляецца ўзорамдасканаласці ў якой-н. галіне.

ЦУДАДЗЁЙ, -я. Вялікі майстар сваёй справы; той, хто ўмела, па-мастацку валодае чым-н.

ЦУДАДЗЁЙНЫ, -ая, -ае. 1. Незвычайнай сілы ўздзеяння; чарадзейны; жыватворны. 2. Чароўны, вельмі прыгожы.

ЦУДАТВ0РАЦ, -рца. 1. Той, хто робіць, творыць цуды. 2. Хто робіць што-н. дзівоснае, незвычайнае.

ЦУДАТВО'РНЫ, -ая, -ае. 1. Які творыць цуды. 2. Які робіць што-н. незвычайнае, такое, што выклікае здзіўленне.

ЦУДО'ЎНЫ, -ая, -ае. 1. Вельмі добры; выдатны, адмысловы; які вылучаецца высокім майстэрствам, незвычайным талентам. 2. Незвычайна прыгожы.

3. Небывалы, нябачаны.

ЦЎПКІ, -ая, -ае. 1. Цвёрды, жорсткі; каляны. 2. Тупкі; не вязкі, не рыхлы.

ЦЫРЎЛЬНЯ, -і. Спецыяльна абсталяванае памяшканне для галення, стрыжкі, афарбоўкі, прычэсвання валасоў і пад.

ЦЫТРА, -ы. Пра расфуфыраную, легкадумную, хітрую жанчыну.

ЦЭЗЎРА, -ы. Паўза ў вершаваным радку, абавязковая для пэўнага вершаванага памеру.

ЦЮХЦЙЙ, -я. Непаваротлівы, няспрытны, абыякавы да ўсяго чалавёк; няўклюда.

ЦЯГАВ(ТЫ, -ая, -ае. Здольны многа і цяжка працаваць; працавіты.

ЦЯГЛІ, -яў. Паджылкі; каленнае сухажылле.

ЦЯГЛТЦА, -ы. Мышца.

ЦЯЖКАСЦЬ. -і. I. Уласцівасць цяжкага. 2. звычайна мн. (цяжкасці, -ей). Тое, што замінае, перашкаджае ў дасяг-

ненні мэты, патрабуе вялікіх намаганняў і сіл; перашкоды, складанасці. 3. Непрыемнае адчуванне чаго-н. цяжкага (у галаве, грудзях); змрочны, непрыемны настрой.

ЦЙМІЦЬ, -млю, -міш, -міць. Разумець сэнс падзей, гаворкі і пад.; разбірацца, кеміць.

ЦЙМЛІВЫ, -ая, -ае. Кемлівы, ра-

зумны, здагадлівы.

ЦЯМНІЦЬ, цямню, цёмніш, цёмніць. Гаварыць няясна, блытана; скажаць сэнс чаго-н.

ЦЯНЬКА'МІ. Напрасткі, нацянькі.

ЦЯПЁР. Зараз, у гэты момант.

ЦЯПЁРАШНІ, -яя, -яе. Які існуе цяпер, мае адносіны да сучаснасці.

ЧАЛАВЁЧА. Ужываецца як ласкавы зварот да незнаёмага мужчыны.

ЧАЛО', -&■ Лоб; пра твар.

ЧАПА'ЦЬ, -йю, -йеш, -äe. Дакранацца, датыкацца да каго-, чаго-н.; браць што-н., карыстацца чым-н. (звычайна чужым, без дазволу); закранаць, турбаваць каго-н.; крыўдзіць.

ЧАПЛЙЦЦА, -йюся, -йешся, -йецца. Прыдзірацца да каго-н.; прыставаць да каго-н., назаляць.

ЧАПУРЫСТЫ, -ая, -ае. Які любіць прыбірацца, чапурыцца.

ЧАПУРЫЦЦА, -рўся, -рышся, -рыцца. Прыхарошвацца, прыводзіць сябе ў парадак, адмыслова прыбірацца.

ЧАРАВА'ЦЬ, -рўю, -рўеш, -рўе. Вабіць, захапляць; прыносіць асалоду.

ЧАРАЎНІК, -a. 1. У казках і павер’ях — той, хто можа чараваць, валодае чарамі; вядзьмар. 2. Знахар. 3. Той, хто зачароўвае, захапляе чым-н.

ЧАРГАВА’ЦЦА, -гўюся, -гўешся, -гўецца. Паслядоўна, па чарзе заменьваць адно другім; перыядычна паўтарацца.

ЧАРГО'ВЫ, -ая, -ае. 1. Які ідзе, наступае, выходзіць і пад. непасрэдна за папярэднім; бліжэйшы па чарзе. 2. Які адбываецца, праводзіцца рэгулярна, у пэўнай паслядоўнасці.

ЧАРО'ЎНАСЦЬ, -і. Прыгажосць, хараство; прывабнасць; тое, што зачароўвае, захапляе.

ЧАРО'ЎНЫ, -ая, -ае. 1. Незвычайны, казачны. 2. Незвычайнай, казачнай прыгажосці; які зачароўвае, захапляе.

ЧА'РЫ, -аў. 1. Вядзьмарства. 2. Чароўная сіла, прывабнасць, якая захапляе.

ЧАСТАВА'ННЕ, -я. Ежа, пітво, якім частуюць.

ЧАСТАВА'ЦЦА, -тўюся, -тўешся, -тўецца. Піць, есці, курыць тое, чым частуюць; есці, піць кампаніяй; есці з задавальненнем што-н. смачнае.

ЧАСТАВА'ЦЬ, -тўю, -тўеш, -тўе. Даваць або прапаноўваць паесці, папіць, пакурыць; карміць або паіць каго-н., выказваючы ўвагу, гасціннасць; рабіць каму-н. прыемнае; біць таго, хто лезе не ў сваё.

ЧАСТЎШКА, -і. Кароткая, звычайна чатырохрадковая песня жартаўлівага або сатырычнага зместу; прыпеўка.

' ЧАСЦІ0ТКА. Вельмі часта.

ЧАСЦЯК0М. Даволі часта, нярэдка. ЧАЎПЦ/, -пў, -пёш, -пё; -пём, -пяцё.

1. Гаварыць недарэчнасці, глупства, бязглуздзіцу. 2. Настойліва даводзіць каму-н. што-н., паўтараць увесь час адно і тое.

ЧМУРЫЦЬ, чмурў, чмўрыш, чмўрыць. 1. Дурыць, адурманьваць, тлуміць. 2. Ашукваць, збіваць з толку.

ЧЎБІЦЦА, чўблюся, чўбішся, чўбіцца. Біцца, сварыцца.

ЧЎБІЦЬ, чўблю, чўбіш, чўбіць. Тузаць каго-н. за валасы; біць, лупцаваць.

ЧУВА'ЦЬ. 1. Можна чуць. 2. Ёсць звесгкі пра каго-, што-н. 3. Адчуваць, адчувацца; успрымацца.

ЧЎЙНЫ, -ая, -ае. 1. Здольны востра чуць, тонка адчуваць (органамі пачуццяў або пра органы пачуццяў, звычайна слыху); які хутка адказвае на ўздзеянне,

лёгка адгукаецца. 2. Які асабліва востра адчувае, перажывае, рэагуе; насцярожаны, асабліва ўважлівы. 3. Які чуецца, адчуваецца.

ЧЎЛАСЦЬ, -і. 1. Здольнасць успрымаць знешнія раздражненні органамі пачуццяў; тонкае, вострае ўспрыманне; адчувальнасць. 2. Увага да людзей; спагадлівасць, спачувальнасць.

ЧУЛЛІВЫ, -ая, -ае. 1. Здольны ўспрымаць знешнія, фізічныя раздражненні. 2. Кранальны, сардэчны, здольны выклікаць замілаванне, добрае пачуццё. 3. Здольны тонка адчуваць, востра рэагаваць.

ЧЎЛЫ, -ая, -ае. 1. Уважлівы, спагадлівы; добразычлівы. 2. Уражлівы. 3. Які тонка, лёгка ўспрымае што-н. органамі пачуццяў. 4. Які хутка адзываецца, адказвае на ўздзеянне, раздражненне (гук, дотык і пад.).

ЧУПРЫНА, -ы. Пасма валасоў, якая спадае на лоб або ўзнімаецца над ілбом (у мужчын); чуб; валасы наогул.

ЧЎТКА, -і. Вестка, паведамленне; звычайна мн. (чўгкі, -так) звесткі (звычайна няпэўныя, недакладныя); пагалоска.

ЧЎТНАСЦЬ, -і.' 1. Ступень выразнасці гучання. 2. Магчымасць чуць, слухаць каго-, што-н.

ЧЎТНЫ, -ая, -ае; чуцён, чутнй. 1. Даступны слыху; які ўспрымаецца слыхам; вядомы. 2. Чуецца, гучыць.

ЧЎТЫ, -ая, -ае. Які ўжо быў пачуты; вядомы.

ЧУЦЦЁ, -я. Здольнасць чалавека заўважаць, угадваць, разумець што-н.

ЧЫННАСЦЬ, -і. Дзейнасць.

ЧЫННЫ, -ая, -ае. 1. Дзейсны, актыўны; непасрэдны. 2. Прасякнуты важнасцю, саліднасцю.

ЧЫРВАНЁЦЬ, -ёю, -ёеш, -ёе. Пакрывацца румянцам; бянтэжыцца, саромецца.

ЧЫСЦІ0ТКІ, -ая, -ае. Вельмі чысты.

^ЧЫТАЛЬНІК, -а. Артыст, які распавядае са сцэны творы мастацкай літаратуры.

ЧЫТКА, -і. Чытанне акцёрамі п’есы па ролях (від рэпетыцыі); чытанне драматургам ці рэжысёрам новай п’есы трупе тэатра.

ЧЭРСТВЫ, -ая, -ае. 1. Які страціў свежасць, мяккасць, стаў цвёрдым, сухім. 2. Нячулы, бяздушны (пра чалавека).

ЧЗСНАСЦЬ, -і. 1. Уласцівасць чэснага. 2. Чэсныя паводзіны, чэсныя адносіны да каго-, чаго-н. 3. Строгая маральная чыстата, цнатлівасць.

ЧЗСНЫ, -ая, -ае. 1. Праўдзівы, прамы і добрасумленны. 2. Справядлівы, бездакорны ў маральных адносінах. 3. Маральна чысты, цнатлівы.

ЧЭСЦЬ, -і. 1. Сукупнасць маральных прынцыпаў, якімі чалавек кіруецца ў сваіх грамадскіх і асабістых паводзінах. 2. Аўтарытэт, незаплямленая рэпутацыя чалавека, яго чэснае, добрае імя. 3. Цнота, нявіннасць (пра жанчыну).

Ш

ШАЛ, -у. 1. Псіхічны стан чалавека, ахопленага вялікім гневам, узбуджэннем; раз’юшанасць. 2. Гарэзлівасць, свавольства; гулянка.

ШАЛАПЎТ, -а. Легкадумны, пусты чалавек; баламут; свавольнік.

ШАЛАПЎТНІЧАЦЬ, -аю, -аеш, -ае. Паводзіць сябе як шалапут; лайдачыць.

ШАЛАПЎТНЫ, -ая, -ае. Легкадум-

ны, дзівацкі, узбаламучаны.

ШАЛЁНЕЦ, -нца. Шалёны чалавек, вар’ят; пра вельмі безразважнага чалавека.

ШАЛЁНСТВА, -a. I. Крайняя ступень раздражнення, гневу; раз’юшанасць. 2. Учынак, пазбаўлены здаровай разважлівасці, выкліканы прыхамаццю, капрызам.

ШАЛЁЦЬ, -ёю, -ёеш, -ёе. 1. Прыходзіць у крайняе раздражненне, гнеў; лютаваць. 2. Рабіць учынкі, пазбаўленыя разважлівасці, здаровага розуму; паводзіць сябе як шаленец.

ШАЛЁНЫ, -ая, -ае. 1. Які страціў разважлівасць, цвярозы розум; які знаходзіцца ў стане крайняга раздражнення, які вар’юецца, лютуе. 2. Вельмі інтэнсіўны, хуткі, моцны па сіле праяўлення; нястрыманы ў пачуццях; гарачы. 3. Свавольны, дураслівы.

ША’ЛІК, -а. Выраб з тканіны або шарсцяных нітак для захутвання шыі.

ШАЛЬМО'ЎСТВА, -а. Махлярства, круцельства, хітрасць.

ШАЛЯН/ЦА, -ы. 1. Безразважны чалавек; дзівак. 2. Дураслівы, свавольны чалавек.

ШАНАВАННЕ, -я. 1. Глыбокая павага. 2. Выражэнне, аказанне ўдзячнасці, гонару, увагі і пад.

ШАНАВА'ЦЦА, -нўюся, -нўешся, -нўецца. Быць асцярожным, берагчыся.

ШАНАВА'ЦЬ, -нўю, -нўеш, -нўе. 1. Беражліва адносіцца, берагчы каго-, што-н. 2. Адносіцца з пашанай, павагай да каго-, чаго-н.; цаніць; надаваць вялікае значэнне чаму-н.; захоўваць што-н., прытрымлівацца чаго-н.

ШАНО’ЎНЫ, -ая, -ае. Дастойны павагі, паважаны; які выклікае павагу.

ШАНЦАВА'ННЕ, -я. Удача, шчаслівы збег акалічнасцей.

ШАНЦАВА'ЦЬ, -цуе. Пра ўдачу ў чым-н.

ШАПТА'ЦЬ, шапчў, шэпчаш, шэпча. 1. Гаварыць, вымаўляць вельмі ціха, шэптам. 2. Перадаваць якія-н. чуткі па сакрэту, тайком.

ШАПЯЛЯВЫ, -ая, -ае. Які вымаўляе мяккія «з», «с» з шыпячым адценнем; няправільны, скажоны ў вымаўленні мяккіх «з», «с».

ШАРЖ, -у. 1. Сатырычная або гумарыстычная манера адлюстравання Ka­ro-, чаго-н., пры якой захоўваецца знешняе падабенства, але карыкатурна перабольшаны і падкрэслены найбольш характэрныя рысы. 2. Малюнак, партрэт, выкананы ў такой манеры. 3. Карыкатурнае, недарэчнае падабенства каго-, чаго-н.

ШАРЖЫРАВАЦЬ, -рую, -руеш, -руе. Апісваць, паказваць, адлюстроўваць каго-, што-н. у манеры шаржу.

ША'РКАЦЬ, -аю, -аеш, -ае. 1. Утвараць шорах, шум трэннем. 2. Прыстаўляць адну нагу да другой, стукаючы абцасам аб абцас (пры паклоне, вітанні і пад.).

ШАРКЎН, -а. Пусты свецкі чалавек, які валодае толькі знешнім бляскам і вытанчанасцю манер.

ШАРЛАТА'Н, -а. Невук, які выдае сябе за знаўцу, спецыяліста; падманшчык, махляр.

ШАРЛАТА'НСТВА, -а. Паводзіны, спосаб дзеяння, уласцівы шарлатану; бессаромны падман, разлічаны на няведанне, невуцтва прысутных.

ШАРПАНЎЦЬ, -нў, -нёш, -нё; -нём, -няцё. Драпнуць, зачапіць; тузануць.

ШАРСЦІЦЬ, -ршчў, -рсці’ш, -рсціць. Прабіраць, даваць наганяй.

ШАРША'ТКА, -і. Тоўстая доўгая іголка.

ША'РЫ, -ая, -ае. Шэры.

ША’ФА, -ы. Прадмет мэблі ў выглядзе высокай стаячай скрынкі з дзверцамі, які служыць для захоўвання чаго-н.

ША'ФЕР, -а. Удзельнік вясельнага абраду, які выконвае даручэнні па распарадку і ў час вянчання трымае вянец над галавой жаніха (нявесты).

ША'ФЕРКА, -і. Старшая дружка нявесты ў вясельным абрадзе.

ШВА'ГЕР, -гра і ШВАГРЎСЬ, -я. Брат жонкі або муж сястры ці швагеркі.

ШВАГЁРКА, -і. Жончына сястра.

ШВЫДКІ, -ая, -ае. Хуткі.

ШВЭ’НДАЦЦА, -аюся, -аешся, -аецца. Хадзіць узад-уперад без справы, без занятку; сноўдацца.

ШКАДА’. 1. Пра пачуццё жалю, спагады і пад. да каго-, чаго-н. 2. Пра нежаданне аддаць, страціць і пад. што-н.

ШКАДАВА'ННЕ, -я. 1. Пачуццё смутку аб чым-н. (страчаным, непапраўным і пад.); засмучэнне з прычыны чаго-н. непажаданага. 2. Спагада, спачуванне.

ШКАДАВА'ЦЬ, -дўю, -дўеш, -дўе. 1. Адчуваць жаль, спагаду да каго-н. 2.

Берагчы; не даваць, скупіцца. 3. Смуткаваць, бедаваць.

ШКАДЛГВЫ, -ая, -ае. 1. Які прыносіць шкоду, страту; шкодны. 2. Які часта робіць шкоду; Гарэзлівы, свавольны, памаўзлівы.

ШКАДСГБА, -ы. Жаль, шкадаванне.

ШКАРПЗТКІ, -так. Кароткія панчохі, якія не даходзяць да калена.

ШКЛЙНКА, -і. Шкляная пасудзіна цыліндрычнай формы без ручкі, прызначаная для піцця.

ШКО'ДА, -ы. Пашкоджанне, урон, страта; дрэнны, небяспечны ўчынак.

ШКОДЗІЦЬ, -джу, -дзіш, -дзіць. Прыносіць шкоду, наносіць урон, страту; перашкаджаць, замінаць.

ШК0ДНА. Аб адмоўным уздзеянні чаго-н.

ШК0ДНІК, -а. Небяспечны чалавек, вораг; ненавіснік; шкадлівы, шкодны чалавек.

ШКО'ДНІЦТВА, -а. Злачынная, шкодніцкая дзейнасць.

ШКО'ДНЫ, -ая, -ае. Які прыносіць ці можа прынесці шкоду.

ШКОЛЬНАЯ ДРА'МА. Жанр драматургіі, пашыраны на Беларусі і Украіне ў канцы 16 — 18 ст., у Расіі ў канцы 17 — пачатку 18 ст. Інсцэніроўкі Ш. д. ажыццяўляліся ў школьных тэатрах пры духоўных і свецкіх навучальных установах. Ш. д. мела напачатку характар маралітэ (п’есы на біблейскія, міфалагічныя ці гістарычныя сюжэты). У канцы 17 ст. з’явіліся п'есы на палітычныя тэмы. На Беларусі Ш. д. развівалася пад уплывам польскага езуіцкага тэатра.

ШКО'ЛЬНЫ ТЭАТР Тэатр пры духоўных навучальных установах (у акадэміях, брацкіх школах, калегіях) сярэднявечча. У 15 — 18 ст. быў пашыраны ў Польшчы, адкуль прыйшоў на Украіну 1 Беларусь. Ш. т. звязаны, з аднаго боку, з народнымі ігрышчамі, маскараднымі пераапрананнямі, «пацехамі» скамарохаў, з фальклорнай драмай, з другога — з імкненнем царквы надаць тэатралізаваны характар рэлігійнаму абраду, падаць яго ў жывым дзеянні, інсцэніраваць найбольш драматычныя эпізоды Бібліі. У адпаведнасці з мастацтвам барока, у рэ-

чышчы якога развіваўся Ш. т., спектакль уяўляў сабою пышнае відовішча з музыкай, песнямі, танцамі (паміж актамі выконваліся інтэрмедыі, хоры, балеты). У рэпертуары Ш. т. — трагедыі, камедыі, трагікамедыі, літургічныя драмы, інсцэніроўкі дыспутаў і судовых пасяджэнняў, дыялогі. У 18 ст. Ш. т. набываў больш свецкі характар, павялічвалася цікавасць да гістарычнай тэматыкі.

ШКУМАТА'ЦЬ, -4ю, -4еш, -äe. Матляючы, тузаючы ў розныя бакі, ірваць, імкнуцца парваць на часткі; прыносіць гора, пакуты, няшчасце.

ШЛАПАКГ, -бў. Шлёпанцы; хатнія туфлі, звычайна без заднікаў.

ШЛЮБ, -у. 1. Сямейны саюз мужчыны і жанчыны; сумеснае, узаконенае жыццё мужчыны і жанчыны. 2. Абрад, цырымонія ўступлення ў такі саюз.

ШЛЙХТА, -ы. Прывілеяванае саслоўе — дробнапамеснае дваранства — у Польшчы, Літве, на Беларусі ў 13 — пачатку 20 ст.

ШМАТГАЛО'ССЕ, -я. 1. Адначасовае гучанне, спалучэнне ў вакальным ці інструментальным творы некалькіх галасоў, поліфанія. 2. Бязладны шум, які ствараецца многімі галасамі, гукамі, што гучаць адначасова.

ШМАТЗНА'ЧНЫ, -ая, -ае. 1. Які мае вялікае значэнне, важныя вынікі, значны ўплыў на каго-, што-н. 2. Які робіць намёк на што-н. важнае; які пра многае гаворыць.

ШМАТОК, -тк4. Пра невялікую, нязначную частку чаго-н.

ШМО'РГАЦЬ, -аю, -аеш, -ае. Цягнуць, тузаць кароткімі, рэзкімі рухамі.

ШМЫГНЎЦЬ, -Нў, -нёш, -нё; -нём, -няцё. Хутка, непрыкметна пайсці, знікнуць.

ШПА'ЦЫР, -у. Прагулка на свежым паветры.

ШПАЦЫРАВА'ЦЬ, -рўю, -рўеш, -рўе. Хадзіць на свежым паветры, адпачываючы; прагульвацца; хадзіць не спяшаючыся, узад і ўперад.

\ ШТАМП, -а. У тэатры — знешні акцерскі прыём, пазбаўлены ўнутранага зместу, які прымяняецца для выражэння.

дэманстрацыі пэўных пачуццяў. У мастацтве рэжысёра і сцэнографа таксама сустракаюцца Ш.'— прыёмы, пазбаўленыя зместу, які яго нарадзіў.

ШТОГХЎД. Кожны год, у кожным годзе; з году ў год; з кожным годам.

ШТОДЗЁНЬ. Кожны дзень; з дня ў дзень.

ШТОДЗЁННЫ, -ая, -ае. Які бывае, адбываецца кожны дзень; звычайны, будзённы.

ШТОДНЯ. 1. Тое, што і ш т од з е н ь. 2. 3 кожным днём, з дня на дзень.

ШТОСЬ¹ , чагось, чамўсь, штось, чымсь, аб чымсь. Тое, што і ш т о с ьц і¹ ■

штось² , прысл. Тое, іпто і штос ь ц і² .

ШТО’СЬЦІ¹ , чагбсьці, чамўсьці, штосьці, чымсьці, аб чымсьці, займ. неазначальны. Нейкі, невядома які прадмет, нейкая з’ява і пад.; нешта.

ШТО’СЬЦІ² , прысл. Невядома чаму, невядома з якой прычыны; чамусьці.

ШТРЫПКА, -і. Кавалак тасьмы, які прышываецца знізу да калашыны штаноў і працягваецца пад ступню ці абутак.

ШТРЫФЕЛЬ, -фля. Адварот на грудной частцы верхняга адзення.

ШТУКА'Р, -a. 1. Артыст, які паказвае фокусы. 2. Той, хто вырабляе розныя складаныя мудрагелістыя рэчы; майстар, вынаходца. 3. Той, хто схільны да выдумак, хітрыкаў, махлярства; выдумшчык, жартаўнік.

ШТУКА’РСТВА, -a. 1. Паводзіны, учынкі штукара (у 3 знач.); дзіўныя, незвычайныя дзеянні. 2. Стварэнне танных знешніх эфектаў, разлічаных на тое, каб сваёй незвычайнасцю ўразіць каго-н.

ШТУРХА'ЛЬ, -й, ШТУРХА'Н, -ä і ШТУРХАНЁЦ, -нці. Кароткі, моцны, рэзкі ўдар.

ШТУРХАНІНА, -ы. Цісканіна, сумятня ў натоўпе, у цеснаце.

ШТУРХА'ЦЦА, -аюся, -аешся, -аецца. 1. Штурхаць каго-н., штурхаць адзін аднаго. 2. Знаходзіцца, быць дзе-н. у цеснаце, таўкатні. 3. Штурхаць што-н.

ці стукацца ў што-н., імкнучыся прабіцца, пранікнуць куды-н.

ШТЫЛЁТ, -а. Невялікі кінжал з тонкім трохгранным лязом.

ШУКА’ЦЬ, -4ю, -йеш, -äe. 1. Старацца знайсці, выявіць (скрытнае, схаванае, згубленае); займацца пошукамі, старацца даведацца пра наяўнасць, месцазнаходжанне каго-, чаго-н. 2. Дабівацца, патрабаваць чаго-н., старацца атрымаць што-н.

ШЎСТРЫ, -ая, -ае. Жвавы, імклівы, рухавы; бойкі, кемлівы; разбітны.

ШЎХНУЦЬ, -ну, -неш, -не. 1. Адразу, адным прыёмам зрабіць што-н.; нечакана, раптоўна паваліцца. 2. Хутка абваліцца, асыпацца, спаўзці, з’ехаць куды-н. 3. Надысці, настаць, прыйсці (пра якую-н. з’яву, падзею).

ШУШЎКАЦЦА, -аюся, -аешся, -аецца. 1. Шаптацца з кім-н. (звычайна па сакрэту); пляткарыць аб чым-н., пра каго-н. 2. Утвараць ціхі шум; шамацець, шапацець.

ШУШЎКАЦЬ, -аю, -аеш, -ае. 1. Гаварыць пра каго-, што-н. шэптам па сакрэту, нашэптваць. 2. Тое, што і ш ушукацца <у 2 знач.).

ШЧАБЯТАЦЬ, -^ячў, -бёчаш, -бёча. Хутка, бесперастанку гаварыць (звычайна пра дзяцей, жанчын).

ШЧАБЯТЎН, -бетунй. Той, хто шмат, безупынку гаворыць.

ШЧАБЯТЎХА, -і. Пра жанчыну, дзяўчынку, якая хутка, бесперастанку гаворыць.

ШЧАМ/ЦЦА, шчамлюся, шчэмішся, шчэміцца. Лезці, пралазіць і пад. з вялікімі намаганнямі куды-н. праз што-н. вузкае; лезці, настойліва напамінаць пра сябе (пра думкі).

ШЧАМІЦЬ, шчэміць. 1. Раздражняць (скуру і пад.). 2. Выклікаць адчуванне тупога болю. 3. Выклікаць сум, тугу, адчуванне прыгнечанасці і пад.

ШЧАСЛІВЕЦ, -лГўца. Шчаслівы чалавек; той, каму шанцуе.

ШЧАСЦЕ, -я. 1. Стан поўнай задаволенасці жыццём, пачуццё найвялікшай радасці і задавальнення. 2. Удача, поспех у чым-н. 3. Лёс, доля.

ШЧА'СЦІЦЬ, -ціць. ІПанцаваць.

ШЧЎПЛЫ, -ая, -ае. Мізэрны, слабы, худы, нягеглы.

ШЧЫМЁЦЬ, -міць. 1. Востра балець, пячы ад раздражнення і пад. 2. Ныць, балець тупым болем; пра душэўныя пакуты, перажыванні. 3. Выклікаць адчуванне прыгнечанасці, суму, нуды і пад.

ШЧЫРАВА'ЦЬ, -рўю, -рўеш, -рўе. 1. Дбайна, старанна, рупна рабіць што-н.; завіхацца каля, вакол чаго-н.; праяўляць стараннасць у чым-н. 2. Быць шчырым, з прыхільнасцю, любоўю ставіцца да каго-н.

ШЧЬІРЫ, -ая, -ае. I. Праўдзівы, чыстасардэчны, адкрыты; які выражае сапраўдныя, непадробныя пачуцці, думкі. 2. Задушэўны; інтымны. 3. Сардэчны, душэўны. 4. Натуральны, пазбаўлены прытворства. 5. Старанны; верны, адданы. 6. Просты, даверлівы.

ШЫБАВА'ЦЬ, -бўю, -бўеш, -бўе. Хутка, жвава, імкліва рухацца, ісці і пад.

ШЫК, -у. Раскоша; форс, элегантнасць.

ШЫКАВА'ЦЬ, -кўю, -кўеш, -кўе. Жыць з шыкам; фарсіць.

ШЫКО'ЎНЫ, -ая, -ае. 1. Раскошны, багаты, пышны; які мае элегантны, фарсісты выгляд (пра людзей). 2. Надзвычай добры; вельмі прыгожы; цудоўны.

ШЫЛЬДА, -ы. Дошка з надпісам назвы ўстановы, прадпрыемства і пад.; вывеска.

ШЫНЬЁН, -а. Жаночая прычоска з сабраных на патыліцы валасоў; пасціжорскі выраб (накладныя валасы, якія маюць выгляд такой прычоскі).

ШЫПЎЛЬКА, -і. Ігліца ў хваёвых раслін.

ШЫПЙЧЫ ГУК. Шумны шчылінны пярэднеязычны зычны гук, пры вымаўленні якога язык прымае лыжкападобную форму.

ПіЗЛЬМА, -ы. 1. Махляр, несумленны чалавек; нягоднік, паганец. 2. Хітрун, круцель, дураслівец, махляр (звычайна ўжываецца як выражэнне захаплення, спагады, адабрэння).

ШЭПТ, -у. 1. Ледзь чутная гутарка, пры якой гукі вымаўляюцца без удзелу галасавых звязак. 2. Погаласка, вестка, чутка, якія перадаюцца па сакрэту.

ШЭРАГ, -a. 1. Строй людзей у адну лінію; шарэнга. 2. Сукупнасць чаго-н., што ідзе адно за другім у пэўным парадку. 3. Пэўная, звычайна невялікая колькасць чаго-н.; пра пэўную колькасць якіх-н. асоб.

ШЭРАНЬ, -і. 1. Белыя рыхлыя крышталікі, формай падобныя на сняжынкі, якія нарастаюць пры значным *арозе і тумане на галінах дрэў, дроце і пад.; туман з халодным дробным, у выглядзе пылу, дажджом; імжа. 2. Сівізна. 3. Змрок, цемра.

ШЭРАСЦЬ, -і. 1. Уласцівасць шэрага. 2. Бледнасць з адценнем шэрага (пра твар чалавека); што-н. непрыкметнае, ніякае; пасрэднасць.

ШЭРХЛЫ, -ая, -ае. Цвёрды, падсохлы (пра глебу і пад.).

ШЎРХНУЦЬ, -не. 1. Станавіцца цвёрдым, падсыхаць (пра глебу і пад.). 2. Нямець, дзеравянець (пра цела і яго часткі).

ШЭСЦЕ, -я. 1. Рух, паход куды-н. паводле якога-н. звычаю, урачыстасці і пад. 2. Развіццё чаго-н.

Э30ПАВА МОВА. Багатая алегорыямі, намёкамі з мэтай схаваць прамы сэнс выказвання; іншасказанне.

ЭЙФАРЫЯ, -і. Стан прыўзнятага настрою, бестурботнасці, здаволення, якое

не адпавядае аб’ектыўным умовам.

ЭКЗАЛЬТА'ЦЫЯ, -і. Стан павышанай узбуджанасці.

ЭКЛ0ГА, -і. Верш аб жыцці пастухоў, зместам падобны на ідылію; лірычны

твор, пабудаваны ў форме дыялогу, у якім паказваецца бытавая сцэнка з вясковага жыцця. У сярэдневяковай Італіі асобныя Э. ставіліся на сцэне.

ЭКСПАЗІЦЫЯ, -1. У Э. драматург паведамляе неабходную інфармацыю для ацэнкі сітуацыі і разумення дзеяння, якое будзе прадстаўлена. Веданне гэтай «перадгісторыі» асабліва важна ў п’есах са складанай інтрыгай.

ЭКСПАНС/ЎНАСЦЬ, -і. Уласцівасць экспансіўнага; нястрыманасць, бурнае праяўленне пачуццяў.

ЭКСПАНСІЎНЫ, -ая, -ае. Нястрыманы, які бурна выяўляе свае пачуцці; узбуджаны, усхваляваны. '

ЭКСПЛІКАЦЫЯ, -і. 1. Прадстаўленні чаго-н. у яўным выглядзе. 2. Рэжысёрскі творчы план пастаноўкі спектакля, у якім вызначаюцца звышзадачы, скразное дзеянне, вобраз будучага спектакля, яго дэкарацыйнае, музычнае, светлавое, шумавое афармленне, характарыстыка дзейных асоб і пад.

ЭКСПРОМТ, -а. Верш, музычны твор, увасабленне ролі і пад., створаныя адразу, без папярэдняй падрыхтоўкі; прамова, трапны адказ, сказаныя без папярэдняга абдумвання.

ЭКСПРО’МТАМ. Адразу, раптоўна, без папярэдняй падрыхтоўкі, нечакана.

ЭКСПР^СІЯ, -і. Выразнасць; сіла праяўлення, выражэння якіх-н. пачуццяў, перажыванняў.

ЭКСТА’З, -у. Найвышэйшая ступень захаплення, пры якой чалавек даходзіць да самазабыцця; непрытомна-раз'юшаны стан.

ЭКСТРАВАГА’НТНЫ, -ая, -ае. Які звяртае на сябе ўвагу сваёй незвычайнасцю, своеасаблівасцю, які разыходзіцца з агульнапрынятымі звычаямі, нормамі.

ЭКСТРЭМА'ЛЬНЫ, -ая, -ае. Крайні па сваім праяўленні (сіле, велічыні і пад.), які вылучаецца такім праяўленнем.

ЭКСЦЭНТРЫЧНЫ, -ая, -ае. 1. Заснаваны на рэзкіх гуках, зрокавых кантрастах ці на незвычайных, смешных прыёмах. 2. Незвычайны, дзіўны, вельмі своеасаблівы, мудрагелісты манбрамі, схільнасцямі.

ЭКСЦЭНТРЫЯДА, -ы. Манера ак-

цёрскай ігры, пабудаваная на выкарыстанні эксцэнтрычных прыёмаў.

ЭКСЦЗС, -у. Крайняе праяўленне чаго-н.; празмернасць, нястрыманасць.

ЭЛЕВА'ТАРНАЯ СЦЭНА Сцэна з такой механізацыяй, пры якой падача сабраных дэкарацый з трума спалучаецца з іх гарызантальным перамяшчэннем на накатных пляцоўках.

ЭЛЕГА'НТНЫ, -ая, -ае. Зграбны, прыгожы, вытанчаны; з густам, прыгожа адзеты; які трымае сябе галантна, далікатна.

ЭЛЕГ/ЧНЫ, -ая, -ае. Журботны, меланхалічны, летуценны; які выражае смутак, журбу, меланхалічную летуценнасць.

ЭЛЁПЯ, -1. 1. Лірычны верш, прасякнуты пачуццём смутку, журбы, роздуму. У антычнай паэзіі — верш любога зместу, напісаны двухрадкоўямі пэўнай формы. 2. Сум, журба, меланхолія.

ЭМАЦЫЯНА'ЛЬНАСЦЬ, -і. Уласцівасць і стан эмацыянальнага.

ЭМАЦЫЯНА'ЛЬНАЯ ПА'МЯЦЬ. Памяць, якая дапамагае акцёру аднавіць (паўтарыць) усе знаёмыя і раней перажытыя ім адчуванні.

ЭМАЦЫЯНАЛЬНЫ, -ая, -ае. 1. Які выражае эмоцыі; выкліканы эмоцыямі, напоўнены эмоцыямі. 2. Здольны жыва рэагаваць на што-н.; неразважны, нястрыманы.

ЭМО’ЦЫЯ, -і. Пачуццё, перажыванне, хваляванне чалавека; знешняе праяўленне пачуццяў, перажыванняў.

ЭПАПЁЯ, -і. Адзін з жанраў эпасу — вялікая паэма, у якой апісваюцца буйныя гістарычныя падзеі; вялікі празаічны твор, серыя твораў, у якіх адлюстроўваюцца значныя гістарычныя падзеі або падзеі, што доўжацца значны час.

ЗПАС, -у. Адзін з трох родаў мастацкай літаратуры. Характарызуецца апавядальнасцю, узнаўленнем вонкавых (у адносінах да аўтара) з’яў рэчаіснасці ў іх аб’ектыўнай сутнасці, паступова лагічным развіццём сюжэта. Эпічнае адлюстраванне гранічна набліжана да рэальнасці і таму вызначаецца канкрэтнасцю ўвасаблення жыцця.

ЭПІГРА'МА, -ы. 1. У старажытных

грэкаў — невялікі афарыстычны зварот да агульнавядомай асобы з пажаданнем або ўсхваленнем. Спачатку Э. пісаліся на сценах малітоўняў, на пастаментах помнікаў, каштоўным посудзе і інш. Пазней тэматыка Э. пашырылася; у іх пачалі выяўляцца дыдактычныя і філасофскія сентэнцыі, любоўныя, сатырычныя і інш. матывы. 2. Лаканічны (звычайна ад 2 да 8 радкоў) сатырычны верш з вострай, часта нечаканай канцоўкай, у якім дасціпна высмейваецца пэўная асоба ці грамадская загана.

ЭП/ГРАФ, -а. У літаратуры — цытата, выслоўе, што змяшчаецца аўтарам перад тэкстам твора і з’яўляецца своеасаблівым ідэйна-сэнсавым ці эмацыянальна-эстэтычным ключом да яго. Э. настройвае чытача, дае накірунак яго думцы, інтрыгуе загадкавасцю, актывізуе чытацкае ўспрыманне. Звычайна бярэцца з вядомага літаратурнага ці фальклорнага твора.

ЭГПЗАДЫЧНАЯ РОЛЯ Дзейная асоба п’есы, занятая ў адным або некалькіх эпізодах.

ЭПІЗО'Д, -у. Сцэна, фрагмент якога-н. мастацкага твора, які мае пэўную самастойнасць і закончанасць; у тэатральным спектаклі — устаўка (з’ява, сцэна), не звязаная з развіццём дзеяння; частка кінафільма, якая з’яўляецца сюжэтна закончаным урыўкам.

ЭПІКГРА'МА, -ы (у старабеларускай мове выбухны гук «г» перадаваўся літарамі «кг»). Паэтычны жанр панегірычна-дыдактычнага характару ў старажытнай беларускай літаратуры. Найбольшага развіцця дасягнуў у 16 — 17 ст. Э. пісаліся да гёрбаў слынных асоб і гарадоў, да асобных выданняў літаратурна-навуковых твораў, змяшчаліся на помніках, мемарыяльных плітах 1 інш. Першыя ў беларускай літаратуры Э. належаць Ф. Скарыне.

ЭПІЛОГ, -а. Заключная частка мастацкага твора, што ідзе пасля заканчэння дзеяння, развязкі сюжэта, у якой паведамляецца пра далейшы лёс герояў. Адрозніваецца ад пасляслоўя, якое не з’яўляецца працягам сюжэта. Э. уводзіцца ў твор, каб пашырыць харак-

тарыстыку герояў, паглыбіць разуменне яго канфлікту. У антычнай і рэнесансавай драме Э. меў характар маналога, звернутага да гледачоў, у якім растлумачвалася задума ці галоўная ідэя твора. Змест, стыль і значэнне Э. змяняліся на працягу гісторыі тэатра.

ЭП/ТЭТ, -а. Паэтычнае азначэнне, якое выражае эмацыянальную ацэнку або дае вобразную характарыстыку прадмету, з’яве; слова, выраз, якім характарызуюць, называюць каго-, што-н.

ЭРУДЫЦЫЯ, -1. Начытанасць, глыбокія і ўсебаковыя веды ў адной ці многіх галінах навукі.

ЭСК(3, -а. У тэатральна-дэкарацыйным мастацтве — закончаная графічная ці жывапісная кампазіцыя з выявай прапанаванага мастаком-пастаноўшчыкам варыянта мастацкага афармлення спектакля. На аснове Э. ствараюцца дэкарацыі, касцюмы тзатральныя, лялькі для спектакляў.

ЭСТРА'ДА, -ы. 1. Падмосткі для канцэртных выступленняў артыстаў. 2. Від сцэнічнага мастацтва, які ўключае малыя формы драматычнага, вакальнага, мастацтва музыкі, харэаграфіі, цырка і пад.

ЭСТ31Т, -а. Паклоннік, прыхільнік усяго прыгожага, вытанчанага.

ЭСТЭТЫЧНАЕ ПАЧУЦЦЁ. Спецыфічнае духоўнае перажыванне, выкліканае ўспрыманнем прыгожага, узнёслага, трагічнага ў прыродзе, грамадскім жыцці і мастацтве.

ЭСТЭТЫЧНЫ, -ая, -ае. Звязаны з успрыманнем прыгожага ў жыцці і мастацтве; выкліканы прыгожым у жыцці і мастацтве.

ЗТЫКА, -і. Сукупнасць нормаў паводзін, мараль якога-н. класа, прафесіі і лад.

ЭТЫКЁТ, -у. Устаноўлены парадак паводзін, формы абыходжання ў якім-н. асяроддзі, грамадстве.

ЭФЁКТ, -у. 1. Моцнае ўражанне, зробленае кім-, чым-н. на каго-н.; прыём, мэта якога стварыць уражанне. 2. Вынік якіх-н. дзеянняў, дзейнасці.

ЭФЕКТЬІЎНЫ, -ая, -ае. Які прыводзіць да патрэбных вынікаў; дзейсны;

які дае найбольшы эфект; найбольш дасканалы.

ЭФЕМЁРНЫ, -ая, -ае. Кароткачасовы, недаўгавечны; ненадзейны, нетрывалы; уяўны, нерэальны.

ЭЦК)Д, -а. У тэатральнай педагогіцы — практыкаванне, якое спрыяе развіццю і ўдасканаленню акцёрскай тэхнікі. Складаецца з розных сцэнічных дзеянняў.

імправізацыйных ці загадзя распрацаваных выкладчыкам.

ЭЦ10ДНЫ МЁТАД. Метад дзейснага аналізу. Імправізацыйныя эцюды на падзеі п’есы, якія даюць магчымасць прааналізаваць у дзеянні лінію паводзін, логіку ўчынкаў кожнай дзейнай асобы, адчуць патрэбны фізічны і псіхічны стан персанажа.

ЮНА’К, Чалавек мужчынскага полу, які не дасягнуў сталасці; малады чалавек, хлопец.

К)РКІ, -ая, '-ае. Вёрткі, спрытны ў рухах; які выражае бойкасць, спрытнасць, жвавасць (пра вочы, позірк і пад.).

Н)РКНУЦЬ, -ну, -неш, -не. Імклівым спрытным рухам пранікнуць куды-н., схавацца дзе-н.; шмыгнуць.

ЮРЛ/ВЕЦ, -лі’ўца. Чалавек, якому

ўласціва павышанае імкненне да задавальнення палавых пачуццяў.

ЮРЛІВЫ, -ая, -ае. Пажадлівы, поўны юру; які выражае юр.

ЮРО’ДСТВАВАЦЬ, -твую, -твуеш, -твуе. Рабіць недарэчныя ўчынкі, неразумна паводзіць сябе.

ЮРЫЦЬ, юрў, юрьіш, юрыць. Заігрываць, заляцацца.

Я

ЯГАМО’СЦЬ, -і і -я. 1. Форма звароту да каго-н.; пан, васпан, спадар. 2. Пра незнаёмага мужчыну.

ЯДВАБНЫ, -ая, -ае. Шаўковы.

ЙКАННЕ, -я. У мовазнаўстве — вымаўленне ненаціскнога галоснага «е* як «а» («я») пасля мяккіх зычных у першым складзе^перад націскам.

ЯКІ-НЁБУДЗЬ, якйя-нёбудзь, якбе-нёбудзь. 1. Той ці іншы, любы J падобных. 2. He варты ўвагі; нязначны, нікчэмны.

ЯК/СЬ, якіясь, якбесь і ЯКІСЬЦІ, якіясьці, якбесьці. 1. Ужываецца ў выпадках, калі цяжка вызначыць якасць, уласцівасць каго-, чаго-н.; азначае: невядома, няясна які. 2. Ужываецца пры характарыстыцы якіх-н. адмоўных з’яў

ці якасцей.

ЯК-НЁБУДЗЬ 1. Так або інакш. 2. Калі-н.

ЯК-НІЙК 1. У нейкай меры, пэўным чынам. 2. Усё ж такі.

ЯМБ, -а. Вершаваны памер — двухскладовая стапа з націскам на другім складзс.

ЙРАСНЫ, -ая, -ае. 1. Разлютаваны, які знаходзіцца ў стане моцнага гневу; які выражае гнеў, азлабленне. 2. Вельмі моцны, празмерны.

ЙРАСЦЬ, -і. Разлютаванасць, раз’юшанасць, злоснасць.

ЙРКІ, -ая, -ае. Выдатны ў якіх-н. адносінах, запамінальны, які надоўга пакідае след (у душы, сэрцы, памяці і пад.).

ЙРУС, -а. Адзін з сярэдніх або верхніх паверхаў у глядзельнай зале.

ЯРШЫСТЫ, -ая, -ае. Няўступчывы, заўзяты; задзірлівы.

ЯСКРА’ВЫ, -ая, -ае. Выразны, ясны, адметны; пераканальны.

ЯХ/ДНІЧАЦЬ, -аю, -аеш, -ае. Злосна іранізаваць, з’едліва насміхацца з каго-н.

ЯХІДНЫ, -ая, -ае. Каварны, хітры; з’едлівы.

Індэкс

Аванзал Аванзала аванложа Аванложа авансцена Авансцэна автологня Аўталогія автоннм Аўтанім автор Аўтар авторская речь Аўтарская мова айда Гайда акробаткка Акрабатыка акробатнческнй Акрабатычны акростнх Акраверш аксессуар Аксесуар акт Акт актет Актэт актёр Акцёр актёрскнй Акцёрскі актёрское нскусство Акцёрскае мастацтва

актёрсгво Акцёрства актнвный Дзейны актркса Акцёрка акцент Акцэнт акцентнровать Акцэнтаваць акцентный стнх Акцэнтны верш аллегорня Алегорыя аллнтерацня Алітэрацыя алогнзм Алагізм алогнчный Алагічны алчность Хцівасць алчный Жадлівы, Сквапны, Хцівы' амплуа Амплуа амфмбрахяй Амфібрахій амфшеатр Амфітэатр анаграмма Анаграма анаграммная рнфма Анаграмная рыфма

анакреонтаческая поэзпя Анакрэантычная паэзія

аналнз нсполннтельскнй Аналіз выканальніцкі

аналмз лнтературного пронзведення

Аналіз літаратурнага твора

анапест Анапест

анафора Анафара

ангажемент Ангажэмент ангажнровать Ангажыраваць аннотацня Анатацыя анонс Анонс анонсмровать Анансаваць ансамбль Ансамбль антнгерой Антыгерой антмпод Антыпод антнтеза Антытэза антнтезнс Антытззіс антнфразнс Антыфразіс

антнчная драматургня Антычная драматургія

антнчное стнхосложенне Антычнае вершаскладанне

антнчные строфы Антычныя строфы антнчный театр Антычны тэатр антракт Антракт антре Антрэ

антрепренёр Аптрэпрэнёр антрепрнза Антрэпрыза аншлаг Аншлаг апарт Апарт

аплодасменты Апладысменты, Воплескі

апокрнф Апокрыф

апофеоз Апафеоз

аппарат актёрскнй Апарат акцёрскі арабмзмы Арабізмы

арка портальная Арка партальная арлекнн Арлекін арлекннада Арлекінада

арматура осветнтельная Арматура асвятляльная

армяк Бравэрка

ароматный Духмяны

артачнться Наравіцца, Натурыцца артнкулнровать Артыкуляваць

артякуляцнонный Артыкуляцыйны артякуляцня Артыкуляцыя артмст Артыст

артнстнческяй Артыстычны

артфойе Артфае

арханзмы Архаізмы

архнтектурное оформленне Архітэктурнае афармленне

арьерсцена Ар'ерсцэна ассонанс Асананс ассоцнацня Асацыяцыя астрофнческнй стмх Астрафічны верш

асфалей снстема Асфалей сістэма

атмосфера сценнческая Атмасфера сцэнічная

атрнбуг Атрыбут

атрмбуцня Атрыбуцыя афнша Афіша афншмровать Афішыраваць афорнзм Афарызм аффект Афект аффектацмя Афектацыя аффектнрованный Афектаваны аффрнката Афрыката

Бай Бай

балабол Балабон балаболять Балабокіць балаган Балаган балаганнть Балаганіць балагур Балака балагурнть Прастарэкаваць баламут Баламут баламутнть Баламуціць баламутный Баламутны балда Боўдзіла балкон Балкон баллада Балада

балладная опера Баладная опера баловной Раздурэлы бамбнлатка Бамбілатка

банальная рнфма Банальная рыфма банкетка Банкетка

барабан горнзонта Барабан гарызонта

барабанный круг Барабанны круг бард Бард

барствовать Панаваць

барчук Паніч

барышня Паненка басня Байка, Казка

батлейка Батлейка

башмак Башмак

башнн портальные Вежы партальныя беда Навала

бедная рнфма Бедная рыфма бедняга Небарака, Нябога безбожннк Недавярак

безвременный Дачасны, Заўчасны, Няўчасны

безвыходное положенне Нявыкрутка бездельнмчать Гулыпаяваць бездна Прадонне

безжалостный Бязлітасны, Няшчадны

беззаботный Бесінурботны беззлобный Нязлосны безмерный Непамерны безмолвно Нема безобразно Брыдка безотрадный Нярадасны, Няўцешны безразлнчне Абыякавасць безударный Ненаціскны безумец Шаленец безучастность Абыякавасць бднтельный Пільны белый стнх Белы верш бельэтаж Бельэтаж бенефяс Бенефіс бенефясный Бенефісны бенефмцяант Бенефіцыянт бенуар Бенуар беречь Шанаваць беречься Шанавацца беснться Шалець

бесконфлнктность Бесканфліктнасць беспардонный Беспардонны беспокомть Мітрэнжыць, Муляць, Непакоіць, Турбаваць

беспоконться Непакоіцца, Турбавацца беспокойно Неспакойна беспокойный Неспакойны беспокойство Клопат, Мітрэнга, Непакой, Неспакой, Турбота

беспрерывный Несупынны, Няспынны

беспрнстрастный Непрадузяты беспросыпный Неабудны беспутный Шалапутны бессердечность Бёссардэчнасць бессердечный Бесаірдэчны бесславне Няслава бессмертный Неўміручы

бессмыслнца Бяссэнсіца бессовестность Бессаромнасць бессовестный Бессаромны бесстыдннк Бессаромнік бесстыдство Бессаромнасць бестактность Бестактоўнасць бестактный Бестактоўны, Бястактны

бестолковый Бесталковы бестселлер Бестселер бесхарактерный Бесхарактарны бесхлебнца Нішчымніца бесцеремонность Бесцырымоннасць бесцеремонный Бесцырымонны бесчеловечный Нялюдскі бесчестнть Ганьбіць, Няславіць бесчестье Ганьба, Няслава бесчувственный Бясчулы бешенство Шал, Шаленства бешеный Апантаны, Шалёны бмблнографня Бібліяграфія бнгудн Бігудзі бнжутерня Біжутэрыя бнлет Білет бмлетёр Білецёр бмлннгвнзм Білінгвізм бнс Біс бнсер Бісер бнодннамяка Біядынаміка бномеханнка Біямеханіка благодарность Падзяка, Удзячнасць благодарный Удзячны благодетель Дабрадзей благозвучный Мілагучны благополучный, благопрмятный Памысны

благосклонно отнестмсь Паспрыяць благотворнтель Дабрадзей., Дабрачынец

блёсткн Бліскаўкі, Блішчынкі блудлнвый Юрлівы блюдо Страва

богатая рмфма Багатая рыфма богохульство Блюзнерства богослуженне Набажэнства болванка Балванка более ранннй Ранейшы болезненность Нямогласць болезненный Нямоглы, Хваравіты болтать Балабоніць, Балбатаць, Лапатаць, Плявузгаць

болтовня Плявузганне

болтун Балабон бормотать Мармытаць бормотун Мармытун боротьёя Дужацца бравада Бравада бравясснмо Бравісіма браво Брава бравурный Бравурны бравый Бравы брак Шлюб браннть Сварыцца браннться Сварыцца, Чубіцца браслет Бранзалет бред Трызненне брезглнвость Грэблівасць брезглнвый Грэблівы брнгелла Брыгела брнджн Брыджы брмды Брыды брйжм Брыжы брмжй Брыжы брйллнантмн Брыльянцін бронхмт Бранхіт бронхнальный Бранхіяльны будто Нібы, Нібыта бузотёр Бузацёр бука Насупа буклм Буклі буколчка Буколіка бульварный Бульварны булюлю Булюлю бумазея Мультан¹ бурмме Бурыме бурлеска Бурлеска бусы Каралі, Пацеркі бутафор Бутафор бутафорня Бутафорыя бутоньерка Бутаньерка буфф Буф буффон Буфон буффонада Буфанада буффонство Буфонства буфы Буфы былнна Быліна

былннный стнх Былінны верш былнца Быліца былмчка Былічка былой Некалішні быстро ндтн Шыбаваць быстро пойтн Пашыбаваць быстрый Швыдкі

Bara Вага

ваганты Ваганты важный Паважны важный Самавіты вандал Вандал варварство Варварства варьете Вар'етэ ваша мнлость Ягамосць ввод Увод вглядеться Угледзецца вглядываться Узірацца вдогонку Наўздагон, Наўздагонкі в долг Напавер вдоль Наўсцяж вдох Удых вдохновенме Натхненне вдохновенность Натхнёнасць вдохновенный Натхнёны вдохновнтель Натхніцель вдохновмть Натхніць

вдребезгм Дашчэнту, Нашчэнт, Ушчэнт

вдруг Раптам

вдумчмвость Удумлівасць вдумчнвый Удумлівы ведуіцнй Вядучы вежлнвый Абыходлівы везенне Шанцаванне везтм Шанцаваць веко Павека

вековечный Пракаветны, Пракавечны

венок сонетов Вянок санетаў вера Вера

вербальный Вербальны

верёвочные петлн на лаптях Забарсні верлнбр Верлібр верный Пэўны

вероятно Напэўна, Мусібыць, Пэўна верснфнкатор Версіфікатар вертлявый Вяртлявы

верхняя сцена Верхняя сцэна верховая кукла Верхавая лялька весьма Дужа ветошь Рыззё

вечера рассказа Вечары апавядання вёрткяй Прыткі, Увішны, Юркі взанмодействне Узаемадзеянне взанмоотношенмя Узаемаадносіны взаправду Напраўду, Папраўдзе взахлёб Узахлёб взбескться УУюшыцца

взбешённость Уз’юшанасць взбешённый Уз'юшаны взбодрнть Узбадзёрыць взбодрмться Узбадзёрыцца взвеснть Узважыць взволнованность Узрушанасць, Ус-

турбаванасць

взволнованный Узрушаны, Устурбаваны, Усхваляваны

взволновать Узрушыць, Уразіць, Устурбаваць

взволноваться Усхвалявацца, Устурбавацца

взгляд Зрок, Позірк вздор Плявузганне вздорять Настырацца вздрогнуть Уздрыгнуць взлохматнть Пакалмаціць, Пакудлаціць

взлохмаченный Пакудлачаны взыграть Уз'юрыцца взяться Падахвоціцца вйденме Бачанне вндённе Прывід вндный Самавіты внзг Віск

вмзуальное Візуальнае вмра Віра вмртуоз Віртуоз включнть Уключыць включнться Уключыцца вконец Дарэшты вкруговую Наўкруг вкус Густ вкуснота Смаката властный Уладны влеченне Прыхільнасць нлмятельный Уплывовы влнять Уплываць влюбнться Закахацца влюблённо Улюбёна влюблённость Улюбёнасць влюблённый Закаханы, Улюбёны вместе Разам внакндку Наапашкі вначале Напачатку внезапно Раптам внезапный Раптоўны вннманме Увага

вннмательный Пільны, Уважлівы внутренннй Нутраны, Унутраны внушать Унушаць

внучата Небажаты вовек Павек вовлечь Залыгаць водевмль Вадэвіль воднть компанню Хаўрусаваць возбуднмость Узбудлівасць возбуднмый Узбудлівы возбуднть Узрушыць возбуждаться Юрыць

возбужденне Узбуджэнне, Узрушэнне возбуждённость Узбуджанасць, Узрушанасць

возбуждённый Узбуджаны, Узрушаны

возвышенный Узнёслы возгорднться Заганарыцца воздать почестн Ушанаваць воздействне Уздзеянне воздействовать Уздзейнічаць воздержанный Устрыманы воздержаться Устрымацца вознться Цацкацца вознамернться Наважыцца возмужать Памужнець возмутнться Абурыцца возмуіценме Абурэнне возраженне Пярэчанне вокруг Навокал, Наўкол, Наўкола, Наўкруг

волапюк Валапюк

волненме Узрушэнне, Хваляванне волновать Хваляваць волноваться Хвалявацца волнуюіцнй Хвалюючы волшебняк Чараўнік волшебный Чароўны волшебство Чары воображаемый Уяўны воображенне Уяўленне вообразнть Уявіць вообіце Наогул, Увогуле воодушевленне Натхнёнасць воодушевлённый Натхнёны вопнть Лямантаваць воплотнть Увасобіць воплотать Увасабляць воплошенне Увасабленне вопль Лямант вопрос Запытанне, Пытанне вопросшелыіый Запытальны, Пытальны

ворчлнвый Бурклівы

воспоммнанме Успамін восстановленме спектакля Аднаўленне спектакля

воспрннягь Успрыняць воспрнятне Успрыманне восьмнстрочне Васьмірадкоўе восьмнстрочннк Васьмірадковік воткнуться Уторкнуцца впередн Наперадзе вперять Утаропіць вперкться Утаропіцца впечатленне Уражанне впечатлшельный Уражлівы вповалку Угюкат

в позапрошлом году Пазалетась вполголоса Напаўголаса впредь Надалей, Надалей впустую Марна враль Манюка, Хлус врать Хлусіць вред Шкода вреднтель Шкоднік вреднтельство Шкодніцтва вреднть Шкодзіць вредно Шкодна вредный Шкадлівы, Шкодны вроде Накшталт врозь Паасобку вряд лн Наўрад всегдашннй Заўсёдны всерьёз Насур'ёз вскачь Наўскапыта вскоре Неўзабаве вскочять Усхапіцца вскрыть Выявіць всласть Усмак

вслух Голасна, Уголас, Услых вслушаться Услухацца

вспомншь Згадаць, Прыгадаць, Усіюмніць

вспомннться Прыгадацца вспыльчмвый Порсткі встать на коленн Прыклекчыць встревоженность Занепакоенасць, Устрывожанасць

встревоженный Занепакоены, Устрывожаны

встревожнть Устрывожыць встревожнться Устрывожыцца встрепенуться Страпянуцца встряхнуться Страпянуцца втнскмваться Шчаміцца

втормчный, второстепенный Другарадны

второклассный Другарадны

втянуть Уцягнуць

втянуться Уцягнуцца

вуаль Вуаль

вульгарнзм Вульгарызм вульгарность Вульгарнасць вульгарный Вульгарны вурдалак Ваўкалак

вчмстую Дарэшты, Ушчэнт

вьедлйвый Уедлівы вывеска Шыльда выговорнть Вымавіць выгородка Выгарадка выдержка Вытрымка выдох Выдых

выдохнуть Выдыхнуць

выдумка Выдумка

выждать Счакаць

вызваться Падахвоціцца

вылезть Выткнуцца

вымарка Вымарка вымысел Вымысел вынослмвый Цягавіты вьшмска для постановкн Выпіска для пастаноўкі

выпуск спектакля Выпуск спектакля выраженне Выраз

выразнтельный Выразны, Выразлівы

вырубка света Вырубка святла

выручка Паратунак

высказать Выказаць, Выкласці высказаться Выказацца

высказывать Выказваць, Выкладаць выслежнвать Сачыць высматрнвать Цікаваць

высокомерне Пагарда, Пыха, Фанабэрыя

высокомерный Ганарысты, Пыхлівы, Фанабэрлівы, Фанабэрысты

высокопарный Высакамоўны

высокохудожественный Высокамастацкі

высунуться Выткнуцца

выхлестать Выжлукціць, Пажлукціць

выход Паратунак

выход актёра Выхад акцёра

выходная роль Выхадная роля выявнть Выявіць

Гадкнй Брыдкі, Гадкі гадлнвый Гадлівы гадость Брыдота, Гадасць галдёж Галас галерея Галерэя галёрка Галёрка гам Гамана гапнт Гапіт гастролёр Гастралёр гастролн Гастролі гвалт Гвалт где-нйбудь Дзе-небудзь где-то Дзесь, Дзесьці, Недзе гекзаметр Гекзаметр герменевтнка Герменеўтыка герой Герой гмбель Загуба гнгмена голоса Гігіена голасу гндайю Гідайю гмньоль Гіньёль гнпербола Гіпербала гмпокрнт Гіпакрыт гнстряон Гістрыён главенствовать Вяршэнстваваць главный Галоўны главный режмссёр Галоўны рэжысёр гласный Галосны глотать Лыкаць глотка Глотка глухомань Немарач гнусавый Гугнявы говор Гаворка говорнть Гаманіць говорнть вздор Чаўпці говорун Гаварун гоготать Гагатаць годовіцнна Угодкі головоломный Баламутны голос Голас голубка, голубок Нябога гомермческнй смех Гамерычны смех гомон Гамана, Гоман, Тлум rope Немач горемыка Гарапашнік гормзонт Гарызонт, Далягляд горланнть Гарлаць горластый Гарласты горлопаннть Гарлапаніць горячая завнвка Гарачая завіўка готовнться Рыхтавацца грандам Грандам гребёнка Грабянец

грезмть Мроіць

грезшься Мроіцца

грёзы Мроі

грмм Грым

грнмаса Грымаса

грнмёр Грымёр

грнмёрскнй Грымёрскі

грммнровать Грыміраваць грнмнроваться Грыміравацца гроб Труна громко Голасна гротеск Гратэск

грустнть Журыцца, Смуткаваць, Сумаваць, Тужыць

грустно Журботна, Сумна

грустный Журботны, Журлівы, Сумны, Тужлівы

грусть Журба, Журбота, Смутак, Сум, Туга

грязный Брыдкі

губка Губка

гульбшце Гульбішча

гулянье Гулянне

гуммоза Гумоза

Давеча Надоечы

дактнль Дактыль

даром Дарма, Марна

двнгательный Рухальны

двмгать Рухаць

двойственный Дваісты

двусмысленный Двухсэнсавы, Двухсэнсоўны

дебют Дэбют

дебютант Дэбютант

дебютмровать Дэбютаваць девственнмца Нявінніца девственный Некрануты, Нявінны деградацмя Дэградацыя деграднровать Дэградзіраваць действенный Дзейсны действне Дзея

действне беспредметное Дзеянне беспрадметнае

действне словесное Дзеянне слоўнае

действне сценнческое Дзеянне сцэнічнае

действне фнзнческое Дзеянне фізічнае

действнтельно Папраўдзе, Сапраўды

действнтельность Рэчаіснасць, Сапраўднасць

действо Дзейства

действовать Дзейнічаць

действуюіцее лнцо Дзейная асоба декламатор Дэкламатар декламацмонный Дэкламацыйны декламацня Дэкламацыя декоратор Дэкаратар

декорацяонное нскусство Дэкарацыйнае мастацтва

декорацня Дэкарацыя делнкатннчать Далікатнічаць делнкатный Далікатны дельный Слушны

деревенеть Дранцвець, Шэрхнуць

дерзкнй Задзірысты детнна Хлапчына деятельность Дзейнасць, Чыннасць деятельный Дзейны, Чынны дёргать Шморгаць дзеканье Дзеканне

дналектная речь Дыялектная мова дналог Дыялог

дмапазон Дыяпазон

дмафрагма Дыяфрагма дндаскалнп Дыдаскаліі днкцня Дыкцыя

дяпломный спектакль Дыпломны спектакль

днфнрамб Дыфірамб

днямн Надоечы

добться Дапяць, Дамагчыся добровольно Самохаць

доброжелатель Зычлівец, Прыхільнік доброжелательный Зычлівы доброй ночн Дабранач доброта Дабрыня

добрый день Дабрыдзень

доверне Давер

доверчнвый Даверлівы

довольство Задаволенне, Здаволенне догадаться Даўмецца договорённость Дамоўленасць договоршься Памеркавацца дойтн Дапяць доказать Давесці докука Назола

докучать Дакучаць

долбнть Чаўпці

долдонмть Балбатаць

доммнанта Дамінанта домннантный Дамінантны домосед Сядун

домысел Домысел домыслшь Дамысліць дорваться Дапасці дородный Мажны досада Дакука, Прыкрасць досадно Непамысна, Прыкра достмчь Дапяць достоверный Пэўны достомнство Годнасць достоянне Набытак дотошный Уедлівы дотронуться Дакрануцца доходчнвость Даходлівасць доходчнвый, доступный Даходлівы дочнста Дазвання, Дашчэнту, Нашчэнт

дразннть Дражніць, Цвяліць дразнмться Цвяліцца драма Драма драматург Драматург драматургмя Драматургія драпмровка Драпіроўка драчлнвый Задзірысты древность Даўніна дрожашнй Дрыготкі друг Сябар

дружба Сяброўства

дружелюбне Прыязнасць дружелюбный Прыязны дружескнй Сяброўскі дружнть Сябраваць, Хаўрусаваць дружка Шаферка друзья (круг друзей) Сябрына дрянь Брыда дряз™ Калатнеча, Калатня дублёр Дублёр дурачнть Чмурыць дурно Блага, Нядобра душевный Шчыры душмстый Духмяны дыханме Дыханне

дыханне фнзмологнческое Дыханне фізіялагічнае

дыханне фонацнонное Дыханне фанацыйнае

дыхательная атака Дыхальная атака дыхательный аппарат Дыхальны апарат

Едкнство временн, места, действня Адзінства часу, месца, дзеяння

ежегодно Штогод

ежедневно Штодзень, Штодня ежедневный Штодзённы ершнстый Яршысты ехмдннчать Яхіднічаць ехндный Яхідны

Жабо Жабо

жадно Ласа, Прагна

жадность Прагнасць, Хцівасць жадный Прагавіты, Хіжы, Хцівы жадюга Хцівец жажда Смага

жаждать Прагнуць жалеть Шкадаваць жалоба Жальба, Скарга жалко Шкада жаловаться Жаліцца жаловаться на боль Кволіцца жалостлнвый Жаласлівы жалостный Жаласлівы, Жаласны жалость Жаль, Шкадаванне, Шкадоба

жанр Жанр

жаргон Жаргон

жаргоннзмы Жарганізмы жать Муляць

желанне Жаданне, Хаценне желанный Жаданы

желательный Пажаданы, Памысны желать Зычыць, Жадаць жест Жэст

жестнкулнровать Жэстыкуляваць жестнкуляцня Жэстыкуляцыя жестковатый Мулкаваты жестокнй Жорсткі жёсткмй Жорсткі, Цупкі жнвннка Жывінка жнво Жыва жнвой Жвавы, Рухавы жмвость Жывасць, Рухавасць жмвотворность Жыватворнасць жнзнь Існаванне жялетка Камізэлька жмурнть Мружыць жулнковатый Жулікаваты жуткнй Жубасны жуть Жудасць

Забава Забава, Забаўка

забавннк Забаўнік, Фацэт забавный Забаўны, Фацэтны забаснть Забасіць

забаюкать Залюляць забняка Забіяка заболтаться Забалбапіацца забота Дакука, Клопат заботнться Дбаць, Рупіцца заботлнвость Руплівасць, Рупнасць заботлнвый Дбайны, Руплівец, Руплівы, Рупны

забыть Запамятаваць

завзято Заядла заведомый Заведамы заверенме Запэўненне завернть Запэўніць завндеть Згледзець завндкн Завідкі завндовать Зайздросціць завнстлнвый Жадлівы, Зайздрослівы завнстнмк Зайздроснік

завнсть Зайздрасць, Завідкі заводяла Завадатар завознться Заваждацца заволноваться Захвалявацца завязка Завязка загадка Загадка загнусавмть Загугніць, Загугнявіць заговор Замова, Змова заговормть Загаварыць заговорнться Загаварыцца загордмться Заганарыцца загрнмнровать Загрыміраваць загрнмнроваться Загрыміравацца загромозднть Загрувасціць загрустять Зажурыцца, Засмутка-

ваць, Засумаваць

заданный Зададзены

задача Задача

задержка Затрымка

задержаться Забавіцца, Прабавіцца задеть Шарпануць задннк Заднік

задобренный Улашчаны задобрнть Улашчыць задор Задор, Запал задумчмвый Задуменны задурнть Зачмуціць задушевный Задушэўны, Шчыры задыхаться Задыхацца зажаться Зацяцца заждаться Счакацца зажнм Заціск

зажмурнться Зажмурыцца зазвучать Загучаць, Загучэць

зазывной, зазывный Зазыўны замгрывать Заігрываць занканне Заіканне

заннтрнговать Заінтрыгаваць заннтересованный Зацікаўлены заннтересованность Зацікаўлендсць закавыка Закавыка

закадычный друг Дружбак

закашляться Закамляцца, Заперхацца заклмнать Заклінаць заклятый Закляты

заковырнстый Закавырысты закоченелый Закачанелы закрмчать Загукаць, Закрычаць закурмть Засмаліць закутать Пазахутваць

закутаться Пазахутвацца, Утуліцца зал Зала

залог Зарука

замедленный Запаволены, Прыційшны замена Замена

замереть Захалануць, Прыціхнуць заметмть Заўважыць, Прыкмеціць заметка Допіс

замешкаться Забавіцца замннка Запінка заморочнть Затлуміць заморыш Заморак замужняя женіцмна Кабета замысел Замысел, Намысел замыслнть Намысліць занавес Заслона

занеметь Занямець, Памлець занемочь Занемагчы, Занядужаць заново Нанава, Нанова

заносчнвый Ганарысты, Фанг'бэрлівы, Фанабэрысты

занудлнвый Занудлівы

запальчнвость Гарачнасць

запальчнвый Гарачлівы, Запальчывы запамятовать Запамятаваць запаннбрата Запанібрата запанмбратство Запанібрацтва запанмковать Запанікаваць запасннк Запаснік запахнуть Пазахінаць запахнуться Захінуцца запачкать, замарать Запэ',каць запереться Зацяцца запнсать Занатаваць запнхйвать Пхаць запнуться Запнуцца

заподозрнть Западозрыць запоздалость Запозненасць запоздалый Запознены запомннть Запомніць запонка Запанка, Запінка запрос Запытанне запросмть Запытаць запуганный Запалоханы, Запужаны запугать Запалохаць, Запужаць, Застрашыць

запуіценный Занядбакы запыхавшнйся Задыханы запыхаться Задыхацца, Засапціся зараз Зараз заразнтельный Заразлівы заразнтельность Заразлівасць, Заразлівасць

заразнть Заразіць

зардевшнйся Запунсавелы зардеться Зардзецца заречься, закаяться Зарачыся заря Золак

заскорузлый Закарэлы заслушаться Заслухацца засмеять Засмяяць засохшмй Закарэлы

застенчнвый Сарамлівы, Сарамяжлівы

застнчь Засцігнуць

«застольный» пернод «Застольны» перыяд

застонать Заенчыць, Застагнаць застыднться Засаромецца затаённый Затоены затаять злобу Зацяцца заташься Затаіцца затанцевать Затанцаваць затаратормть Забалабоніць затейнмк Забаўнік затечь Сшэрхнуць затёкшнй Сшэрхлы затосковать Занудзіцца заулыбаться Заўсміхацца заупрямнться Зацяцца заучмть Завучыць

зафантазнроваться Зафантазіравацца захвалнть Захваліць захнрелый Змарнелы захмреть Змарнець захлебнуться Захліпнуцца захлестнуть Залыгаць захлёбываться Захлёбвацца

захлопать Запляскаць захотеть Захацець захохотать Зарагатаць зацеловать Зацалаваць зачем Наліха зачерствелый Зачарсцвелы зашмться Зашыцца звать Гукаць звонок Званок звукозапнсь Гуказапіс звукообраз Гукавобраз звукопнсь Гукапіс звукоподражанне Гукаперайманне звукосочетанне Гукаспалучэнне здешннй Тутэйшы зеркало Люстра¹ зерно ролн Зерне ролі знпун Бравэрка злобный Зласлівы злоречнвый Зламоўны злословнть Зласловіць злоупотреблять Злоўжываць злюка Зласлівец золовка Залоўка знахарь Чараўнік значнтельный Немаленькі зона молчання Зона маўчання зонг Зонг

зрелміце Відовішча

зренме Зрок зрмтель Глядач зря Дарма

Нгла (толстая) Шаршатка

нгла (у хвойных деревьев) Шыпулька ягра Ігра

нграть Забаўляцца, Іграць

ягрнвый Гуллівы нгршце /грышча нгрушка Забаўка, Цацка ндеал Ідэал

ндентнфнкацмя Ідэнтыфікацыя ндея Ідэя

нзбавнть Пазбавіць

нзбавмться Пазбавіцца, Пазбыцца нзбегать Пазбягаць нзбыточный Залішні

нзведать Паспытаць, Спазнаць мзверг Недавярак нзвернвшнйся Знявераны нзвечный Пракаветны, Пракавечны

нзвмннть Дараваць нзвнннться Перапрасіць нзвлеченне Вытрымка мзворотлмвый Спрытны нздевательство Здзек нздёргать Натузаць нзжнть Пазбыцца нзложнть Выкласці нзнеженный Распешчаны нзморозь Шэрань нзмучяться Знябыцца нзнемогать Нясілець нзнеможенне Змога, Знямога нзошрённый Абвостраны нзувер Пачвара нзьян Загана, Хіба нллюзня Ілюзія нмпровнзацня Iмправізацыя нмпрессарно Імпрэсарыо нмпульснвный Імпульсіўны нначе Інакш ннверсня Інверсія кнгаляцня Інгаляцыя ннднвндуальность / ндывідуальнасць ннднфферентный Індыферэнтны нней Шэрань мнертный Інертны мнженю Інжэню нногда Падчас ннструменты Начынне ннсценмровка /нсцэніроўка ннтеллект Інтэлект ннтеллектуал /нтэлектуал ннтерес Цікавасць ннтересный Цікавы мнтересовать Цікавіць мнтересоваться Цікавіцца мнтермедня /нтэрмедыя ннтерполяцня Інтэрпаляцыя ннтерпретатор Iнтэрпрэтатар мнтерпретацня Iнтэрпрэтацыя ннтнмный Інтымкы мнтонацня Інтднацыя ннтрмга Інтрыга мнтрнговать Iнтрыгаваць ннтумцмя Інтуіцыя ннформатор 1 нфарматар ннформнровать Інфармаваць мроннчный Іранічны нроння /ронія нскать Шукаць нскренннй Шчыры

нскусство Мастацтва

нскусство пережнванмя Мастацтва перажывання

мскусство представлення Мастацтва прадстаўлення

нскушенме Спакуса нсподволь Спакваля мсподтмшка Спадцішка нсполннтель Выканаўца нсполнйтельскмй аналнз Выканальніцкі аналіз

мсполннтельское нскусство Выканальніцкае мастацтва

мсполнмть Выканаць нсполнять Выконваць нспуг Спалох

нспуганный Спалоханы, Спуджаны нспугать Спалохаць

нспугаться Спалохацца нспытать Спазнаць, Спытаць нспытуютнй Дапытлівы нспытывать жажду Прагнуць нсстрадавшнйся Спакутаваны мсступленне Непрытомнасць нстернк Істэрык нстерня Істэрыя

кстнна Ісціна ясторня Прыгода нстошно Нема мстошный Немы нстоіцённый Змарнелы нстоіцнться Змарнець нстязанме Катаванне нстязать Катаваць

Каверза Каверза каверзный Каверзны каганец Каганец казус Казус как будто Нібы, Нібыта как-нмбудь Як-небудзь как-ннкак Як-ніяк какой-лнбо Які-небудзь какой-то Нейкі, Якісь, Якісьці как-то Нейк, Неяк каламбур Каламбур каналья Шэльма каннкулы Вакацыі капор Каптур капрмз Капрыз капрнзнмк Капрыза капрнзннчать Капрызіць

капрнзный Капрызны капрмзуля Капрызуля капустннк Капуснік караул Гвалт «карманы» сцены «Кішэні» сцэны картавый Картавы картмна Карціна катар Karnap катаральный Катаральны категормческнй Катэгарычны кацавейка Кацавейка качаться Вагацца кашлять Перхаць келейный Келейны келья Келля кмнесмка Кінесіка кнчмться Фанабэрыцца кмчлнвость Пыха, Фанабэрлівасць, Фапабэрыя

кнчлмвый Пыхлівы, Фанабэрлівы класснка Класіка класснческмй Класічны клеветннк Нагаворшчык клмчка Мянушка клоун Блазан, Блазен клочок Шматок клочья Мэтлахі коварство Каварства ковылять Калдыбаць кое-где Дзе-нідзе кое-как Сяк-так кое-какой Сякі-такі кокет Какет колдун Чараўнік колебаться Вагацца коломбнна Каламбіна колосннкн Каласнікі колотмть Матлаійыць колошматнть Калашмаціць комедмант Камедыянт комедня Камедыя коммзм Камізм коммк Фацэт комнческнй Фацэтны комнческое Камічнае комментарнй Каментарый коммуннкацмя Камунікацыя компанмя Хаўрус компаньон Хаўруснік комплекцмя Камплекцыя комплнмент Камплімент композяцня Кампазіцыя

компонент Кампанент компоновка Кампаноўка компрометаровать Кампраметаваць компромясс КампраміС конкретнзнровать Канкрэтызаваць конкретный Канкрэтны констатмровать Канстатаваць контакт Кантакт

контактмрованме Кантактаванне контактнрованме сценнческое Кантактаванне сцэнічнае

контекст Кантэкст контракт Кантракт контрактовать Кантрактаваць контрамарка Каніпрамарка контраст Кантраст контрастный Кантрастны контролёр Каніпралёр конферанс Канферанс конферансье Канферансье конфермровать Канферыраваць конфлнкт Канфлікт

кон'флнктовать Канфліктаваць конфуз Канфуз

конфузнть Канфузіць конфузнться Канфузіцца конфузлнвый Канфузлівы конфузный Канфузны концентрнровать Канцэнтрыраваць концепцня Канцэпцыя концерт Канцэрт концертант Канцэртант концертнровать Канцэртаваць коордннацня Каардынацыя копаться Кеійкацца

копнровать Капіраваць, Капіраваць копуша Маруда, Сядура корректный Карэктны корреспонденцня Допіс корсаж Карсаж корсет Гарсэт косвенный Ускосны

косноязычне Коснаязыкасць костюм Касцюм

костюмер Касцюмер костюмерный Касцюмерны костюмнрованный Касцюміраваны костюмнровать Касцюміраваць котомка Хатуль, Хатулёк кошмар Кашмар коіцунство Блюзнерства крайность Крайнасць

краса Украса красавец Прыгажун красавнца Прыгажуня краснвый Пекны, Прыгожы красота Пекната, Прыгажосць, Хараство

краснеть Чырванець

красноречявый Высакамоўны, Красамоўны

красноречне Красамоўстаа

крепе Крапэ крепко Дужа крепон Крапон крестмть Жагнаць крестяться Жагнацца крнтнк Крытык крнтнка Крытыка крнтмкан Крытыкан крнтнканство Крытыканства крнчать Галёкаць, Гукаць, Крычаць кровожадность Крыважэрнасць кровожадный Крыважэрны

кроткяй Лагодны, Ціхманы, Ціхмяны

кругозор Далягляд

кружево Карункі

кручнна Журба, Журбота, Туга кручкннться Тужыць кряхтеть Кволіцца, Крактаць кстатн Дарэчы кто-лябо Абы-хто

кто-то Нехта

кувырком Поіпарч, Потырч куда-то Некуды

кукловод Лялькавод кулнса Куліса кульмннацня Кульмінацыя культура речн Культура мовы курьёз Кур'ёз

Лавры Лаўры ладонь Далонь лакомка Ласуха лакомства Ласункі, П рысмакі лакомство Ласунак лакомый Ласы лаконнзм Лаканізм лаконнчный Лаканічны ласка Ласка ласкать Лашчыць ласковость Пяшчотнасць ласковый Пяійчотны

лапать Лэпаць

лацкан Штрыфель

лгун Хлус

легенда Легенда

легковерный Легкаверны легковесность Легкаважнасць легковесный Легкаважны легкомысленный Легкадумкы легкомыслне Легкадумнасць лежебока Лежабока, Лежань лезть Шчаміцца лейтмотнв Лешпматыў лекснкон Лексікон ленмвый Лянівы

лентяй Гультай, Нядбайла, Нядбалец лень, леность Ленасць, Лянота лепетать Лепятаць

лёгкне Лёгкія

лёгкость Лёгкасць лжнвый Хлуслівы лмгннн Лігнін лнковать Лікаваць лннйя ролн Лінія ролі лнпнуть Ліпнуць лнрнзм Лірызм лнрнка Лірыка

лнрнко-драматнческмй Лірыка-драматычны

лмрнчный Лірычны

лятературная часть театра Лііпаратурная частка тэатра

лмтературный герой Літаратурны герой

лмфтовая сцена Ліфтавая сцэна лнходей Злыдзень

лнцемер Крывадушнік

ляцемерне Крывадушша лмцемермть Крывадушнічаць лмцемерный Крывадушны лмцо Аблічча, Асоба, Твар лнчность Асоба лншмвшнйся чувств Абамлелы ляшнть Пазбавіць лншнться Пазбавіцца лоботряс Вісус

ловккй Лоўкі, Спрытны, Увішны, Хвацкі

логмка Логіка

логмческое удареняе Лагічны націск логмчность Лагічнасць лодырннчать Гультаяваць лодырь Абібок, Гулыпай

ложа Ложа

ложь Няпраўда, Хлусня ложный Хлуслівы ломоть Скіба лопотать Балбатаць, Лапатаць лоскуток Шматок лохматнть Калмаціць лохматнться Калмаціцца лохматый Калматы лукавый Хітраваты лучше Лацвей, Лепш льнуть Туліцца, Хінуцца льстец Ліслівец льстмвость Ліслівасць льстмвый Ліслівы льстать Ліслівіць любнмец Любімей, любммчмк Любімчык любммый Каханы, Любы любнгь Кахаць, Любіць любнть друг друга Кахацца любо Люба любоваться Любавацца любовннк Каханак, Любоўнік, Палюбоўнік

любовннца Каханка, Палюбоўніца любовь Любасць, Каханне, Любоў любознательность Цікаўнасць любознательный Цікаўны любопытство Цікавасць любушка Любачка люкн осветнтельные Люкі асвятляльныя

люкн провала Люкі правалу люстра Люстра² лютовать Лютаваць лютость Лютасць люфт-пауза Люфт-паўза

Магерка Магерка мадам Мадам мадонна Мадонна мадркгал Мадрыгал мажор Мажор макет Макет макснмалнзм Максімалізм малодейственный Маладзейскы малодушне Маладушша малодушннчать Маладушнічаць малодушный Маладушны малый Хлапчына мальчуган Хлапец, Хлапчук

мамнн Матулін

мамочка Матулька

манера Манера

манерннчать Манернічаць

манхшка Манішка

мання Манія

манускрнпт Манускрыпт

маньяк Маньяк

маразм Маразм

марнонетка Марыянетка

марнонеточный Марыянетачны

маска театральная Маска тэатральная

маскарад Маскарад

масленнца Масленіца

'массаж Масаж

массажмровать Масажаваць, Масіраваць

массовая сцена Масавая сцэна

массовое действне Масавае дзейства мастер Майстар, Штукар мастерство Майстэрства

мастнтый Масціты

матушка Матухна, Матушка махать Махаць

махннатор Махінатар

махннацмя Махіндцыя

махонькнй Малюпасенькі

махры Брэнзлі

машннальный Машынальны

машмннст сцены Машыніст сцэны

машннная галерея Машынная галерэя

медвежеватый Медзведзяваты

медленно Паволі, Паціху

медленный Марудны, Павольны медлятельный Марудны междустрочный Міжрадковы межрёберные мышцы Міжрэберныя мьййцы

меланхолня Меланхолія

мелодекламацня Меладэкламацыя мелоднка стаха Мелодыка верша мелодрама Меладрама мелькнуть Мільгануцк менестрель Менестрэль мерзавец Мярзотнік, Нягоднік мерзостный Мярзотны

мерзость Брыдота, Мярзота, Поскудзь

мерный Мерны

местамм Дзе-нідзе

местный Тутэйшы месть Помста метаморфоза Метамарфоза метатеза Метатэза метафора Метафара метаформческнй Метафарычны меткмй Трапны

метод фнзнческнх действйй Метад фізічных дзеянняў

метр Метр

меховая шапка Кучомка мешковатый Мешкаваты мечта, мечтанйе Летуценне, Мара мечтательный Летуценны мечтатель Летуценнік мечтательность Летуценнасць мечтать Марыць мечтаться Марыцца мнзансцена Мізансцэна мйзансценйровать Мізансцэніраваць ммзантроп ЬІізантроп мйзантропмческнй Мізантрапічны мнзантропня Мізантропія мнзерный Мізэрны мнленькнй Міленькі мйловать Мілаваць мнловйть Мілаваць мнловйться Мілавацца ммловндный Мілавідны мялосердме Міласэрнасць мнлосердный Міласэрны мйлостнвый Міласцівы мнлость, мнлостыня Міласць мнлый Любы мнм Мім мнмнка Міміка мймйст Міміст

ммндальнмчать Далікатнічаць, Міндальнічаць

мйннатюра Мініяцюра мнннатюрный Мініяцюрны мннор Мінор мннута Хвіліна, Хвіля мнрнть Мірыць мнрйться Мірыцца мнровоззренне Светапогляд мнролюбнвый Міралюбівы мнротворный Міратворны мнсс Міс ммсснс Miete мйстер Містэр мнстермя Містэрыя

мйстнфнкатор Містыфікатар мнстнфйкацня Містыфікацыя мнстнческнй Містычны мнф Міф мйфмческйй Міфічны мйшура Мішура младенец Немаўля млеть Млець мненне Меркаванне мнмтельный Мніцельны многоголосне Шматгалоссе многозначнтельный Шматзначны молва Пагалоска, Чутка, Шэпт молнтва Модлы, Пацеры молод Маладзён молодец Маладзец молодцеватый Малайцаваты моложавый Маладжавы молокосос Блазан, Блазен молох Малох молча Моўчкі молчалйвый Маўклівы молчальннк Маўчальнік молчать Маўчаць молчком Маўчком молчок Маўчок молчун Маўчун мольба Мальба, Модлы моннсты Маністы монодрама Монадрама монолог Маналог моноспектакль Монаспектакль монотонный Манатонны монтнровка декорацйй Манціроўка дэкарацый

монтаровочная репетнцйя Манціровачная рэпетыцыя

монтнровочная часть театра Манціровачная частка тэатра

монументальный Манументальны моралйзовать Маралізаваць моралмте Маралітэ мораль Мараль моргать Лыпаць мордовать Мардаваць мордоваться Мардавацца морклка Марылка мормть Марыць морнться Марыцца

морочнть Марочыць, Тлуміць, Чмурыць

мортнться Морійчыцца

мостяться Масціцца мот Марнатравец мотать Марнатравіць, Мантачыць мотаться Матляцца мотнв Матыў

мотявацяя Матывацыя мотнвнрованность Матываванасць мотнвнрованный Матываваны мотнвнровать Матываваць мотмвяроваться Матывавацца мотявнровка Матывіроўка мотовство Марнатраўства мошенняк Махляр, Машзннік мошенннчать Махляваць мошеннячество Махлярства, Маійэнства, Шальмоўства

мразь Брыда, Поскудзь

мрак Морак

мрачнеть Хмурнець

мстнтельность Мсцівасць, Помслівам/а

мстнтельный Помслівы

мстнть Помсціцца, Помсціць мудрмть Мудраваць, Мудрыць мудрёный Мудрагелісты, Мудроны мудрость Мудрасць мудрствованне Мудрагельства мудрствовать Мудрагеліць, Мудрыць мудрый Мудры

мудреть Мудрэць

мудрец Мудрэц

мужать Мужнець

мужественный Мужны мужество Мужнасць мужмк Мужык

мужнковатость Мужыкаватасць мужмковатый Мужыкаваты мужнцкнй Мужыцкі, Мужычы муза Муза

мутацня Мутацыя мутнть Баламуціць муторно Моташна мученне Катавакне, Мука, Мучзнне мученмк Мучанік

мученнчество Пакутніцтва мучнтель Мучыцель мучнтельно Пакутліва

мучнть Катаваць, Марнаваць, Мучыць

мучнться Мучыцца, Пакутаваць муш Муш

мушкет Мушкет

мушкетёр Мушкецёр

муштра актёрская Муштра акцёрская муштровать Муштраваць

мтенне Помста мысленный Мысленны мыслнтель Мысліцель мыслятельный Мысліцельны мыслмть Мысліць мысляшяй Мыслячы мычать Мыкаць

мышечный зажям Мышачны заціск мышленне Мысленне

мышца Цягліца

мягкмй Мяккі, Пульхны мягко Мякка

мягкость Мяккасць мягкотелость Мяккацеласць мягкотелый Мяккацелы мямлмть Мямліць мямля Мямля

Набаламутмть Начмуціць набалдашннк Набалдашнік набегаться Нагойсацца набекрень Набакір наблюдательность Наглядальнасць, Назіральнасць

наблюдать Сачыць

наболевшяй Набалелы

на более длнтельное время Надаўжэй наболеть Набалець

наболтать Набалбатаць, Наплявузгаць

наболтаться Набалбатацца

наброснть Нахінуць наброснться Накінуцца набычмться Набычыцца наважденне Насланнё навалнться Наваліцца наверняка Напэўна, Пэўна навзннчь Наўзніч

навознться Навалтузіцца, Напоркацца, Натузацца

наврать Нахлусіць

навреднть Нашкодзіць

навсегда Назаўсёды

навстречу Насустрач

навыделывать Навыштукоўваць

навыдумывать Навыдумваць, Навыдумляць

навык Навык

наговор Нагавор

наговормть Нагаварыць, Наказаць наговормться Нагаварыцца, Нагаманіцца

наговормть чепухн Навярзці, Наверзці

наглухо Наглуха

наголо Нагала

нагоняй Прачуханка

нагореваться Набедавацца, Нагаравацца

нагородмть Нагарадзіць, Наплесці

нагостнться Нагасціцца, Нагасцявацца

нагрешнть Награшыць нагрнмнровать Нагрыміраваць нагрнмнроваться Нагрыміравацца нагромоздшь Нагрувасціць нагромоздшься Нагрувасціцца нагрубпть Нагрубіць нагрянуть Наскочыць надвннуть Нахлабучыць надежда Надзея, Спадзяванне надеяться Спадзявацца надёжный Пэўны наднвнться Надзівіцца на днво Наўздзіў надлом Надлом надломнться Надламацца надменность Пыха надменный Надзіманы, Пыхлівы надобность Патрэба надоеда Назола

надоедать Надаядаць надоедлнвый Надакучлівы надоесть Абрыдзець надолго Надоўга надорваться Надарвацца надрать Натузаць надрожаться Накалаціцца надрыв Надрыў надрываться Надрывацца надрывястый Надрывісты надрывный Надрыўны надуманный Надуманы надумать Намысліць надутый Надзьмуты надуться Надзьмуцца наершнться Наяршыцца наёмняк Найміт наёмннца Наймічка нажаловаться Нажаліцца, Наскардзіцца

наждаться Начакацца нажнм Націск нажраться Нажэрціся названме Найменне назло Назло, Наліха назойлмвое прнставанне Звяга назойлмвость Назойлівасць назойлнвый Назойлівы нанболее Найбольш нанвность Наіўнасць нанвный Наіўны намгрыш Найгрыш нанздеваться Наглуміцца, Наздзекавацца

нанменованме Найменне намменьшяй Найменшы нанскось Наўскасяк на нсходе знмы Напрадвесні наказ Наказ накалённый Абвостраны накануне Напярэдадні накаркать Накаркаць накладка Накладка наклеветать Напаклёпнічаць наклейка Наклейка наклоннться Пахіліцца на кой чёрт Наліха наколдовать Начараваць наконец Нарэйіце накраснть Нафарбаваць накрасяться Нафарбавацца накрмчать Накрычаць накрнчаться Накрычацца налакаться Нахлябтацца налечь Наваліцца налнчне Наяўнасць налнчный Наяўны

намаяться Намардавацца, Натузацца намеренне Памкненне намертво Намёртва намёк Намёк намёрзшмй Насклелы

намяловаться Нагалубійрр, Намілааайрр намолоть Намалоць наморочмть Натлуміць намудрнть Намудраваць намудрствовать Намудрагеліць наново Нанава, Нанова нанянчмться Нацацкацца наоборот Наадварот наобум Наўздагад наораться Нагарлапаніцца

наотмашь Наводмаш.

наотрез Наадрэз

нападкн Нападкі

напакостнть Напаскудзіць

напасть Натрапіць

напасть Насланнё, Лошасць напевать Напяваць наперебой Наперабой

наперегонкн Навыперадкі, Наперагонкі, Наўзахапкі, Узахапкі

наперекор Наперакор, Насуперак

наперерез Наперарэз, Напярэймы, Напярэсцігі

наперехват Наперахват

наперсннк Лаперснік наплакаться Нагаласіцца наплечняк Лаплечнік наплокть Наплоіць наплясаться Наскакацца наподобне Накшталт напоказ Напаказ наполовмну Напалам напомаднть Лапамадзіць напомаднться Напамадзіцца напоммнанме Напамін, Напамінак, Напамінанне

напомннть Лагадаць, Лапомніць напор Напор

напорястый Лапорысты

напороть вздору Лаверзці, Навярзці напрактнкованный Напрактыкаваны напрактмковаться Напрактыкавацца напрасно Дарма, Дарэмна, Марна напроказннчать Нагарэзаваць, Нагарэзнічаць, Напракудзіць

напролёт Напралёт

напролом Лапралом напропалую Лапрапалую напророчнть Лапрарочыць напроснться Напрасіцца напрыгаться Наскакацца напряженме Лапружанне, Натуга напряжённое ожнданме Лапружанае чаканне

напряжённый Лапружаны, Нацяты

напрямнк Напрасткі, Лацянькі, Цянькамі

напрячь Напружыць, Наструніць

напрячься Лапружыцца, Наструніцца, Натужыцца

напугать Напалохаць, Напужаць напугаться Напалохацца, Напужацца

напудрнть Напудрыць напудрмться Напудрыцца напускной Напускны напустнться Наваліцца, Напусціцца напутать Наблытаць напыіценность Напышлівасць напыіценный Надзіманы, Напышлівы нараспашку Наросхлцт, Наросхрыст

нараспев Нараспеў

на рассвете Нацямку, Нацямочку нарассказать Нарасказваць нарастать Нарастаць нарасхват Нарасхват нарваться Нарвацца нарезать Накроіць наречённый Нарачоны наровне Нароўні

нарочно Назнарок, Нарокам, Наўмысля, Наўмысна

нарочный Наўмысны

наругаться Насварыцца

нарушнть Паруійыць

нарушннк Нагаворшчык

нарядкться Паднядзеліцца, Падчапурыцца, Убрацца

наряды Строі

наряжаться Чапурыцца

насесть Насесці

наснлне Гвалт, Насілле

насмловать Гвалціць, Гвалтаваць наснлу Насілу

наскандалнть Наскандаліць

насквозь Наскрозь наскок Наскок наскоком Наскокам наскочнть Наскочыць насладяться Пацешыцца наслажденне Уцеха наслать Наслаць

наследннк Наступнік, Нашчадак, Спадкаемец

насмехаться Кпіць, Насміхацца

насмешка Кепікі, Кпінкі, Кпіны, Насмешка

насмешлмвый Кплівы, Насмеійлівы насмешннк Насмешнік насмеяться Насмяяцца насморк Насмарк насовсем Назусім

наспех Наскора, Наспех, Нахапкам насплетннчать Напляткарыць

наставленне Настаўленне наставлять Настаўляць настежь Насцеж настойчнвый Настойлівы настонаться Настагнацца настороженный Насцярожаны настоятель Настаяцель настоятельный Пільны настоять Настаяць настояіцнй Цяперашні настрадаться Напакутавацца настроенне Гумор, Настрой настроенность Настраёвасць, Настроенасць

настронть Настроіць

настронться Настроіцца наступательный Наступальны наступать Наступаць настырность Настырнасць настырный Настырны насуетнться Намітусіцца насупнть Насупіць насупмться Насупіцца насупленный Насуплены насурьмнть Насурміць насурьмнться Насурміцца насыіценный Насычаны

натаскаться Навалачыцца, Нацягацца натворнть Натварыць натерпеться Нацярпецца натешнться Нацешыцца наткнуться Наткнуцца натолкать Наштурхаць натолкаться Наштурхацца натолкнуться Натрапіць натопаться Натупацца натоіцак Нашча натравмть Нацкаваць натренмрованный Натрэніраваны натренмровать Натрэніраваць натренмроваться Натрэніравацца натрепать Наплявузгаць натруднть Навярэдзіць натруднться Навярэдзіцца, Натрудзіцца

натруженный Натруджаны

натуга Натуга

натужнться Натужыцца

натужный Натужлівы, Натужны натура Натура

натуралнстнческкй Натуралістычны натуральный Натуральны

натяжка Нацяжка натянутость Нацягнутасць натянутый Нацягнуты наугад Наўгад, Наўздагад наудачу Наўдачу на уме Наўме наутёк Наўцекача, Наўцёкі нафнксатуарнть Нафіксатуарыць нахал Нахаба, Нахабнік нахальннчать Нахабнічаць нахальный Нахабны нахальство Нахабства нахвалять Нахваліць нахвалнться Нахваліцца нахвататься Нахапацца нахлебаться Насёрбацца, Нахлябтацца

нахлебннк Нахлебнік

нахлестать Насцябаць, Нахвастаць нахлестаться Нажлукціцца нахлобучнть Нахлабучыць нахлобучка Нахлабучка нахлынуть Нахлынуць нахмуренный Нахмураны нахмурнть Нахмурыць нахмурнться Нахмурыцца нахохотаться Нарагатацца нахрапнстый Нахрапісты нахрапом Нахрапам нахулнганмть Нахуліганіць нацарапать Накрэмзаць нацеленность Нацэленасць нацеловаться Нацалавацца нацепнть Начапіць

начать снльно сокрушаться Разбедавацца

начесать Начасаць

на честное слово Напавер начёс Начос нашалмться Надурэцца нашвырять Нашпурляць нашептаться Нашаптацца, Нашушукацца

нашествне Навала нашёптыванне Нашэптванне нашёптывать Нашэптваць нашлёпать Нашлёпаць нашляться Нашвэндацца нашуметь Нашумець нашушукаться Нашушукацца наяву Наяве неаккуратный Неакуратны

неактуальный Неактуальны небезнадёжный Небезнадзейны небезосновательный Небеспадстаўны небезразлнчный Неабыякавы небезукорнзненный Небездакорны небезуспешный Небеспаспяховы небережлнвый Неашчадны небескорыстный Небескарыслівы небесполезный Небескарысны неблагодарный Няўдзячны неблагозвучный Немілагучны неблагопрнятный Неспрыяльны неблагоразумне Неасцярожнасць неблагородный Невысакародны небогато Небагата небогатый Небагаты небольшой Невялікі

небосвод, небосклон Небакрай, Небасхіл небось Нябось

небоязлмвый Небаязлівы небрежно Абы-як небрезглнвый Нягрэблівы небрнтый Непаголены, Няголены небывалый Небывалы неброскнй Някідкі небылкца Небыліца небыль Небыль небытне Небыццё

невдомёк Неўздагад, Няўцям

, неведенме Няведанне

неведомо, нензвестно Немаведам неведомый Нязнаны невежда Невук

невежественность Невуцтва неверне Нявер'е

неверный Няверны

невероятный Неверагодны, Неймаверны

невесело Нявесела

невесёлый Невясёлы невеста Нявеста невестка Нявестка невесть Немаведама невзлюбнть Знелюбіць, Неўзлюбіць невзначай Незнарок, Ненарокам, Няўзнак

невзрачный Мізэрны, Нявідны невнданный Нябачаны невндммость Нябачнасць невндммый, невндный Невідочны, Нябачны

невннный Нявінны

невнновность Невінаватасць невмновный Невінаваты, Нявінны невкусно Нясмачна невкусный Нясмачны невннманне Няўвага невннмательный Няўважлівы не в меру Няўмеру невозможно Немагчыма невозможность Немагчымасць невозможный Немагчымы неволнть Няволіць невольно Несамахоць невольный Міжвольны невоспнтанный Нявыхаваны невоспрннмчнвый Неўспрыімлівы . невпопад Неўпапад невпроворот Неўправарот невразумятельный Няўцямны невредный Няшкодны неврастенмк Неўрастэнік невыноснмый Невыносны невыплаканный Нявыплаканы невыполненне Невыкананне невыполннмый Невыканальны невыразмтельный Неакрэслены, Heвыразны

невысказанный Нявыказаны негаданный Негаданы негармоннчный Негарманічны негнгненнческнй Негігіекічны неглубокмй Неглыбокі неглупый Недурны негодный Нягодны негодованне Абурэнне негодяй Мярзотнік, Нягоднік негоже Нягожа негожнй Нягожы негостепрнммный Негасцінны негромкнй Нягучны недавннй Нядаўні недавно Нядаўна недалёкнй Недалёкі недальновндность Недальнабачнасць недальновндный Недальнабачны недаром Недарма, Нездарма недвусмысленный Недвухсэнсавы, Недвухсэнсоўны

недейственный Нядзейсны недействуюіцнй Нядзеючы неделмкатный Недалікатны недлсцмплнннрованность Недысцыплінаванасць

неднсцнплннмрованный Недысцыплінаваны

недоброжелатель Нядобразычлівец недоброжелательность Незычлівасць недоброжелательный Незычлівы, Нядобразычлівы

недоверне Недавер, Недавер'е недоверчнвость Недаверлівасць недоверчнвый Недаверлівы недоверчнвый человек Недаверак, Недавярак

недовольный Нездаволены

недовольство Нездавальненне, Нездаволенасць

недогадлпвый Нездагадлівы, Няцямлівы

недоговорённость Недагаворанасць, Недамоўленасць

недоговорнть Недагаварыць недоделка Недаробка недодумать Недадумаць недозволенный Недазволены недоказанность Недаказанасць недоказуемый Недаказальны недоконченность Недакончанасць недолгмй Нядоўгі недолго Нядоўга

недолюблмвать Недалюбліваць недоля Нядоля

недомогать Нядужаць недомолвка Недагаворка недооценнть Недаацаніць недопетый Недапеты недопустнмый Недапушчальны недопушенме Недапушчэнне недоработанный Недапрацаваны недоработать Недапрацаваць недоработка Недапрацоўка недоразуменме Непаразуменне недосказанный Недаказаны недосказать Недаказаць недосмотр Недагляд

недостаток Загана, Недахоп, Хіба недостаточно Недастаткова недостаточный Недастатковы недостнжнмый Недасягальны недостоверный Няпэўны недоступность Недаступнасць недоступный Недаступны, Непадступны

недотёпа Боўдзіла, Недарэка, Нязграба, Няўклюда

недоумевать Недаўмяваць

недоуменяе Недаўменне, Неўразуменне недоуменный Недаўменны, Неўразуменны недоучнть Недавучыць

недоучнться Недавучыцца недружелюбне Недружалюбнасць недружелюбный Недружалюбны недурной Нябрыдкі нежданный Нечаканы нежеланне Нежаданне

нежеланный Нежаданы, Непажаданы нежелательный Непажаданы нежмзненный Нежыццёвы нежнться Пеставацца

нежностн Песты, Пяшчоты нежность Пяшчотнасць нежный Пяшчотны незавмснмо Незалежна незавнсммый Незалежны незавястлнвый Незайздросны незадолго Незадоўга

незаннтересованность Незацікаўленасць незамнтересованный Незацікаўлены незакономерность Незаканамернасць незакономерный Незаканамерны незаконченность Незакончанасць незаконченный Незакончаны незаметно Незаўважна, Непрыкметна, Неўзаметку, Неўзнакі, Неўпрыкмет, Няўзнак

незаметный Непрыкметны незамеченный Незаўважаны незваный Няпрошаны нездоровый Нядужы нездоровье Нядужасць незлобнвый Незласлівы, Нязлосны незлобный Нязлосны незнанме Няведанне незначнтельный Нязначны незрелый Нясталы незрнмость Нябачнасць не зря Недарма, Нездарма незрячмй Невідушчы, Невідучы немзбежный Непазбежны нензбывный Непазбыўны нензведанный Неспазнаны, Нязведаны, Нязнаны

нензвестно Невядома немзвестность Невядомасць нензвестный Невядомы нензменно Нязменна нензменяемый Нязменлівы

нензмернмый Нязмерны немзрасходованный Невыдаткаваны ненмоверный Неймаверны неннтересный Нецікавы ненскренннй Няшчыры ненскусный Няўмелы ненскушённый Неспакушаны ненсполненный Няздзейснены ненсполннвшнйся Няспраўджаны ненспорченный Несапсаваны неясправммость Непапраўнасць ненсправнмый Непапраўны ненстовый Апантаны, Утрапёны ненсчерпаемый Невычарпальны, Невычэрпны

нейтралнзоваться Нейтралізавацца нейтральный Нейтральны неказнстый Несамавіты, Нягеглы некнй Нейкі некого Некага

некорректный Некарэктны некоторый Некаторы некраснвый Непрыгожы некреіцёный Нехрышчоны некто Нехта некуда Некуды

некультурность Некулыпурнасць нел^дный Няладны

нелады Нелады

неласковый Няласкавы, Неласкавы нелегко Нялёгка

нелепый Недарэчны нелёгкнй Нялёгкі нелшературный Нелітаратурны нелтпннй Нялішні нелошчный Нелагічны

неловкмй Ніякаваты, Нялоўкі, Няспрытны

неловко Ніякавата, Нязручна, Нялоўка

неловкость Ніякаватасць, Нялоўкасць

нельзя Нельга, Няможна нелюбезный Няветлівы нелюбнмый Нялюбы

нелюднм Нелюдзень, Нелюдзь, Нелюдзім

нелюднмость Нелюдзімасць

нелюдммый Нелюдзімы, Панурысты немало Нямала

немаленькмй Немаленькі немаловажный Немалаважны

немалый Немалы немая тншнна Немасць, Немата неметь Нямець, Шэрхнуць неммлосердне Неміласэрнасць немнлосердный Неміласэрны немшіость Няласка, Няміласць неммлый Нялюбы, Нямілы немннуемость Немінучасць немянуемый Немінучы немногме Нямногія

немного Нямнога, Няшмат немногое Нямногае

немноголюдный Немнагалюдны немногословный Немнагаслоўны неможется Няможацца немой Нямко

немолодой Немалады немота Немасць, Немата немоіць, недуг Немач немудрёный Немудрагелісты немыслнмый Неймаверны ненавндеть Ненавідзець ненавкстннк Ненавіснік ненавнстнмчество Ненавісніцтва ненавнстный Ненавідны, Ненавісны ненавмсть Нянавісць ненаглядный Ненаглядны ненадёжный Ненадзейны ненадобность Непатрэбшчына ненадолго Ненадоўга не напрасно Недарма

ненароком Незнарок, Ненарокам ненастный Непагодлівы, Непагодны ненастояіцнй Несапраўдны ненастье Непагадзь, Непагода ненасьгтный Ненйсытны, Прагавіты ненатуральный Ненатуральны ненормальность Ненармальнасць ненормальный Ненармальны ненужный Непатрэбны необдуманный Неабдуманы необозрнмый Неаглядны необоснованный Неабгрунтаваны необразованный Неаду^аваны необразованность Headyкаванасць необратнмый Неабарачальны необходнмо Патрэбна необходнмый Неабходны необходнмость Неабходнасць необіцнтельный Негаваркі необьектмвный Неаб'ектыўны необьектнвность Неаб’ектыўнасць

необьяснммый Невытлумачальны необьяснммость Невытлумачальнасць

нео&ьятный Неабдымны, Неабсяжны, Неахопны

необыкновенное пронсшествне Праява

необычный Незвычайны

необязательный Неабавязковы неограннченный Неабмежаваны неодмнаковый Неаднолькавы не однажды Неаднойчы неоднократный Неаднаразовы неоднородный Неаднародны, Неаднастайны

неодобренне Неадабрэнне неодобрнтельный Неадабральны неодолнмый Неадольны

неожнданно Знячзўку, Неспадзеўкі, Няўрокам, Раптам

неожмданность Неспадзеўка, Неспадзяванасць, Нечаканасць

неожнданный Неспадзяваны, Нечаканы, Раптоўны

неокреппшй Неакрэплы

неологнзмы Неалагізмы

неоплатный Неадплатны, Неаплатны

неоплаченный Неаплачаны

неопознанный Непазнаны

неоправданный НеаПраўданы, Неапраўданы

неопределённость Неакрэсленасць

неопределённый Неакрэслены неопровержнмый Неабвержны неопрятный Неахайны

неопытность Недасведчакасць, Неспрактыкаванасць

неопытный Недасведчаны, Неспрактыкаваны

неорганнзованный Неарганізаваны

неорганнческнй Неарганічны неосведомлённость Недасведчанасць неосведомлённый Недасвебчаны неосмотрнтельный Неабачлівы неосмысленный Неасэнсаваны неосновательный Негрунтоўны, Няслушны

неосознанный Неўсаядомлены

неоспорммый Неаспрэчны

неосторожность Неасцярога, Неасцярожнасць

неосторожный Неасцярожны неосуіцествнмость Неажыццявімасць неосуіцествммый Неажыццявімы, Нездзяйсняльны, Немагчымы, Немажлівы, Нязбытны

неотдфінмый Неаддзельны

неотложный Неадкладнр

неотлучный Неадлучны

неотступный Неадвязны, Неадступны, Неадчэпны

неотрывный Неадрыўны неотьемлемый НеавГемны неофнцнальный Неафіцыйны неохота Неахвота неохочнй Неахвочы неоценнмый Неацэнны неплохо Няблага, Нядрэнна неплохой Неблагі, Ніштаваты, Ня-

дрэнны, Някепскі

непобедммый Непераможны

неповоротлнвость Непаваротлівасць, Нерухавасць

неповоротлнвый Непаваротлівы, Нерухавы

неповторнмый Непаўторны

непогода Непагадзь, Непагода неподалёку Непадалёк, Непадалёку неподатлнвый Непадатлівы неподвнжность Нерухомасць неподвнжный Нерухавы, Нерухомы неподвластный Непадуладны неподготовленность Непадрыхтаванасць

неподготовленный Непадрыхтаваны

неподдельный Непадробны, Непадроблены

неподкупный Непадкупны неподступный Непадступны неподходяіцнй Непадыходзячы, He. прыдатны

неподчнненне Непадпарадкаванне непознанный Непазнаны непоколебнмый Непахісны непокорённый Няскораны, Нескароны

непокорность Непакора

непокорный Непакорлівы, Непакорны

неполадкн Непаладкі

неполностью Няпоўнасцю

неполный Няпоўны

непомерный Непамерны

непоннманме Неразуменне

непонятный Незразумелы, Няўцямны непонятно Незразумела непорочный Нявінны непорядок Непарадак

непоседа Вяртун, Неплседа, Мітуслівец

непоседлнвый Непаседлівы непоследовательный Непаслядоўны непослушанне Непаслуійэнства непослушный Непаслухмяны непосредственный Непасрэдны непостоянный Непастаянны, Нясталы

непохожесть Непадабенства непохожнй Непадобны непочтательный Непачцівы непочтенне Непашана неправда Няпраўда неправднвый Непраўдзівы неправдоподобный Непраўдападобны неправіільный Няправільны непревзойдённый Непераўзыдзены непредвнденный Непрадбачаны непредубеждённый Непрадузяты непредусмотренный Непрадугледжаны

непредусмотрнтельный Непрад' бачлівы

непреклонный Непахісны, Нязломны непременный Неадменны непретенцмозный Непрэтэнцыёзны непрнвередлмвый Непераборлівы непрнветлнвый Непрыветлівы, Непрыветны

непрнвлекательный Непрывабны

непрмвыкшмй Непрывыклы непрмвычка Непрывычка непрнвычно Непрывычна непрнвычный Непрывычны, Непрызвычаены, Нязвыклы

непрнглядный Непрыглядны непрнгодный Непрыдатны непрмемлемый Непрымальны непрмзпанный Непрызнаны непрнкрытый Непрыхаваны непрнлнчно Непрыстойна непрнлнчный Непрыстойны непрмнцнпмальный Непрынцыповы непрнспособленность Непрыстасаванасць

непрнспособленный Непрыстасаваны

непрнступность Непрыступнасць непрнступный Непрыступны непрнязненный Непрыхільны, Непрыязны

непрнязнь Непрыязнасць, Непрыязь непрмятель Непрыяцель

непрнятне Непрыманне, Непрыняцце непрнятно Непамысна

непрнятность Непрыемнасць, Прыкрасць

непрнятный Непрыемны непроглядный Непраглядны непростнтельно Недаравальна непростшельный Недаравальны непрочный Нетрывалы непрошенный Няпрошаны непуглнвый Непалахлівы непутёвый Шалапутны неравнодушный Неабыякавы нерадостный Нярадасны неразбернха Неразбярыха неразборчнвый Неразборлівы, Непераборлівы

неразговорчнвый Негаваркі, Негаманкі

неразрешнмый Невырашальны неразрывный Непарыўны неразумный Неразумны нераскрытый Нераскрыты нерассуднтельный Неразважлівы нерасторопный Нерастаропны нерачятельный Неруплівы нервнровать Нерваваць нервнмчать Нервавацца нервно Нервова нервность Нервовасць нервный Нервовы нервозность Нервознасць нервозный Нервозны нереальный Нерэальны нерезонный Няслушны нерешнтельный Нерашучы нернтмнчный Нерытмічны нерушнмый НепарушнЫ неряха Неахайнік неряшлнвый Неахайны несамостоятельный Несамастойны несбыточный Нязбьітны несвоевременно Нясвоечасова несвоевременный Няўчасны несвойственный Неўласцівы несвязный Нязвязны

несговорчнвый Незгаворлівы, Непамяркоўны

несдержанность Нястрыманасць

несдержанный Нястрыманы, Нестрыманы

несерьёзный Легкадумны, Несур'ёзны, Нясталы

неснмпатнчный Несімпатычны несказанно Невыказна несказанный Невыказны нескладёха Няўдаліца

нескладный Няскладны, Няўдалы несколько Некалькі нескончаемый Несканчоны нескромный Нясціплы нескрываемый Непрыхаваны неслаженность Нязладжанасць неслаженный Несуладны, Нязладжаны

неслух Неслух

неслучайный Невыпадковы неслыханный Нечуваны неслышный Нячутны несмелый Нясмелы несмолкаемый Несціханы, Нязмоўчны, Нямоўчны

несмотря Нягледзячы несовершенный Недасканалы несовершенство Недасканаласць несовместнмый Несумяшчальны несовпаденне Несупадзенне несогласне Нязгода несогласованный Несуладны несознательный Несвядомы несокрушнмый Непарушны, Нязломны

несолндный Несалідны

несомненный Несумненны

несообразмтельный Някемлівы, Няцямлівы

несоответствме Неадпаведнасць несоответственный Неадпаведны несоразмерный Несуразмерны неспешный Няспеійны неспорный Няспорны

неспособность Няздатнасць, Няздольнасць

неспособный Няздатны, Няздольны несправедлнвый Несправядлівы несравннмо Непараўнальна несравнммый Непараўнальны нестарый Нестары

нестерпнмо Нясцерпна

нестергшмый Невыцерпны, Нясцерпны

нестнсь Несціся

несусветнца Несусвеціца несусветный Несусветны несуіцественный Неістотны, Няважны

несходство Непадабенства, Непадобнасць

несчастлнвый Нейічаслівы несчастный Няшчасны

несчастье Немач, Нядоля, Няшчасце нетактнчный Непшктоўны нетерпелнвость Няўрымслівасць нетерпелмвый Нецярплівы, Няўрымслівы

нетерпнмый Нецярпімы не теряя нз внду Назіркам нетоваршцескнй Нетаварыскі неторошшвый Непшропкі неточность Недакладнасць неточный Недакладны нетребовательный Непатрабавальны нетрезвый Нецвярозы неубедшельный Непераканальны неуваженме Непавага неуверенный Няўпзўнены неувязка Няўвязка

неугомонность Няўрымслівасць неугомонный Неўгамонлівы, Неўгамонны, Няўрымслівы

неудача Няўдача неудачлнвый Няўдачлівы неудачннк Нешчаслівец, Няўдачнік неудачный Няўдалы неудержммый Нястрымны неудобно Ніякавата, Нязручна неудобный Невыгодны, Ніякаваты, Нязручны, Няёмкі

неубобство Невыгода, Ніякаватасць, Нязручнасць

неудовлетворенне Незадавальненне, Нездавальненне

неудовлетворенность Незадаволенасць, Нездавальненне

неудовлетворённый Незсдаволены, Нездаволены

неудовлетворнтельный Незадавальняючы

неужнвчнвый Няўжыўчывы неузнаваемый Непазнавальны

неуклонный Няўхільны

неуклюжнй Недалужны, Нехлямяжы, Нязграбны, Няўклюдны

неуклюжесть Няўклюднасць

неукротнмый Неўтаймоўны, Ня-

стрымны, Шаліны

неукроіцённый Неўтаймаваны

неуловммый Няўлоўны

неуменне Няўмельства, Няўменне

неумелый Няўмелы

неумёха Няўмека

неуместно Недарэчна

неуместность Недарэчнасць

неуместный Недарэчны

неумный Неразумны

неумолямый Няўмольны

неумолкаемый, неумолчный Не-

суцішны, Несціханы

неумышленный Ненаўмысны неупорядоченность Неўладкаванасць неупорядоченный Неўладкаваны неуправка Няўпраўка

неуравновешенный Неўраўнаважаны неурочный Няўрочны

неустойчмвый Няўстойлівы

неустраннмый Неадхільны

неустроенный Неўладкаваны,

Неўсталяваны

неуступчнвый Няўступчывы неутешмтельный Несуцяшальны неутешный Несуцешны, Няўцешны неутолммый Ненатольны,

Няўтольны

неуч Невук

неуютно Няўтульна

неуютный Непрытульны

нехмтрый Няхітры

нехорошо Нядобра

нехотя Нехаця

нехрнсть Нехрысць

нецелесообразный Немэтазгодны

нечеловеческяй Нечалавечы, Нялюдскі

нечеловечный Нечалавечны

нечестный Несумленны

нечмстый Нячысты

нечнсть Нечысць

нечнтабельный Нечытальны, Нечытэльны

нечленораздельный Нячленараздэельны нечувствятельный Неадчувальны, Нечуллівы

нечуткяй Неспагадлівы, Нячулы неіцадный Няшчадны неэтмчный Неэтычны неяркмй Неяскравы неясный Няясны нёбо Паднябенне ннгде Нідзе

нм за что Нізавошта, Нізашто нмзёхонькнй Нізюткі нмкак Ніяк нмкакой Ніякі ннкогда Ніколі ннкто Ніхто

нмкуда Нікуды

ннкчёмность Нікчэмнасць нмкчёмный Нікчэмны нн однн Ніводзін, Ніводны нноткуда Ніадкуль ннчком Ніц, Ніцам, Ніцма новелла Навела новомодный Навамодны ноготь Пазногаць ноздря Ноэдра

норовнстый Натурлівы, Натурысты норовнть Наравіць носкн Шкарпэткі нота Нота ноюшмй Ныючы, Нэндзны носнться Насіцй/а носовой платок Насоўка носоглотка Насаглотка ностальгмя Настальгія нрав Нораў

нравнться Падабацца нравы Норавы

нужда Нэндза, Патрэба

нужно Патрэбна нутро Нутро нынешнмй Цяперашні нытмк Ныцік, Нэндэа ныть Ныць нытьё Ныцце нюанс Нюанс нюанснровать Нюансаваць нюнмть Нюніць

нянчмться Няньчыцца, Цацкацца

Обаянне Абаянне, Прываба обаятельный Абаяльны обвннять Абвінавачваць обдумывать Маракаваць обенмм рукамн Аберуч

оберегать Аберагаць оберечь Засцерагчы оберечься Засцерагчыся обернуть Абвінуць обеспокоенность Занепакоенасць обеспокоенный Занепакоены обесснлнвать Нясіліць обеіцанне Абяцанне обешать Абяцаць обнда Крыўда обндеть Пакрыўдзіць обмдеться Пакрыўдзіцца обндчнвый Крыўдлівы

обмжаться Крыўдаваць, Крыўдзіцца, Маракаваць

обнженный Пакрыўджаны обласкать Аблашчыць

облегченме Палёгка, Палягчэнне облнк, образ Аблічча облегчнть Палегчыць обман Падман обманный Падманны обмануть Падмануць обманчмвый Падманлівы обманіцнк Падманшчык обманываться Падманвацца обмолвнться Абмовіцца обморок Непрытомнасць обнадёжнть Абнадзеіць обнаружйть Выявіць обобіцать Абагульняць оболтус Боўдзіла обомлеть Самлець

оборотень Ваўкалак, Пярэварацень оборудованне сцены Абсталяванне сцэны

обоснованне Абгрунтаванне обоснованный Абгрунтаваны обосновать Абгрунтаваць обострнться Навастрыцца обострённый Абвостраны обрадованный Узрадаваны обрадовать Узрадаваць, Усцешыць обрадоваться Усцешыцца образ Вобраз

образ художественный Вобраз мастацкі

образный Гаваркі

образные вндення Вобразныя бачанні образованне театральное Адукацыя тэатральная

обругать Аблаяць

обрученне Заручыны обрушнться Наваліцца обсуднть Абгаварыць обтерпеться Абцярпецца обхажнвать Абходжваць обходктельный Абыходлівы обіценне (сценмческое) Кантактаванне

обіцественный просмотр Грамадскі прагляд

обьект Абект

обьяснять Выкладаць, Тлумачыць обьятмя Абдымкі

овацня Авацыя огннво Крэсіва опо Ого о-го-го О-го-го оговорнть, оклеветать Абгаварыць оговорнться Абмовіцца ода Ода

одннаковый Роўны

одежда сцены Адзенне сцэны одеревеневшнй Сшзрхлы одеревенеть Сшэрхнуць одержнмый Апантаны, Утрапёны однночество Самота одурманнвать Чмурыць одурманнть Зачмурыць одурь Тлум, Шал одуряюіцнй Тлумны ожерелье Каралі ожнвнвшнйся Пажвавелы ожмвнться Пажвавець ожнвлённо Жыва ожнвлённость Жывасць озабоченный Заклапочаны, Занепа-

коены

озорннк Распуснік озорной Распусны озорство Pacnycma оказать честь Ушанаваць окаменелый Скамянелы околдованный Зачараваны, Зачарованы

окрепнуть Падужэць, Памацнець окрепшнй Падужэлы окрестность Наваколле олнцетворенне Увасабленне олнцетворнть Увасобіць олмцетворять Увасабляць омографнческая рмфма Амаграфічная рыфма

омоннммческая рнфма Аманімічная рыфма     ,

омофонная рмфма Амафонная рыфма

онемелый Знямелы, Сшэрхлы онеметь Занямець, Сшэрхнуць опаздывать Пазніцца опасно Небяспечна опасность Небяспека опасный Небяспечны оперетта Аперэта опечалнть Засмуціць опечалнться Засмуціцца опнвала Жлукта опозорнть Зганьбіць опорная рмфма Апорная рыфма опостылеть Знелюбець определённый Пэўны опутать Аббэрсаць опытность Дасведчанасць оратор Аратар, Прамоўца ораторская проза Аратарская проза ораторское нскусство Аратарскае мастацтва

орацня Арацыя

оргмя Оргія

орфографня поэтнческая Арфаграфія паэтычная

орфоэпня Арфаэпія

орхестра Архестра осаннстый Самавіты осанка Пастава осведомлённость Дасведчанасць осветятель Асвятляльнік осветлтельный Асвятляльны осветнть Асвятліць освешенме Асвятленке оснпнуть Асіпнуць оснпшнй Асіплы

осклабшься Вышчарыцца оскорбчтельный Зняважлівы оскорбшь Абразіць, Зняважыць оскорбленне Абраза, Знявага ослабевшнй Саслабелы осмелевшмй Пасмялелы осмотрнтельный Абачлівы осмыслмвать Разумець основанне Падстава особый Адмысловы осознать Усвядоміць остаться не замужем Завекаваць осторожно Паціху

осторожный Аберажлівы остроумне Дасціпнасць остроумный Дасціпны осязанне Дотык отважный (смелый) человек Рызыкант

отведать Пасмакаваць, Паспытаць отвердевшме согласные Зацвярдзелыя зычныя

отвратнтельный Гадкі отголосок Розгалас отлнчнтельный Адметны открытый Несхаваны открыть Расплюшчыць отменный Хвацкі отметнть Занатаваць отношенме Стаўленне отомстнть Папомсціцца отпрыск Нашчадак отрадно Уцешна отрадный Уцешны отрекаться Выракацца отречься Вырачыся отрок Отрак отчаянне Роспач оформленне спектакля Афармленне спектакля

оценка Ацэнка

оценка актёрская Ацэнка акцёрская оцепенелый Анямелы оцепенеть Абамлець очарованне Чароўнасць очень Дужа, Вельмі, Надта очередной Чарговы очнуться Абудзіцца очужденне Ачужэнне

ошмбаться Мыляцца, Пшчыляцца ошнбка Памылка оіцернться Вышчарыцца ошетмненный Натапыраны оіцетннмться Натапырыцца

Падкнй Ласы падуга Падуга падчернца Падчарка, Падчарыца паж Паж пакостнмк Брыда палаталнзацня Палаталізацыя памфлет Памфлет памятлнвый Памятлівы память Памяць панегмрнк Панегірык

панна Панна

панорамная авансцена Ланарамная авансцэна

пантомнм Лантамім пантомнма Пантаміма пантоммммка Пантаміміка пантуфлн Пантофлі папаха Кучомка паратекст Ларатэкст парафрагма Парафрагма парафраза Парафраза паренёк, парнншка Хлапец парень Хлопец, Хлопча паряк Парык парнкмахерская Цырульня парнровать Парыраваць парнтет Парытэт парнншка Хлапец, Хлапчук пародня Пародыя пародмровать Парадзіраваць парокснзм Параксізм пароннмы Паронімы партер Партэр партнтура Партытура партнтура чтенмя Партытура чытання

партнёр Лартнёр пасквпль Пасквіль пасмурный Пахмурны пастнжёр Пасціжор пастораль Пастараль патетмка Патэтыка патетмческнй Латэтычны патетнчность Патэтычнасць пауза Паўза

пауза пснхологнческая Паўза псіхалагічная

пауза смысловая Паўза сэнсавая пахучмй Пахкі первннка Першыня первозданный Лекрануты первоначальный Першапачатковы первооснова Першааснова первопрнчмна Лершапрычына первостепенный Першаступенны перебеснться Перашадець перебор Перабор перебранка Лаянка перевертень Пярэварацень перевес Перавага переволноваться Лахвалявацца перевоплотнться Пераўвасобіцца

перевоплоіцаться Лераўвасабляцца перевоплошенме Пераўвасабленне переглянуться Пераглянуцца передать Наказаць, Перадаць перед вечером Ладвячоркам передёрнуть Перасмыкнуць передёрнуться Перасмыкнуцца передразннть Перадражніць пережмванме Перажыванне пережнвать Перажываць перенначкть Перайначыць переклякаться Лерагуквацца перекоснть Лакрывіць перекоснться Пакрывіцца переломный Пераломны переменшься Перамяніцца перемолвяться Перамовіцца перемудрнть Перамудраваць перемучмться Перамучыцца перенапряженме Перанапружанне перенос Леранос

переносное значенне слова Пераноснае значэнне слова

переосмыслять Пераасэнсаваць переполненный Перапоўнены переполох Перапалох перепуг Перапуд перепуганный Перапуджаны перепугаться Перапалохацца, Перапудзіцца

пересказ Пераказ пересказать Пераказаць пересменваться Лерасмейвацца пересмешкн Перасмешкі пересохшнй Засмяглы

переспросять Лерапытацца, Перапытаць

перестановка декорацнй Перастаноўка дэкарацый

перестрадать Перапакутаваць перетерпеть Ператрываць перечеркнуть Леракаса&аць перешёптываться Перашэптвацца пернпетнм Перыпетыі пернфраза Перыфраза перламутр Маціца персонаж Персанаж

перспектнва ролн Перспектыва ролі перспектмвная декорацня Перспектыўная дэкарацыя

перформанс Перфарманс перхать Керхаць

першшь Пярійыць песснмнзм Песімізм пессммнст Песіміст песта, пестун Песта пестовать Песціць пестоваться Песціцца печалнться Маркоціцца, Тужыць печаль Дакука, Журба, Журботы, Засмучэнне, Туга

печальный Маркотны, Тужлівы пешком Пешкам, Пешкі пмгалнца Пігаліца пнкантный Пікантны пмскля Піскля пнсулька Пісулька

пясьмо сценмческое Пісьмо сцэнічнае гттух Піток

ппхать Пхаць

пнхаться Пхацца

пніца Страва

плавный Плаўны

плакса Румза

пламенеть Палымнець

пламенность Палымянасць пламенный Палымяны план сцены План сцэны планшет Планшэт пласт Скіба пластнка Пластыка платок Хустка

платочек Хустачка, Хусцінка

платья Сукні плач Галашэнне плашанмца Плашчаніца племяннмкй Небажаты племянннца Нябога пленнть Прычараваць плечевой Плечавы плодотворный Плённы плоды (результат чего-то) Плён плотный Цупкі

плохо Блага, Нядобра, Пагана плохой Благі плутнн Хітрыкі плутовка Хітруха плутовство Шальмоўства плюгавый Плюгавы по Паводле

поаплодмровать Паапладзіраваць поаукаться Пагалёкаць побежать рысцой Патрухаць побеждённый Пераможаны

поберечь Пашанаваць

поберечься Паберагчыся, Пашанавацца

побеседовать Пагутарыць побеспоконть Патурбаваць побеспоконться Патурбавацца поблажка Паблажка, Патачка поблмзостн Паблізу побожнться Пабажыцца поболтать Пабалбатсць побороть Падужаць

побороться Пабарукацца, Падужацца поброднть Пабадзяцца побуднть Падахвоціць поваднться Унадзіцца повадлнвый Панадлівы поважннчать Паважпічаць поваландаться Павалэндацца поведенме Цаводзіны повезтн Пайшнцаваць повеселевшнй Павесялелы повеселнть Павесяліць повествованне Расказ повесть Аповесць поветрме Пошасць повздорнть Паспрачацца повмдаться Пабсічыцца по-вндммому Няйнакш, Няйначай повнннться Павінлцца повннность Павіннасць по вкусу Даспадобы повод Падстааа, Прычына повознться Паваждацца, Павалтузіцца

поволынмть Павалаводзіць поворотный круг Паваротны круг поволноваться Пахвалявацца повсеместно Паўсюдна повсеместный Паўсюдны повстречать Натрапіць повстречаться Натрапіцца повторный Паўторны погань Поскудзь поговорнть Пагаманіць поговорка Прымаўка погоревать Пабедаваць погорланнть Пагарланіць погорячнться Пагарачыцца, Паспяшацца

поглажнвать Пагладжваць погребенме Хаўтуры погрезнть Палетуценіць

погрознть Пагразіць погрознть пальцем Наківаць погрознться Пагразіцца податлмвый Падатлівы подбнть Падвучыць подбодрнть Падбадзёрыць подбодряться Падбадзёрыцца подвеселмть Падвесяліць подвеселнться Падвесяліцца подвес™ Падмануць подвнжность Рухавасць, Рухомасць подвнжный Рухавы, Рухомы подвять Падвіць подвнться Падвіцца подвластный Падуладны подвох Падвох подгадать Падгадаць подгаднть Падгадзіць подготовнтельный Падрыхтоўчы подготовнть Падрыхтаваць подготовнться Падрыхтавацца подготовка Падрыхтоўка подгрнммровать Падгрыміраваць подгрммнроваться Падгрыміравацца подгулять Падгуляць

поддобрнться Паддобрыцца, Прыдобрыцца

подействовать Падзейнічаць подёргмвать Патузваць подёргнвать (плечамн) Пацепвацца поджнлкн Цяглі подзабыть Прызабыць

подзадормть Падахвоціць, Падбухторыць, Падзадорыць

подзатыльннк Штурхаль, Штурханец

подзор Падзор

подкараулмть Прыпільнаваць подкраснть Падфарбаваць подкраснться Падфарбавацца подкрепленне Падмацунак подкузьмнть Падкузьміць подкуслнвый Падкуслівы подладкться Падладзіцца подластнться Падлабуніцца подленнваться Падленьвацца подлец Шэльма подлмза Падліза подлннно Сапраўды подлннность Сапраўднасць подловнть Падлавіць подмнгнвать Падміргваць

подмнгнуть Падміргнуць подмосткн Падмосткі подневолмть Падняволіць подневольный Паднявольны подобрать Падцяць подобревшяй Падабрэлы, Палагаднелы

подобреть Палагаднець пододвннуть Падсунуць пододвмнуться Падсунуцца подозрнтельность Падазронасць подольстнться Падлабуніцца, Падлашчыцца

подоплёка Падаплёка подохотать Падзадорыць подпудрнть Падпудрыць подпудрнться Падпудрыцца подражатель Пераймальнік подразннвать Падцвельвацца, Падцвельваць

подробность Падрабязнасць подробный Падрабязны подруга Сяброўка подряд Запар подсвет Падсвет подсветмть Падсвяціць подсветка Падсветка подсечь Падцяць подскок Падскок подслушать Падслухаць подсматрмвать Падглядаць подсменваться Падсмейвацца подсмотреть Падцікаваць подсобнть Падмагчы подсознанме Падсвядомасць подсознательный Падсвядомы подсохшнй Шэрхлы подспорье Падмога подспудный Падспудны подстеречь Прыпільнаваць подстрекатель Звадыяш подсунуть Падсунуць поДсыхать Шэрхнуць подтверднться Спраўдзіцца подтекст Падтэкст подтруннвать Пакепліваць подумать Памазгаваць подучмть Падвучыць подучнться Падвучыцца подхалнм Падхалім подхалммаж Падхалімаж подхалнмннчать Падхалімнічаць

подхватнть Падхапіць подхватнться Ладхапіцца подаодять Пасаваць подцепнть Падчапіць подчянять Пакарыць подчяннться Лакарыцца подшутнть Паджартаваць подьём Уздым

подьёмное оборудованне Пад'ёмнае абсталяванне

подьёмно-опускная плоіцадка Пад'ёмна-апускная пляцоўка

подьёмно-опускная сцена HaffeMHaапускная сцэна

подьёмно-опускной план ПасГёмнаапускны план

подыграть Падыграць пожалеть Пажалкаваць пожаловаться Пажалійца, Паскардзіцца

пожеланме Пажаданне пожелать Пажадаць пожелаться Пажадацца пожестнкулнровать Лажэстыкуляваць

пожнлой Немалады, Пажылы пожяткм Набытак пожурнть Пажурыць поза Поза

позабавять Пазабаўляць, Пацешыць позабавнться Пазабаўляцца, Пацешыцца

позаботмться Паклапаціцца, Парупіцца

позабыть Лазабываць позавчера Пазаўчора позавчерашннй Пазаўчарашні позарез Пазарэз позарнться Паквапіцца позволнть Дазволіць поздноватый Пазнаваты поздороваться Павітацца, Пазда-

роўкацца, Лрывітацца

поздороваться за руку Парукацца позёвывать Пазяхаць позёр Пазёр позже Пазней

познцмя звукообразовання Пазіцыя гукаўтварэння

позлнть Пазміваць позлнться Пазлавацца познанне Пазнанне

познать Спазнаць позор Ганьба, Няслава позорнть Няславіць позорніце Няслава позорный Няслаўны пояздеваться Паглуміцца, Паздзекавацца, Пакпіць, Пацешыцца

поннтересоваться Пацікавіцца понронязнровать Паіранізаваць пойтн быстро Пашыбаваць показ Паказ показной Паказны

поканнтелнться Павалэндацца покачать Пахітаць

покачаться Павагацца покачмваться Пахіствацца покачнуться Пахіснуцца покаянне Пакаянне покаянный Пакаянны покаяться Пакаяцца поквнтаться Паквітацца покладнстость Пакладзістасць покладястый Пакладзісты, Памяркоўны

поклёп Паклёп

поклёпняк Паклёпнік поклёпннчать Паклёпнічаць поклон Паклон поклоненне Пакланенне поклоннться Пакланіцца поклонннк Паклоннік поклоняться Пакланяцца поковылять Падыбаць, Паклыпаць, Пачыкільгаць, Пачыкіляць

пококетнячать Пакакетнічаць поколебаться Лавагацца покорнть Пакарыць

покоршься Пакарыцца покорность Пакора, Пакорлівасць покорный Лакорлівы покрасоваться Пакрасавацца покрнвять Пакрывіць покрнкмвать Пакрыкбаць покрнчать Пагалёкаць покровмтельственный Паблажлівы покряхтеть Пакрактаць покумнться Пакуміцца поладнть Лаладзіць поластнться Палашчыцца полемнзяровать Палемізаваць полемнст Лалеміст поленяться Лаленавацца

полёжнвать Палежваць

полузабытьё Напаўзабыццё, Паўзабыццё

полузакрытый Напаўзаплюшчаны полушутлмвый Напаўжартаўлівы полушутя Паўжартам

полюбять Пакахаць, Палюбіць полюбнться Палюбіцца

полюбять друг друга Палюбіцца полюбовный Палюбоўны полязгнвать Паляскваць помада Памада

помадяться Памадзіцца помалкпвать Памоўчваць поманерннчать Паманернічаць помаргявать Паміргваць помарка Памарка помассяровать Памасіраваць помедлнть Памарудзіць помертвевшнй Памярцвелы помечтать Палетуценіць, Памарыць помярять Памірыць помнрнться Памірыцца помнловать Памілаваць помннкя Паміккі

помолодевшнй Памаладзелы помозговать Памазгаваць помолчать Памаўчаць поморшнться Пакрывіцца помошннк режнссёра Памочнік рэжысера

помрачнеть Пазмрачнець

помчаться Паджгаць

понемногу Пакрысе, Пакрыху, Памаленьку, Патрохі, Патроху

поннкнуть Панікнуць

поннкшнй Ніклы, Паніклы поняманне Разуменне понямать Разумець понравяться Прыглянуцца понурнться Панурыцца понуро Панура понурый Пануры

понятме Паняцце, Разуменне понятный Зразумелы по обе стороны Наабапал пообешать Падакляраваць поодаль Паводдаль пооднночке Паасобку попасться Натрапіцца попечаляться Пажурыцца, Памаркоціцца

попнровать Пабаляваць поплакаться Пабедаваць поплатнться Паплаціцца поплестя вздор Паплявузгаць поплотнеть Памажнець пополнеть Памажнець попомнять Папомніць попрать Парушыць попрекать Папракаць попрекнуть Папікнуць попрнветствовать Павітаць попробовать Пасмакаваць, Паспыпаць

попросту Папросту

попрошайка Канькала попрошайнячать Канькаць попроіцаться Развітацца попугать Пастрашыць

порадеть (кому, чему, о ком, чём) Парупіцца

порадовать Пацешыць

порадоваться Парадавацца, Пацешыцца

поразнть Уразіць

поразмыслмть Памеркаваць

порвать на клочкн Пашкуматаць пореветь Парумзаць порешнть Парашыць порожняком Улегцы порок Хіба

порочнть Ганьбіць

порталы сцены Парталы сцэны портальная кулнса Партальная куліса

портальная стена Партальная сцяна портрет Партрэт поругаться Палаяцца порыв Імпэт, Парыў порываняе Парыванне порывястый Імпэтны порядочно Прыстойна

порядочный Немалы, Прыстойны порядочность Прыстойнасць посвяіценне Прысвячэнне поскмтаться Пабадзяцца поскольку Паколькі посланне Пасланне после Пасля послезавтра Пазаўтра послезавтрашннй Пазаўтрашні послесловяе Пасляслоўе пословяца Прыказка

послоняться Пабадзяцца

послушаняе Паслушэнства, Послух послушный Паслухмяны посмеяться Пасмяяцца посоветовать Парадзіць посоветоваться Парадзіцца посовеіцаться Парадзіцца посоловевшнй Пасалавелы посочувствовать Паспагадаць, Паспачуваць

поспешный Паспешлівы, Паспешны поспорнть Паспрачацца поспособствовать Паспрыяць посрамляться Сарамаціцца постановка Пастаноўка

постановка голоса Пастаноўка голасу постановочная часть Пастановачная частка

постановіцмк Пастаноўшчык постесняться Пастыдацца постная пшца Нішчымніца постный Нішчымны пострел Жэўжык поступнться Паступіцца посчастлнвнться Пашанцаваць, Пашчасціць

посчмтаться Палічыцца

посыл голоса Пасыл голасу потаённый Патаемны потакать Патураць, Патакаць потараторять Пабалбатаць потачка Патачка потворствовать Патураць потеря веры Паняверка потешшь Пацешыць потешмться Пацешыцца потнхоньку Паволі, Паціху потолковать Памеркаваць потом Пасля потомок Нашчадак потормошнть Павалтузіць поторопнть Прыспешыць поторопнться Пагарачыцца, Паспяшацца

потратнть зря (время) Прамарнаваць потратнть зря Прамарнатравіць потрогать Памацаць

потруснть Патрусіць, Патрухаць потягаться Пабарукацца поутюжнть Папрасаваць поухажявать Пазаляцацца поученне Павучанне

похабный Пахабны похабство Пахабства похвала Пахвала похвалнвать Пахвальваць похвальба Пахвальба похваляться Пахваляцца похлопать Папляскаць похлопотать Паклапатаць похлопывать Паляскваць похожнй Падобны похороны Хаўтуры похорошеть Пахарашэць похотлнвый Юрлівы похохотать Парагатаць похрнстосоваться Пахрыстосавацца похудевшнй Змарнелы, Памізарнелы, Паблажэлы

почему-то Штось² , Штосьці² почёт Гонар, Пашана почктанне Шанаванне почнтатель Прыхільнік почнтать Паважаць, Шанаваць почтенме Павага, Пашана, Шанаванне

почтенный Паважаны, Шаноўны почтнвость Пачцівасць почтмтельный Пачцівы почтнть Ушанаваць пошармть Памацаць пошатнуться Пахіснуцца пошатываться Пахіствацца пошевелять (губамн) Памыляць пошевелмться Паварушыцца пошутнть Пажартаваць пошёлкнвать Палузваць, Палускваць, Паляскваць

поіцупать Памацаць

поэзня Паэзія

поэма ГІаэма

правда сценнческая Праўда сцэнічная правднвый Праўдзівы

правнльно Рыхтык праздношатаюіцнйся Брында праксяс Праксіс превосходство Перавага преданне Паданне предварятельно Папярэдне предвзятый Прадузяты предлагаемые обстоятельства Прапануемыя абставіны

предлог Прычына

предопределённость Наканаванасць предостереженяе Засцярога, Перасцярога

предостеречь Засцерагчы, Перасцерагчы

предосторожность Засцярога предосуднтельный Заганны предохранкть Засцерагчы предохраннгься Засцерагчыся предохраненне Засцярога предплечье Перадплечча предполагать Меркаваць предположеняе Меркаванне предпосылка Перадумова предпочтенме Перавага представнть Уявіць представятельный Самавіты представленне Уяўленне представнть (во сне, в бреду) Прытрызніць

представленне Паказ, Прадстаўленне представленяе Разуменне предубеждённый Прадузяты предусмотрятельный Прадбачлівы предчувствовать Прадчуваць предшественнмк Папярэднік преемннк Наступнік, Спадкаемец прежде Перш преждевременный Дачасны, Заўчасны

прежняй Ранейшы

презмраемый Пагарджаны преямуіцественно Пераважна пренмушество Перавага премсполннться Прасякнуцца преклонять коленм Укленчыць прелесть Любата, Хараство премьер Прэм'ер премьсра Прэм'ера пренебреженне Пагарда пренебрежённый Занядбаны препмраться Спрачацца преподавать Выкладаць претензмя Прэтэнзія претенцнозный Прэтэнцыізны прмблуда Навалач прнвередлнвость Пераборлівасць прмвередннчать Наравіцца прнверженец Прыхільнік прнверженность Прыхільнасць прнвет Прывітанне прмветмть Прывеціць

прмветлмвый Прыветлівы прнветствме Прывітанне прнветствовать Прывітаць прнвнденне Мара, Прывід прнвнлегня Прывілея прнвлекательность Прываба прнвлекательный Вабны, Павабны, Панадны, Прываблівы, Прывабны прнвлекать Вабіць прмвлечь Прывабіць прнворожкть Прываражыць, Прычараваць

прнвыкнуть Прызвычаіцца прнвычный Абвыклы прнвязанность Любасць, Прыхільнасць

прнглашенне Запрашэнне прнглушённый Прыцішаны прнглянуться Прыглянуцца прнговарнвать Прымаўляць прмгодный Здатны прнголубнть Прыгалубіць пряднра Прыдзіра прнднрка Прыдзірка прнднркн Муштры прнднрчнвый Прыдзірлівы прндремать Прыдрамаць пркдуманный Прыдуманы прндумать Прыдумаць прместься Абрыдзець прмжать (к грудм) Прыгарнуць прнжаться Прынікнуць, Прытуліцца прмжнмать Туліць прмжйматься Туліцца прнжмуряться Прыжмурыцца прнзабыть Прызабыць прнзадуматься Прызадумацца прмземлённый Прыземлены прнзнак Прыкмета, Прымета прнзнанне Прызнанне прмзнательность Удзячнасць прнзнательный Удзячны прнзнать Прызнаць прнзнаться Прызнацца прнзрак Мара, Прывід прнзывный Зазыўны прякмнуть Памеркаваць прнключенне Прыгода прнключення Прыгоды прнкоснуться Прыткнуцца прякорнуть Прыкархнуць прнкраса Прыкраса

прякрмкнуть Прыкрыкнуць прнкурять Прысмаліць прнкус Прыкус

прнласкать Прыгарнуць, Прылашчыць прялнзанный Прылізаны прнлячме Прыстойнасць прмлнчно Прыстойнд

прмлнчный Неблагі, Прыстойны пряльнуть Прыгарнуцца, Прынікнуць, Прытуліцца

прнмазаться Прымазацца прнмат Прымат прммелькаться Прымільгацца прнмереіцнться Прыплесціся прнмернться Прымерацца прнмета Прыкмета, Прымета прнметнть Заўважыць, Прыкмеціць прнмярнться Прымірыцца прмммтяв Прымітыў прнмятнвный Прымітыўны прнмолкнуть Прымоўкнуць прммчаться Прыджгаць прннадлежность Уласцівасць прмнаряднться Прыхарашыцца прнннженный Прыніжаны прнннзнть Прынізіць прннуднтельный Прымусовы прннуднть Прымусіць прннужденне Прымус, Прынука прнободрнть Падбадзёрыць прнободрмться Падбадзёрыцца пряобретенне Набытак прноткрыть глаза Прыадплюшчыць пряпастя Прызапасіць прнпевка Прыпеўка прнпечь Прысмаліць прнплестмсь Прыплесціся прнподнятый Прыўзняты прнпомннть Згадаць, Прыгадаць прнпомннться Прыгадацца прнпугнуть Прыпужаць прнпустнться Прыпусціцца прнсвмст Прысвіст прііскучнть Абрыдзець пряслужннк Прыслугач прнслушаться Прыслухацца прнсматрнвать Сачыць прнсмнреть Прысмірэць прнсмотреться Прыгледзецца, Прыглядзецца

прнсосаться Прысмактацца прнспособнться Прыстасавацца

прмспособленец Прыстасаванец прнстальный Пільны прнстойно Прыстойна прнстойносгь Прыстойнасць прнстойный Прыстойны прястрастне Прыхільнасць прнстрастнть Заахвоціць прнстрастнться Заахвоціцца прнструнять Прыструніць прнстыднть Прысароміць прястыженный Прысаромлены прнсуіцнй Уласцівы прнтаённый Прытоены прктанться Прытаіцца прмтворнться Прытварыцца прнтворство Прытворства прмтерпеться Прыцярпецца прятнхнуть Прыціхнуць прнткнуться Прыткнуцца прятронуться Прыткнуцца прятягательный Панадны, Прыцягальны

прнтча Прытча

прнучнть Прывучыць

прнходнть в сознанне, чувство Прытомнець

прнхорашнваться Чапурыцца

пряхорошнться Паднядзеліцца, Падчапурыцца, Прыхарашыцца

прнчмна Прычына

прячнтанне Галашзнне

прнчнтання Прычытанне, Прычыты прнчнтать Прычытаць прячуднться Прытрызніцца прміцемнться Ушчаміцца прнязненный Прыязны прмязнь Прыязнасць прнятель Прыяцель, Сябар прмятельство Прыяцельства прнятность Прыемнасць пробел Хіба

пробормотать Прабубніць, Прамармытаць

пробрать Наківаць, Праняць пробубнять Прабубніць

пробуднться Абудзіцца, Раскатурхацца

пробурчать Прабурчаць пробыть Прабавіцца провестн (время) Прабавіць провознться Праваждацца, Правалтузіцца

проволочнться Правалачыцца проворный Жвавы, Увішны проглотнть Пракаўтнуць прогневать, прогневнть Прагнявіць прогневаться Загневацца прогнусавнть Прагугнявіць проговорнть Прагаманіць проголоснть Пралямантаваць прогон Прагон программа Праграма прогудеть Прагудзець прогулнваться Шпацыраваць прогулка Шпацыр прогуляться Прашпацыраваць продуманный Прадуманы продумать Прадумаць прозвучать Прагучаць промзвольный Адвольны пропскн Хітрыкі пропзнесенне Вымаўленне, Прамаўленне

пронзноснтельный аппарат Маўленчы апарат

пронзноснть Мовіць пронзношенне Вымаўленне проннформнровать Паінфармаваць пронсшествме Падзея, Прыгода пройдоха Прайдзісвет пройтн быстро Прашыбаваць проказлнвый Памаўзлівы, Пракудлівы

проказнмк Памаўза, Пракуда, Распуста, Свавольнік

проказнмчать Сваволіць

проканмтелнться Праваждацца, Правалэндацца

проклятне Праклён прокрнчать Пракрычаць проксемнка Праксеміка пролепетать Пралепятаць промах Хіба

промедлнть Прабавіцца, Прамарудзіць

промелькнуть Прамільгнуць прометаться Прамітусіцца промешкать Прабавіцца, Прамарудзіць

промозгло Золка

промотать (деньгя) Пра.чарнатравіць промчаться Праджгаць

промучнться Прамарнавацца промыкаться Прагараваць

проннкновенность Пранікнёнасць пронмкновенный Праніклівы пронякнуться Пранікнуцца, Прасякнуцца

пронмцательный Праніклівы пронять Праняць

прообраз Правобраз пропасть Прадонне проповедь Казанне прорваться Прарвацца прорубь Пелька просветленне Прасветласць просветлеть Прасвятлець просветлённый Прасветлены просветлмться Прасвятліцца проснпеть Прасіпець проскандмровать Праскандзіраваць прослоняться Прабадзяцца прослышать Дачуцца проснуться Абудзіцца просодмя Прасодыя простак Прастак

простнть Дараваць, Прабачыць простнться Развітацца простоватый Праставаты простодушный Прастадушны пространственная сцена Прасторавая сцэна

пространство (театральное) Прастора (тэатральная )

прострацня Прастрацыя просуетнться Прамітусіцца просценнум Прасцэніум протагоняст Пратшаніст протаскаться Правалачыцца протмводействме Процідзеянне, Супрацьдзеянне

протмворечне Пярэчанне, Сунярэчнасць

протмкабль Пратыкабль

прототнп Прататып профан Прафан профаннровать Прафанаваць прохажнваться Шпацыраваць проходнмец Прайдзісвет прочувствованный Прачулы прочь Прэч

прошептать Прашаптаць

прошанне Развіпшнне протенне Прабачэнне проявляться Пракідацца пряммком Наўпрост

прямота Прамата псевдоннм Псеўданім пснхнка Псіхіка пснхологнзм Псіхалагізм пснхологнческкй Псіхалагічны публнка Публіка публнцмстака публіцыстыка публнчное одяночество Публічная адзінота

публнчный Публічны

пугать Палохаць, Пужаць

пугаться Палохацца, Пудзіцца, Пужацца

пуглнвость Палахлівасць

пуглнвый Палахлівы, Пужлівы пугнуть Пужнуць

пунктуальный Пунктуальны пунктуацня Пунктуацыя пустобрёх Пустабрэх пустодом Пустадомак пустозвон Пустазвон пустозвонять Пустазвоніць пустой Нійічымны пустомеля Балабон пуф Пуф

пухлый Пульхны

пушнстый Пульхны

пылать Палымнець

пытлмвый Дапытлівы

пышка Пампушка пышный Пульхны, Пышны пьеса ГГеса

Работяшнй Цягавіты

рабочнй сцены Рабочы сцэны равновесне Раўнавага равнодушность Раўнадушнасць равнодушный Раўнадушны равный Роўны

раднокомпознцня Радыёкампазіцыя раднопостановка Радыёпастаноўка раднотеатр Радыётэатр радовать Радаваць радоваться Радавацца

радостный Прасветлы, Радасны радость Радасць, Уцеха раёк Раёк

раёшннк Раешнік

разбалованный Раздураны, Распешчаны

разбереднть Развярэдзіць

разбнвка текста Разбіўка тзксту

разбнтной Разбітны разбнтость Разбітасць разболтать Разбалбатаць разболтаться Разбалбатацца разбудмть Разбудзіць, Раскатурхаць разбушеваться Усхадзіцца развлекать Забаўляць развлекаться Забаўляцца развлеченме Забава разводка Разводка

разволноваться Расхвалявацца разворчаться Разбубніцца.

разврат Распуста

развратмться Разбэсціцца

развраіцённый Разбэшчаны, Раздураны, Распусны

развязка Развязка развязность Развязнасць развязный Развязны разгадывать Разгадваць разгневанный Разгневаны, Угневаны разгневать Угнявіць разгневаться Угневацца разговармвать Гаманіць

разговор Гаворка, Гамонка, Памоўка, Размова

разговоряться Разгаварыцца, Разгаманіцца

разговорчнвый Гаваркі разгорячмться Разгарачыцца раздаться Прагучаць раздвоенный Раздвоены раздраженме Раздражненне раздражнться Раздражніцца раздумывать Раздумваць раздумье Одум, Роздум разжалобнть Разжаліць разння Разява, Разявака разлад Разлад, Разладдзе разладнца Разладдзе

разленнться Разлайдачыцца, Разленавацца

разлетайка Разлятайка разлнчаться Розніцца разнеженный Распешчаны разнежнваться Песціцца разнеста Разматлашыць разногласне Рознагалоссе разноплановый актёр Разнапланавы акцёр

разносолы Прысмакі

разный Розны

разобраться Дапяць, Разабрацца разозлённый Раззлаваны разозлять Раззлаваць, Узлаваць разозлнться Зазлаваць, Узлавацца раюйтнсь Усхадзіцца разомлевшнй Разамлелы разомлеть Разамлець разорванность Разарванасць разорвать в клочкн Расшкуматаць разохотнться Разахвоціцца разочарованме Расчараванне разочарованный Расчараваны разочаровать Расчараваць разреветься Разрумзацца разрешнть Дазволіць разряднться Убрацца разувернвшййся Знявераны разувернть Разупэўніць разувернться Разупэўніцца разузнать Дазнацца разумный Разумны раз-ьярённый Раз'юшаны разьярмть Раз'юшыць разьярмться Разлютавацца, Раз'юшыцца

разьяснмть Расталкаваць, Растлумачыць

разыграть Разыграць

разыграться Разыграцца рампа Рампа раннмый Ранімы ранннй Ранні раньше Раней раскатнстый Раскацісты раскатной планшет сцены Раскочны планшэт сцэны

раскачать Разварушыць расквнтаться Расквітацца раскованный Раскаваны раскрыть Расплюшчыць распалмться Распаліцца распечатка Выдрукоўка расплывчатый Расплывісты распроіцаться Развітацца распусткть нюнн Румзаць расположенне Прыхільнасць распределенме ролей Размеркаванне роляў

распустяться Разбэсціцца, Распусціцца

распутный Распусны распутство Распуста

распуіценный Разбэшчаны рассвет Золак, Пазаранак рассказ Апавяданне, Расказ рассказ стнхотворный Апавяданне вершаванае

рассказать Расказаць

рассказчнк Апавядальнік, Расказчык, Распавядальнік

рассказыванме Расповяд

рассказыванме художественное Расповяд мастацкі

расслабнться Расслабіцца рассмешнть Рассмяйіыць расспроснть Распытацца рассудятельный Разважлівы рассуднть Разважыць

рассуждать Меркаваць, Разважаць рассужденме Развага, Разважанне растерянность Разгубленасць растерянный Разгублены растолковать Расталкаваць растормошять Раскатурхаць расточать Марнатравіць расточмтельство Марнатраўства растревоженный Растрывожаны растревожнть Растрывожыць растрепать Разматлашыць растроганность Расчуленасць растроганный Расчулены растрогать Расчуліць растрогаться Расчуліцца расфуфыренный Расфуфыраны расходнться Расхадзіцца расчёска Грабянец

расшалмться Раэдурэцца, Усхадзіцца расшевелмть Разваруйіыць рачнтельность Руплівасць, Рупнасць рачятельный Руплівы, Рупкы рвать на клочкн Матлашыць, Шкуматаць

рвенне Заўзятасць

реагмровать Рэагаваць реакцня Рэакцыя реаляст Рэаліст реалмстнческнй Рэалістычны реветь Румзаць реверанс Рэверанс ревннвый Раўнівы ревновать Раўнаваць ревность Рэўнасць регястр Рэгістр режнссёр Рэжысёр

режяссёрскяй экземпляр Рэжысёрскі экземпляр

режнссура Рэжысура

резвый Порсткі резкнй Рэзкі резон Рэзон резонанс Рэзананс резонацня Рэзанацыя резонёр Рэзанёр резонёрствовать Рэзанёрстваваць резоняровать Рэзаніраваць резонный Рэзонны, Слушны резюме Рэзюме реквяем Рэквіем реквязнт Рэквізіт реквнзнтор Рэквізітар реклама Рэклама рекламнровать Рэкламаваць ремарка Рэмарка репертуар Рэпертуар репетяровать Рэпеціраваць репетйцнонный Рэпетыцыйны репетяцяя Рэпетыцыя репляка Рэпліка репутацяя Рэпутацыя респектабельный Рэспектабельны ретяроваться Рэціравацца рефлексня Рэфлексія рефлектявный Рэфлектыўны рефрен Рэфрэн рецензня Рэцэнзія речевой Маўленчы речевой такт Моўны такт речь Маўленне, Прамова речнтатнв Рэчытатыў решенне Рашзнне решямость Рашучасць решнтельность Рашучасць решятельный Рашучы решять Парашыць, Раійыць решяться Рашыцца рнск Рызыка рнскнуть Рызыкнуць ряскованный Рызыкоўны рясковать Рызыкаваць рнсунок ролн Малюнак ролі рмтм Рытм

рятм рассказывання Рыт.ч расповяду рнтм спектакля Рыт.ч спектакля рнтммка Рытміка рнтммческнй Рыт.чічны рнтмнчность Рытмічнасць

рнтмопластнка Рытмапластыка рнтор Рытар

рнторнка Рыторыка рнторнческнй Рытарычны рнфма Рыфма ровный Роўкы родственннк Сваяк родственный Роднасны, Сваяцкі родство Сваяцтва роль Роля россказнн Байкі роптать Наракаць роскошествовать Раскашавацца ротацмзм Ратацызм рохля Цюхцяй рубаха Сарочка рубшце Рыззё ругань Лаянка

ругаться Лаяцца, Сварыцца, Чубіцца рутннный Руцінны ручательство Зарука ручаться Ручацца рьяность Заўзятасць ряд Шэраг

Саван Саван сага Сага саднять, саднеть Шчымець сакраментальный Сакраментальны сальный Брыдкі самобытный Самабытны самовольнячать Самавольнічаць самовольный Самавольны самовольство Самавольства самовыраженне Самавыяўленне самодовольный Самаздаволены самоднсцнпляна Самадысцыпліна самодур Самадур самодурство Самадурства самозабвенне Самазабыццё самоконтроль Самакантроль самолюбованне Самалюбаванне самолюбяе Самалюбства самомассаж Самамасаж самонадеянный Саманадзейны самообладаняе Самавалоданне самообман Самашйукакства самоопределнться Самавызначыцца самоорганязацмя Самаарганізацыя самоосужденне Самааеуджэнне самоотдача Самааддача самоотреченме Самаадрачэнне

самооценка Самаацэнка

самопожертвованне Самаахвяраванне

самостоятельность Самастойнасць

самостоятельный Самаспюйны самоубнйство Самагубства самоуспокоенне Самазаспакаенне самоуспокоенность Самазаспакоенасць

самоуспокоенный Самазаспакоены

сантнменты Сантыменты

сапогн Боты

сардоннческнй Сарданічны

сарказм Сарказм

саркастнческнй Саркастычны

сатанеть Сатанець

сатн Саці

сатнра Сатыра

сатнрнческнй Сатырычны сатнсфакцня Сатысфакцыя с барскммн замашкамн Панаваты сбежаться Пазбягацца сбоку Наўзбоч сборка Зборка сбрестн Пазвалакацца сброд Набрыдзь, Навалач сбыться Спраўдзіцца сварлнвый Сварлівы сват Сват сватать Сватаць сватья Свацця

свекровь Свякроў, Свякруха, Свякроўка

светнльннк Свяцільня

светлый Прасветлы, Светлы

свет на сцене Святло на сцэне

сверхзадача Звышзадача

свёкор Свёкар

свнрепость Лютасць

свнрепствовать Лютаваць

свнстяіцнй согласный Свісцячы зычны

своевольняк Свавольнік

своевольннчать Сваволіць, Самавольнічаць

своевременный Своечасовы

своенравный Натурлівы, Натурысты

своеобразный Своеасаблівы

свойственннк Сваяк

свойственный Уласцівы свойство Уласцівасць

свояк Швагер, Швагрусь свояченнца Залоўка, Швагерка связный Звязны связывать Нітаваць святой Святы святость Святасць святотатство Блюзнерства сглазнть Сурочыць

сговорчнвый Згаворлівы, Памяркоўны

сдвннуть Парушыць сдунуть Паздзьмухваць сдуть Паздзімаць себялюбне Сябелюбства седнна Шэрань сейчас Зараз, Цяпер сентнментальный Сентыментальны сеньор Сеньёр сеньора Сеньёра сеньорнта Сеньёрыта сердечность Сардэчнасць сердечный Сардэчны, Шчыры сердкться Сердаваць серость Шэрасць серый Шэры серьга Завушніца серьёзно Сур'ёзна сетованне Скарга сетовать Наракаць сжать Сцяць сжаться Сцяцца снбарнт Сібарыт сндень Сядун снльно Дужа снмпатмзмровать Сімпатызаваць снмпатмчный Сімпатычны сммпатня Сімпатыя снплость Cinanui смплый Сіпаты, Сіплы смпловатый Сіплаваты снтуацня Сітуацыя сказанне Паданне, Сказанне сказать Мовіць сказятель Распавядальнік сказка Казка сказочннк Баечнік, Казачнік сказочность Казачнасць .схамеечка Зэдлік скамейка Зэдаль скареда Жмінда, Сквалыга сквалыга Сквалыга скверно Блага

сквозное действне Скразное дзеянне скептнк Скептык скетч Скетч скнтаться Туляцца склока Звадка склонмться Пахіліцца склонность Схільнасць склоняться Хінуцца склочный Звадлівы скоморох Скамарох скоморошество Скамароства сконцентрнрованность Сканцэнтраванасць

скопніце Плойма

скопленне Навала

скорбеть Жальбаваць, Разбедавацца, Смуткаваць

скорбь Жальба, Жалоба, Скруха, Смутак

скорее всего Няйнакш, Няйначай скороговорка Скорагаворка скоснться Скасавурыцца скромный Сціплы скрываться Туляцца скрытный Скрытны скряга Сквалыга, Скнара скука Нуда, Нудота, Сум

скучать Нудзець, Нудзіцца, Сумаваць скучно Нудліва, Нудна, Сумна скучноватый Нуднаваты, Сумнаваты

скучный Нудлівы, Нудны, Сумны слабосялме Нядужасць слабосяльный Нядужы сладострастнмк Юрлівец слаженность Суладдзе, Суладнасць слаженный Суладны сластм Прысмакі сластолюбец Юрлівец слаіцавый Саладжавы следмть Сачыць, Цікаваць с ленцой Ленаваты слншком Задужа, Занадта слншком много Зашмат слншком молодой Замалады словесное действме Слоўнае дзеянне словно Нібы, Нібыта слоняться Брындаць

слух Пагалоска, Чутка, Шэпт случайно Ненарокам, Няўрокам случайный Міжвольны слышанный Чуты

слышаться Чуваць слышнмость Чутнасць слышммый Чутны слышно Чуваць слышный Чутны слюбнться Пакахацца слякоть Слата, Слота смежнть Пазаплюшчваць смекалнстый Кемлівы смекалка Кемлівасць, Кемнасць смекать Кеміць, Цяміць смекнуть Даўмецца, Сцяміць смнренный Ціхманы, Ціхмяны смолоду Замалада смормть Наваліцца смочь Здолець смутьян Баламут смысл Сэнс смысловой Сэнсавы смягчаться Мякчэць смягчённый Памякчзлы смягчнться Памякчэць сначала Наўперад сннсходнтельный Паблажлівы сноска Зноска сносный Ніштаваты соавтор Сааўтар

соблазншельный Баламутны, Прывабны соблазнкть Спакусіць соблазнять Баламуціць собраться Сабрацца событме Падзея совершенно Дазвання, Ушчзнт совершенный Дасканалы совершмть Учыніць современный Сучасны совет Парада советовать Радзіць, Раіць советоваться Раіцца советчмк Дарадца совладать Саўладаць совратнть Спакусіць совраіценме Спакуса согбенный Пахілы согласне Згода согласнться Згадзіцца согласно (кому, чему) Паводле согласный Зычны согнувшнсь Нагінкам согласовать Узгадніць содрогнуться Скалануцца, Уздрыгануцца, Уздрыгнуць

содружество Хаўрус

сожаленне Шкадаванне сожалеть Шкадаваць созвучне Сугучча

созерцательный Сузіральны созерцать Сузіраць

сознанне Прытомнасць, Свядомасць сознательность Свядомасць сознательный Свядомы сойтнсь Пазвалакацца солнлоквяй Салілоквій

сомкнуть, смежнть Заплюшчыць сомлевшнй Абамлелы

сомлеть Абамлець

сомненне Паняверка, Сумне іне сонет Санет

соображать Цяміць сообразмтельный Цямлівы сообразмть Даўмецца, Сцяміць сообіца Супольна сообвдннк Хаўруснік соответствовать Пасаваць сопернмк Сапернік

соперннчество Саперніцтва соперннчать Сапернічаць соратннк Паплечнік сорвнголова Вісус

сорочка Сарочка

сосредоточенность Засяроджанасць, С канцэнтраванасць

сосредоточенный Засяроджаны сосредоточмться Засяродзіцца состраданне Жаль, Спагада, Спачу ванне

сострадать Спагадаць

софа Сафа софнт Сафіт сочность Сакавітасць сочный Сакавіты, Сакаўны сочувственный Спагадліаы, Спагадны сочувствне Спагада, Спачуванне,

Шкадаванне

сочувствовать Спагадаць

спасать Ратаваць спасаться Ратавацца спасенне Паратунак спектакль Спектакль сплошь Запар сподвнжнмк Паплечнік спорнть Спрачацца

способностн актёрскме Здольнасці акцёрскія

способность Здольнасць способный Здатны способствовать Спрыяць справнться Саўладаць спрашнвать Пытацца спрашмваться Пытацца спровоцнровать Справакаваць спрос Папытанне

спросмть Запытаць, Папытаць, Спытаць

спроснться Папытацца спрятаться Зашыцца сравненне Параўнанне сраммть Сарамаціць сраммться Сарамаціцца срамота Сарамата срочный Лільны, Тэрміновы ссоряться Сварыцца стакан Шклянка становнться хмурым Хмурнець станок Станок станс Станс

старательный Дбайны, Руплівы, Рупны

стармна, стармнка Даўніна

статнка Статыка статяст Статыст стать (сделаться) барнном Запанець, Распанець

стать бойче Пабайчэць

стать звонче Пазванчэць стать строже Пастражэць ‘Стек Стэк степенный Паважны стереотнп Стэрэатып стесннтельный Сарамлівы, Сарамяжлівы

стмлет Штылет стнлнзацня Стылізацыя стплнстнка Стылістыка стнль Стыль стммул Стымул стнхоряд Вершарад стнхотворенне Верш стнхотворенме в прозе Верт у прозе стойкосгь Вытрымка столкновенне Сутыкненне столковаться Памеркавацца стон Стогн стонать Кволіцца стопа Стапа сторонннк Прыхільнік

страданне Пакута страдалец Пакутнік страдальческнй Пакутніцкі страдать Пакутаваць страдать хрнпотой Хрыпаць страстный Страсны страсть Страсць страх Жах стрекотать Сакатаць стремнтельный Прыткі, Імклівы, Швыдкі

стремленне Імкненне

строка стнхотворная Радок вершаваны

строфа Страфа стыд Сарамата, Сорам стыднть Сарамаціць, Сароміць стыднться Сарамаціцца, Саромецца стыдлнвый Сарамлівы, Сарамяжлівы стыдно Брыдка, Сорамна стычка Сутычка стяжатель Хцівец субретка Субрэтка субьект Суб'ект субьектнвный Суб'ектыўны сударь Ягамосць

суета Мітульга, Мітусня, Сумятня суетнться Мітусіцца

суетлнвый Мітуслівы, Сумятлівы сужденне Меркаванне, Суджэнне сумасброд Шаляніца сумасбродный Шалёны сумасбродство Шаленства сумасшедшнй Звар’яцелы суматоха Баламута, Сумятня суматошный Сумятлівы сумбур Баламута, Сумбур сумбурный Сумбурны сумеркн Сутонне, Шэрань сумятмца Сумятня, Тлум сундук Куфар суровый Суровы суфлёр Суфлёр суіцественный Істотны суіцество Істота суіцествованне Існаванне суіцествовать Існаваць сушествуюіцмй Існуючы сушяй Існы сушносгь Сутнасць с хнтрецой Хітраваты сцена Сцэна

сцена-арена Сцэна-арэна сцена-коробка Сцэна-карабок сценармй Сцэнарый сценмческая речь Сцэнічная мова сценнческнй образ Сцэнічны вобраз сценнческнй танец Сцэнічны танец сценнческое самочувствне Сцэнічнае самаадчуванне

сценографня Сцэнаграфія счастлнвец Шчаслівец счастлнвнться Шчасціць счастье Шчасце сыграть Сыграць сырость Золь сюжет Сюжэт сюсюкать Сюсюкаць сякой-такой Сякі-такі сяк-так Сяк-так

Таянственность Таямнічасць таннственный Таемны, Таямнічы тамть Таіць тамться Таіцца тайком Употай, Цішком тайный Патаемны, Таемны тайный замысел Намысел также Таксама такт Такт тактнчный Тактоўны талантлнвый Таленавіты талясман Сакрамант тараторшь Балбатаць, Лапатаць творец Тварэц, Творца театр Тэатр театрал Тэатрал театралмзованный Тэатралізаваны театральный Тэатральны театральный костюм Тэатральны касцюм

театровед Тэатразнавец       ¹

театроведенне Тэатразнаўства театроведческкй Тэатразнаўчы театрон Тэатрон текст ролм Тэкст ролі тембр Тэмбр темннть Цямніць темп Тэмп

темперамент Тэмперамент темпераментный Тэмпераментны темпо-рнтм Тэмпа-рытм теперешннй Цяперашні тереть Муляць

терцяна Тэрцына терять внд Мізарнець тетралогня Тэтралогія техннка речм Тэхніка мовы тмпаж Тыпаж тнрада Тырада тнраннть Тыраніць тнхмй Ціхманы тнхнй шум Пошум тмхонько Ціхутка тншком Нішкам тншь Ціша товаршцество Хаўрус тогдашннй Тагачасны тождественный Тоесны толкать Пхаць

толкаться Пхацца, Штурхацца толкнуть Марскануць толковать Тлумачыць толковый Талковы толкотня Штурханіна толчея Штурханіна томнть Марыць, Таміць томнться Марыцца, Таміцца томный Млявы торжественный Урачысты торжество Урачыстасць тормошнть Катурхаць тороплмво Похапкам

тороплнвый Паспешлівы, Паспешны, Таропкі, Хапатлівы

торчком Потарч, Потырч

тоска Нуда, Нудота, Нэндза, Самота, Сум

тосклнво Нудліва, Нудна

тосклнвый Нудлівы, Нудны, Нэндзны, Сумны

тоскогать Нудзець, Нудзіцца, Сумаваць

точно Рыхтык тошно Млосна тошнота Млосць тошнотворный Млосны тоіцнй Мізэрны травестн Травесці трагедня Трагедыя трагнзм Трагізм трагнк Трагік трагнкомедня Трагікамедыя трагмческмй Трагічны трактовать Трактаваць транжнр Марнатравец

транжнршь Марнатравіць

тратнть (зря расходовать) Марнаваць тратяться Марнавацца

траур Жалоба

требовать Патрабаваць

тревога Трывога, Турбота

тревожнть Трывожыць, Турбаваць

тревожнться Трывожыцца, Турбавацца

тренаж Трэнаж

тренннг Трэнінг

трепать Матлашыць

трепать за волосы Чубіць

трепетать Трапятаць

трепетный Трапяткі трепло Мянташка третьегоднчный Пазалеташні трнвнальный Трывіяльны трмедянство драматнческое Трыадзінства драматычнае

трмзна Трызна

трнко Трыко

трнлогня Трылогія

трнолет Трыялет

трмптнх Трыпціх

трогательный Кранальны, Чуллівы

трогать Чапаць

трубка Люлька, Піпка

труппа Трупа

трус Палахлівец

трюм Трум

тряпьё Рыззё

тумак Кухталь, Штурхаль, Штурхан, Штурханец

тунмка Туніка

турецкнй табак Мулыпан²

тучн Навалач

тіцательный Пільны

тшедушный Нягеглы, Шчуплы

тіцеславный Пыхлівы

тіцетный Марны

тьма Плойма

тюфяк Цюхцяй

тяжесть Цяжкасць

Убедцтельный Пераканальны

убеднть Пераканаць

убеднться Пераканацца

убежденне Перакананне убеждённость Перакананасць убеждённый Перакананы

уберечь Уберагчы, Усцерагчы уберечься Уберагчыся, Усцерагчыся убять (время) Прамарнаваць ублажять Улагодзіць убожество Убоства убранство Убранне, Убранства уважаемый Паважаны уважать Паважаць уваженяе Павага

уважять Уважыць увалень Цюхцяй уверенность Упэўненасць уверенный Упзўнены увермться Упэўніцца увеселять Пацешыць увечнть Нявечыць увечяться Нявечыцца увяденный Убачаны

увядеть Убачыць, Угледзець

увядеть (во сне, в бреду) Прытрызніць

увндеться Прытрызніцца, Убачыцца уалекательный Захапляльны увлеченяе Захапленне увлечь Заахвоціць

увлечься Заахвоціцца, Захапіцца угнетать Гвалтаваць, Гвалціць угнетенне Прыгнечанне

угнетённый Прыгнечаны

угодять Дагадзіць, Пагадзіць, Падлагодзіць, Падлагодзіцца

угодлявый Угодлівы

угодннк Угоднік

угодный Пажаданы угождать Наравіць угоіцать Частаваць угоіцаться Частавацца угыценме Частаванне угрожать Пагражаць угрюмо Панура угрюмый Пануры ударенме Націск ударнть Выцяць удачный Трапны удовлетворенме Задавальненне удовальствне Задавальнепне, Прыемнасць

уедмненяе Самота

уесть Уесй/і

ужас Жах

ужаснуться Жахнуцца

ужасный Жахлівы

узел Хатуль узелок Хатулік узнать Спазнаць уйма Плойма укараулнть Упільнаваць уклончнвый Уніклівы уклоняться Унікаць, Ухіляцца укор Дакор, Закід, Ушчуванне укорнц Папікнуць укорять Ушчуваць украдкой Употай украшенме Украса укротять Утаймаваць укутать -Ухутаць укутаться Ухутацца улестять Улашчыць улеіцённый Улашчаны улыбаться Усміхацца умалять Прынізіць умашяваться Масціцца умесгно Дарэчы умяленяе Замілаванне умнрать Канаць

умяротворять Улагодзіць умелый Здатны, Натрэніраваны умный Разумны умственный Разумовы

умышленно Сумысля, Сумысна умышленный Сумысны уняженяе Знявага, Уніжэнне уняженный Прыніжаны унячтожаться Нішчыцца унячтожять Папляжыць уныло Паныла

унылый Непрыветлівы, Самотны, Панылы

унынне Нудота, Самопш

унятый Сцішаны унять Суційіыць уняться Суцішыцца упасть в обморок Абамлець упорный Упарты упорство Упартасць управяться Падхадзіцца упрекать Журыць, Упікаць упрекнуть Папікнуць упрёк Закід, Папрок упрёкм Папрокі, Упікі

упрямнться Наравійда, Натурыцца, Упарціцца

упрямство Упартасць

упрямый Упарты

упуіценне Хіба уравновешенность Ураўнаважанасць уравновешенный Ураўнаважаны уразуметь Уцяміць

уродана Пачвара уродлнво Брыдка уродлмвый Брыдкі, Нязграбны, Пачварны

урывкамн Прыхваткамі

усвонть Засвоіць

усердный Дбайны

усердствовать Дбаць, Шчыраваць

ускормть Прыспешыць

усладять Пацешыць условность Умоўнасць условный Умоўны услужлнвый Услужлівы усмотреть Угледзець усовершенствованный Удасканалены усовершенстцовать Удасканальваць усовершенствоваться Удасканаліцца успеется Паспеецца

успокоенный Сцішаны

успокоенносгь Заспакоенасць, Супакоенасць

успоконться Заспакоіцца, Супакоіцца, Суцішыцца, Сцішыцца, Уцешыцца

успоконть Заспакоіць, Супакоіць, Суцішыць

уставмть Утаропіць

уставнться Наставіцца, Утаропіцца, Угледзецца

усталость Зморанасць, Стома

усталый Стомлены

устать Знябыцца

устеречь Усцерагчы

усгеречься Усцерагчыся

устремхть (взгляд) Наставіць устреммться (взглядом) Наставіцца устремленне Памкненне

устронть Учыніць

уступмть Саступіць, Уважыць уступчмвый Уступчывы

устыднть Засароміць устыженный Засаромлены утаённый Прытоены

утварь Начынне

утеха Уцеха

утешенне Уцеха

утешмть Суцешыць, Уцешыць утешмться Уцешыцца утнхомнрнть Утаймаваць

уткнуться Утуліцца утолнть Наталіць утолнться Наталіцца утомнть Натдміць утомнться Натаміцца уточннть Удакладніць утренннй Ранішні утро Ранак ухажмванне Залёты ухарскнй Хвацкі ухарь Хват ухніцрення Хітрыкі участне Спачуванне учнннть Учыніць учтавость Пачцівасць учтмвый ПачіДвы уіцемхться Ушчаміцца уютный Утульны уязвмть Уесці уяснмть Усвядоміць

Фабула Фабула фаворнт Фаварыт факт сценнческнй Факт сцэнічны фальшмвость Фалыйывасць фамнлня Прозвішча фаммльярннчать Фамільярнічаць фаммльярность Фамільярнасць фамнльярный Фамільярны фантазёр Фантаэір фантазнровать Фантазіраваць фантазня Фантазія фарнсей Фарысей фарс Фарс фат Фат феермческхй Феерычны феерня Феерыя фехтованме Фехтаванне фешенебельный Фешэнебельны фнгляр Фігляр фнзнологмческмй внд дыханмя Фізіямйічны від дыхання

фнлантропня Філантропія фмлнровать Філіраваць фклнстер Філістэр

фнлмстерство Філістэрства фклософская лнрнка Філасофская лірыка

фланмровать Фланіраваць флегматнк Флегматык флегматнческнй Флегматычны флнрт Флірт

флюнды Флюіды фойе Фае фокусннк Штукар фольварк Фальварак формулнровать Фармуляваць форсярованный Фарсіраваны форсяровать Фарсіраваць форснстый Фарсісты, Фарсовы форсун Фарсун фрагмент Фрагмент фраза Фраза франтшь Франціць фрау Фрау фрейлен Фрэйлен фрейлнна Фрэйліна фрекен Фрэкен френч Фрэнч фурня Фурыя фурка Фурка фурор Фурор

Хам Хам хамелеон Хамелеон хамнть Хаміць хамство Хамства хандра Хандра хандрять Хандрыць ханжа Ханжа ханжество Ханжаства характер Характар характер сценнческнй Характар сцэнічны

характернстнка Характарыстыка харйктерный Характарны харйктерный актёр Характарны акцёр

характёрный Характэрны хаять Ганіць хвастаться Хваліцца хвастун Хвалько хват Хват хватнт Годзе хватка Хватка хваткнй Хваткі хвала Хвала хвалебный Хвалебны хвалёный Хвалёны хвалнться Хваліцца хворать Нядужаць хнлый Кволы, Нядужны хнреть Марнець хктрец Хітрун, Хітрэц

хнтрнкя Мудрыкі хнтрннка Хітрынка хнтрнть Хітраваць, Хітрыць хнтростн Хітрыкі хнтрость Хітрасць хятрый Хітры хнтрюга Хітруга хніцный Хіжы хламнда Хламіда хлестать Жлукціць хляпать Хліпаць

хлопотать Завінацца, Непакоіцца хлопоты Непакой, Турботы хлюст Хлюст хмурнться Хмурыцца хмурый Хмуры ходульность Хадульнасць ходульный Хадульны холернк Халерык холернческнй Халерычны холуй Халуй холуйскнй Халуйскі холуйство Халуйства хорей Харэй хоровод Карагод хоромы Хорам хорошо Хораша хоругвь Харугва хотеняе Хаценне хотеть Хацець хотеться Хацецца хохот Рогат, Рагатанне хохотать Рагатаць хохотун Рагатун хряпота Хрыпата хрупкнй Далікатны хрнплый Хрыпаты, Хрыплы хрнпловатый Хрыплаваты худеть Мізарнець худо Блага художественное чтенне Мастацкае чытанне

художественный вкус Мастацкі густ художннк театральный Мастак тэатральны

Царапнуть Шарпануць цацкаться Цацкацца цезура Цэзура цеканье Цеканне целенаправленность Мэтанакіравандсць

целенаправленный Мэтанакіраваны целесообразный Мэтазгодны целеустремлённый Мэтаімклівы целомудрме Цнота целомудренность Цнатлівасць целомудренный Цнатлівы цель Мэта цепенеть Дранцвець цепляться Чапляцца цнтата Вытрымка цнтра Цытра

Чаровать Чараваць чародей Чараўнік чародейный Чароўны чаруюіцнй Чароўны чары Чары частенько Часцяком частушка Прыпеўка, Частушка чахнуть Марнець чаіце всего Найчасцей чаянне Спадзяванне чей-то Нейчы, Нечы чело Чало человечность Людскасць, Чалавечнасць

человечный Людскі, Чалавечны челюстн Пашчэнкі челюсть Сківіца чепец Каптур чепуха Непатрэбшчына чередоваться Чаргавацца чересчур Занадта черта Рыса честность Чэснасць честный Чэсны честь Гонар, Чэсць чёрствый Чэрствы чмнный Паважны чнстёхонькнй Чысцюткі чнстосердечный Шчыры чнтка Чытка член семьн Сямейнік чопорный Чапурысты чрезвычайно Надзіва чрезмерно Задужа, Занадта, Надта, Празмерна

чрезмерные требовання Муштры чтец Чытальнік что-лнбо Абы-што что-то Штось¹ , Штосьці¹

чувственный Пачуццёвы чувствнтельность Чуллівасць чувствятельный Уразлівы, Чуллівы, Чулы

чувство Пачуцце, Пачуццё, Прытомнасць

чувствовать Пачуваць чувствовать себя Пачувацца чудесный Цудоўны чудо Цуд, Цуда чудовшце Пачвара чудодей Цудадзей чудодейственный Цудадзейны чудотворец Цудатворац чудотворный Цудатворны чупрнна Чупрына чуткнй Чуйны, Чулы чуткость Чуласць чуток Трошкі, Трошачку, Трошку чутьё Чуццё

Шаловлнвый Дураслівы, Раздурэлы шалопай, шалопут Шалапут шалопайннчать Шалапутнічаць шарж Шарж шаржмровать Шаржыраваць шаркать Шаркаць шаркун Шаркун шарлатан Шарлатан шарлатанство Шарлатанства шарф Шалік шафер Шафер шевелнть (губамн) Мыляць шельма Шэльма шельмовство Шальмоўства шепелявый Шапялявы шептать Шаптаць шествне Шэсце шерстнть Шарсціць шёлковый Ядвабны шёпот Шэпт шнк Шык шнкарный ЦІыкоўны шнковать Шыкаваць шнньон Шыньён шмпяіцнй звук Шыпячы гук шкаф Шафа шкодлнвый Шкадлівы школьная драма Школьная драма школьный театр Школьны тэатр шлёпанцы Пантофлі, Шлапакі шляться Швэндацца

шляхта Шляхта шмыгнуть Шмыгнуць штамп Штамп штрнпка Штрыпка штукарство Штукарства штукарь Штукар шуба Футра шубейка Футэрка шум Пошум, Тлум шумный Тлумны шурнн Швагер, Швагрусь шустрый Шустры

шут Блазан, Блазен, Буфон, Фацэт шуптгь Жартаваць шутка Жарт шутлнвый Жартаўлівы шутннк Жартаўнік, Балака шуточкн Жартачкі шуточный Жартоўны шутя Жартуючы, Нарокам шушукать Шушукаць шушукаться Шуйіукацца

ІЦебетать Шчабятаць іцебетун Шчабятун шебетунья Шчабятуха іцекотлнвый Датклівы іцемнть Шчдміць шемнться Шчаміцца іцуплый Шчуплы

Эзопов язык Эзопава мова эйфорня Эйфарыя экзальтацня Экзальтацыя эклога Эклога экспознцня Экспазіцыя экспансмвность Экспансіўнасць экспансмвный Экспансіўны эксплхкацня Эксплікацыя экспромт Экспромт экспромтом Экспромтам экспрессня Экспрэсія экстаз Экстаз экстравагантный Экстравагантны экстремальный Экстрэмальны эксцентрнческмй Эксцэнтрычны эксцентрнада Эксцэнтрыяда эксцесс Эксцэс элеваторная сцена Элеватарная сцэна

элегантный Элегантны элегнческнй Элегічны элегня Элегія эмоцмональная память Эмацыянальная памяць

эмоцнональность Эмацыянальнасць эмоцнональный Эмацыянальны эмоцня Эмоцыя энергмчный Дзейны эпопея Эпапея эпос Эпас эпнграмма Эпіграма эпнграф Эпіграф эпцдемня Пошасць эпмзод Эпізод

эпмзоднческая роль Эпізадычная роля

эпнкграмма Эпікграма

эпялог Эпілог эпнтет Эпітэт эскмз Эскіз эстрада Эстрада эстет Эстэт эстетмческнй Эстэтычны эстетмческое чувство Эстэтычнае пачуцці

этнка Этыкаг

этмкет Этыкет

этюд Эцюд

этюдный метод Эцюдны метад эфемерный Эфемерны

эффект Эфект

эффектмвный Дзейсны, Эфектыўны

Юбка Спадніца

юмор Гумар

юмореска Гумарэска

юнец Маладзін юноша Юнак юркнуть Юркнуць юродствовать Юродстваваць

Явленне З'ява, Праява язвнтельный 3"едлівы яканье Яканне ямб Ямб                                                  1

яркнй Яркі, Яскравы яростный Ярасны ярость Ярасць ярус Ярус

Даведачнае выданне Каляда Андрэй Андрэевіч

СЛОЎНІК АКЦЁРА I РЭЖЫСЁРА

Рэдактар A 1. Марчанка

Мастак пераплёту і мастацкі рэдактар В. А Ярашэвіч Тэхнічны рэдактар Н. А Лебядзевіч Карэктар Н. Б. Кучмель

Падпісана да друку 29.12.94. Папера газетная. Афсетны друк. Умоўн. друк. арк.

13,25. Умоўн. фарбаадбіт. 13,25. Ул.-выд. арк 17,81. Тыраж 4500 экз. Заказ 5684.

Выдавецтва «Вышэйшая школа» Міністэрства культуры і друку Рэспублікі Беларусь. Ліцэнзія ЛВ № 5. 220048, Мінск, праспект Машэрава, 11.

Друкарня «Перамога». 222310, Маладзечна, вул. Таўлая, 11.