Прафэсар Каркаран
Кіно і немцы

Пачатак

У паўцьмянай кавярні я сяджу й чакаю Хацяновіча. Ён прыйдзе на сутоньні, нечакана й незаўважна, мы вып’ем піва, пагутарым, а потым пойдзем да мяне.

Мы слухаем Міколу Пячорскага

Хацяновічу падабаецца музыка. Больш за ўсё ён любіць слухаць яе а другой ночы. Малінавыя каралі й самаразбуральныя новабудоўлі выклікаюць ціхую нянавісьць ва ўсіх суседзяў. Мікола Пячорскі даводзіць іх да калаценьня. Ааааааааааааh Ўан Аааааааааааааааh Ту Ааааааааааh Сры Аааааааааааh Фор… Ла ла… Ла…

Вольга

Мы прачнуліся ад настойлівага калахценьня ў дзьверы:

— Адчыняйце, карчмары–паўночнікі!

— Вольга прыйшла,— зачаравана вымавіў Хацяновіч, што аднак не перашкодзіла яму зноў заплюшчыць вочы ды зрабіць выгляд, што ён нічога ня чуў.

Дзеўчынё ўпархнула ў пакой, і апантала нас сваёй невычэрпнай энэргіяй.

— Слухай, прысядзь ты мо на канапу дзе-нідзе,— зь цяжкасьцю вымавіў я недарэчныя словы,— інакш у мяне трэсьне галава ад тваіх нястомных рухаў, і табе давядзецца саскрабаць са столі й падлогі мае мазгі, зь якіх ужо ніколі не выпархне мклівая думка, якой — хто ведае! — мо наканавана было ўзарваць гэты гаўняны паспаліты сусьвет.

Вольга хлюпнулася на скамечаную коўдру, кінуўшы сарамлівы позірк на нашы счэпленыя вільготныя далоні.

Дзяўчаты ў жыцьці Хацяновіча

Дзяўчаты прыцягвалі Хацяновіча. Як фэнамэналягічная зьява. Як жыцьцёвая недарэчнасьць. Як аб’ект вывучэньня. Яго цікавіла іх рэакцыя на яго двухсэнсоўнасьці. Яму падабалася калекцыяваць іх позіркі, іх манеру знаёміцца, адмаўляць і згаджацца.— Дурніцы, яны ж ня ведалі, што ён шукае сябе.

Хацяновічаў дыскурс

Я існую па–за межамі каханьня і шлюбу й дыскурсую ў безьдзяўчатным паветры, дзе пануе парадыгма недзяўчат–немаўлят, што нібы самотная ліхаманка плывуць з вычваротнымі зёлкамі ды зыркаюць рознакаляровымі вачыма, паўнюткімі сьцюдзёнага прагматызму, з адзінай мэтай — зацягнуць да сябе ў студню і ўтапіць мяне тамака.

Я чытаю Вайнінгера

Дастаткова пачуць — жанчына і глыбіня, каб адчуць у гэтым цьмяную недарэчнасьць.

Хацяновіч думае пра Беларусь

Раніцою, прадзершы вочы, Хацяновіч з маўклівым зьдзіўленьнем азірнуўся навокал і сказаў:

— Няхай будзе, што нічога няма.

— Калі нічога няма, то няма аніякай розьніцы ў тым, хто чым займаецца.

— Калі нічога няма, і няма аніякай розьніцы ў тым, хто чым займаецца, то я магу рабіць тое, што захачу.

— Калі нічога няма, і няма аніякай розьніцы ў тым, хто чым займаецца, і я магу рабіць тое, што захачу, то я лягу й буду ляжаць нерухома.

— Калі нічога няма, і няма аніякай розьніцы ў тым, хто чым займаецца, і я магу рабіць тое, што захачу, і я лягу й буду ляжаць нерухомы, то буду думаць пра Беларусь.

— Калі нічога няма, і няма аніякай розьніцы ў тым, хто чым займаецца, і я магу рабіць тое, што захачу, і я лягу й буду ляжаць нерухомы, думаючы пра Беларусь, то я прыдумаю ідэальную Беларусь.

— Калі нічога няма, і няма аніякай розьніцы ў тым, хто чым займаецца, і я магу рабіць тое, што захачу, і я лягу й буду ляжаць нерухомы, думаючы пра Беларусь, і прыдумаю ідэальную Беларусь, і гэтая ідэальная Беларусь будзе падобнай на скрыжаваныя бярозавыя палены, то гэтыя палены будуць тачыць чырвоныя жужалкі.

— Калі нічога няма, і няма аніякай розьніцы ў тым, хто чым займаецца, і я магу рабіць тое, што захачу, і я лягу й буду ляжаць нерухомы, думаючы пра Беларусь, і прыдумаю ідэальную Беларусь, і гэтая ідэальная Беларусь будзе падобна на скрыжаваныя бярозавыя палены, якія будуць тачыць чырвоныя жужалкі, то самая разумная жужалка будзе звацца Хацяновіч.

— Калі нічога няма, і няма аніякай розьніцы ў тым, хто чым займаецца, і я магу рабіць тое, што захачу, і я лягу й буду ляжаць нерухомы, думаючы пра Беларусь, і прыдумаю ідэальную Беларусь, і гэтая ідэальная Беларусь будзе падобна на скрыжаваныя бярозавыя палены, у якіх грызуцца чырвоныя жужалкі, і самая разумная жужалка будзе звацца Хацяновічам, то яна аднойчы са зьдзіўленьнем азірнецца навокал і скажа: “Няхай будзе, што нічога няма...”

Вітгенштайн

Хацяновіч зьехаў дахаты, Вольга пайшла на заняткі, я ляжаў і глядзеў у столь.

Думаў, як заўсёды ў гэты час, пра Вітгенштайна. Зь Вітгенштайнам мы былі зусім непадобнымі, акрамя аднаго — ён ніколі ня быў жанаты, і я таксама. Яно й лепш так.

Я чытаю Вітгенштайна

Як я даведаюся, што гэты колер белы, а гэты — чырвоны, а гэты йзноў белы? — Адказам магло быць: “Я ж валодаю беларускай мовай”.

Вольга

Вольга самая незвычайная з усіх маіх знаёмых дзяўчат. Па–першае, яна ня паліць, па–другое, яна піша вершы, па–трэцяе, яна мне іх чытае. Мы п’ем піва, размаўляем пра таямніцу нашага йснаваньня, пра ўчорашняе заўтра, пра спрычыненасьць да будучыні. Яна перабірае пальцамі мае валасы, я павольна паводжу далоньню па яе калене, пасінелым ад начнога ветру. Нашы бутэлькі хутка пусьцеюць, нашы вусны высыхаюць, хочацца піць. Па чарзе мы ходзім да Нямігі. Усё зачынена. На вуліцы ціха і пуста. Мы маўчым.

Вольга чытае верш пра Хацяновіча

Алесь Хацяновіч нарадзіўся
еў піў сцаў сраў спаў
так і памёр незразумелым

Вольга ў гарадох (родным інтэрнатам прысьвячаецца)

4567
На ляхаўцы сядаеш на чацьвёрку і едзеш на старажоўку. Выходзіш. Сядаеш на пяцёрку й едзеш на камароўку. Выходзіш. Сядаеш на шасьцёрку й едзеш на ?. Выходзіш. Сядаеш на сямёрку й едзеш на ляхаўку. Выходзіш.

3715
На старажоўцы сядаеш на тройку й едзеш на ?. Сядаеш на сямёрку й едзеш на ляхаўку. Выходзіш. Сядаеш на адзінку й едзеш на камароўку. Выходзіш. Сядаеш на пяцёрку й едзеш на старажоўку. Выходзіш.

У абодвух выпадках у выніку атрымліваеш літару “Х”, на якую пачынаецца многа розных словаў — харызма, хараство, характар, хваля, хата, хапун, хлуд, хрэн, хлеб, хімія, холад, хвоя...

Мы кахаемся, і Вольга складае верш

Які гэта цуд! Сёньня ўначы я пабачыла,
як Алесь глядзеў на мяне.
Глядзеў на мяне, а думаў пра іншага.
Пра Вітгенштайна.
Гладзіў маё калена, а думаў пра іншага.
Пра Вітгенштайна.
Абдымаў мяне, а думаў пра іншага.
Пра Вітгенштайна.
Цалаваў мяне, а думаў пра іншага.
Пра Вітгенштайна.
Кахаў мяне, а думаў пра іншага.
Пра Вітгенштайна.
Ну і няхай ідзе ён у сраку са сваім каханьнем!

Мая віртуальная сяброўка

Вольга маўчала, я паліў цыгарэту, зробленую ўласнымі рукамі зь нямецкай табакі. Рабіць цыгарэты мяне навучыла Вальжына — імклівая дзяўчына з далёкай віртуальнай краіны.

Што трэба для гэтага? Трэба ўзяць адмысловую папяросную паперу, разгарнуць яе, насыпаць трусок табакі, разраўняць і двума пальцамі, акуратна, скруціць паперу з табакай у трубачку, папляваць, склеіць і даць падсохнуць. Усё, можна паліць.

Я паліў, Вольга маўчала. Мы не знайшлі супольных тэмаў для размоваў.

Шчасьце

Што табе трэба для шчасьця? Паветра, цішыня, ноч і маўклівы горад. Маўклівы горад, дзе ня трэба хавацца. Дзе можна згубіцца, і ніхто не спытае цябе, навошта і куды ты ідзеш.

Ілжывыя рухі

На сутоньні мы блукаем па горадзе. Выпітае піва адыгрывае ролю арыентыру ў часе і прасторы, раз–пораз мне здаецца, што безь яго мы б згубіліся, не знайшлі б дарогі дахаты. На Верхнім горадзе мы п’ем крыніцаўскае ў бутэльках, на Траецкай гары — нямецкае ў бляшанках, ад Траецкай гары да Круглай плошчы — крыніцаўскае разьліўное, ад Круглай плошчы да Залатой горкі — аліварыйскае ў бутэльках і заканчваем на Горцы аліварыйскім разьліўным. Сёньня мы прайшлі толькі крыніцаўскае разьліўное, бо пачаўся дождж, і мы засталіся ў абыякавым горадзе адныя сярод дажджу, холаду і цемры.

Парыж, Тэхас

Слухай, што за чорт! Што за гаўнянае жыцьцё!

Толькі я закахаюся ў якога–небудзь хлопца,— прыгожага, цікавага, таленавітага,— як высьвятляецца, што ён не кахае дзяўчат.

На жаль, і ты не выключэньне з гэтага.

Я чытаю Монка

Я шмат разважаю пра нас. Калі нашы шляхі разыдуцца, ці буду я безь цябе жыць? Што, калі будзе вайна? Ці мы назаўсёды разыдземся? Я адчуваю сябе такім маладушным. Я вельмі часта сумую па табе. Я адчуваю, што ты знаходзісься паблізу ад мяне, я думаю пра гэта нават тады, калі раблю зусім дрэнныя рэчы. Я люблю думаць пра цябе.

Аж да сканчэньня сьвету

Вечарам я сядзеў на прыступках на бальконе, сонца ўжо даўно схавалася, я сядзеў і паліў. Унізе было так хораша, і мяне так цягнула туды. Вальжына зьявілася кляштарным прывідам.

Я сказаў ёй, што не хачу больш падымацца кожную раніцу, галіцца, варыць сабе каву, цягнуцца на заняткі, увечары паўзьці дахаты, у пусты пакой, дзе мяне ніхто не чакае. Лёгка і проста сігануць зараз з гэтага балькону ўніз, і разам скончыць усё гэтую гаўняную нудоту.

— Паслухай мяне, Алесю,— сказала мне Вальжына.— Памятаеш, мы сядзелі тамака, у вышыні, сядзелі, глядзелі ў твае чатырнаццаць вачэй і чакалі, чакалі, пакуль нам не пашанцавала нарадзіцца: табе Алесем, мне Вальжынаю, тутака й цяпер, і назаўсёды.

Жыцьцё — гэта падарунак, трэба зразумець і пражыць яго мкліва й прыгожа. Пражыць імкліва. Імкліва пражыць. У гэтым складанасьць.

Неба над Бэрлінам

Твае ідэалы застануцца фантомамі. Інакш ня будзе. Ты дажывеш да ўнукаў, і будзеш ім скардзіцца — “Жыў ня так, як хацеў, а як мог”. І кім ты будзеш пасьля гэтага? — Гаўном, сьмярдзючым культурным гаўном.

Разьвітаньне

Гэта больш ня я.
Гэта больш ня мой горад.
Гэта больш не мая краіна.
Надышоў час сыходзіць, Хацяновіч.
Пакінем гэты сьвет маладым, няхай ім пашанцуе. Няхай.
А для нас — нябёсныя сіні,
дзе бясконцае сьвята,
дзе прытулак,
дзе чакае нас

Заканчэньне.

Прафэсар Каркаран Кіно і немцы

Прафэсар Каркаран
Кіно і немцы