Калісьці лэ пачула я:
Брэтонскі сказ пра салаўя.
Такое мае ў нас ён званне,
Але мянуецца ў Брэтані
Няйнакш як Laüstic той птах,
І nihtegale — на астравах.
У горадзе ля Сэн-Мало
Калісьці гэта ўсё было,
Два зацных рыцары жылі,
Ва ўладзе мелі шмат зямлі;
Пра славу гэтых двух мужоў
Найгодны погалас ішоў.
Адзін — жанаты з дамай цнотнай,
Пачцівай надта і шляхотнай,
Навучанай найлепшым чынам,
Як мае быць такім жанчынам,
Другі — адважны ўсім на здзіў —
Любога ў бойцы асадзіў,
Ды найслаўнейшы той ваяр
Яшчэ быў добры гаспадар:
Удачы ў бітвах ён шукаў
І лёгка ўсё пасля спускаў.
Ён верны быў суседскай жонцы,
Яе кахаючы бясконца,
І сілай вернасці й благання
Ўзаемнае здабыў каханне,
Бо чула дама з году ў год,
Што ён усіх трымаўся цнот.
Было каханне іх таемным,
Цнатлівым — і таму прыемным,
Што іх не выдавала ціш,
Ніводны іх не бачыў віж.
Паблізу іх дамы стаялі,
Мясціліся паблізу залі;
Цвярдыні, сцены і данжоны
Ім не чынілі перапоны,
І раздзяляў іх мур адно,
І ў спачывальні праз акно
Глядзела дама да паўночы
На мілага, і вочы ў вочы
Яны стаялі й гаманілі
І бавілі спаткання хвілі.
Ён падарункі кідаў даме,
З ёй размаўляючы начамі,
Не турбавала іх нічога,
І ласкі не прасілі ў Бога,
Хаця і бачыліся рэдка:
Для дамы замак быў як клетка,
Бо слугам муж даваў урок:
Не адыходзіць ні на крок.
Калі ж па справах муж з’язджаў,
Ніхто ім не перашкаджаў
Прыходзіць да свайго акна
Й размовы весці давідна.
Любоўю дух іх быў сагрэты,
Пакуль не наступіла лета,
Пара квітнення і красы —
Зазелянелі зноў лясы,
І кожны птах у спеў уплёў
Іх сэрцаў ціхую любоў.
Улетку закаханы кожны
Заўжды надзвычай асцярожны.
Каханню быў адданы вой
І гэтай радасці жывой,
А дама пазірала міла
І ўсмешкі рыцару дарыла.
Як апускаўся змрок начны
І муж спакойна бачыў сны,
Захутвалася ў плашч яна
І падбягала да акна,
Каханы бачыў: дама тут
І шмат шчаслівых меў мінут.
Да ранішняе прахалоды
Так чуйнавалі без прыгоды,
І кожны радаваў пагляд.
Ды ўчынкаў дамы дзіўны лад
Злаваў яе гаспадара,
І ён пытаў і дакараў,
Навошта ходзіць за парог.
“Мой уладару, бачыць Бог, —
Казала дама, — мару я
Штоночы слухаць салаўя.
Без пошчаку начное птушкі
Здаюцца каменем падушкі,
І гэты мой нявінны грэх
Найлепшы ад любых уцех,
Як падарунак вечаровы”.
А муж, яе пачуўшы словы,
Ад злосці ледзьве не знямеў
І свой стрымаць не здолеў гнеў.
Замысліў ён такое зло:
Паставіць пастку ці сіло —
І служак выправіў у сад,
Каб выканалі той загад.
І на галлі вярбы ці дуба
Цяпер чакае птаха згуба,
Сіло альбо птушыны клей —
І ў пастку трапіў салавей.
Яго прынеслі са двара,
Парадаваць гаспадара.
Усцешаны здабычай той,
У жончын рушыў ён пакой
І ганарліва мовіў даме:
“Мадам, пацешцеся із намі!
Вось той, чый саладжавы тон
Забраў у вас спакойны сон,
Хай будзе мірным ночны час:
Ніхто больш не абудзіць вас”.
Ад словаў гэтых сум трымтлівы
Адчула дама і пачціва
Прасіла мужа спагадаць
І ёй палонніка аддаць.
Пачуўшы жончына зрадзенне,
Гняўлівы рыцар у імгненне
Шыю скруціў малому птаху
Й жонцы шпурнуў, нямой ад жаху.
Убор запляміўся крывёю,
А гаспадар пайшоў з пакоя.
І дама, птушку ўзяўшы ў рукі,
Найгоршай пажадала мукі
Тым, хто таіў у сэрцы зло,
Здрадліва ставячы сіло.
Стрымаць не ў змозе горкіх слёз,
Сказала: “Мой няшчасны лёс,
Жыцця акраса адабрана:
Мне больш не ўбачыць, як каханы
Чакае на мяне ўначы;
І, ад мілосці дрыжучы,
Не падысці мне да акна.
“Мяне адрынула яна”, —
Так скажа ён... О, мушу я
Яму адправіць салаўя,
Каб ведаў ён, што, на бяду,
Больш да акна я не прыйду”.
Яна на залатой парчы,
Пакутаў слёзы ліючы,
Усё апавяла прачула
І салаўя ёй абгарнула.
Тканіну, дзе ляжала птушка,
Панёс у замак верны служка.
Да рыцара прыйшоўшы, ён
Ад дамы перадаў паклон,
Сказаў, што адбылося ўранні
І з салаўём аддаў пасланне.
Як апавёў усё слуга,
Скавала рыцара туга,
Ды ў горы муж высакародны
Застаўся стрыманы і годны.
Зрабілі на яго загад
Куфэрак моцны — скарбу спрат,
Што быў суцэльна залатым,
І ззялі камяні на ім.
А рыцар, птушку ў схоў паклаўшы,
Пячаткай вечнай змацаваўшы,
Забраў сабе куфэрак той
І ўсё жыццё насіў з сабой.
Такі канец прыгодам гэтым,
Што стацца не маглі сакрэтам:
Лэ не забыла тых падзей.
А лэ завецца “Салавей”.
пераклад са старафранцузскай —
