Eva Sys
Narodny piśmiennik Bielarusi

Raman „Zaúsiody śvietla kalia turemnych muroú“ byú napisany ú 1991 hodzie, prapanavany úsim bielaruskim vydanniam i vydaviectvam, jakija pracujuć z tvorami takoha farmatu, i nie zacikaviú nivodnaje. Tady ú 1995 hodzie jaho pieraklali na rasiejskuju (vydaviectva „Sučasnaja litaratura“). Pieršy naklad (pad adnoj vokladkaj z dvuma inšymi ramanami — „Zorny kryž“ i „Pravincyjnaja trahiedyja“, jaki daú nazvu úsioj knizie) u 31 000 asobnikaú razyšoúsia chutka, pajšli pieravydanni, i úsiaho na sionniašni dzień bylo nadrukavana za 500 000 asobnikaú knihi. Časopis ARCHE viartaje bestselier bielaruskaj maskuľtury bielaruskamoúnamu dyskursu.

„Zaúsiody śvietla kalia turemnych muroú“, „Pravincyjnaja trahiedyja“ j „Zorny kryž“ — heta, biezumoúna, utopiji. Farmaľna ich dziejannie adbyvajecca abo suadnosicca ź Bielarusiaj pačatku 90-ch, ci, dakladniej, peúnaj Bielarusiaj peúnaj epochi peúnaha adnaúliennia peúnaj niezaliežnaści: ramany nasyčanyja detaliami, u jich ucisnutaje faktyčna úsio, što toľki bylo ú toj čas vartaha úvahi, i úsie nacyjanalistyčnyja kuľturnyja kody „nacyjanaľnaha adradžennia“ 80—90-ch až da „novaadčynienaj kaviarni „Padhorje“ na vulicy Karla Marxa“ i „lietašniaha kaliendara z vyjavaj Dančyka, bielaruskaha śpievaka, jaki žyvie ú Nju-Jorku“. U ramanach vyviedzienyja (časta pad krasamoúnymi proźviščami) šmatlikija reaľnyja persanažy z tahačasnaha bielaruskaha žyccia ad niaźmiennaha šefa nacyjanaĺna-aficyjnych vydanniaú Niakliajeva da viadomaha ú vuzkich i, na žaľ, nieviadomaha ú šyrokich kolach pradprymaľnika Hurkova, uladaľnika mienskich kramaú „Čmieľ“ (u ramanie „Pravincyjnaja trahiedyja“ — Ogurcov-Hurkovič) i pravincyjnaha zdoľnika Vincesia Arkuša. Aútary nie pabajalisia navat vynieści na staronki rasiejskamoúnaj knihi (i pryznačanaj dlia prodažu najpierš na rasiejskim rynku, jak i boľšaść vydanniaú takoha kštaltu — bielaruski nadta maly) dyskusiji pra perspektyvy pašyrennia sfery úžytku bielaruskaj movy. Karaciej, sapraúdnaja „encykliapedyja adradženskaha narodnaha žyccia“.

Alie ú sapraúdnaści chranatop ramanaú nie isnavaú. Nasamreč dziejannie tvoraú adbyvajecca ú ideaľnaj Bielarusi, takoj, pra jakuju maryli bielaruskija intelihienty-madernisty zlomu dziesiacihodzdziaú napiaredadni raspadu SSSR. Ramany praduhliedžvajuć niezaliežnaść Bielarusi, a reaľnaja Bielaruś niezaliežnaści tak i nie zdabyla.

Hetkaja ideaľnaja Bielaruś talakoúcaú-madernistaú akazalasia pryciahaľnaju dlia rasiejskamoúnaha bielaruskaha i rasiejskaha čytačoú. Voś pra što kaža 500-tysiačny naklad knihi. Tady jak ideaľnuju Bielaruś sajuz-piśmiennickaha úzoru, jakaja faktyčna liahla ú padmurak aficyjnaj daktryny bielarusizacyji 1991—1995 hadoú, toj samy čytač adprečyú.

Naklad knihi — abjektyúnaja acenka sučasnaj bielaruskaj litaratury úvohulie. Jana ni trochi nia horšaja i nia liepšaja za inšyja litaratury. Prezumpcyja niecikavaści úsiaho bielaruskaha pryvodzić da taho, što siaredni miančuk, raskryúšy knižku, persanaža jakoj zvać „Źmicier Chut“, adkladaje jaje: heta nia moža być cikava, bo heta nia moža być cikava nikoli. A rasiejski čytač raskupiú knihu, hierojaú jakoj zvać „Çieoa? Oóo“, „Iaaäaëaía Îaeíneay“ i „Áîëanëaâ Eaoîâeöeeé “, tak, jak raskupiú by knihu z persanažami kštaltu „François Perrier“, „James Redkliff“ abo „Agnieszka Kaczmarek“.

Aútaram zborniku „Pravincyjnaja trahiedyja“ (z krasuniaj typu Liki Jalinskaj, pieršaj u historyji „Mis Bielarusi“, na vokladcy) značycca „Âëaäeie? Ây÷anëaâîâe÷ Nîeîëîâ“. Pad hetym superpseúdonimam chavajucca, nakoľki mnie viadoma, Adam Hlobus, Maksim Klimkovič i Miraslaú Šajbak, to bok, adkidajučy pseúdonimy, syny viadomaha bielaruskaha prazajika druhoj palovy XX st. Viačaslava Adamčyka Úladzimier i Miraslaú, a taksama únuk aútara himnu „My — bielarusy...“. Superpseúdanimika — typovaja vymoha rasiejskaha rynku: kali pry kancy 80-ch i na pačatku 90-ch navat tamtejšyja litaratary kštaltu Savielija Pankraccieva musili padpisvać svaje tvory pseúdonimami typu „Âa?íîí ?îäaa?n“ abo „Ýaaí äa ëy Ia?nüa“, dyk pad siaredzinu 90-ch Rasieja naviarnulasia ú siabie, siak-tak skliapanyja siabrami miascovaha Sajuzu piśmiennikaú detektyvy Chase-a pierastali prynosić prybytak, zatoje imkliva raskrucilisia svojskija aútary i aútarskija kaliektyvy, viadomyja pad lejblami „Aëaenaíä?a Ia?eíeía ", „×eíaeç Aáäóëëaaâ “, „Na?aaé Äîöaíeî“ — pryčym najliepš, kali piśmiennik pa svaim inteliektuaľnym raźvicci znachodzicca na úzroúni svajoj publiki.

Usie hetyja pseúdonimy-superpseúdonimy pakazvajuć, što „aútar“ sapraúdy „pamior“. Sapraúdny sakaloú, sapraúdny aútar knihi, satkanaj z stereatypnych chodaú i raźviazak dy nacyjanalistyčnych kuľturnych kodaú — heta úsie my, čytačy, nośbity hetych kodaú. Sapraúdny aútar sionnia — heta čytač.

Fenomen „narodnaha piśmiennika“ praciahvaje isnavać, niahliedziačy na śmierć aútara i adpaviednuju stratu prestyžu piśmiennickaj prafesiji.

Pavodlie voli aútarki drukujecca údaskanalienaj lacinkaj.
Adroźnienni ad tradycyjnaj:
1) litara l abaznačaje ćviordy huk, ľ — miakki;
2) padoúžanyja zyčnyja pry źmiakčenni abaznačajucca dźviuma adnoľkavymi litarami (napr., nni, a nia ńni).

u WWW-vydanni
u z ˘ zamienienaja na ú


	^{postmadernizm u 1-1999} .




_{Postmadernizm u ARCHE 1-1999} .

Eva Sys Narodny piśmiennik Bielarusi

Eva Sys
Narodny piśmiennik Bielarusi