Аўтарскае папярэджанне
Першае выданне “Масква — Петушкі”, балазе было ў адным асобніку, шпарка разышлося. Я атрымаў з тых часоў шмат нараканняў за раздзел “Серп і молат — Карачарава”, і зусім беспадстаўна. Ва ўступе да першага выдання я папярэджваў усіх дзяўчат, што раздзел “Серп і молат — Карачарава” варта прапусціць не чытаючы, бо за фразай “І не марудзячы выпіў” ідзе паўтары старонкі выкшталцоных мацюкоў, што ва ўсім раздзеле няма ніводнага цэнзурнага слова за выняткам фразы “І не марудзячы выпіў”. Гэтым добрасумленным папярэджаннем я дасягнуў таго, што ўсе чытачы, а асабліва дзяўчаты, адразу хапаліся за раздзел “Серп і молат — Карачарава”, нават не чытаючы папярэдніх раздзелаў, нават не чытаючы фразы “І не марудзячы выпіў”. З гэтай прычыны я палічыў неабходным у другім выданні выкінуць з раздзела “Серп і молат — Карачарава” ўсё мацернае, што там было. Так будзе лепш, бо, па-першае, мяне стануць чытаць запар, а па-другое, не будзе абражаных.
Вадзіму Ціханаву, майму любімаму першынцу, прысвячае аўтар гэтыя трагічныя аркушы.
Масква. Па дарозе да Курскага вакзала
Усе кажуць: Крэмль, Крэмль. Ад усіх я чуў пра яго, а сам ані разу не бачыў. Колькі разоў ужо (тысячу разоў), напіўшыся ці з бадунішча, праходзіў я па Маскве з поўначы на поўдзень, з захаду на ўсход, з канца ў канец, наскрозь і як патрапіць — і ані разу не бачыў Крамля.
Вось і ўчора зноў не ўбачыў — хаця цэлы вечар гойсаў вакол тых мясцін, і не тое каб зусім п’яны быў: я, як толькі выйшаў на Савелаўскім, выпіў для пачатку шклянку зуброўкі, бо з уласнага досведу ў курсе, што лепшага ранішняга дэкокту людзі яшчэ не вынайшлі.
Так. Шклянку зуброўкі. А потым — на Каляеўскай — другую шклянку, толькі ўжо не зуброўкі, а каляндравай. Адзін мой знаёмец казаў, што каляндравая дзейнічае на чалавека антыгуманна, то бок, мацуючы ўсе часткі цела, расслабляе душу. Са мной чамусь здарылася наадварот, то бок душа ў найвышэйшай ступені ўмацавалася, а часткі цела аслаблі, але я згодны, што і гэта антыгуманна. З гэтай прычыны там жа, на Каляеўскай, я дадаў яшчэ два куфлі жыгулёўскага піва і з рыльца альб-дэ-дэсерт.
Ясна, што вы спытаеце: а далей, Венечка, а далей — што ты піў? Ды я і сам толкам не ведаю, што піў. Памятаю — гэта я выразна памятаю — на вуліцы Чэхава я выпіў дзве шклянкі паляўнічай. Але ж не мог я перайсці Садовае кальцо, нічога не выпіўшы? Не мог. Значыць, я яшчэ нешта піў.
А потым я трапіў у цэнтр, бо гэта ў мяне заўсёды так: калі я шукаю Крэмль, я абавязкова трапляю на Курскі вакзал. Мне ж, уласна, і трэба было ісці на Курскі вакзал, а не ў цэнтр, а я ўсё-ткі пайшоў у цэнтр, каб на Крэмль хоць раз паглядзець: усё адно, думаю, ніякага Крамля я не пабачу, а траплю на Курскі вакзал.
Крыўдна мне цяпер хоць ты плач. Не таму, канечне, крыўдна, што да Курскага вакзала я так учора і не выйшаў (гэта лухта: не выйшаў учора — выйду сёння). І ўжо ж, канечне, не таму, што прачнуўся раніцой у чыімсьці незнаёмым пад’ездзе (выяўляецца, сеў я ўчора на прыступку ў пад’ездзе, па ліку знізу саракавую, прыціснуў да сэрца валізку — і гэтак заснуў). Не, не таму мне было крыўдна. Крыўдна вось чаму: я толькі што падлічыў, што з вуліцы Чэхава і да гэтага пад’езда я выпіў яшчэ на шэсць рублёў — а што і дзе я піў? І ў якой паслядоўнасці? Дзеля дабра сабе я піў ці дзеля ліха? Ніхто гэтага не ведае і ніколі цяпер не даведаецца. Не ведаем жа мы дагэтуль: цар Барыс забіў царэвіча Дзмітрыя ці наадварот?
Што гэта за пад’езд, я дагэтуль нават не ўяўляю; але так і трэба. Усё так. Усё ў свеце павінна адбывацца павольна і няслушна, каб не здолеў загарадзіцца чалавек, каб чалавек быў сумны і збянтэжаны.
Я выйшаў на паветра ўжо апасля світання. Усе ведаюць — усе, хто ў бяспамяцтве трапляў у пад’езд, а на світанні выходзіў з яго, — усе ведаюць, які цяжар у сэрцы пранёс я па гэтых сарака прыступках чужога пад’езда і які цяжар вынес на паветра.
Нічога, нічога, — сказаў я сам сабе, — нічога. Вунь — аптэка, бачыш? А вунь — гэты бязмен у бурнатай куртцы шкрабае ходнік. Гэта ты таксама бачыш. Ну, дык жа ж суцішся. Усё ідзе як след. Калі хочаш ісці налева, Венечка, ідзі налева, я цябе ні да чога не прымушаю. Калі хочаш ісці направа — ідзі направа.
Я пайшоў направа, трохі гайдаючыся ад холаду і ад гора, так, ад холаду і ад гора. О, гэтая ранішняя ношка ў сэрцы! О, ілюзорнасць бядоты! О, непапраўнасць! Чаго ў ёй больш, у гэтай ношцы, якую яшчэ ніхто не называў па імені, чаго ў ёй больш: паралюшу ці млосці? Змізарненне нерваў ці смяротнай тугі недзе недалёка ад сэрца? А калі ўсяго гэтага аднолькава роўна, то ў гэтым ва ўсім чаго ж усё-ткі больш: слупняку ці ліхаманкі?
“Нічога, нічога, — сказаў я сам сабе, — захініся ад ветру і паціху ідзі. І дыхай так рэдка, рэдка. Так дыхай, каб ногі за каленкі не чаплялі. І кудысьці ды ідзі. Усё адно куды. Калі нават ты пойдзеш налева — трапіш на Курскі вакзал; калі напрасткі — усё адно на Курскі вакзал. Таму ідзі направа, каб ужо дакладна трапіць”. О, марнасць!
О, эфемернасць! О, самы бяссільны і ганебны час у жыцці майго народа — час ад світання да адкрыцця магазінаў! Колькі лішняй сівізны ён уплёў ва ўсіх нас, у бяздомных і тужлівых шатэнаў! Ідзі, Венечка, ідзі.
Масква. Плошча Курскага вакзала
Ну вось, я ж ведаў што казаў: пойдзеш направа — абавязкова трапіш на Курскі вакзал. Сумна табе было ў гэтых шпацырах, Венечка, захацеў ты мітусні — вось і атрымай мітусню…
— Ды кінь ты, — адмахнуўся я сам ад сябе, — хіба мітусні мне тваёй трэба? Людзей хіба тваіх мне трэба? Вось жа, Збаўца нават, і нават Маме сваёй роднай — і то казаў: “што мне да цябе?”, а пагатоў ужо мне — што мне да гэтых мітуслівых і ўстылых?
Лепш я прытулюся да калоны і прымружу вочы, каб не так мліла…
“Канечне, Венечка, канечне, — нехта заспяваў у вышыні так ціха-ціха, так ласкава-ласкава, — Прымруж вочы, каб не так”.
О! Пазнаю! Пазнаю! Гэта зноў яны! “Анёлы Гасподнія! Гэта вы зноў?”
— Ну канечне, мы, — і зноў так ласкава!..
“А ведаеце што, анёлы?” — спытаў я, таксама ціха-ціха.
— Што? — адказалі анёлы.
“Цяжка мне…”
“Ды мы ведаем, што цяжка, — прапелі анёлы. — А ты пахадзі, пахадзі, лягчэй будзе. А праз паўгадзіны крама адчыніцца: гарэлка там з дзявятай, што праўда, але чырвоненькага адразу дадуць…”
“Чырвоненькага?”
“Чырвоненькага”, — нараспеў паўтарылі анёлы Гасподнія.
“Халодненькага?”
“Халодненькага, канечне…”
О, як я ўзрушыўся!
“Вы кажаце: пахадзі, пахадзі, лягчэй будзе. Але ж і хадзіць няма ахвоты. Вы ж самі ведаеце, як гэта ў маім стане — хадзіць!..”
Памаўчалі на гэта анёлы. А потым зноў заспявалі:
“А ты во чаго: ты зайдзі ў рэстарацыю вакзальную. Можа, там што і ёсць. Там учора ўвечары херас быў. Не маглі ж выпіць за вечар увесь херас!..”
“Так, так, так. Я пайду. Я зараз пайду даведаюся. Дзякуй вам, анёлы…”
І яны так ціха-ціха праспявалі:
“На здароўе, Веня…”
А потым так ласкава-ласкава:
“Не варта…”
Якія яны мілыя!.. Ну што ж… Ісці дык ісці. І так добра, што я ўчора гасцінчыкаў прыкупіў, — не ехаць жа ў Петушкі без гасцінчыкаў. У Петушкі без гасцінчыкаў нельга аніяк. Гэта анёлы мне нагадалі пра гасцінчыкі, бо тыя, для каго яны купляліся, самі нагадваюць анёлаў. Добра, што прыкупіў… А калі ты іх учора прыкупіў? Успомні… Ідзі і ўспамінай…
Я рушыў праз плошчу — дакладней, не рушыў, а пацягнуўся. Два ці тры разы я спыняўся і застываў на месцы, каб суцішыць уласную млосць. У чалавеку ж бо не адно фізічны бок, у ім і духоўны бок ёсць, і ёсць — яшчэ больш — ёсць бок містычны, звышдухоўны бок. Вось жа, я штохвіліны чакаў, як мяне пасярод плошчы пачне ванітаваць з усіх бакоў. І зноў спыняўся і застываў. Дык калі ж учора ты купіў свае гасцінчыкі? Пасля паляўнічай? Не. Пасля паляўнічай было не да гасцінчыкаў. Паміж першай і другой шклянкай паляўнічай? Таксама не. Паміж імі была паўза ў трыццаць секунд, а я не звышчалавек, каб за трыццаць секунд нешта паспець. Ды звышчалавек і грымнуўся б пасля першай шклянкі паляўнічай, так і не выпіўшы другой… Дык калі ж? Божа літасцівы, колькі ў свеце таямніц! Непранікальная заслона таямніц! Да каляндравай ці паміж півам і альб-дэ-дэсертам?
Масква. Рэстарацыя Курскага вакзала
Не, толькі не паміж півам і альб-дэ-дэсертам, там ужо дакладна не было ніякай паўзы. А вось да каляндравай — гэта вельмі можа быць. Хутчэй нават так: арэхі я купіў да каляндравай, а цукеркі — ужо апасля. А можа, і наадварот: выпіўшы каляндравай, я…
— Спіртнога нічога няма, — сказаў выганяла. І агледзеў мяне ўсяго, як здохлую птушачку ці як брудны казелец.
“Няма нічога спіртнога!!!”
Я, дарма што ўвесь і скукожыўся ад роспачы, але ўсё-ткі здолеў прамармытаць, што прыйшоў зусім на па гэта. Ці мала я па што прыйшоў? Магчыма, мой экспрэс на Перм з нейкай прычыны не хоча ісці ў Перм, а вось я сюды прыйшоў: з’есці бефстроганаў і паслухаць Івана Казлоўскага ці што-небудзь з “Цырульніка”.
Валізку я ўсё-ткі ўзяў з сабой і, як надоечы ў пад’ездзе, прыціснуў да сэрца, чакаючы заказу.
Няма нічога спіртнога! Царыца нябесная! Тут жа, калі даць веры анёлам, херас зводу не ведаў. А цяпер — толькі музыка, ды і музыка ж з нейкімі сабачымі мадуляцыямі. Гэта ж і сапраўды Іван Казлоўскі спявае, я адразу пазнаў, больш мярзотнага голасу нямашака. Усе галасы ва ўсіх спевакоў аднолькава мярзотныя, але мярзотныя на свой капыл. Таму я іх лёгка на слых адрозніваю… Ну канечне, Іван Казлоўскі…
“О-о-о, кубак маіх про-о-одкаў… О-о-о, дай мне наглядзецца на цябе ў мігценні зо-о-ор начных…” Ну канечне, Іван Казлоўскі… “О-о-о, для чаго табой зачара-а-а-ваны... Не адрына-а-ай…”
— Будзеце што-небудзь заказваць?
— А ў вас што — толькі музыка?
— Чаму “толькі музыка”? Бефстроганаў ёсць, пірожнае. Вымя…
Зноў падкаціла млосць.
— А херас?
— А херасу няма.
— Цікава. Вымя ёсць, а херасу няма!
— Ве-е-ельмі цікава. Так. Херасу — няма. А вымя — ёсць.
І мяне пакінулі. Я, каб не дужа мліла, узяўся разглядаць жырандолю над галавой.
Добрая жырандоля. Але аж занадта цяжка. Калі яна зараз сарвецца і ўпадзе каму-небудзь на галаву — будзе без спасу балюча… Ды не, напэўна, нават і не балюча: пакуль яна зрываецца і ляціць, ты, нічога не падазраючы, п’еш, прыкладам, херас. А як яна да цябе даляцела — цябе ўжо няма ў жывых. Цяжкая гэта думка: …ты сядзіш, а на цябе зверху — жырандоля. Вельмі цяжкая думка…
Ды не, чаму цяжкая?.. Калі ты, уявім, п’еш херас, калі ты ўжо пахмяліўся — не такая ўжо і цяжкая гэта думка… Але вось калі ты сядзіш з перапою і яшчэ не паспеў пахмяліцца, а херасу табе не даюць — вось гэта ўжо цяжка… Вельмі гнятлівая думка. Думка, якая не кожнаму пад сілу, асабліва з перапою.
А ты б пагадзіўся, калі б табе прапанавалі такое: мы табе, маўляў, прынясем зараз 800 грамаў херасу, а за гэта мы ў цябе над галавой адчэпім жырандолю і…
— Ну як, надумалі? Будзеце нешта браць?
— Херасу, калі ласка. 800 грамаў.
— Ды ты ўжо ж добранькі, як відаць! Сказалі ж табе простай мовай: НЯМА ў нас херасу!
— Ну… Я пачакаю… Калі будзе…
— Чакай-чакай… Дачакаешся!.. Будзе табе зараз херас!
І зноў мяне пакінулі. Я правёў гэтую жанчыну грэблівым позіркам. У асаблівасці на белыя панчохі без усялякага шва; шво мяне б залагодзіла, магчыма, разняволіла б душу і сумленне…
Чаму яны ўсе такія грубыя? Га? І грубыя ж, падкрэслена грубыя ў тыя самыя імгненні, калі нельга быць грубым, калі ў чалавека з пахмелля ўсе нервы наросхрыст, калі ён маладушны і ціхі! Чаму так?! О, калі б увесь свет, калі б кожны ў свеце быў бы, як я цяпер, ціхі і баязлівы, і быў бы гэтак жа ні ў чым не ўпэўнены: ні ў сабе, ні ў сур’ёзнасці свайго месца пад небам — як добра было б!
Ніякіх энтузіястаў, ніякага геройства, ніякай апантанасці! — усеагульнае маладушша. Я пагадзіўся б жыць на зямлі цэлую вечнасць, калі б мне перш паказалі куток, дзе не заўсёды ёсць месца для геройства. “Усеагульнае маладушша” — ды дзе ж гэты ратунак ад усіх бедаў, гэтая панацэя, гэты прэдыкат найвялікшай дасканаласці! А што да дзейнага складу натуры…
— Каму тут херасу?
Нада мной — дзве жанчыны і адзін мужчына, уся тройца ў белым. Я падняў вочы на іх — о, колькі, мусіць, у маіх вачах цяпер рознага бязладдзя і смуты — я гэта зразумеў па іх, па іх вачах, па тым, што і ў іх вачах адлюстравалася гэтая смута і гэтае бязладдзе… Я ўвесь неяк абвяў і заняпаў душою.
— Дык я ж… Амаль і не прашу. Ну і хай сабе няма херасу, я пачакаю, я так…
— Гэта што значыць “так”?.. Чаго гэта вы “пачакаеце”?!
— Ды амаль нічога… Я ж проста еду ў Петушкі, да каханай дзяўчыны (ха-ха! Да “каханай дзяўчыны”!) — гасцінчыкаў вось прыкупіў…
Яны, гіцлі, чакалі, што я яшчэ скажу.
— Я ж… з Сібіры, я сірата… А проста, каб не так мліла… херасу хачу.
Дарма я гэта зноў пра херас сказаў, дарма! Ён іх адразу ўзвар’яваў. Усе трое падхапілі мяне пад рукі і праз усю залу — о, боль такое ганьбы! — праз усю залу правялі мяне і выштурхнулі на паветра. Следам за мной — валізку з гасцінчыкамі; таксама — выштурхнулі.
Зноў — на паветра. О, пустапарожнасць! О, звярыны ашчэр быцця!
Масква. Да цягніка праз краму
Што было потым — ад рэстарацыі да крамы і ад крамы да цягніка — чалавечы язык не варухнецца вымавіць. Я таксама не вазьмуся. А калі за гэта возьмуцца анёлы, — яны проста разрумзаюцца, а сказаць ад слёз нічога не здолеюць.
Давайце лепш так — давайце ўшануем хвілінай маўчання дзве гэтыя смяротныя гадзіны. Памятай, Венечка, гэтыя гадзіны. У самыя ўзнёслыя, у самыя яскравыя дні свайго жыцця — памятай пра іх. У хвіліны асалоды і прыемнасцяў — не забывай пра іх. Гэта не павінна было паўтарыцца. Я звяртаюся да ўсіх родных і крэўных, да ўсіх людзей добрай волі, я звяртаюся да ўсіх, хто адкрыў сваё сэрца для паэзіі і спачування:
“Пакіньце вашы заняткі. Спыніцеся разам са мной, і ўшануем хвілінай маўчання тое невымоўнае. Калі ў вас пад рукой ёсць які-небудзь задрыпаны гудок — націсніце на гэты гудок”.
Ага. Я таксама спыняюся. Роўна праз хвіліну, смутна ўзіраючыся ў вакзальны гадзіннік, я стаю, як слуп, пасярод плошчы Курскага вакзала. Валасы мае то ўюцца на ветры, то дубка ўстаюць, то ўюцца зноўку. Таксі абплываюць мяне з усіх чатырох бакоў. Людзі — таксама, і паглядаюць так дзіка: думаюць, мабыць, — зваяць яго вось так, у навуку народам старажытнасці, альбо не зваяць?
І каламуціць гэтую цішу адно сіплы жаночы бас, што ліецца з ніадкуль:
“Увага! У 8 гадзін 16 мінут з чацвертага тупіка адправіцца цягнік да Петушкоў. Прыпынкі: Серп і Молат, Чухлінка, Рэутава, Жалезнадарожная. Далей па ўсіх пунктах, акрамя Есіна”.
А я працягваю стаяць.
“Паўтараю! У 8 гадзін 16 мінут з чацвертага тупіка адправіцца цягнік да Петушкоў. Прыпынкі: Серп і Молат, Чухлінка, Рэутава, Жалезнадарожная. Далей па ўсіх пунктах, акрамя Есіна”.
Ну вось і ўсё. Хвіліна скончылася. Цяпер вы ўсе, натуральна, кідаецеся на мяне з пытаннямі: “Ты ж з крамы, Венечка?”
— Так, кажу я вам, — з крамы. — А сам працягваю ісці ў напрамку перона, схіліўшы голаў улева.
— Твая валізка цяпер цяжкая? Такая? А ў сэрцы спявае жалейка? Так жа ж?
— Ну, гэта як сказаць! — кажу, схіліўшы голаў управа. — Валізка — дакладна, вельмі цяжкая. А наконт жалейкі казаць яшчэ рана…
— Дык што ж, Венечка, што ж ты ўсё-ткі прыдбаў? Нам без спасу цікава…
Ды я ж і разумею, што цікава. Зараз, зараз пералічу: па-першае, дзве пляшкі кубанскай па два шэсцьдзесят кожная, агулам пяць дваццаць чатыры. Далей: дзве чвэрткі расійскай, па руб шэсцьдзесят чатыры, агулам пяць дваццаць чатыры плюс тры дваццаць восем. Восем рублёў пяцьдзясят дзве капейкі. І яшчэ нейкае чырвонае. Зараз прыпомню. Так — ружовае моцнае за руб трыццаць сем.
— Так-так-так, — кажаце вы, — а агульны вынік? Гэта ж бо ўсё без спасу цікава…
Зараз я вам паведамлю агульны вынік.
— Агульны вынік — дзевяць рублёў восемдзесят дзевяць капеек, — кажу я, ступіўшы на перон. — Але ж гэта не зусім агульны вынік. Я ж бо купіў яшчэ два бутэрброды, каб не званітаваць.
— Ты хацеў сказаць, Венечка, “Каб не самліла”?
— Не. Што я сказаў, тое й сказаў. Першую цягу я не магу без закускі, бо магу званітаваць. А вось ужо другую і трэцюю магу піць насуха, бо самліць, можа, і самліць, але ўжо аніяк не званітую. І так аж да дзявятай. А там зноўку спатрэбіцца бутэрброд.
— Навошта? Зноў самліць?
— Ды не. Самліць дык ужо нізавошта не самліць, а вось званітаваць — званітую.
Вы ўсе, натуральна, матляеце на гэта галавой. Я нават бачу — адсюль, з мокрага перона, — як вы ўсе, рассыпаныя па маёй зямлі, матляеце галавой і берацеся іранізаваць:
— Як гэта складана, Венечка! Як гэта вытанчана!
— А як жа ж!
— Якая выразнасць мыслення! І гэта — усё? І гэта — усё, што табе патрэбна, каб быць шчаслівым? І больш — нічога?
— Ну, як так нічога! — кажу я, уваходзячы ў вагон. — Было б у мяне болей грошай, я ўзяў бы яшчэ піва і пару партвейнаў, але ж…
Тут вы ўжо зусім пачынаеце стагнаць.
— О-о-о-о, Венечка! О-о-о, прымітыў!
— Ну дык што ж? Хай прымітыў, кажу. І на тым перастаю з вамі размаўляць. “Хай прымітыў!” А на пытанні вашы я больш не адказваю. Я лепей сяду, да сэрца прыцісну валізку і буду ў акенца глядзець. Вось так. “Хай прымітыў!”
А вы ўсё чапляецеся:
— Ты што? Пакрыўдзіўся?
— Ды не, — адказваю.
— Ты не крыўдуй. Мы табе дабра зычым. Толькі на халеру ты, дурань, усё так да сэрца валізку прыціскаеш? Бо там гарэлка, ці як?..
Тут я ўжо зусім крыўджуся: ды да чаго тут гарэлка? Я бачу, вы ні пра што не можаце размаўляць, акрамя гарэлкі! “Грамадзяне пасажыры, наш цягнік ідзе да станцыі Петушкі. Прыпынкі: Серп і Молат, Чухлінка, Рэутава, Жалезнадарожная. Далей па ўсіх пунктах, акрамя Есіна”. Насамрэч, да чаго тут гарэлка? Далася вам гэтая гарэлка! Ды і я ў рэстарацыі, калі хочаце, прыціскаў яе да сэрца, а гарэлкі там не было. І ў пад’ездзе, калі памятаеце, таксама прыціскаў, а гарэлкай там і не пахла!.. Калі вы ўжо хочаце ўсё ведаць — я вам усё раскажу, пачакайце толькі. Вось пахмялюся толькі на Сярпе і Молаце і
Масква — Серп і Молат
і тады ўсё, усё раскажу. Патрывайце. Я ж во трываю!
Ну канечне. Усе яны лічаць мяне кепскім чалавекам. Штораніцы з перапою я і сам пра сябе так думаю. Але ж нельга давяраць думкам чалавека, які яшчэ не паспеў пахмяліцца! Затое вечарамі— якія ўва мне бездані! — калі, канечне, добра набрацца за дзень — якія бездані ўва мне вечарамі!
Але — няхай. Няхай я кепскі чалавек. Я ўвогуле заўважаю: калі чалавеку ўранні бывае дрэнна, а ўвечары ён поўніцца задумамі, і мроямі, і намаганнямі — ён вельмі кепскі, гэты чалавек. Раніцою блага, а ўвечары добра — дакладная прыкмета кепскага чалавека. Во ўжо калі наадварот — калі ўранні чалавек бадзёрыцца і ўвесь у спадзяваннях, а пад вечар яго адольвае знямога — гэта ўжо дакладна чалавек дрэнь, дзялыга і пасрэднасць. Гідкі для мяне такі чалавек. Не ведаю, як вам, а мне гідкі.
Натуральна, бываюць і такія, каму аднолькава хораша і ўранні, і ўвечары, і світанку яны цешацца, і сутонню таксама цешацца — дык гэта ўжо проста мярзотнікі, пра іх нават і казаць штось брыдка. Ну, а калі ўжо каму аднолькава блага — і ўранні, і ўвечары, — тут ужо я і не ведаю, што сказаць, гэта ўжо чысты гіцаль і мудзыган. Таму што крамы ў нас працуюць да дзевяці, а Елісееўскі — той нават да адзінаццаці, і калі ты не гіцаль, ты заўсёды здолееш да вечара ўзняцца да чагосьці, да якой-небудзь бздурнай бездані…
Вось жа, што я маю?
Я выцяг з валізкі ўсё, што маю, і ўсё абмацаў: ад бутэрброда да ружовага моцнага за руб трыццаць сем. Абмацаў — і раптам затаміўся. Яшчэ раз абмацаў — і пабляк…
Госпад, вось ты бачыш, чым я валодаю. Але хіба яно не трэба? Хіба за гэтым тужыць мая душа? Вось што далі мне людзі наўзамен таго, за чым тужыць душа! А калі яны мне далі тое, хіба меў бы я патрэбу ў гэтым? Пабач, Госпадзе, вось: ружовае моцнае за руб трыццаць сем…
І, спрэс у сініх маланках, Госпад адказаў мне:
— А навошта стыгматы святой Тэрэзе? Яны ж ёй таксама не патрэбныя. Але яны жаданыя ёй.
— Менавіта! — адказаў я ў захапленні. — Вось і мне, і мне таксама — мне жаданым ёсць гэта, ды анічуць не патрэбным!
“Ну, калі жаданым, Венечка, дык і пі”, — ціха падумаў я, але ўсё марудзіў. Скажа мне Госпад яшчэ нешта ці не скажа?
Госпад маўчаў.
Ну і добра. Я ўзяў чвэртку і выйшаў у тамбур. Так. Мой дух знясільваўся ў астрозе чатыры з паловай гадзіны, цяпер я выведу яго на прагулку. Ёсць шклянка і ёсць бутэрброд, каб не званітавала. І ёсць душа, пакуль яшчэ трохі прыадкрытая для ўражанняў быцця. Падзялі са мной еміну маю, Госпадзе!
Серп і Молат — Карачарава
І не марудзячы выпіў.
