№21: Знак прысутнасці

№21: Знак прысутнасці

Мы прысвячаем новы нумар “ПрайдзіСвета” феномену сувязі літаратуры і гомасэксуальнасці, альбо, кажучы мовай ХХІ стагоддзя, сувязі літаратуры і ЛГБТК. Ці застаецца літаратура літаратурай, калі адкрывае нам сусвет цялеснасці, сэксуальнасці, інтымнасці? Чаму беларуская літаратура моцная ў апісанні вайны і такая бездапаможная, стэрыльная ў апісанні цялеснасці і сэксуальнасці? Ці існуе беларуская ЛГБТК-літаратура? На гэтыя і іншыя пытанні можна будзе знайсці адказы ў нумары

Чытаць далей

Багдан-Ігар Антоныч (Богдан-Ігор Антонич)

1909 - 1937

Багдан-Ігар Антоныч
Украінскі паэт, празаік, перакладчык, літаратуразнаўца, “закаханы ў жыццё паганец”. Праз афіцыйную забарону шырокую вядомасць яго творы атрымалі толькі ў сярэдзіне 1960-х гадоў. Але пры гэтым Антоныч зрабіў моцны ўплыў на сучасную ўкраінскую паэзію.

Нарадзіўся Багдан-Ігар Антоныч 5 верасня ў сяле Новіца Гарліцкага павету на Лэмкаўшчыне (цяпер Польшча) у сям’і святара Васіля. Перад нараджэннем адзінага сына сям’я змяніла прозвішча Кіт на Антоныч. Пачатковую адукацыю Ігар атрымаў дома, па наглядам прыватнай настаўніцы. Яшчэ дзіцем ён пачаў пісаць вершы. Працягваў пісаць і ў сярэдняй школе, але паколькі навучанне ў школе вялося па-польску і ў асноўным польскім было яго атачэнне, то і юнацкія яго творы былі напісаныя на польскай мове.

На працягу 1920–1928 гадоў навучаўся ў каралеўскай гімназіі гуманітарнага тыпу імені Каралевы Сафіі ў Сянку, дзе прачытаў у польскім перакладзе ўсіх нобелеўскіх лаўрэатаў.

У 1928 годзе Антоныч паступае ў Львоўскі універсітэт імя Яна Казіміра, дзе вывучае польскую філалогію на філасофскім факультэце. Гэты этап яго жыцця мае вельмі важнае значэнне для росквіту яго творчай дзейнасці. Хаця універсітэт і быў польскім, вялікую колькасць яго студэнтаў складалі прадстаўнікі ўкраінскай інтэлігенцыі. Менавіта яны і заахвочвалі маладога паэта пісаць па-ўкраінску і дапамагалі вывучыць украінскую літаратурную мову. Першыя свае ўкраінскія вершы Антоныч напісаў у коле львоўскага студэнцтва.

У Львове паэт пачаў актыўна ўлівацца ў грамадска-палітычнае жыццё сталіцы Заходняй Украіны, стаў сябрам гуртка студэнтаў-украіністаў пры Навуковай секцыі Таварыства прыхільнікаў асветы, пачаў заўзята вывучаць нюансы ўкраінскай мовы, цікавячыся не толькі слоўнікамі і падручнікамі, але і творамі паэтаў Савецкай Украіны.

Першы свой верш Антоныч надрукаваў у 1931 годзе ў часопісе “Вогні”. Пасля гэтага яго творы з’яўляліся ў шматлікіх перыядычных выданнях. У тым жа 1931 годзе выходзіць першы зборнік паэта “Прывітанне жыцця” (“Привітання життя”), які і прыцягнуў увагу львоўскай літаратурнай грамадскасці да Антоныча. У гэтай кнізе малады паэт “прайшоў” праз усе літаратурныя спакусы – ад неакласікі да футурызму, – каб знайсці свой голас.

Адначасова паэт працаваў над кнігай рэлігійнай паэзіі “Вялікая гармонія” (“Велика гармонія”). Паводле меркавання літаратуразнаўцы Дзмітра Паўлычкі, паказальна, што гэтую кнігу ён так і не надрукаваў, бо яна – “рудымент класічнага выхавання маладой душы ў класічным святарскім асяродку – магла, здаецца, выклікаць у бурна ўзрастаючым таленце пачуццё сораму за грэх фанатычнага і яшчэ па-дзіцячаму дагматычнага свайго “ўчорашняга натхнення”.

У гэты ж час, нягледзячы на актыўную паэтычную дзейнасць, а таксама цяжкі працэс засваення літаратурнай мовы, паэт усё ж знаходзіць час на працу і ў іншых жанрах літаратуры і публіцыстыкі. Ён выступаў з дакладамі пра ўкраінскую і замежную літаратуру, займаўся перакладамі, пісаў рэцэнзіі на старонках прэсы пад псеўданімам Заіл, спрачаўся пра палітычныя і грамадскія справы, друкаваў сатырычныя фельетоны і пародыі, у часопісе “Дажбог” вёў літаратурную хроніку.

Заканчэнне універсітэта ў Антоныча супала з выхадам яго другога зборніка паэзіі “Тры пярсцёнкі” (“Три перстені”). Гэтая кніга вывела Антоныча ў першыя шэрагі заходнеўкраінскіх пісьменнікаў. У ёй былі ўжо ўсе мастацкія рысы, філасофскія разгалінаванні, бліскучыя моўныя знаходкі яго паэзіі. Некаторыя крытыкі лічылі “Тры пярсцёнкі” найлепшым зборнікам паэзіі Антоныча, а нехта нават трактаваў паэта як аўтара адной кнігі. У ёй паэт “нібы выйшаў з ракі дзяцінства, вада якой змыла сляды вучнёўства і наследавання і паказала мастака, поўнага ўражанняў першароднай красы і свежасці, якія дае чалавеку, а тым больш мастаку, адкрыццё свету” (М. Ільніцкі). Гэты свет быў “рассмеяны”, напоўнены яркімі фарбамі, багатымі гукамі, шалёнымі рухамі – ён круціўся, як верацяно – адзін з цэнтральных вобразаў кнігі – побач з сонцам, вясной і пярсцёнкам, які і даў назву зборніку, бо “якім бы шчодрым ні здаваўся нам свет Антонычавых асацыяцый, ён мімаволі прыводзіць нас на зыходную пазіцыю, і мы пераконваемся, што ён замкнёны ў сабе, як замкнёны пярсцёнак” (М. Ільніцкі). Сам аўтар вызначае трыяду дамінантаў наступным чынам: пярсцёнак песні (“Елегія про перстень пісні”), пярсцёнак маладосці (“Елегія про перстень молодости”) і пярсцёнак ночы (“Елегія про перстень ночі”).

Пасля заканчэння універсітэта ў 1933 годзе Антоныч заняўся літаратурнай дзейнасцю, з якой і жыў. Па некаторых звестках, ён пабойваўся настаўніцтва, казаў: “Як пайду на практыку, а потым на пасаду, то ўжо нічога не напішу”.

За перыяд з 1934 па 1937 гады Антоныч напісаў яшчэ тры кнігі, але толькі адна з іх, “Кніга Льва” (“Книга Лева”), выйшла пры яго жыцці – у 1936 годзе. Дзве іншыя – “Зялёнае евангелле” (“Зелена євангелія”) і “Ратацыі” (“Ротації”) – пасмяротныя выданні, датаваныя 1938 годам.

Памёр Антоныч на дваццаць восьмым годзе жыцця. Запаленне сляпой кішкі прывяло да вельмі цяжкага запалення лёгкіх, якое дактары-такі перамаглі. Але ліхаманкі і доўгага напружання не вытрымала слабое сэрца.

Чытайце таксама

Ян Руар Лейквол

Ян Руар Лейквол

Нарвежскі пісьменнік.

Эльфрыдэ Елінэк

Эльфрыдэ Елінэк

Аўстрыйская пісьменніца, паэтка, эсэістка, драматург, літаратурны крытык. Лаўрэатка Нобелеўскай прэміі па літаратуры (2004).

Арцюр Рэмбо

Арцюр Рэмбо

Французскі паэт, адзін з пачынальнікаў сімвалізму

Максім Багдановіч

Максім Багдановіч

Беларускі паэт, літаратурны крытык, адзін з пачынальнікаў беларускага мастацкага перакладу

1196