2–2002
» да Зьместу «

Нашы дзеткі
аналітыка • эсэістыка • крытыка • рэцэнзіі

Aгaтa Maцeйкa
   
Дaвaй зaпpociм
нa мoй Дзeнь нapoдзiнaў Бoгa

---

Ува ўсіх маіх дзетках штосьці ад малых зьвяркоў. Як бы іх ні песьціў, ні лашчыў — усё адно ў пэўны момант праяўляюцца рысы малых драпежнічкаў. Іхны дзіцячы сьвет — густы лес з хвоямі па імені “Задзяры хмару” і елкамі “Зачапі неба”.

Калі ёсьць патрэба ўпэўніцца, што дзіця жыве ў іншым вымярэньні, варта паглядзець на свае фатаздымкі, а таксама на фатаздымкі сваіх сяброў. Гэтая надзіманая малеча ў цесных гольфіках з сачком у пульхных далоньках — я? А гэты дваровы задзірака з такімі бліскучымі вачыма і гарачым румянцам, што ажно пячэ рукі чорна-белая картка — мой сябра? Дзіцё, якое здаўна насіла маё імя і прозьвішча, ці дзеці, якія вырасьлі і ператварыліся ў маіх сяброў, жылі сапраўды побач, і ўсё ж такі ў іншай цывілізацыі. Там шмат што было інакш. Памеры і колеры, словы і рэчы. Там прыходзілася аднолькава часта задзіраць галаву ўгору і пільна ўглядацца ўніз, пад ногі. Чым бліжэй да зямлі, тым больш пачуваеш сябе Гулівэрам. Адчуўшы, што вялікі навакольны сьвет крочыць па сваіх законах, дзеці заўжды рушаць па сваіх.

Дзеці ўмеюць думаць. Увесь навакольны сьвет спрыяе ім. Чым больш убярэш у сябе гэтага сьвету змалку, тым даўжэй ён не адвярнецца ад цябе ў старасьці.

Дзеці любяць, калі іх песьцяць ды галубяць, а таксама любяць, калі іх слухаюць і чуюць.

Калі Сярэднявечча амаль не пакінула пісьмовых сьведчаньняў пра дзяцей альбо зьвесткі гэтыя былі вельмі скупыя, то наш час фіксуе факты існаваньня дзяцей на ўсю поўніцу... Паліклінікі, школы, гурткі ствараюць і захоўваюць горы абавязковых папераў, дзе дзіця характарызуюць, апісваюць, інтэрпрэтуюць згодна з патрабаваньнямі блянкаў і фармуляраў. Але ёсьць яшчэ адзін тып пісьмовых сьведчаньняў пра дзяцей. Гэта бацькоўскія занатоўкі выпадкова пачутага ад сваіх дзяцей у іх самым пяшчотным узросьце, недзе ад трох да шасьці.

“Спачатку нарадзіліся Адам і Эва, потым ты і я, а потым — усе астатнія людзі...”

“Мама, мне прысьнілася, што ты мая размалёўка і я цябе размалёўваю”.

Сядзім з дачкой за сталом на лецішчы. Грае радыё. Сьпявае Вальжына Цярэшчанка “Авэ Ойча”. У вокны глядзяць кветкі, пакой працінаюць касыя промні цёплага жнівеньскага сонца:

“Мне здаецца, што ўсё гэта — ну, ня толькі гэта, а ўвогуле ўсё — гэта сон”.

Радуемся, што перайменавалі праспэкт Леніна ў праспэкт Скарыны, плошчу Леніна — у плошчу Незалежнасьці. Дачка скача, пляскае ў далонькі і крычыць:

“Хай будуць яшчэ пляц Францішка і Радасьці!”

“— Навошта на небе сьвеціць месяц?

— Каб асьвятляць шлях начным вандроўнікам. Як начны ліхтар.

— А як ён узьнік?

— Яго Бог стварыў. Калі Бог стварыў Сонца, у яго застаўся кавалак. Зь яго ён і зрабіў месяц.

— А зоркі адкуль?

— Яны — дзеткі. Іхная мама — Сонца, тата — Месяц.

— А чаму ж сонца гарачае і грэе, а месяц халодны?

— Бог на яго дзьмухнуў, ён і астыў...”

На сьмерць Сяргея Міхайлавіча Новіка-Пеюна:

“У яго душа дзіцёнка. Іншыя старыя бурчаць, хмурныя ходзяць, а ён добры быў, гуляўся, сьпяваў, сьмяяўся! Ягоная душа ў раі. Гэта я пэўна ведаю. Так і бачу, як ён сядзіць у раі на лавачцы і газэтку чытае, а вакол белыя анёлы закрываюць крыламі сьцежку ў пекла...”

“Мне сьніцца сон, што на мяне напалі волаты, а я на іх пачала пляваць — і яны зрабіліся маленькімі-маленькімі”.

Ужо чула пра Чарнобыль. Кропля дажджу ўпала на тварык:

“А ў Афрыцы дожджык чысты ідзе? Ну, дык паедзем у Афрыку, я так хачу папіць там чыстага дажджу!”

“Самая вялікая таямніца для мяне — што думае іншы чалавек. Ці можна пра гэта даведацца?”

Пасьля прачытаньня Данііла Хармса:

“А чаму паэтаў заўсёды першымі забіваюць?”

“...і Дзеда Мароза вы прыдумалі, і Бога, напэўна, таксама...”

Сон: “Заходжу я ў старадаўні замак... Там усе людзі ў нейкіх белых і чорных адзеньнях. А мне ня страшна. Тут адзін зь іх бярэ мяне і кідае ў акно... Я лячу, лячу, чапляюся за дрэва і саскокваю на зямлю. І мне ня страшна. Але ў Мірскі замак я цяпер баюся ехаць...”

“Разумееш, Ісус Хрыстос — гэта Бог чалавечы для ўсіх людзей. Вось пакуль будзе чалавецтва, датуль будзе Ісус Хрыстос. А ёсьць яшчэ Вечны Бог, ён — бацька Ісуса. Ён будзе заўсёды!”

Сны: “Я была зусім маленькай і ўсё роўна перамагла нейкіх злачынцаў. Яны на мяне кідаліся, вочы анучкай перавязвалі. А я іх перамагла. Тую анучку ў мора кінула, і зь яе ўсе фарбы змыліся...”

“А я ведаю, які ў мяне лёс — рознакаляровы”.

Прайшло колькі часу — і я зноў сьведка сьвету, у якім цяпер жыве другая дачка.

“У сярэдзіне зямлі — зямля, у сярэдзіне каменя — камень, а ў сярэдзіне чалавека — чалавек?”

“Мне здаецца, што наш сьвет знаходзіцца на языку сабакі”.

Рыхтуецца да школы:

“Больш за ўсё на сьвеце я люблю тату і пропісі”.

Маім дзецям выпала нарадзіцца ў Беларусі, пры канцы ХХ стагодзьдзя. Празь іх мне значна прасьцей пазнаць дзяцей XVI-га, бо падобна на тое, што яны насельнікі аднаго мацерыка.