| |
| Часопіс "Дзеяслоў" |
|
|
|
|
| Сяргей Дубавец, Вільня |
|
|
Кожны сапраўдны пісьменьнік марыць пра свой часопіс. Свой паводле духу, дзе б яго разумелі, і свой, дзе гаспадарыць ён сам і дзе друкуецца самае-самае, што толькі можа быць у літаратуры. Калі такое здараецца, тады прадмовы да часопіса пішуцца як заклінаньні. Пачынаецца дзейства – таемнае і запамінальнае, у якім словы, як той казаў, адрываюцца ад аўтара і дзейнічаюць самі, вядомыя нейкімі незразумелымі і непадуладнымі чалавеку сіламі і законамі. Мабыць, таму з мноства варыянтаў назвы для свайго часопіса пісьменьнік Барыс Пятровіч абраў гэты – "Дзеяслоў".
Да нядаўняга часу мой сябра, зямляк і колішні аднакурсьнік Барыс працаваў намесьнікам рэдактара ў часопісе "Полымя". А сёлета часопіс разагналі. Дакладней, выгналі свабодалюбнае кіраўніцтва і аб'ядналі галоўны з даўніх часоў беларускі літаратурны пэрыёдык зь іншымі часопісамі. Аб'яднаньне назвалі голдынгам, на кіраўнічыя месцы пасадзілі галоўным чынам людзей, ад гэткае працы далёкіх, і прафэсіяналы падаліся на вольны хлеб.
Канфлікт і тое, што зь яго выйшла, – усё гэта ўразіла многіх. Беларускія пісьменьнікі, якія, здавалася б, даўно замыкнуліся ў сваім вузкім коле, пачалі даваць прэс-канфэрэнцыі, заяўляць пратэсты, словам, выйшлі на сонечнае сьвятло. І аказалася, што яны, па-першае, зусім жывыя людзі, а па-другое, прагнуць сатысфакцыі і гатовыя дасягнуць яе без усялякай вонкавай дапамогі. Я думаю, яны і самі атрымалі вялізны творчы стымул. Замест забраных часопісаў мусяць зьявіцца ажно два – ужо недзяржаўныя, незалежныя. Заявіў пра такія свае пляны былы рэдактар "Полымя" Сяргей Законьнікаў, а ягоны былы намесьнік Барыс Пятровіч з дня на дзень чакае тыражу першага нумару з друкарні. З гэтае нагоды Барыс сёньня адказвае на мае пытаньні.
(Дубавец: ) “Барыс, ці мог часопіс "Дзеяслоў" нарадзіцца, ня будзь гэтага голдынгу?”
(Пятровіч: ) "Пачнем з таго, што гэты часопіс ствараецца як альтэрнатыва тым выданьням, якія забрала дзяржава. І паколькі на сёньня фактычна большасьці пісьменьнікаў няма дзе друкавацца, дык адпаведна ствараецца выданьне, якое павінна на гэтым этапе замяніць прыватызаваныя "Полымя", "Крыніцу" і "Маладосьць".
(Дубавец: ) “Колькі я цябе памятаю, ты заўсёды працаваў у дзяржаўных выданьнях, прычым цягнуў на сабе галоўны цяжар – уласна вытворчасьць гэтых выданьняў. І тут, пачаўшы пяты дзясятак, выходзіш, так бы мовіць, у адкрыты космас – з уласным праектам. Якое ў цябе адчуваньне ад такой радыкальнай зьмены ў жыцьці і што ты думаеш, калі азіраешся?”
(Пятровіч: ) "Мне туды вяртацца больш ня хочацца. Гэта тое самае, як зараз кажуць пра вяртаньне ў СССР. Мы там жылі, мы ведаем, што гэта такое і нам туды вяртацца ня хочацца. Як бы там добра ні было. І мне хацелася б нарэшце, папрацаваўшы столькі гадоў у Гілевіча, у Някляева, у Пісьмянкова, у Законьнікава, хацелася б паспрабаваць рабіць нешта сваё".
(Дубавец: ) “Такія рашэньні звычайна выглядаюць у вачох публікі як вельмі пазытыўны прыклад. Выйсьці на свабоду, узяць на сябе адказнасьць... Ты працаваў у ЛіМе і ў "Полымі" ўжо ў лукашэнкаўскія часы. Ці гэта нагадвала табе тваю колішнюю працу ў савецкай "Гомельскай праўдзе" – што тычыцца свабоды, цэнзуры...”
(Пятровіч: ) "Не скажу, што я там не рабіў тое, што я хацеў. То былі часы адноснай вольніцы. І калі быў Някляеў рэдактарам, ён прыходзіў толькі адзін дзень – у чацьвер, каб пачытаць "Кола дзён", якое я пісаў. Я сьмяяўся – ён быў маім асабістым цэнзарам. А ўсё астатняе – нам дазвалялася рабіць, што мы хацелі. І ён быў своеасаблівым дахам. Калі мы сабе дазвалялі нешта звыш таго, што нібыта можна было на тыя часы, таму што часы былі лукашэнкаўскія, ён быў пркрыцьцём".
(Дубавец: ) “Якія ў "Дзеяслова" праграма мінімум і праграма максымум?”
(Пятровіч: ) "У мяне пакуль толькі праграма максымум. Пра мінімум я ня думаю. Зрабіць сёлета два нумары, а з пачатку году пэрыядычна выпускаць раз на два месяцы. Я абсалютна ўсьведамляю, што гэта ў сёньняшніх умовах амаль немагчыма, але я максымаліст і стаўлю максымальную задачу".
(Дубавец: ) “Чаму вы з Законьнікавым, людзі, што выйшлі з аднаго выданьня, ствараеце не адзін, а два часопісы?”
(Пятровіч: ) "Напачатку меркавалася, што будзе рабіцца адзін часопіс. І мы хацелі рабіць яго разам зь Сяргеем Законьнікавым, Анатолем Кудраўцом і іншымі паважанымі літаратарамі, якія вымушаныя былі сысьці пасьля ўтварэньня голдынгу. Але так сталася, што ў нас не атрымалася супрацоўніцтва, і маладзейшыя пісьменьнікі аддзяліліся, старэйшыя таксама працуюць над сваім праектам, таксама ствараюць свой часопіс. І з намі разам на сёньня супрацоўнічае Анатоль Кудравец. Мы не адмаўляемся ні ад якіх кантактаў са старэйшымі пісьменьнікамі, мы запрашаем іх удзельнічаць у нашым выданьні. І ў першым нумары друкуюцца як маладзейшыя аўтары па ўзросьце, так і старэйшыя. Адкрывае нумар Разанаў. Далей друкуюцца вершы Ніла Гілевіча, проза Брыля, проза Алексіевіч".
(Дубавец: ) “А што ж застаецца Законьнікаву. Што будзе ў ягоным часопісе?”
(Пятровіч: ) "Я ня ведаю, што ёсьць у Сяргея Іванавіча на сёньня. Я не магу нават уявіць, што там будзе і які там будзе часопіс. Я ня маю ніякай інфармацыі".
(Дубавец: ) “Вы не "дзялілі" пісьменьнікаў?”
(Пятровіч: ) "Перада мной зараз ні адныя дзьверы не зачыненыя. Ні адзін зь літаратараў не адмовіўся ад супрацоўніцтва з тых, каму я прапанаваў. Так што ўсё, што я хачу на сёньня, я маю".
(Дубавец: ) “Раскажы падрабязна, як усё гэта адбывалася і як вам не ўдалося стварыць супольны праект. Мне думаецца, гэта важна, бо гэта можа быць пачатак зусім новага этапу ў нашай літаратуры”.
(Пятровіч: ) "Калі мы сыходзілі, калі даведаліся, што дзяржава забірае ўсе гэтыя выданьні, што будзе голдынг, што на чале голдынгу будзе стаяць Касьцян, і калі даведаліся пра асобаў, якіх прызначаць рэдактарамі гэтых выданьняў, мы зразумелі, што гэта робіцца ня проста так, а дзеля таго, каб адрэзаць пэўнай частцы літаратараў магчымасьць друкавацца ў былых "Полымі", "Крыніцы", "Маладосьці". І тады адразу ж пачалося абмеркаваньне і размова пра тое, што трэба рабіць і трэба рабіць разам, ні ў якім выпадку не дзяліцца. Таму што мы доўгі час працуем у літаратуры, мы ведаем, што нас ня так шмат і магчымасьці не такія вялікія, што поле гэтае вузкае і, як кажуць, балівар дваіх ня вынесе. І тады ад пачатку размовы былі пра адно выданьне. Але сыходзілі ня толькі мы, сыходзілі людзі і зь іншых выданьняў – з таго ж "Нёмана", з той жа "Маладосьці", з той жа "Крыніцы". І так сталася, што Сяргей Законьнікаў зрабіўся своеасаблівым цэнтрам, да якога пацягнуліся ўсе гэтыя людзі, якіх звольнілі. Да яго прыйшлі і былы рэдактар "Нёмана" Алесь Жук, і ягоны намесьнік Валянцін Блакіт – былы рэдактар "Вожыка", і Генрых Далідовіч, былы рэдактар "Маладосьці". І так атрымалася, што сама сабой там склалася каманда зь пяці рэдактараў на чале гэтага новага выданьня. І нам, маладзейшым, месца пад пяцьцю рэдактарамі не знайшлося".
(Дубавец: ) “З кім ты робіш "Дзеяслоў"? Ці ты працуеш адзін?”
(Пятровіч: ) "Гэта на сёньня ўжо не парыў, ня справа аднаго чалавека. Са мной працуюць шмат людзей, якія мне дапамагаюць..."
(Дубавец: ) “А хто супрацоўнікі – гэта тайна?”
(Пятровіч: ) "Чаму тайна? Гэта Алесь Пашкевіч і Эдуард Акулін".
(Дубавец: ) “Што для цябе ідэал часопіса, на што раўняешся, якім уяўляеш сабе самы лепшы часопіс?”
(Пятровіч: ) "Пакуль што мы можам гаварыць толькі на ўзроўні намераў. Што ў нас атрымаецца, будзем меркаваць, калі выйдзе дзясятак нумароў хоць бы. Мы будзем рабіць традыцыйны, у лепшым сэнсе гэтага слова, часопіс. Гэта будзе бліжэй да "Полымя", але не да сёньняшняга. Гэта хутчэй за ўсё абноўленае "Полымя" будзе. Калі гаварыць пра ідэал, то для мяне, можа быць, ідэаламі своеасаблівымі зьяўляюцца часопісы, якія выходзілі напрыканцы васьмідзясятых у Беларусі і ў СССР былым. Той жа самы "Нёман" пры Кудраўцы, той жа самы "Новый мір", які разыходзіўся вялізным накладам ня толькі таму, што быў такі час. Але ж і таму, што сапраўды там было што пачытаць".
(Дубавец: ) “Arche” – прыкметны незалежны часопіс – вам не канкурэнт?”
(Пятровіч: ) "Ён ніколі ня быў канкурэнтам ні "Полымю", ні "Маладосьці", можа быць, "Крыніцы" ў нейкай ступені. І таму я кажу, што гэтыя часопісы, якія ствараюцца, яны ствараюцца як альтэрнатыва "Полымю", "Маладосьці" і "Крыніцы", а не “Arche”. “Arche” застаецца пры сваіх чытачах і пры сваім стала занятым месцы".
(Дубавец: ) “Але якраз пасьля стварэньня голдынгу “Arche” абвесьціў пра зьмену фармату, пра пашырэньне, і ўжо выйшаў такі пашыраны нумар з дэклярацыяй народнага часопіса...”
(Пятровіч: ) "Гэта натуральная зьява, і я б зьдзівіўся, калі б яны так не зрабілі, гэта нармальна. Таму што яны ўжо ёсьць. Нас яшчэ няма, нам яшчэ трэба заняць гэтае месца. І таму яны своечасова зарыентаваліся і паспрабавалі пашырыць і заняць тую нішу, на якую прэтэндуем і мы".
(Дубавец: ) “Тое, што "Дзеяслоў" ужо ў друкарні, шчыра кажучы, для многіх навіна нечаканая. Беларускія пісьменьнікі, тым больш тыя, што сядзелі ў часопісах, мелі імідж не такіх рашучых. А гэта значыць, што ўсё зьмяняецца непрадказальна. Непрадказальна ствараюцца новыя часопісы і непрадказальна зьнямяецца сытуацыя ў голдынгу, дзе ўжо падаюць у адстаўкі і г.д. Які тут узаемаўплыў тых, што там, і тых, што тут...”
(Пятровіч: ) "Калі б не было нас, то і "Полымя" цяперашняе, і "Крыніцу", і "Маладосьць" чакала б вельмі сумная пэрспэктыва. Хутчэй за ўсё, яны б выдалі яшчэ пару нумароў да канца году, а з пачатку году было б прынятае рашэньне, што выданьне гэтых часопісаў нявыгаднае, наклады ўсё адно малыя, і зрабілі б на базе трох адно выданьне, нешта сярэдняе. А так на кожнай лятучцы, якая адбываецца ў голдынгу, іх наструньваюць, ім кажуць: давайце, рабіце часопісы, паляпшайце, мяняйце аб'ём, мяняйце фармат, рабіце ў колерах, рабіце сучасна, таму што там жа робяцца два незалежныя выданьні, вы ж павінны зь імі канкураваць. Таму ўжо тое, што мы зьявіліся, нейкую сваю станоўчую ролю адыграла".
(Дубавец: ) “А цябе не запрашаюць у голдынг?”
(Пятровіч: ) "Ты ведаеш, такія прапановы гучаць пастаянна. Яны гатовыя прыняць мяне на працу. Зараз запрашае да сябе Шніп – пайшлі да мяне ў намесьнікі. Увесь час Мятліцкі – пайшлі ў намесьнікі. І Баравікова мне шэпча таксама – чаму б табе не пайсьці ў намесьнікі да Мятліцкага ці да Шніпа?"
(Дубавец: ) “Вельмі добра разумею гэтую сытуацыю. Літаратары паселі ў крэслы рэдактараў, уяўляючы свае пасады як генэральскія. Але рэдактар – у савецкай традыцыі – ня робіць часопіс. Ён толькі прадстаўляе. Часопіс робіць намесьнік. І ад яго ў гэтай справе патрабуецца прафэсіяналізм і непрыкметнасьць.
Пасьля стварэньня голдынгу многіх уразіла жывучаць беларускага літаратурнага цэху. Бо шмат хто дапускаў, што наша літаратура гатовая разваліцца, забяры ў яе дзяржаўную падпорку. А тут – новыя часопісы. Сапраўды сур'ёзнае выпрабаваньне і больш чым сур'ёзны адказ. Беларуская літаратура – не чыясьці прыдумка, як і мова і культура ў цэлым. Прыйшоўшы з павярхоўнымі стэрэатыпамі пра беларушчыну, як тое, што даўно памерла і нікому не патрэбнае, цяперашняя ўлада пачала выпрабоўваць беларушчыну ўсімі магчымымі спосабамі. Дакладней, пачала пазбаўляцца ад яе як ад нечага аджылага. А тут раптам – супраціў, ды яшчэ цалкам жывы і разумны. Аказалася, што ні мова, ні школа, ні літаратура – зусім не атавізмы, а патрэбныя людзям рэчы. І цяпер уладам давядзецца лічыцца з гэтым. Ці разьлічваеш ты на падтрымку з боку дзяржавы?”
(Пятровіч: ) "Пакуль нічога не прадпрымаў і пакуль што прадпрымаць ня буду, бо разумею, што ў сёньняшняй дзяржавы прасіць нешта – гэта самому сабе здраджваць. Але я ж не выключаю, што і дзяржава зьменіцца. Калі ў нас сытуацыя стане падобнай да той, якая ў эўрапейскіх нармальных дзяржавах, абсалютна ня выключана, што мы будзем зьвяртацца па дапамогу да дзяржавы. Калі дзяржава будзе вылучаць нейкія гранты, мы будзем на агульных падставах, разам з тым жа "Полымем", з той жа "Маладосьцю", калі яны яшчэ будуць існаваць, будзем змагацца за атрыманьне гэтага гранта. На сёньня дзяржава хоча кіраваць літаратурай, а не дапамагаць".
(Дубавец: ) "У якіх асобах такое жаданьне пэрсаніфікуецца? Гэта Лукашэнка? Гэта нейкі новы Замяталін? Ці нехта яшчэ?”
(Пятровіч: ) "Гэта найперш тыя людзі, якія засталіся жыць у мінулым часе, у СССР. Яны страцілі арыентацыю ў часе. Ім здаецца, што з прыходам да ўлады Лукашэнкі паступова вяртаюцца і тыя часы – камуністычныя, савецкія. Яны хацелі б вярнуць і тую ўладу, якую мела дзяржава над літаратурай. А канкрэтна... мне здаецца, няма, па вялікім рахунку, такога чалавека. Раней быў Замяталін, зараз Замяталіна няма. Зараз ёсьць больш дробныя людзі, якія б хацелі заняць гэтае месца і выслужыцца. На сёньня кіраваньне літаратурай ня трэба нікому, у тым ліку і Лукашэнку. Але ёсьць пэўныя людзі, якія хацелі б выслужыцца і прыпаднесьці. Я думаю, што ідэя стварэньня гэтага голдынгу не прыйшла Касьцяну ў галаву, што з гэтай ідэяй падыйшлі да яго пэўныя пісьменьнікі, якія мелі незадаволеныя амбіцыі, якія нібыта чагосьці недаатрымалі ад дзяржавы, якія жывуць яшчэ тым часам, савецкім, калі дзяржава раздавала званьні, прэміі, кватэры... Ім хацелася б вярнуць той час, прынамсі для сябе саміх.
А ўлада ўвогуле вельмі далёкая ад літаратуры. Можа, блізкая да спорту, але не да літаратуры. На жаль. Яна абсалютна не разумее тых працэсаў, якія адбываюцца на сёньня ў літаратуры. І вельмі шмат залежыць ад таго, як прыпаднесьці тое, што адбываецца. І тыя людзі, якія сёньня маюць рэальны ўплыў на літаратуру, якія маюць аўтарытэт у літаратуры, ня хочуць з гэтай уладай супрацоўнічаць. І ня будуць супрацоўнічаць. І ім на зьмену прыходзяць вось такія дробненькія, якія разумеюць, што ім месца ў літаратуры няма і ня будзе".
(Дубавец: ) "Якія крытэры для тых, каму ёсьць месца ў літаратуры, і каму не? Ці магчымае тут прымірэньне зь дзяржавай?”
(Пятровіч: ) "Дзе тыя крытэры... Гэта ж ня тое, што там мэтры, сантымэтры, як у спорце. Па-першае, усе мы сумняваемся ў тым, што робім. І нармальны літаратар, якую б ён класную рэч ні напісаў, ён заўсёды будзе сумнявацца. Не сумняваюцца толькі графаманы ў тым, што яны пішуць выдатныя рэчы. І графаманства заўсёды было ваяўнічым і наступальным. І сумняваюся, калі пры ўладзе людзі, якія ня ведаюць, што ёсьць літаратура і што ёсьць сапраўдная літаратура, што можна ўвогуле зьмяніць сытуацыю. Ну як можна даказаць глухому ці чалавеку, які ня хоча чуць, ня хоча бачыць. Трэба ўсё-ткі, каб рух быў і з таго боку, ня толькі з нашага. Бо ахаяць вельмі лёгка. Памятаеш гэтыя паходы Саюзу пісьменьнікаў да Лукашэнкі? Ён уставаў і казаў: пішыце лепш, тады вас будуць чытаць. Што значыць, пісаць лепш? Калі ён браў кнігу Зуёнка, кідаў на стол і казаў: пакуль вы будзеце так пісаць, вас ніхто чытаць ня будзе".
(Дубавец: ) “Аднак па вялікім рахунку – зусім ня справа ўладаў разьбірацца з крытэрамі літаратуры. Ад іх патрабуецца разуменьне важнасьці для нацыі яе літаратуры і культуры. Урэшце, калі ты гаворыш пра адраджэньне літаратуры і пры тым адмаўляеш савецкую апеку дзяржавы над літаратурай, што ты маеш на ўвазе пад адраджэньнем?”
(Пятровіч: ) "Адраджэньне літаратуры пачнецца з адраджэньня мовы. Калі дзяржава пачне адраджаць мову – на дзяржаўным узроўні, сур'ёзна, тады вернецца і аўтарытэт пісьменьніка і аўтарытэт слова. Праз школу".
(Дубавец: ) “Цяпер – пра літаратуру, асноўны будаўнічы матэрыл твайго праекту...”
(Пятровіч: ) "Мы пачалі рабіць часопіс і зьвярнуліся да паважаных і лепшых і да самых-самых цікавых і таленавітых пісьменьнікаў. Большасьць зь іх адгукнулася, далі нам свае творы, мы сталі іх чытаць, і я зразумеў адну маю памылку ад пачатку. Мы вырашылі рабіць новы часопіс. А нам трэба рабіць новую літаратуру. Мы занадта закасьцянелі, занадта замкнуліся ў саміх сабе. Мы намнога адсталі ад таго, што робіцца ў сусьветнай літаратуры... Вось я ўзяў, пачытаў тое, што мне далі... Я не такім бачыў часопіс, якім ён атрымаўся ўрэшце. Але я павінен рабіць тое, што я маю, зыходзячы з таго матэрыялу, які маю. А тыя задачы, якія я стаўлю перад сабой, магчымыя ў будучыні. І мы будзем ставіць сваім часопісам нейкую планку. І гэтую планку мы пастаянна будзем павышаць. І людзі, якія будуць пісаць для нас, яны будуць чытаць нашыя нумары, будуць бачыць, чаго мы хочам, і адпаведна падцягвацца і, можа быць, расьці".
(Дубавец: ) “А што ты маеш на ўвазе пад сусьветным узроўнем?”
(Пятровіч: ) "Мне падабаецца тое, што робіць у югаслаўскай літаратуры Павіч. У нас такога няма. У першым нумары мы друкуем п'есу Аляксандра Ірванца, пераклад з украінскай Уладзімера Арлова. Я ведаю, што за апошнія 10 гадоў у Беларусі праводзіліся дзясяткі конкурсаў на лепшыя п'есы, у іх удзельнічалі сотні аўтараў, напісана, можа быць, тысяча п'ес. Многія зь якіх занялі першае, другое, трэцяе месца, атрымалі прэміі. Але гэтыя п'есы так і не былі пастаўленыя. Апроч, можа быць, дудараўскіх. І тыя п'есы, якія друкаваліся, яны, як мне здаецца, абсалютна нецікавыя. І вось тут зьяўляецца п'еса Ірванца, і я думаю, чаму ў нас за 10 гадоў нічога падобнага не зьявілася? Нібыта дзяржава спрыяла, нібыта былі конкурсы, нейкія прэміі... А п'еса вельмі просьценькая, абсалютна простая".
(Дубавец: ) “Што самае лепшае ў першым нумары?”
(Пятровіч: ) "Вялікая ўдача, што ў нас друкуецца паэма Някляева "Паланэз". Гэты часопіс варта было ствараць ужо дзеля таго, каб надрукаваць гэтую паэму. Бо яна не магла быць надрукаваная ні ў "абноўленым" "Полымі", ні ў "Крыніцы".
(Дубавец: ) “Што ў цябе ў партфэлі? Каго ты як рэдактар найболей хацеў бы друкаваць?”
(Пятровіч: ) "У партфэлі нічога няма. Але ёсьць у плянах. Я, напрыклад, шмат чакаю ад Уладзімера Сьцяпана. Ён паабяцаў аповесьць новую. Я яе яшчэ не чытаў, але тое, што піша Сьцяпан, заўсёды было цікавае і таленавітае. Тое, што пісаў. Калі я зь ім гаварыў, ён кажа, дык вы што, хочаце мяне рэанімаваць, вярнуць у літаратуру? Вось адзін з пакаленьня "Тутэйшых", які сыйшоў зь літаратуры і можа быць дзякуючы такім выданьням як "Дзеяслоў", вернецца. Я ведаю, што Сьцяпан ніколі не кідаў пісаць. Ён, можа быць, не друкаваўся, але ж ён пісаў. І можа быць, нам удасца абудзіць і яшчэ цікавых аўтараў, якія не пакідалі займацца літаратурай, але пісалі для сябе".
(Дубавец: ) “Якім чынам складаецца "Дзеяслоў"?
(Пятровіч: ) "Ты ведаеш, калі раней мы рабілі “ЛіМ” ці "Полымя", дык мы рабілі два-тры цьвікі ў нумары, два-тры забойныя матэрыялы, на якіх трымаўся ўвесь нумар. І лічылі за гонар, што ў нас ёсьць два матэрыялы, якія будуць чытацца, а ўсё астатняе – запаўненьне. Дык у нашым гэтым нумары "Дзеяслова" прахадных матэрыялаў няма. І я думаю, што нам удасца трымацца на такім узроўні і далей. Бо ад супрацоўніцтва з намі не адмовіўся ніхто. І я думаю, што прапанаваць нам будуць найлепшае, а не прахадное".
(Дубавец: ) “На заканчэньне гэтае размовы Барыс сказаў мне, што пад новай літаратурай меў на ўвазе тое, што напішуць нашыя дзеці. І "Дзеяслоў" з пляцоўкі для прызнаных літаратараў, якім цяпер няма дзе друкавацца, з часам ператворыцца ў пляцоўку, дзе будзе друкавацца новае пакаленьне – яшчэ не прызнанае, але надзеленае талентам.
Стварэньне новага літаратурнага часопіса, ды яшчэ й робленага прафэсійна, зь вялікім прыцэлам на будучыню, ня толькі цешыць, але й натхняе. Але разам з тым, напрыканцы гэтае перадачы, я хачу пакінуць сваё няпэўнае адчуваньне. Як пішуць у рэмарках, хачу завесіць паўзу. Не з нагоды "Дзеяслова". Гэта, я казаў ужо, чысты пазытыў. Паўза – з нагоды агульнае сытуацыі ў беларускай літаратуры.
Пакуль наша творчая інтэлігенцыя спрачаецца наконт таго, ці варта ці ня варта супрацоўнічаць з рэжымам, сёй-той з зусім не апошніх літаратараў падаўся на службу ў рэжымныя выданьні. Не бяруся меркаваць, добра гэта ці дрэнна. Але чытаючы ў прэсе іхныя тлумачэньні, я жыва адчуваю атмасфэру 1929 году, калі тагачасны рэжым нібыта прынялі і Гарэцкі, і Ластоўскі, і цэлае мноства абсалютна аўтарытэтных беларускіх дзеячоў. А паралельна ўжо адбываліся першыя арышты і зьняволеньні – яшчэ не на 25 гадоў, і не да расстрэлу, гэта пачнецца крыху пазьней. Але дух і зразуменьне падзеяў іхнымі ўдзельнікамі надта падобныя. Ня вельмі сур'ёзныя ў сваіх тлумачэньнях ні Віктар Шніп, ні Лявон Галубовіч, ні Віктар Корбут. І гэткія самыя лёгкія на слова Маркевіч, Мажэйка, Івашкевіч... І ўсё гэта ў адзін час – па духу адзін у адзін з сытуацыяй 1929-га. Калі ўсе апынуліся перад мяжою, за якой або ўсё для ўсіх скончыцца, або ўсё для ўсіх пачнецца. Тады ўсё неўзабаве скончылася. Цяпер – зь вераю ў адваротны зыход і з пажаданьнем доўгае-доўгае дзеі словаў – я сваё навязьлівае адчуваньне, тым ня менш, пакідаю адкрытым”. |
|
|
|
 |
15 Верасьня 2002 