A R C H E П а ч а т а к № 2 (22) – 2002
Пачатак  Навіны  Форум  Пошук  Аўтары  Цалкам  Іншае


22002
» да Зьместу «

 


Нашы дзеткі
аналітыка • эсэістыка • крытыка • рэцэнзіі


 

 
Вокладка ARCHE 2-2002.

   Мінулыя нумары:

   Часопіс для ўсіх
   Скарына
(6’2001)
   Украінскі нумар
   Скарына
(4’2001)
   Скарына
(3’2001)
   Народны нумар
   Скарына
(1’2001)
   Мэдыцына
   Скарына
(8’2000)
   Слоўнік Свабоды
   Скарына
(6’2000)
   Глёбус
   Скарына
(4’2000)
   Габрэі
   Скарына
(2’2000)
   Панславізм
   Паталёгіі
   Кабеты
   Вайна
   Постмадэрнізм
   Парнаграфія

 

Ceвяpын Kвяткoўcкi
 
 
Maмчынa цыцкa


Асьцярожна, дзьверы зачыняюцца, наступная станцыя — “Плошча Незалежнасьці”. Менавіта на Незалежнасьці я выходжу амаль штовечар — “выхад да чыгуначнага вакзалу”. Паралельна чыгуначным рэйкам я еду альбо іду ў паўднёвым кірунку да прыпынку “Вуліца Лясная”, што на вуліцы Маякоўскага (колішні Ігуменскі тракт).

Прыпынак існуе, а сама вуліца Лясная зьнікла ў часе пабудовы ўздоўж чыгункі блёчных пяціпавярховікаў — у 1973 годзе. Менавіта ў гэтым годзе я нарадзіўся. Не на Лясной — колькі кілямэтраў ніжэй на поўдзень, ля Камвольнага камбінату. (Увесь раён ад Чэрвеньскага рынку да Лошыцы завецца “Маякоўкай”.) Зрэшты, толькі народжанага чалавека мала цікавіць геаграфія. Навазьяўленую асобу найболей вабіць мамчына цыцка. З цыцкай атрымалася цэлая гісторыя.

Я нарадзіўся ў пятніцу ўвечары, на золку ўікэнду. Нарадзіўся — і адразу напужаў прысутных сваім маўчаньнем. Загадка маўчаньня высьветлілася вельмі хутка, у часе кармленьня. “Кармлю дзіця, — распавядае маці сваякам на адной зь сямейных урачыстасьцяў. — Пасмактала, пасмактала ды вочы заплюшчыла. Зьбіраюся пакласьці спаць, а яно зноў да цыцкі. Пасмактала, вочы заплюшчыла… І так бясконца. Гультаюга!”. А куды было сьпяшацца? Нясьпешна й удумліва я ўсмоктваў першыя ўражаньні ад рэчаіснасьці.

Кожны можа распавесьці пра свае першапомныя ўражаньні — ранейшыя ці пазьнейшыя: першае слова, што было ня “мама” ці “тата”, а “дай”, першы самалёцік у небе, упершыню вымаўлены гук “р”. “Ур-р-ра! Я юный пионер-р. Я буду жить в СССР-р-р! Учиться на пятёр-р-рки!”. Я ж хачу распавесьці пра сорам за гук “г” (выбуховы).

Я стопрацэнтна гарадзкі хлопец у другім з паловай пакаленьні. Але мяне заўжды перасмыкала, калі я чуў ад дарослага чалавека: “Я никогда в жизни не был в деревне”. Падворак Квяткоўскіх у вёсцы Дусаеўшчына пад Капылём стаўся тым усясьветам першых некалькіх гадоў жыцьця, якія мне сьняцца дагэтуль. Ужо ў сем гадоў я хвацка кіраваў коньмі. Раз ехаў да вёскі, а ў возе ляжалі “электрапастух” і два непрытомныя ад чарнілкі “проста пастухі”; мы, вясковыя хлопцы, самі гналі калгасны статак “на базу”. Каб ня мы, няўдаліц-пастухоў чакалі б непрыемнасьці.

Я раблюся непераможны ў любой “цывілізацыйнай” спрэчцы з “гарадзкімі”, калі прыгадваю, як лазіў да цялятак у стойла ці скакаў з трохмэтровых скірдаў. (Маці дагэтуль ня ведае пра шмат якія “геройствы”.) Мне трэ было навучыцца многім трукам, каб прыстойна выглядаць у кампаніі жвавейшых і спрытнейшых вясковых хлапчукоў. Але героямі гісторыі пра выбуховы “г” сталіся не хлапчукі, а гусі.

 
   

Калі рымляне былі ўдзячныя гусям за выратаваньне ад ворагаў, дык я ўдзячны гэтым паважным птушкам за паскарэньне маёй беларусізацыі.

Мне было чатыры гады, калі я ўпершыню патрапіў на падворак Квяткоўскіх (да брата майго дзеда Адама — дзеда Аркадзя). Першыя самастойныя крокі па двары былі ў кірунку дашка, пад якім месьціўся сабраны дзедам Аркадзем трактар. Пры канцы 1970-х гэта быў адзіны прыватны трактар у вёсцы, сабраны з запчастак, якія калгас выкідаў на звалку. За трактар дзеда Аркадзя звалі “адзінаасобнікам”. Пазьней я вельмі ганарыўся і трактарам, і словам “адзінаасобнік”. А ў першы свой прыезд я хацеў зблізу разгледзець дзіва-машыну, бо мне сказалі, што я нават змагу сесьці за стырно.

На падворку Квяткоўскіх у Дусаеўшчыне жытлаваў поўны збор свойскае жывёлы. Я зрабіў колькі крокаў да трактара, і мой шлях перакрыла цэлая хеўра гусей ростам зь мяне. Я з радасьцю паведаміў сьвету, што “гуси гогочут”. Тады гусі засіпелі й пайшлі ў наступ. А суседзі, што прыйшлі паглядзець на “гарадзкіх”, зарагаталі: “Чуў? — “Гогочут”!”. Тады маці мяне ад гусей выратавала. А сьмех суседзяў паўплываў такім чынам, што мне з таго моманту пачалі чытаць беларускія кніжкі. У шэсьць гадоў я цьвёрда заявіў, што я “белалус”, а пазьней выставіў бацькам прэтэнзію — маўляў, чаму са мной не гаварылі па-беларуску? Пасьля выпадку з гусямі я вельмі палюбіў свойскую птушку. Яна асацыюецца ў мяне зь беларускасьцю, а самі гусі — з трываласьцю й годнасьцю.

З годнасьцю зьвязаны выпадак з гасьцяваньня ў бабы Ганькі ў пасёлку Кунцаўшчына пад Менскам. Я спаліў стог сена ў суседзяў. Мне было цікава паглядзець, што будзе, калі сунуць у сена запаленую сярнічку. Нічога. А дзьве? Нічога. Вядома, з трох сярнічак стог запаліўся. Маці дала мне вой якога рэменя! Я стрываў і не пакрыўдаваў. Гэта быў, бадай, адзіны выпадак, калі маці мяне адлупцавала па-сапраўднаму.

“Мала цябе лупцавалі ў дзяцінстве”, — гэтую, прамоўленую са шкадаваньнем, фразу я чуў часьцяком. Але наўрад ці лупцаваньне паменшыла б маю цягу да вандраваньняў. Бацькі й сваякі шукалі мяне часта, аднаго разу нават зь міліцыяй. Калі мне абрыдала ў дзіцячым садку, я сыходзіў гуляць. Калі мяне перавялі ў садок за тры мэтры ад дому, я хадзіў “на абед”.

Адну зь першых вымоваў ад выхавацелькі мая маці атрымала не за ўцёкі сына. Раз я прыйшоў у групу, сабраў дзетак і падрабязна распавёў пра сакрэт нараджэньня чалавека. Пераказаў тлумачэньні маці пра тое, што дзеці бяруцца не з капусты ці дроваў, а з мамчынага жывоціка. І што да справы мае дачыненьне тата. Што нейкім загадкавым чынам часьцінка таты трапляе да мамы, і так нараджаецца новы чалавек. Дзеткі аслупянела слухалі, а выхавацелька была ў шоку — на дварэ ішоў 1977 год. На думку выхавацелькі, ТАКІ расповед пра ГЭТА быў больш жахлівы, чым анэкдот пра “дзедушку Брэжнева”, якім я аднойчы парадаваў дзетак. Калі бацькі паслухалі показку, яны пасьмяяліся і сказалі, што, калі я буду распавядаць такія рэчы, іх — бацькоў — пасадзяць у турму. Пра турму я ня верыў. А калі крыху пазьней у другой клясе школы да нас зайшла настаўніца й паведаміла, што “дзедушка Брэжнеў” памёр, мне стала сумна. Сьледам настаўніца сказала, што з тае нагоды заняткаў ня будзе — і кляса грымнула працяглым “ур-р-р-а-а!”.

 
   

Школа — асобная гісторыя. У школу мяне павёў бацька, там пачаліся “цалкам іншыя прыколы”…

Дагэтуль мае вокны выходзяць на дзіцячы садок, куды я самастойна хадзіў колькі гадоў. Тое, што я чую з-за акна, нічым не адрозьніваецца ад маіх дзіцячых успамінаў. Гучыць той самы голас выхавацелькі: хрыплаваты капральскі покрык, суворыя загады: “Куды пайшоў? Сюды! Я каму сказала — сядзі побач! Так, сабралі рэчы й марш у групу! Хутчэй!”. Маці кажа, што выхавацелька пачала працаваць, калі я прыйшоў у садок. Што яна добрая жанчына і я вельмі любіў тую “цёцю”. Зь дзетсадаўскіх дынамікаў раздаецца тая самая музыка — “the best of the pioneer’s songs”: “Пусть бегут неуклюже”, “От улыбки…”, “Взлетая выше елей…”, “Если с другом вышел в путь…” etc. Кружэлкі круцяцца, колькі я сябе памятаю, штогод па шмат разоў на тыдзень, па некалькі разоў на дзень. Да песень дадаецца гульня “калімбамба, прыдзі сюда, пятага дзясятага, Васю сюда”. У дзяцінстве я вельмі любіў гэтую простую гульку, калі сябра адной каманды мусіць з разьбегу разарваць ланцуг другое каманды. Не прарваўся — пераходзь да каманды супернікаў.

Ад вясны “калімбамба”, “куда пашол?!” і “прыліціт вдруг валшэбнік” гучаць пад вокнамі кожны дзень. Нязьменнымі засталіся й раённыя алькаголікі, якія ў будныя дні зранку пахмяляюцца ў палісадніку між маім домам і дзіцячым садком, а ўвечары — на лавах самога садка. Часам дзеці “застукваюць” небаракаў і хорам крычаць на ўвесь двор: “П’яніцы!”. Але ёсьць зьмены: замест “дзедушкі Леніна” ў пакоях садка вісіць партрэт “дзядзі Лукашэнкі”.

Зрэшты, у адрозьненьне ад майго дзяцінства, у сучасных наведнікаў садка бываюць новыя — часовыя — гульні. Мы бавіліся “калімбамбой” і “вайнушкай”. Улетку 1994 году дзеткі пад маімі вокнамі гулялі ў “Кебіча й Лукашэнку”, а ў 1996 годзе — у разгон дэманстрацыі. А яшчэ многія дзеткі цудоўна ведаюць свае электронныя адрасы, кшталту <lenka@tut.by>. Я ўпэўнены, што выхавацелька-капраліха ня ведае, што такое “save”, “print”, “ctrl-alt-delete” і што на Камароўку яна едзе, сядаючы на станцыі “Плошча Леніна”.

А я сядаю на “Плошчы Незалежнасьці” і дзякую ня партыі, а маці за сваё шчасьлівае дзяцінства.

 

 
Пачатак  Навіны  Форум  Пошук  Аўтары  Цалкам  Іншае

№ 2 (22) – 2002

да Зьместу

Праект ARCHE

да Пачатkу СТАРОНКІ


Рэдаkцыя: analityka@yahoo.com   дызайн: mk   майстраваньне: Маkса Плакса
Copyright © 1998-2002 ARCHE "Пачатаk" magazine
Апошняе абнаўленьне: 19-12-2002