3–2002
» да Зьместу «

Андрэй Хадановіч
аналітыка • эсэістыка • крытыка • рэцэнзіі

Андрэй Хадановіч

Віталь Панамароў
   
Ліставаньне з клясыкамі

---

Сваю Кіеўскую прамову 14 сакавіка 2002 году Андрэй Хадановіч распачаў канцэптуальным пытаньнем “А можна я ня буду выбачацца за тое, што гаварыцьму па-беларуску?”. Гэтым ён адразу нарысаваў магічнае кола для абароны ад дэманаў і пазначыў сваю “апошнюю тэрыторыю”. Ад Усходу паэт адмежаваў яе “Выбранымі месцамі зь ліставаньня Івана Жахлівага і Н. К. Крупскай”, ад Захаду — “Бабілёнскім праектам”.

Ідэя эпісталярнага дасьледаваньня падставаў расейскасьці даўно лунае ў наасфэры. Яшчэ чвэрць стагодзьдзя таму малады кіеўскі філёзаф Сяргей Кліновы разрабляў яе ў “Выбраных месцах зь ліставаньня Аляксандра Блока з Грыгорыем Распуціным”. З увагі на тагачаснае Міністэрства любові твор ня быў запісаны й загінуў разам з аўтарам. Ня дзіва, што і Кліновы, і Хадановіч угледжваюць асновы эўразійскай мэнтальнасьці ў спалучэньні інтэлігенцкага экстрэмізму з агрэсіўнасьцяй плебсу ды з абагаўленьнем сваволі нічым не абмежаванай дзяржаўнай улады.

Паводле Хадановіча, у царстве Жахлівага нават каляндар рэгулярна адсылае да Папрышчына — чаго вартае адно толькі сьвята 8 зэкавіка (8 кадеберезня)! Час традыцыйнага грамадзтва рушыць па коле, “і ваван володзя вовачка уладзімер // назаўсёды застанецца маладым”. І няма на тое рады, апроч дэканструкцыі: кожны, хто глядзіць на гэную неаглядную раўніну з боку Міжмор’я, мімаволі пачуваецца маркізам дэ Кюстынам, нацыянальным дэмакратам, буржуазным нацыяналістам ці, нарэшце, перакладнікам Юр’я Андруховіча.

Але ж з Захаду ў адказ на згадкі паэта пра “каштоўны скарб Старога Сьвету”, залатыя шляхецкія вольнасьці ды казацкі індывідуалізм чуваць толькі “ніхт фэрштэйн”. Правы чалавека? Нацыянальнае самавызначэньне? — Гэта, маўляў, палітнекарэктнасьць і вар’яцкі сэпаратызм, — ніхт фэрштэйн! Мабыць, паэт з цэнтру Эўропы проста вырачаны вечна чуць адусюль тыя добразычлівыя парады сьпяваць лепей “про Матрёшу, про Парашу, радость нашу”, пра ваганьне індэксу Доў Джонса ды правы сэкс-мяншыняў.

Заміж гэтага Хадановіч сьпявае свой слынны эпас пра пераможны паход “бел-чырвона-белага вожыка-патрыёта”. У ягоных лістах на свабоду ідзецца пра бел-чырвона-белыя плямы на мапе Сярэдняй Эўропы, ужо амаль раздушанай ў каханьні Захаду да Расеі. А ягоныя пругкія “альбы альбарутэніка” (“шыкоўныя ногі й даруй мовазнаўца адметныя персі”) напэўна будуць выкрытыя на Далёкім Захадзе як праявы сэксызму, пасьля чаго гэты Сталкер рызыкуе стаць неўязным у Шэнгенскую Зону.

Аднак найлепей удаецца Хадановічу ліставаньне з клясыкамі. Адказваючы Цёмнаму Філёзафу з Эфэса, ён, здаецца, першым у эўрапейскай традыцыі заўважае, што вада ў гэтай гераклітавай плыні даўно застаялася. Зьмяшчаючы Лаліту ў Залюстроўі, паэт папярэджвае Ўладзімера Набокава, Гумбэрта Гумбэрта, Люіса Керала ды выкапнёвага птаха Дадо пра занадта хуткае вырастаньне дзяўчынак. Ды й каралеве ды Трыстану Тцара таксама не зашкодзіць пісьмова нагадаць пра іхныя абяцаньні аддаць паўцарства за дада. І вось — “з пошты тупае палкоўнік: // Нарэшце ліст…”

На пытаньне ў лістах зь Менску “Ще не вмерла Україна?” ў Кіеве прывычна адказваюць “Жыве Беларусь!”. Бо яна і сапраўды не памерла, пакуль на заклік Аляксандра Ірванца “маси турбувати” Андрэй Хадановіч “унушае сябе”: “толькі ня трэба мас турбаваць”. Бо яна насамрэч жыве, пакуль між Мюнхенам ды Ялтаю гэты менскі перакладнік Малярмэ, Бэзансона і Бадлера адказвае Наталцы Білацэрківец: “Я не хачу паміраць у Парыжы // я наагул паміраць не хачу”.

З украінскай пераклаў
Алесь Пяткевіч