15.02.04 (нядзеля)

Калі мне было чатырнаццаць, і ў мяне былі свае віды на жыцьцё, я ўпершыню накачаўся алькаголем. Пад самую завязку. Было вельмі цёпла, і нада мной плылі сінія нябёсы, а я ляжаў і паміраў на паласатым матрацы і нават пахмяліцца ня мог, бо мне было толькі чатырнаццаць, і пахмяляцца я яшчэ проста не навучыўся. За апошнія пятнаццаць гадоў у мяне было больш чым дастаткова падставаў, каб зьнелюбіць гэтае жыцьцё. Жыцьцё ад пачатку, як толькі я пачаў яго ўспрымаць, выявілася штукай подлай і няўдзячнай, яно адразу ж узяло за звычай абарочвацца такімі лажовымі сытуацыямі, згадваць пра якія ня хочацца, але якія запамінаюцца надоўга. Хоць са свайго боку я асаблівых прэтэнзіяў ніколі не выказваў. Відавочна, у мяне ўсё добра ў маіх стасунках з жыцьцём, нават насуперак ягонай клінічнай мудакаватасьці. Мяне, па вялікім рахунку, калі не траплялася чарговых дэмаршаў звонку, усё задавальняла – мяне задавальнялі абставіны, у якіх я жыў, задавальнялі людзі, зь якімі я меў зносіны, зь якімі я час ад часу бачыўся і зь якімі мне даводзілася мець справу. Яны мне, па вялікім рахунку, не перашкаджалі, спадзяюся – я ім таксама. Што яшчэ? Мяне задавальняла тая колькасьць бабак, якая ў мяне была, то бок задавальняла ня колькасьць як такая, бабак у мяне, насамрэч, амаль ніколі не было, задавальняў сам прынцып абарочваньня іх навокал мяне – я зь дзяцінства заўважыў, што банкноты зьяўляюцца акурат тады, калі табе трэба, і прыблізна ў той колькасьці, безь якой ты не абыдзесься, звычайна гэта спрацоўвала, дакладна спрацоўвала. Вядома, калі ты не да канца страціў сумленьне і зьберагаеш хаця б рэшткі нейкай прыстойнасьці, у сэнсе там чысьціш зубы, або не ясі сьвініну (калі ты мусульманін), то да цябе зь нявысьветленай табой рэгулярнасьцю прыходзіць анёл з чорнымі бухгальтарскімі нарукаўнікамі і перхацьцю на крылах і абнаўляе твой бягучы рахунак пэўнай сумай у грашовым эквіваленце, так, каб ты, з аднаго боку, зусім ногі не працягнуў, а зь іншага – ня надта выёбваўся і не перапаскудзіў сваёй рэінкарнацыі купляй танкераў з нафтай і цыстэрнаў са сьпіртам. Мяне гэта задавальняла, у гэтым я анёлаў разумеў і падтрымліваў. Мяне задавальняла краіна, у якой я жыў, задавальняла тая колькасьць гаўна, якім яна была запоўнена і якое ў найбольш крытычныя моманты майго ў гэтай краіне пражываньня сягала каленяў і вышэй. Я разумеў, што цалкам рэальна мог нарадзіцца ў іншай краіне, куды горшай, напрыклад, з больш суворым кліматам ці аўтарытарнай формай кіраваньня, дзе ля ўлады стаялі б ня проста ўблюдкі, як у маёй краіне, а якія-небудзь замарочаныя ўблюдкі, якія перадавалі б уладу ў спадчыну сваім дзецям, разам з вонкавымі пазыкамі і ўнутраным цемрашальствам. Так што я лічыў, што даволі добра трапіў, таму ня трэба пераймацца гэтымі рэчамі. Па вялікім рахунку, мяне задавальняла ўсё, мяне задавальняла тэлевізійная карцінка, якую я бачыў за вокнамі памяшканьняў, дзе жыў, таму я намагаўся проста ня надта хутка пераключаць каналы, бо пасьпеў заўважыць, што любыя праявы ўвагі з боку змантаванай наўкола мяне рэальнасьці абавязкова сканчаюцца наперад прагназаваным паскудзтвам ці проста дробным жыцьцёвым западлізмам. Рэальнасьць прыкольная сама сабой, але цалкам лажовая пры падліку пасьляматчавай статыстыкі, калі ты аналізуеш свае і яе паказальнікі і бачыш, што парушэньняў зь яе боку было ў некалькі разоў болей, а выдаленьні трапляліся толькі ў тваёй камандзе. Калі нешта мяне і прыгнятала па-сапраўднаму, то менавіта пастаянныя і настойлівыя намаганьні гэтай тэлекарцінкі ўступіць са мной у ненатуральныя палавыя дачыненьні, то бок, папросту кажучы, адтрахаць мяне, скарыстаўшыся маімі ж грамадзянскімі правамі і хрысьціянскімі абавязкамі. Я весела пражыў гэтыя свае пятнаццаць гадоў дарослага жыцьця, не беручы ўдзелу ў пабудове грамадзянскай супольнасьці, не прыходзячы на выбарчыя ўчасткі і пасьпяхова пазьбягаючы кантактаў з антынародным рэжымам, калі вы разумееце, што менавіта я маю на ўвазе; мяне не цікавіла палітыка, не цікавіла эканоміка, не цікавіла культура, нават прагноз надвор’я мяне не цікавіў, хоць гэта была ці не адзіная ў гэтай краіне рэч, што выклікала давер, але мяне яна ўсё адно не цікавіла.

Цяпер мне трыццаць. Што зьмянілася за апошнія пятнаццаць гадоў? Амаль нічога. Нават выгляд гэтага ёбанага прэзыдэнта ня надта зьмяніўся, ува ўсякім разе яго партрэты як рэтушаваліся тады, так і цяпер рэтушуюцца, нават я гэта заўважыў. Зьмянілася музыка на радыё, але я яго, па вялікім рахунку, і ня слухаю. Зьмянілася адзеньне, але 80-я, наколькі я разумею, і надалей у модзе. Не зьмянілася тэлекарцінка, яна такая ж ліпкая й едкая, як разьліты на паркеце ліманад. Не зьмяніўся клімат, зімы ўсё такія ж доўгія, а вёсны – доўгачаканыя. Зьмяніліся сябры, то бок адны назаўсёды зьніклі, а іншыя зьявіліся замест іх. Зьмянілася памяць – яна зрабілася даўжэйшай, але не зрабілася лепшай. Спадзяюся, яе хопіць яшчэ гадоў так на шэсьцьдзесят трывалага пабытовага пахуізму і нязломнай душэўнай раўнавагі. Чаго я сабе і жадаю. Амін.

17.06.93 (чацьвер)

УСТУП №1

16.50

17 чэрвеня каля пятай гадзіны дня Сабака Паўлаў намагаецца спусьціцца ў падземку. Ён падыходзіць да турнікета, ідзе проста на жанчыну ва ўніформе і дастае з кішэні вэтэранскае пасьведчаньне. Жанчына ва ўніформе глядзіць у пасьведчаньне і чытае: «Паўлава Вера Навумаўна».
— Ну? – пытаецца.
— Бабуля, – кажа Сабака Паўлаў.
— Дзе бабуля?
— Гэта, – паказвае Сабака пасьведчаньне. – Мая бабуля.
— Ну і што?
— Яна – вэтэран.
— Ну, а ты чаго хочаш?
— Яна ў танку гарэла.

Жанчына яшчэ раз глядзіць у пасьведчаньне. Хто яе ведае, думае яна, можа і гарэла, па фота ня скажаш.
— Ну, добра, – кажа яна. – А ад мяне чаго трэба?
— Прапусьціце, – гаворыць Сабака.
— А ты што – таксама ў танку гарэў?
— Ну, пачакайце, – пачынае таргавацца Сабака, – можа, я ёй паесьці нясу.
— Што паесьці?
— Ну, паесьці, – Сабака прыгадвае, што насамрэч есьць ягоная бабуля, калі ёй даюць. – Малочныя прадукты, разумееце? Сыр.
— Сам ты сыр, – бяз злосьці кажа цётка ва ўніформе.

Сабака разумее, як усё гэта выглядае збоку. Што вось ён б’ецца галавой аб велічэзны бясконцы мур, якім ад яго адгарадзілася жыцьцё, б’ецца безь ніякай надзеі на посьпех, і ўсе жыцьцёвыя спакусы, у тым ліку і праезд у мэтрапалітэне, яму цяпер проста ня сьвецяць, вось як гэта выглядае. Ён зьбірае ўсю сваю волю ў кулак і гаворыць нешта кшталту таго, што, маўляў, паслухайце, жанчына, ён, вядома, гаворыць ня так, але зьмест прыблізна такі. Дык вось, паслухайце мяне ўважліва, кажа ён, добра? Толькі не нэрвуйцеся. Вось што я вам скажу, жанчына. Вы, канечне, можаце зьневажаць мяне, я бачу, што вы зьневажаеце мяне, вы ж зьневажаеце, так? Паслухайце, паслухайце, я хачу яшчэ сказаць, паслухайце. Але пры ўсім пры гэтым, разумееце, як бы гэта сказаць – ну, вы там, я ня ведаю што, вы па-рознаму можаце да гэтага ставіцца, згодны, для вас гэта можа нічога ня значыць, але пагадзіцеся – мая бабуля можа здохнуць з голаду толькі праз тое, што мяне – яе законнага ўнука, перапрашаю, вось так проста не прапусьціла ў мэтро нейкая падла тылавая. Пагадзіцеся? (ну, у гэтым месцы яны проста паабкладалі адно аднаго, але хай будзе так) – ён канцэнтруецца і раптам прашмыгвае ў жанчыны пад рукамі, узмахваючы ў паветры вэтэранскім пасьведчаньнем, і зьнікае ў халодных кішках падземкі.

«Якая падла тылавая? – думае жанчына. – Я ўвогуле – 49-га году нараджэньня».

17.10

Сабака выходзіць пад стадыёнам, на пустую плятформу, недзе праз гадзіну «Мэталіст» гуляе апошні хатні матч, сёньня ўсе павінныя зьехацца, ведаеце, як бывае, закрыцьцё сэзону і ўсё такое, наверсе дажджлівае лета, неба з хмарамі, і недзе акурат над Сабакам стаіць напаўразвалены стадыён, у апошнія гады ён зусім размок і асунуўся, скрозь бэтонныя пліты пачынае прабівацца трава, асабліва пасьля дажджоў, трыбуны засраныя галубамі, на полі таксама гаўно, асабліва калі там гуляюць нашыя, разваленая краіна, развалены фізкультурны рух, вялікія стырнавыя праябалі найгалоўнейшае, як на мяне, вось жа, як ні круці, а ў Саюзе былі дзьве рэчы, якімі можна было ганарыцца – футбольны чэмпіянат і ядзерная зброя; тых, хто пазбавіў народ такіх атракцыёнаў, наўрад ці чакае спакойная бестурботная старасьць, нішто так не падрывае карму, як хуёвая нацыянальная палітыка, гэта ўжо дакладна. Сабака яшчэ нейкі час стаіць на плятформе, зь іншага боку маюць пад’ехаць знаёмыя, так што трэба іх дачакацца. Сабака стомлены і змучаны – ён п’е ўжо трэці дзень, яшчэ і надвор’е паганае, напэўна, гэта ад надвор’я, ціск ці як гэта называецца, як называецца стан, калі ты п’еш трэці дзень і раптам перастаеш пазнаваць родных і блізкіх? Вядома, ціск.

Ён нават ня можа згадаць, што адбылося – лета пачыналася так добра, ішлі дажджы, Сабака пасьпяхова і бестурботна прасяраў свае маладыя гады, але раптам сябры-рэклямнікі зацягнулі вечна беспрацоўнага Сабаку ў нетры рэклямнае індустрыі, кажучы прасьцей, узялі кур’ерам у аддзел рэклямы сваёй газэты, Сабаку ламала, але ён трымаўся і хадзіў на працу. Карысьці ён прыносіў няшмат, але добра было ўжо тое, што недзе лічыўся чалавекам, сам ён гэтым асабліва ніколі не пераймаўся, ну, а сябры, на тое яны і сябры, каб грубым кантактавым спосабам выпраўляць твой сацыяльны статус, я ад самага пачатку казаў, што надоўга яго ня хопіць, але мяне ня слухалі, казалі: нічога, ён нармальны ўвогуле хлопец, ёбнуты трошкі, але нічога, нічога, пагаджаўся я, нічога.

Сабакі хапае дзён на дзесяць, пасьля ён запівае і на працу больш ня ходзіць, а каб яго не знайшлі, п’е па знаёмых, у Сабакі ў ягоныя дзевятнаццаць паўгораду знаёмых, адну ноч ён нават начуе на вакзале – сустракае там знаёмых грыбнікоў, што едуць ранішняй электрычкай кудысьці на Данбас па сыравіну, і начуе зь імі пад калёнамі на вуліцы, тройчы шманаецца патрулямі, сумленна адседжвае да ранку, слухаючы байкі пра грыбы ды іншыя тэрмаядзерныя рэчы, потым не вытрымлівае і звальвае дахаты. Тут яго і засьпявае тэлефонны званок. У іншым стане Сабака ні за што слухаўку ня зьняў бы, але ўсярэдзіне ў яго ўжо плаваюць срэбныя халодныя стронгі трохдзённага алькагольнага запою і балюча б’юць зь сярэдзіны хвастамі па нырках і печанях, так што сьвет у Сабачых вачах цямнее, і слухаўку ён бярэ аўтаматычна. «Сабака? – крычаць у тэлефон. – Ня сьмей кідаць слухаўку!»: сябры-рэклямнікі Вова і Валодзя, якія ўладкавалі яго на сваю галаву ў рэклямны бізнэс, сядзяць недзе ў сваім камсамольскім офісе, і, вырываючы адзін у аднаго слухаўку, імкнуцца пераканаць Сабаку пагаварыць зь імі, зьбіваючыся час ад часу на мат. «Сабака! – гавораць яны. – Галоўнае, ня сьмей кідаць слухаўку. Підар! – гавораць яны, пераканаўшыся, што Сабака іх слухае, – калі ты зараз кінеш слухаўку, табе хана. Мы цябе ўрыем, чуеш?» «Алё», – кажа на гэта Сабака. «Што алё? – нэрвуюцца Вова і Валодзя – Што алё? Ты нас чуеш?» «Так», – кажа Сабака напалохана. «Добра, – жвавеюць Вова і Валодзя. – Значыцца, так, цяпер – дзесяць раніцы». «Што?» – Сабака канчаткова пужаецца і слухаўку кідае. Тэлефон адразу трашчыць зноў. Сабака нерашуча падымае слухаўку. «Ты!!! – раве ў слухаўцы. – Підар!!! Ня сьмей кідаць слухаўку!!! Ты нас чуеш??? Ня сьмей кідаць слухаўку!!!» Сабака цяжка зглытвае сьліну. «Ты нас чуеш?» «Ну», – няўпэўнена кажа Сабака. «Значыцца так, – разрываюцца рэклямнікі. – Цяпер – дзесяць раніцы. Ня сьмей кідаць слухаўку!!! Ты чуеш??? Ня сьмей кідаць слухаўку!!! Цяпер дзесяць. А палове на шостую мы чакаем цябе каля стадыёну. Калі ня прыйдзеш – мы табе адарвем яйцы. Калі прыйдзеш – мы табе таксама адарвем яйцы. Але табе лепш прыйсьці. Ты зразумеў???» «Так», – кажа Сабака. «Ты нас зразумеў?!!» – ня могуць супакоіцца рэклямнікі. «Зразумеў», – кажа Сабака Паўлаў, адчуваючы, як стронгі весела ганяюць недзе ў яго пад горлам. «Што з табой? – нарэшце пытаюцца рэклямнікі. – Табе дрэнна?» «Так» – «Табе чаго-небудзь прынесьці?» – «Вадзяры прынясіце». «Підар», – гавораць Вова і Валодзя і кладуць слухаўку.

Сабака пераводзіць дых. Дзесяць гадзінаў. Трэба пераапрануцца або пахмяліцца, лепш, вядома, пахмяліцца. З суседняга пакою выходзіць ягоная бабуля. Гэта ягоная бабуля, ён яе любіць, ну і ўсякае такое, нават ходзіць зь яе вэтэранскім пасьведчаньнем, можна нават сказаць, што ён ганарыцца ёю, не зусім, канечне, але да пэўнай ступені, гаворыць, што яна ў танку гарэла, я сабе слаба ўяўляю старэнькую ў танкавым шлеме, але ўсё можа быць. «Што, Віталік?» – гаворыць яна. «Праца, бабуля, – кажа Сабака. – Праца». «Што гэта за праца такая, – бядуе старэнькая. – Учора цэлы дзень тэлефанавалі, дзе, кажуць, гэты підар. А я адкуль ведаю?»

17.22

Вова і Валодзя выскокваюць з вагона, падбіраюць Сабаку і выходзяць на вуліцу. «Жывы?» – пытаюцца. Сабака зусім бледны, ніяк не паправіцца, яны цягнуць яго ў гастраном на Пляханаўскай і бяруць там дзьве пляшкі вадзяры, ня бойся, гавораць яны Сабаку, мы цябе спачатку адкачаем, а ўжо потым яйцы рваць будзем, які нам інтарэс рваць нешта ў цябе такога, ты на сябе паглядзі, яны падводзяць яго да вітрыны гастраному, гастраном цёмны і пусты, як і большасьць гастраномаў у краіне ў гэты трывожны час, развалілі краіну, сукі, глядзі, гавораць яны Сабаку, глядзі, на каго ты падобны, Сабака зусім расслаблены, ён глядзіць у вітрыну, за якой стаіць прадавачка ў белым халаце і таксама глядзіць, як за акном на вуліцы, якраз насупраць яе, стаяць двое навалачнага выгляду ўблюдкаў, трымаюць пад рукі трэцяга такога ж і паказваюць на яе пальцамі. Яна глядзіць на іх зь нянавісьцю, Сабака неяк факусуе позірк, пазнае сваё адлюстраваньне і раптам заўважае, што ў гэтым адбітку ёсьць яшчэ нехта, нейкая дзіўная істота ў белым адзеньні зь вялікай колькасьцю касмэтыкі на твары цяжка паварочваецца ў яго абалонцы, у межах ягонага цела, нібы намагаецца прарвацца скрозь яго, так што яму робіцца блага, напэўна, думае Сабака, гэта мая душа, толькі чаму ў яе залатыя зубы?

17.35 – 18.15

Цягам сарака пяці хвілінаў Сабаку прыводзяць у прытомнасьць. У яго ўліваюць вадзяру, і, па нейкіх законах фізыкі, Сабака, напаўняючыся ёю, выплывае на паверхню, гаворыць усім прывітаньне, яго таксама вітаюць усе прысутныя, зь вяртаньнем цябе, піянэр-герой Сабака Паўлаў, клёва, што ты вярнуўся да нас, нам тут цябе таксама не хапала, ага, гавораць прысутныя, то бок Вова і Валодзя, мы проста мусілі цябе адкачаць, каб яшчэ раз паглядзець у твае, хоць і п’яныя, але ўсё адно сумленныя вочы, каб ты нам сказаў, за што ты так ненавідзіш рэклямны бізнэс цалкам і нас з Валодзем, кажа Вова, у прыватнасьці, што мы табе зрабілі, што ты нас так беспантова кінуў, зьнік зь вельмі важнай, дарэчы, карэспандэнцыяй, за якую, калі б маглі, мы б табе двойчы яйцы адарвалі. І так паміж імі вядзецца нейкая такая сяброўская размова, ведаеце, як яно бывае, і Сабака цалкам вяртаецца на сьвет, зь якога яго лездь ня выштурхнула ягоная ж уласная душа, ён азіраецца навокал і прыслухоўваецца: стронгі ляжаць недзе на глыбіні, злы залатазубы анёл у белым халаце і капронавых панчохах таксама адляцеў, рэклямнікі Вова і Валодзя зацягнулі яго кудысьці ў зарасьці за мэталёвыя, пафарбаваныя ў белае, кіёскі і шчодра пояць вадзярай. Соцыюм патрабуе кампрамісаў.

18.15

Чаму яны ніколі не прыходзяць на стадыён своечасова, калі там гучаць маршы і прывітальныя прамовы клеркаў ад муніцыпалітэту? Па-першае, яны звычайна прыходзяць не зусім цьвярозыя і ўжо дрэнна арыентуюцца ў часе, іншым разам яны наагул дрэнна арыентуюцца, што ўжо там час, яны поры году не адрозьніваюць, заўжды то ў цёплых швэдрах пад пякучым сонцам, то ў мокрых футболках пад першым сьнегам. Па-другое, перад матчамі адбываецца якая-небудзь лятарэя, а ў лятарэю яны ня вераць, тут і гаварыць няма пра што. Па-трэцяе, іх таксама можна зразумець – калі табе дзевятнаццаць і ты запаўзаеш у свой сэктар, і ўсе – уключна зь міліцыяй – бачаць, у якім ты цудоўным прыўзьнятым стане, што можа быць больш узбуджальным для цябе? Потым, калі ты вырасьцеш і пачнеш працаваць у банку ці газавай канторы, калі з рэальнасьцю будзеш вымушаны мець зносіны толькі па тэлевізары, а зь сябрамі – па факсе, калі ў цябе будуць сябры, а ў іх – факс, тады, канечне, табе похуй будзе такая штука, як п’яны тынэйджарскі драйв, што зносіць башку і кідае цябе на ўсе амбразуры сьвету, калі вочы вільгатнеюць ад узбуджэньня, кроў пад пазногцямі спыняецца ад таго, што вось некалькі соцень чалавек сочаць, як яны заходзяць у сэктар і шукаюць свае месцы, і нават кагосьці нясуць на плячах, называючы яго чамусьці сабакам, час ад часу губляюць яго паміж лавамі, але ўпарта і настойліва падбіраюць і цягнуць на запаветныя месцы, далей ад вартавых, далей ад прадавачак марозіва, увогуле – далей ад футболу, як яны яго разумеюць.

18.25

Наступны раз у прытомнасьць Сабака Паўлаў прыходзіць ужо на стадыёне, добра вось так сядзець зь сябрамі, думае ён, на лаве, недзе пад нейкімі дрэвамі, што шумяць і хістаюцца ва ўсе бакі, не, раптам думае ён, гэта ня дрэвы, тады што гэта?

Празь некалькі сэктараў, зьлева ад іх, пад цяжкім чэрвеньскім дажджом, стаяць фанаты суперніка. Іх некалькі дзясяткаў, яны прыехалі зранку на вакзал, і за імі цэлы дзень цягаецца некалькі патрулёў, на стадыёне ім адвялі асобны сэктар, у якім яны сумна махаюць размоклымі і разбухлымі сьцягамі. Яшчэ да перапынку нашыя, незадаволеныя вынікам і надвор’ем, прарываюць кардон і пачынаюць іх біць. Зьнізу, ад поля, падцягваецца рота курсантаў-пажарнікаў, міліцыя, зрэшты, не прыдумвае нічога лепшага, як выпхаць усіх з стадыёну, і пачынае адцясьняць народ да выхаду, пакуль яшчэ ідзе першы тайм; усе, ясная рэч, забываюцца на футбол і пачынаюць заўзець за нашых на трыбунах, каманды таксама больш пераймаюцца бойкай, чым вынікам, цікава ўсё ж такі, нечакана, тут, на полі, і так усё было зразумела – хтосьці пад канец абавязкова гульню зьліе, а там – бач ты, нейкая барацьба, зусім табе рэгбі, вунь і пажарныя па галаве ўжо атрымалі, а тут і тайм заканчваецца, і каманды неахвотна цягнуцца ў тунэль, міліцыя выносіць апошніх гастралёраў, таму, калі гульня аднаўляецца, сэктар ужо апусьцелы. Толькі растаптаныя і разарваныя сьцягі, нібы фашысцкія штандары на Чырвонай плошчы, сьцяжэла ляжаць у лужынах, нашыя, хто ацалеў, задаволена вяртаюцца ў свае сэктары, найбольш зацятыя і прынцыповыя заўзятары едуць на вакзал – адлоўліваць тых, хто будзе вяртацца дадому; і тут, недзе на пятнаццатай хвіліне другога тайму, на трыбуны забягае яшчэ адзін гастралёр – зусім юны чувак, раскудлачаны і намоклы, дзе ён быў дагэтуль – невядома, але вось ён ужо дакладна ўсё найцікавейшае прапусьціў, ён убягае і бачыць сьляды пабоішча і рваныя сьцягі сваёй каманды і нікога зь сяброў; дзе нашыя? – крычыць ён, азірнуўшыся на прыціхлыя трыбуны, гэй, дзе ўсе нашыя?! – і ніхто яму нічога ня можа адказаць, шкада чувака, нават ультрасы замоўклі, абарвалі сваё працяглае «судзьдзя – підарас», глядзяць сарамліва на гастралёра, няёмка перад чуваком, сапраўды – неяк непрыгожа выйшла, і чувак глядзіць зьнізу на заціхлыя сэктары і глядзіць на мокрае поле, на якім месяць гаць каманды, і глядзіць у халоднае і маларухомае неба і ня можа зразумець: што адбылося, дзе пацаны, што гэтыя клоўны зь імі зрабілі, і падбірае пагнутую піянэрскую трубу, у якую да гэтага дзьмуў нехта зь яго палеглых сяброў, і раптам пачынае пранізьліва сьвісьцець у яе, плаксіва і роспачна, так што ўсе аж ахранелі – трэба ж так, сьвісьціць, адвярнуўшыся і ад поля, і ад ультрасаў, і ад прыціхлых і прысаромленых пажарных, сьвісьціць нейкую сваю, толькі яму аднаму вядомую, гучную і фальшывую ноту, укладаючы ў яе ўсю сваю адвагу, усю сваю безнадзейнасьць, усю сваю чыста пацанскую любоў да жыцьця…

19.30

Пад самым дахам, над апошнімі радамі, сядзяць сонныя галубы, якія ўжо звыклі да паразаў нашай каманды, і сонна буркочуць, жывуць сабе, нікому не перашкаджаюць, прыкольныя мокрыя зграі, але вось Сабака слухае іх скрозь сон, яны яму зьяўляюцца ў ягонай алькагольнай прастрацыі і выцягваюць яго адтуль, ведаеце, такі дзіўны стан, калі ты адным вокам бачыш сьвятло сьпераду, а другім, як бы гэта патлумачыць – другім ты бачыш тое, што можна, напэўна, назваць іншым бокам сьвятла, ну, вы разумееце, адным словам, калі табе адначасова паказваюць вельмі многа, але ты ў такім стане, што ўбачыць ужо нічога ня можаш. Дый ня хочаш. Таму Сабака спаўзае на цэмэнтную падлогу і пачынае адпаўзаць у бок праходу, трушчачы сваімі змучанымі грудзямі сланечнікавае шалупіньне, недапалкі і лятарэйныя білеты. Адпаўзае да праходу, устае на ногі і нерашуча рушыць наверх, да апошняга раду, чапляецца там за мэталёвае мацаваньне і павісае на ім зусім бязь сілаў – ня ўпасьці на трыбуну і не прыціснуць заўзятараў якіх-небудзь калі ўпадзеш трэба будзе выбачацца з кімсьці сутыкацца штосьці гаварыць і тады ўсе адразу адчуюць як дрэнна пахне ў цябе з рота і адразу здагадаюцца што ты піў так што галоўнае ні з кім не гаварыць і ні да каго не зьвяртацца а калі ўпадзеш абавязкова з табой хто-небудзь загаворыць і не адкруцісься потым скажуць што ў цябе так з рота дрэнна пахне дакладна ўнюхаюць толькі пачнуць гаварыць нават калі адвярнуцца і гаварыць убок усё адно ўнюхаюць хіба што добра адвярнуцца і так гаварыць што гаварыць? што трэба гаварыць каб яны не даведаліся? што я павінен сказаць? хутчэй а то заўважаць скажуць што-небудзь што скажуць? скажуць чаму маўчыш? не крычыш? чаму я не крычу? трэба крычаць інакш яны заўважаць што ў мяне дрэнна пахне з рота скажуць што ў мяне дрэнна пахне з рота бо я не крычу або падумаюць што я п’яны бо я не крычу што я павінен крычаць? што я павінен крычаць? ну што я павінен крычаць? трэба запытаць у каго-небудзь трэба адвярнуцца і запытацца або адвярнуцца і закрычаць тады ніхто нічога не заўважыць усё адно не заўважаць такі шум стаіць добра я крыкну штосьці ўбок ніхто не пачуе як у мяне дрэнна пахне з рота але ўсе заўважаць што я крычу значыць я ня п’яны нармальна гэта я нармальна прыдумаў толькі што крыкнуць ну што ж мне крыкнуць што яны ўсе крычаць? пра судзьдзю пра судзьдзю толькі крыкнуць убок каб не пачулі і каб не заўважылі неяк так трэба крыкнуць і абавязкова пра судзьдзю тады будзе нармальна – і тут наш форвард вывальваецца сам-насам з брамнікам і б’е, проста хуячыць з усяе моцы, некалькі тысяч мокрых заўзятараў заміраюць, затрымліваюць, можна сказаць, дых, і тут за іхнымі сьпінамі ў вільготнай цішыні роспачна лунае:
— Гэээээээээээээээй!!! Тыыыыыыыыыыыыыыыыыыы!!!!!!!!!!!!!!!

І мокрыя заўзятары ў блізкіх сэктарах зачаравана паварочваюць галовы і бачаць там Сабаку Паўлава, старога добрага Сабаку Паўлава, якога тут ведае кожны сабака, то бок кожны сяржант з рацыяй, ён зусім зьняможана павісае на жалезным мацаваньні, павярнуўшыся да трыбунаў, назавём гэта сьпінай, і працяжна вые кудысьці ў нікуды, ці як гэта назваць.

19.45

Чаму? Таму што ты ня проста нейкі мудак, які зьмірыўся зь існым несправядлівым станам рэчаў і са штодзённымі наёбкамі зь яго боку, таму што ты не зьбіраесься да канца сваіх дзён угрызацца ў чыёсьці горла за расфасаваную імі хаўку. Таму што ты, урэшце, маеш што сказаць, калі б нехта запытаў у цябе пра найгалоўнейшае, так што гэтага ўжо хопіць, думае Сабака, дакладней, ён, вядома, у такім стане нічога падобнага ня думае, але калі б ён мог цяпер думаць, ён, мне здаецца, думаў бы менавіта так, таму ён пачынае лезьці ўгору па бэльцы, што падпірае дах, зьдзіраючы пальцамі старую зелёную фарбу і засохлае птушынае лайно, прыціскаючыся да халоднай трубы, асьцярожна цягнецца ўгору, перастаўляючы ногі па жалезнай канструкцыі, апынаецца акурат над галовамі сяржантаў, што на нейкі час забыліся на яго, над галовамі ўсіх сваіх мокрых і п’яных знаёмых, колькі іх тут ёсьць, над шчасьлівымі галовамі Вовы і Валодзі. Іх ён і пазнае і спыняецца акурат над імі, разглядае іх зьверху, думае: о, як клёва, калі працягнуць руку ўніз, можна абодвух падняць сюды, і ён цягне да іх руку і нешта ім кажа, нават не заўважаючы, як дрэнна ў яго пахне з рота.

І тут нашы закалочваюць мяч, і мокрыя горлы равуць – ваў-ў-ў-ў-ў!!! – ваў-ў-ў-ў-ў!!! – равуць яны, і ад гэтага рову сотні і тысячы сонных галубоў выпырхваюць са сну і вылятаюць, як снарады, са сваіх сядалаў, усланых пер’ем, зямлёй і лятарэйнымі білетамі, вылятаюць хваляй пад мокрае неба, і гэтая хваля б’ецца аб Сабаку, і той ня ўтрымліваецца і ляціць уніз, пралятае свае некалькі мэтраў і смачна плюхаецца на лаву, поруч з Вовам і Валодзем, тыя нарэшце згадваюць пра свайго таварыша, паварочваюцца да яго і бачаць яго побач з сабою, як і мае быць.

— О, Сабака, – крычыць Вова.
— Сабака, мы забілі, – крычыць Валодзя.
— Здорава, – гаворыць Сабака і ўсьміхаецца. Упершыню за апошнія тры дні, дарэчы.

19.50 – 8.00

Вова і Валодзя не наважваюцца паказаць свае дакумэнты, таму да шпіталізаванага Сабакі іх не пускаюць, яны тлумачаць, што яны сябры, нават родныя, далёкія, але ўсё ж такі родныя, але ім кажуць, што такіх родных, як Сабака, саромецца трэба, і ўкладаюць яго – п’янага і соннага – на насілкі, а потым запіхваюць у хуткую, чамусьці яны ўсе думаюць, што Сабака менавіта траўмаваны, а ня п’яны, гэта яго і ратуе, яго не забіваюць на месцы, як гэтага вымагаюць інструкцыі паводзінаў для сяржантаў, старшынаў і мічманаў пры гераічнай абароне спартыўных комплексаў і месцаў масавага адпачынку працоўных падчас правядзеньня там футбольных матчаў, палітычных мітынгаў ды іншых фізкультурна-асьветніцкіх шабашаў. Нейкі мілажальны сяржант нават падыходзіць да кіроўцы хуткай, запісвае яго каардынаты, пакідае яму свой рабочы тэлефон і загадвае неадкладна імчаць цяжкапараненага Сабаку, а заўтра, калі нічога сур’ёзнага ня здарыцца, прывезьці яго залатанае цела да іх у раус для далейшых лябараторных дасьледаваньняў, там яны і высьветляць, што гэта за Гагарын наябнуўся ім на галовы. Кіроўца бярэ пад казырок, ну вы разумееце, пра што я, і хуткая зьнікае за зялёнай брамай стадыёну, разганяючы сваімі сырэнамі мокрых заўзятараў, у вясёлым віры якіх губляюцца і Вова з Валодзем – бо перамога прадугледжвае зьбіраньне да купы і радасную калектыўную масу, салюты і зладжаны харавы сьпеў, і толькі параза, горкая асабістая параза, не прадугледжвае нічога, акрамя п’яных санітараў і апарату штучнага дыханьня, які да таго ж і не працуе, дакладней не – ён працуе, але ніхто ня ведае як.

Да раніцы Сабака абрыгвае ўсе прасьціны, у якія ён быў загорнуты, і выклікае рэзкую агіду з боку мэдычнага пэрсаналу. Дзяжурныя мэдсёстры намагаюцца кудысьці дазваніцца, знайсьці тых далёкіх родзічаў, якія хацелі гэтую навалач забраць яшчэ там – на стадыёне, але тэлефону ніхто ня ведае, у Сабакі з усіх дакумэнтаў знаходзяць толькі вэтэранскае пасьведчаньне, выданае на імя Паўлавай Веры Навумаўны, усе разглядаюць гэтае пасьведчаньне – пашарпанае й абгарэлае па краях – але Сабака, хоць ты забі, на Паўлаву Веру Навумаўну ня цягне, яны на ўсялякі выпадак яшчэ глядзяць па картатэцы і са зьдіўленьнем высьвятляюць, што, згодна зь іхнымі запісамі, гэтая самая Вера Навумаўна яшчэ тры з паловай гады таму богу душу аддала, але ў гэтых картатэках такое трапляецца, гаворыць старэйшая дзяжурная мэдсястра, цалкам прызнаць, што перад ёю ўсё ж такі ня Паўлава Вера Навумаўна, а нейкі неідэнтыфікаваны ўёбак, яна адмаўляецца, таму зранку яны вызвоньваюць кіроўцу з хуткай, той толькі што адпрацаваў зьмену і з гэтай нагоды піў усю ноч, таму пра Сабаку зразумеў не адразу, сказаў, што ніякай Веры Навумаўны ён учора са стадыёну не прывозіў, бажыўся, што жанаты і што з жонкай у іх усё добра, нават сэкс зрэдзьчасу бывае, калі ён не на зьмене, ну, але ўрэшце зразумеў, пра што вядзецца і выдаў мэдсёстрам тэлефон сяржанта, што цікавіўся ўчора далейшым лёсам падабранага Сабакі. Мэдсёстры кідаюцца тэлефанаваць сяржанту, гавораць, што, маўляў, бяда, таварыш сяржант, у нас тут ляжыць абрыганы неданосак, які-які? з ранішняй бадзёрынкай у голасе перапытвае сяржант і тут-такі пачынае запісваць, запісваю, кажа ён, аб-ры-га-ны, ну-ну? вось, кажуць мэдсёстры, мала, што абрыганы, дык ён яшчэ і бяз пашпарта, так-так-так, адказвае на гэта сяржант, ня так хутка, ма-ла-што-аб-ры-г, слухайце, раптам пытаецца ён, ну, а мне-то што, можа, у яго страсеньне мазгоў? Няма ў яго, кажуць сёстры, ні страсеньня, ні мазгоў, ён наагул нейкі дэзэртэр, ходзіць з чужымі дакумэнтамі, ага, ажыўляецца сяржант, з чужымі, яшчэ і абрыгаў нам тут усё, ня могуць супакоіцца сёстры, ну, гэта вы добра, сувора гаворыць сяржант, давайце, цягніце яго да нас, але хутчэй, у мяне а дзявятай зьмена сканчаецца, а напарнік мой зь ім цягацца наўрад ці захоча – у яго ціск. Зразумела, кажуць сёстры, ціск.

Яны тут жа выклікаюць дзяжурнага кіроўцу, забірай, кажуць яму, гэтую навалач, якая нам тут усё абрыгала, і вязі яе ў Кіеўскі раус, у яе там нейкі непарадак з дакумэнтамі, ага, кажа кіроўца, вось зараз усё кіну і павязу вашую навалач выпраўляць дакумэнты, можа, яго яшчэ ў ЗАГС адвезьці? рабіць мне няма чаго. У прынцыпе, ён нядаўна заступіў на зьмену і рабіць яму сапраўды няма чаго, ты давай не выёбвайся, гаворыць яму старэйшая дзяжурная мэдсястра, чыя зьмена заканчваецца, адвязеш яго – і адразу назад, у нас тут яшчэ працы мора, ага, кажа кіроўца, чорнае мора, і грэбліва ўзяўшы пад руку аслабелага і дэмаралізаванага Сабаку, вядзе яго ўніз, адчыняе заднія дзьверы хуткай, давай, кажа Сабаку, залязай, сядай вунь на насілкі, а лепш кладзіся, а то ўпадзеш на павароце, разаб’еш якое-небудзь шкло, або парэжасься, або фарбу перавернеш, якую фарбу? пытаецца Сабака, якую-небудзь, гаворыць кіроўца, кладзіся давай, можа, я пасяджу? баязьліва пытаецца Сабака, ты давай не выёбвайся, кажа яму кіроўца і сядае за штурвал. Сабака спрабуе легчы, але яму адразу ж робіцца блага, і ён пачынае рыгаць – на насілкі, на сьцены, на нейкую фарбу, ну вы разумееце. Кіроўца ў адчаі тармазіць, бяжыць да задніх дзьвярэй, адчыняе іх, атрымлівае сваю порцыю Сабачых ванітаў і выкідае напаўахаладзелага Сабаку на ранішні харкаўскі асфальт, і ўжо лаючыся на чым сьвет стаіць, вяртаецца назад у шпіталь, дзе яго, калі сказаць папраўдзе, ніхто асабліва не чакае.

УСТУП № 2

9.00
— Ведаеце, што найгоршае – я ня ведаў, што там іх дзьве. Адна на гаўбцы была.
— Ну.
— Ну, я зайшоў, а яна там адна. Я ж ня ведаў, разумееце? І яна ляжыць амаль цалкам разьдзетая, там нейкія майткі, бюстгальтары.
— Што, некалькі бюстгальтараў?
— Не, ну, проста розная бялізна.
— Як гэта?
— Ну, рознага колеру, разумееш?
— Нават гаварыць пра гэта не хачу.
— Я ж кажу. Я ўвогуле не люблю бялізны. Жаночай, маю на ўвазе.
— Ну, зразумела.
— Карацей, я бачу, яна ўгашаная, ну, таксама пачынаю распранацца. А я ж ня ведаў, што яны ўжо зранку. Яны там, значыцца, спачатку наглыталіся нейкай брыдоты, а потым вадзярай залілі, уяўляеце? Сукі п’яныя. А я стаю, і ў мяне эрэкцыя.
— Нішто сабе.
— А тут гэтая сука з гаўбца выходзіць, ну, другая. Пужаецца, канечне.
— Зразумела...
— Тая, што ў пакоі, нічога, мабыць, прывыкла ўжо.
— Да чаго?
— Да мяне. Яна мяне такога ўжо бачыла, ну, з эрэкцыяй.
— Завал.
— Я ж кажу. А тая, што на гаўбцы, ужо ўгашаная, вы разумееце, яны зранку пілі, сукі. Я жанчынам увогуле піць бы забараніў. Вы разумееце, пра што я?
— Так, бабы. У мяне сусед ёсьць, дык ён зранку выходзіць і бярэ літры два вадзяры.
— Два літры?
— Сур’ёзна.
— Пра гэта нават думаць непрыемна.
— Я пытаюся ў яго – на хуя табе, мужык, два літры? Ты ж ня вып’еш. А ён ведаеце, што кажа?
— Што?
— Я, кажа, калі вып’ю, ну там першы пузыр, ужо баюся кудысьці выходзіць. А выпіць хачу, не магу спыніцца.
— Сур’ёзна?
— А хулі ён баіцца?
— Ну, ня ведаю, страшна яму. Стром пачынаецца ад вадзяры. А выпіць хочацца. Ну, ён і бярэ адразу два літры. Сядзіць і квасіць.
— Ну, пачакай, раздушыць ён пузыр, раздушыць другі, ды хрэн зь ім – вып’е ўсё. А далей?
— Што – далей?
— Ну, выпіць жа ізноў хочацца?
— Хочацца.
— Але ж выходзіць страшна.
— Не, ні фіга, там, разумееце, такая сыстэма – ён калі выпівае свае два літры...
— Два літры!
— ...ну, два літры, яго перамыкае, і яму ўжо ня страшна.
— Сур’ёзна?
— Я сам бачыў.
— Ну, а як яму?
— Што значыць – як?
— Ну, як яму, калі ня страшна?
— Яму похуй.
— І што?
— Ну, і ён далей валіць па вадзяру. Падае, а ідзе.
— Во бля...
— Яшчэ б. А ты кажаш – эрэкцыя.
— Што эрэкцыя?
— Ты кажаш – эрэкцыя.
— Ну, эрэкцыя.
— І што?
— Нічога. Ну, стаю я са сваёй эрэкцыяй.
— Завал...
— Ну.
— І тут выходзіць гэтая п’яная сука з гаўбца, уяўляеце?
— Я гэтага не ўяўляю.
— Ну, і бачыць мяне. І, значыцца, думае – што гэта за мудак сюды прыпхаўся і стаіць тут?
— Што стаіць?
— Стаіць, кажа.
— Мабыць, думае яна, сусед, прыйшоў патрахацца. І, значыцца, хапае пусты фугас з-пад шампанскага і запускае мне проста ў чэрап.
— А ты?
— Ну, я прытомнасьць страціў. Упаў, значыцца, увесь у крыві. А гэтая сука п’яная, уяві, падбягае да іншай і давай яе будзіць, уставай, кажа, трэба яго, ну, то бок мяне, вязаць. І яна ўстае, прыкінь, і яны мяне вяжуць прасьцінамі па руках і нагах.
— Дык яна ж цябе ведала, ну, тая другая.
— Ды яны ж угашаныя абедзьве зранку, сукі, я ж кажу! Яны нейкай фігні нажэрліся, а потым яшчэ вадзяра. Як тая сука з гаўбца назад трапіла – не ўяўляю. Яны адна адну ўжо не пазнавалі.
— Ну?
— І, значыць, вяжуць мяне і зацягваюць у ванну, кінулі і пайшлі спаць.
— Ага...
— А зранку, значыць, адна зь іх, тая, што з гаўбца выйшла, вядомая рэч, ужо нічога ня памятае і папёрлася ў ванну мыцца. Прычым, карова, сьвятла не ўключае, навобмацак лезе. Залазіць, значыць, у ванну, а там я...
— Гарэлка, ты разумееш, яна жанчын глушыць, яны як рыбы робяцца.
— Я калісьці кантралёрку ў трамваі сустрэў, дык яна са сваім кампостэрам хадзіла.
— Не пізьдзі.
— Што – не пізьдзі? Сур’ёзна – ідзе баба, п’яная, сто пудоў, я ёй свой талёнчык даю, а яна аднекуль з кішэні дастае кампостэр, уяўляеце?
— Свой кампостэр, мабыць, прыкольна мець.
— Твая праўда.
— Во бля...
— Я спрабаваў калісьці зьняць у трамваі. Уначы акурат ехаў, нікога не было, ну, я давай яго выломваць, распароў руку, уяўляеце, кроў цячэ ва ўсе бакі, а тут кантралёры заходзяць.
— Сукі.
— Ну, і адразу да мяне, у прынцыпе, я адзін там ехаў, больш нікога. На хуя, кажуць, кампостэр ламаеш.
— А ты?
— Што я? Кажу, не ламаю я нічога, хацеў, кажу, талёнчык пракампаставаць, а ваш траханы кампостэр мне руку зажаваў. Во, кажу – глядзіце.
— Крута.
— Во бля...

Какава, непаваротлівы і спацелы, у гэтай кампаніі добра, наагул, пачуваецца. Маленькі пакойчык, у якім яны сядзяць, наскрозь прапах цыгарэтным дымам і кавай, кубкаў на ўсіх не хапае, яны пускаюць па кругу першую каву, потым другую, перадаюць кубкі з рук у рукі, потым перадаюць кавалкі белага хлеба, пасьля гадзіны сядзеньня ў гэтым пакоі іхнае адзеньне, іхныя валасы і яны самі пахнуць тытунём і хлебам, хлебам нават больш. Какава выцірае рукавом спацелы лоб, ты што, сьмяюцца ўсе, Какава, гэта ж твой выхадны касьцюм, нічога – Какава чырванее – нястрашна, вымыю, ну-ну, сьмяюцца ўсе далей, ты ўжо другі год абяцаеш, бяры хлеб, Какава бярэ з рук сяброў сьвежы белы хлеб і далей слухае байкі, ён гатовы быць зь імі хоць увесь час, яму зь імі добра, дзеляць разам зь ім хлеб і цыгарэты, і галоўнае – яго ніхто не праганяе. А ў наш час ты яшчэ пашукай кампанію, якая будзе трываць цябе некалькі дзён у тваім пясочным касьцюме, які ты ня мыеш ужо другі год, калі ня трэці.

Какава да таго ж затоўсты для гэтай кампаніі, і ў касьцюме сваім ён выглядае жахліва, але гэты касьцюм яму падабаецца, ня ведаю, дзе такія касьцюмы прадаюцца, Какава ж яго недзе знайшоў, лічыць, што касьцюм стылёвы, ён памяшаны на такіх штуках, Какава ці не адзіны з маіх знаёмых ходзіць у цырульню, карыстаецца нейкім підарскім гелем, нават голіцца час ад часу, хоць на карысьць яму гэта не ідзе. Іх набілася ў пакой чалавек шэсьць, сядзяць і слухаюць Малога Чака Бэры, той апавядае, як ён сьвяткаваў свае народзіны, гісторыя ўсім падабаецца, Какава слухае з адкрытым ротам, яму асабліва спадабалася пра бялізну розных колераў, ён спрабуе сабе гэта ўявіць, але ня можа. Пасьля Малы Чак Бэры пушчае па кругу яшчэ адну цыгарэту і раптам гаворыць: Какава, раскажы ты што-небудзь, усе пагаджаюцца: так, Какава, давай, раскажы нам што-небудзь, што ты сядзіш маўчыш, нам жа таксама цікава, давай, раскажы нам што-небудзь, о, раскажы нам пра сваіх баб, усе сьмяюцца, так, крычаць, Какава, давай, раскажы нам пра сваіх баб. Какава саромеецца, ён усё-ткі адчувае сябе не зусім упэўнена, яны каманда, а ён так – проста зайшоў да іх у госьці, але ісьці прэч яму ня хочацца, таму ён думае, што расказаць, так, каб гэта было пра баб. Пра баб. Баб ён бачыць пераважна па тэлевізары. Можа, ім пра тэлевізар расказаць?

У пакой забягае нехта з адміністрацыі, усё – крычыць, пайшлі, пайшлі, хутчэй, час пачынаць, і яны пачынаюць падымацца і выпаўзаюць у калідор, ідуць гуськом, адзін за адным, дажоўваючы хлеб, дабіваючы цыгарэты, Какава цягнецца за імі, яны праходзяць нейкімі закавулкамі, паўсюль стаяць шчыты з агітацыяй, на сьценах вісяць вогнегасіцелі, нарэшце яны выходзяць на сьвятло, нехта паварочваецца да Какавы і кажа: давай, сябра, пачакай нас тут, добра? мы нядоўга. А колькі гэта будзе? пытаецца Какава, ды пару гадзінаў, можа, трошкі даўжэй, давай, сядай вунь пад сьценкай і пачакай. А можна, я паслухаю? пытаецца Какава, паслухай, кажа нехта, паслухай, але ў прынцыпе тут ня вельмі цікава – так, хуйня поўная. Какаву застаецца толькі паверыць ім на слова.

Заля забітая, сабралася больш як дзьве тысячы чалавек, хто прыйшоў пазьней – стаяць у праходах, таўкуцца пад сцэнай, публіка стромная – студэнты, пэнсіянэры, вайскоўцы, інваліды, інвалідаў асабліва шмат, ну, гэта зразумела, ёсьць нават бізнэсмэны, у касьцюмах едкіх колераў, ну і так далей. Калі яны выходзяць, заля радасна выбухае, інваліды пачынаюць крычаць нейкія свае мантры, ім махаюць рукамі, усьміхаюцца, нават пару букетаў паляцела на сцэну, яны выходзяць і нясьпешна бяруць у рукі інструмэнты, падключаюцца, хтосьці нешта паказвае гукавікам, маўляў, дайце мне больш, хтосьці адкаркоўвае пляшку зь мінэралкай, народ працягвае скандаваць, ладзячы сабе невялічкае сьвята, але яны ня надта на гэта вядуцца, усе разумеюць, у чым тут рэч, хто тут насамрэч галоўны і чым усё гэта скончыцца, і калі разагрэтыя інваліды пачынаюць сьпяваць хорам, і на іх ужо амаль ніхто не зьвяртае ўвагі, зьяўляецца ён –

10.00

Вялебны Джонсан-і-Джонсан, сонца на затуманеным небасхіле новага амэрыканскага пастарства, зорка самых масавых прыходаў на ўсім Заходнім узьбярэжжы, лідэр Царквы Ісуса (аб’яднанай), поп-стар, які ўпраўляе мазгі ўсім, хто гэтага прагне і хто прыйшоў да яго гэтым летнім дажджлівым ранкам, проста пасярод тыдня, вялебны Джонсан-і-Джонсан пляваць хацеў на ўсе гэтыя ўмоўнасьці, ён не старавер які-небудзь, каб адпраўляць свае службы толькі ў выходныя, што за гаўно, кажа ён, што за стараабраднае гаўно, і ўсе зь ім пагаджаюцца. Ён прыехаў у горад пару тыдняў таму, зьняў канцэртную залю на месяц наперад, набраў музыкантаў і вось ужо чацьверты дзень ябошыцца тут, вяшчаючы абарыгенам слова божае, абарыгенаў набіваецца з кожным разам усё больш, вялебны мае фантастычных агентаў, усе гарадзкія газэты яшчэ за месяц да яго прыезду пачалі пра гэты прыезд пісаць, улёткі зь яго ўсьмехнутым амэрыканскім яблом раздаваліся на заводах, базарах і ў банках, у першы ж дзень па прыезьдзе ён даў інтэрвію найпапулярнейшаму гарадзкому ты-ві, і да найвялікшага зьдзіўленьня глядацкай аўдыторыі нават гаварыў на больш-менш прыстойнай дзяржаўнай мове, набіраючы трохачковыя проста на пустым месцы, гаварыў, што мае мясцовыя карані, але наагул ёсьць васпам, то бок стопрацэнтным белым з Тэхасу, ня дзіўна, што пра яго гаварыў цэлы горад, падчас перашага казаньня ў залі было некалькі тэлекамэраў, усе больш-менш апэратыўныя каналы лічылі мэтазгодным сказаць, што першае казаньне вялебнага Джонсана-і-Джонсана, пра якое так доўга гаварылі бальшавікі, адбылося, усё клёва, дарагія хакавяне, вы проста мусіце гэта ўбачыць, тым больш – уваход халяўны, плюс усім раздаюць бясплатныя каляндарыкі зь фізіяй вялебнага, службы будуць праходзіць кожны дзень да канца чэрвеня, пачатак а дзясятай, трынаццатай і сямнаццатай нуль-нуль, без выходных.

І вось ужо чацьверты дзень запар ён стрыжэ купоны, агалошваючы па тры казаньні ў дзень, у яго тут ужо свае фанаты, яны аддана рэагуюць на кожнае саплівае ўсхліпваньне вялебнага, перакладзенае для іх нейкай цёткай у шэрым афіцыйным касьцюме, якая працуе ў вялебнага перекладчыцай, і якая яго, здаецца, не разумее, ва ўсялякім разе перакладае яна абы-што, а самому вялебнаму, здаецца, проста западло яе карэктаваць, мабыць, адкрыцьцё божае накрывае яго з галавой, яго проста прэ падчас казаньня, на яго нават пачалі хадзіць плянавыя, яны па-свойму разумеюць старога, гэта нібы такая сусьветная салідарнасьць усіх абкілбашаных прыдуркаў, якім тым ці іншым спосабам, кожнаму па-свойму, канечне, адкрываюцца божыя таямніцы, вось іх разам і прэ, а тут яшчэ і музыка гучыць.

Музыку граюць менавіта яны, вялебны правёў сярод іх дасканалы кастынг, выбраў у асноўным студэнтаў кансэрваторыі, толькі Малы Чак Бэры паходзіў з панкаў, яго вялебны ўзяў за пачуцьцё рытму, наагул для яго асьвета не была вызначальнаю, галоўнае, каб яны добра выглядалі на сцэне, ну, там, ніякіх габрэяў, ніякіх манголаў, ні ў якім разе каб ня чорныя, карацей, сапраўдны фашысцкі ўблюдак, але народу падабаецца.

Вялебны накручвае сябе ў грымёрцы, глытае нейкія пігулкі, п’е шмат кавы без кафэіну і ўголас рэцытуе нешта з голі бібла, прымушаючы перакладчыцу паўтараць, перакладчыца панура маўчыць, вялебнага гэта заводзіць яшчэ больш, у яго ўжо першыя прыступы божага адкрыцьця, у яго гэта як срачка, яго проста разрывае і ўсё тут. Заходзіць нехта з адміністрацыі, час, кажа, ісьці, народ ужо чакае, вялебны сёрбае зь вялікага плястыкавага кубка сваю беспантовую каву, аблівае ёю сваю беласьнежную кашулю, шыт, кажа, факін шыт, перакладчыца спрабуе перакласьці гэта чуваку з адміністрацыі, але той толькі адмахваецца. Добра, гаворыць вялебны, давядзецца зашпіліцца на ўсе гузікі, будзем, як вустрыцы, або як малюскі, як васьміногі, адным словам, усе мы пад Богам ходзім, дадае ён і выходзіць у калідор. За кулісамі, пад самаю сцэнай, вялебны на імгненьне спыняецца, яго ўвагу прыцягвае паўнаваты юнак у пясочным касьцюме, нішто сабе юнак, думае вялебны і на хвілінку прытарможвае. «Ты хто?» – пытаецца ён, і ў закулісным сутоньні на імгненьне бліскае корпус яго наручнага гадзіньніка, Какава замірае і на нейкі момант губляе мову, што ты маўчыш? нецярплівіцца вялебны, у цябе ёсьць сям’я? Какава ківае сваёй вялікай галавой, але імя не называе. Ну, добра, вялебны губляе рэшткі цярплівасьці, вялікая ласка госпада, хай яна ляжа і на такіх ебанатаў, як ты, перакладчыца хоча гэта перакласьці, але вялебны перапыняе яе – потым-потым, кажа ён і ідзе на сцэну, цяжка цягнучы над сабой жоўты непагасны німб.

Какава вырачана глядзіць на тое месца, дзе стаяў вялебны, доўга прыходзіць у прытомнасьць і на ватных нагах ідзе шукаць прыбіральню, нарэшце знаходзіць, з апошніх сіл адчыняе дзьверы, запаўзае ўсярэдзіну і пачынае бляваць. Я даўно заўважыў – калі ён нэрвуецца, калі ў яго стрэсы ці што, ён абавязкова блюе, проста бяда нейкая, калі пачынаецца сэсія, да яго лепш увогуле не падыходзіць, такі чалавек. «Госпадзе, – думае Какава, – о, госпадзе. Няўжо гэта сапраўды я, няўжо гэта сапраўды да мяне толькі што падыходзіў гэты чалавек? Ня можа быць, я, натуральна, ведаю сабе цану, у мяне добрыя сябры, у мяне мама ў бібліятэцы працуе, мяне ў Макееўцы няблага ведаюць і ў Мелавым таксама, але каб так! Ня ведаю нават, што і падумаць», – думае ён і зноў пачынае бляваць. «Як жа гэта, – думае ён адпляваўшыся, – гэта ж каму апавяду – не павераць. Скажуць, што ты вярзеш. Блін, сам сабе ня веру – жыў як жыў, сумленна рабіў сваю справу, нікому не перашкаджаў, нікога не падстаўляў, магчыма, гэта і ёсьць падзяка госпада. Інакш як, як – проста не разумею, як так сталася, што да мяне, проста да мяне, беспасярэдне, вось так узяў і падышоў чалавек, У ЯКОГА НА РУЦЭ ЗАЛАЧОНЫ РОЛЕКС!!!»

Какава яшчэ раз нахіляецца і бачыць на падлозе, побач з ракавінай, стосік брашурак з казаньнямі прападобнага, ён пабожна бярэ адну, разглядае трошкі пажмяканы твар Джонсана-і-Джонсана, разглядае ролекс у яго на руцэ, і, усьміхнуўшыся, хавае брашуру ў кішэню свайго пясочнага пінжака.

Дарагія браты і сёстры! (Дарагія браты і сёстры! перакладае цётка ў касьцюме.) Госпад маніпуляцыямі сваіх боскіх рук сабраў тут нас з вамі! (Госпад прарабіў пэўныя маніпуляцыі – перакладае яна – з вамі.) Так падзякуем яму за тое, што мы тут сабраліся – і вы, і я! (Таму дзякуй вам, што вы тут сабраліся, і я.) Я кажу вам, браты і сёстры, устанем, устанем і прачытаем малітвы, у імя госпада, алілюя! (Алілюя, – не зусім разумее яго цётка.) Госпадзе, кажу я! (Ён кажа – «Госпадзе».) Паглядзі на гэтых людзей, якія тут сабраліся гэтым ранкам! (Зранку ўжо сабраліся.) Іх прывяла сюды твая боская любоў, ці ня так? (Іх прывяла сюды ня так любоў.) Так, Госпадзе! (Так.) Так, алілюя! (Цётка маўчыць.) Але вы можаце запытацца, чаму ты, вялебны Джонсан-і-Джонсан, гаворыш нам пра гэта, мы ведаем, усё гэта пра нас, таму лепш пакажы цуд! (Мы ведаем пра вас усё! пагрозьліва гаворыць цётка, можаце запытацца.)

Я хачу апавесьці вам адну гісторыю, я хачу вам паказаць на канкрэтным прыкладзе, каб вы зразумелі, што я маю на ўвазе. (Я хачу вам, напрыклад, паказаць, вы разумееце, што я маю на ўвазе.) Адна дзяўчына з паўднёвага Канэктыкуту (Адна дзяўчына з поўдня) жыла ў вялікай скрусе (жыла сабе на поўдні), яна ня мела бацькоў, ня мела сяброў, ня мела ўласнага псыхоляга (яна займалася псыхалёгіяй, была псыхолягам, уласным), яна зусім страціла надзею на божае адкрыцьцё, і яе дні цягнуліся бясконцай плыняй (яна ўсё страціла і цягалася без канца). Алілюя! (Цётка маўчыць.) Аднаго разу на яе шляху трапіўся божы чалавек, пастар (у ейным жыцьці зьявіўся чалавек, мужчына) і ён сказаў ёй: сястра! (Гэта была яго сястра.) Сястра! (Яшчэ адна.) Спыніся, гэта кашмарна – ты сама зачыняеш дзьверы, празь якія мог бы ўвайсьці да цябе Ісус! (Зачыняй дзьверы, сказаў ён, да цябе можа прыйсьці кашмарны джызус.) Навошта ты гэта робіш? (Што ты для гэтага робіш?) І ён пайшоў ад яе, ён меў ужо досыць яе зьняверы. (Стары, выяўляецца, меў яе, і ён сказаў досыць. І пайшоў.) І яна засталася адна, і дні яе далей цягнуліся бясконцай плыняй. (І так яна далей цягалася, адна.) І вось аднаго разу, калі яна вярталася з пакупкамі (аднаго разу яна-такі патрапіла на шопінг) і пераходзіла вуліцу, нейкі п’яны аўтааматар ня змог як сьлед прытармазіць і зьбіў яе з ног (яна была ўжо такая п’яная, але не магла спыніцца і падала з ног, як аўтааматар), і калі яна апрытомнела ў рэанімацыі, на апэрацыйным стале (яна прачнулася на стале, ну там п’яная, брудная, у разарваным адзеньні, шалава), пад скальпэлем хірурга (на ёй ужо быў хірург), яна не змагла згадаць свайго імені (яна не магла яго нават згадаць. Ды яна ўсё забыла, яна п’яная была, алькагалічка скончаная), яна страціла памяць! Яна зусім нічога ня памятала (прапіла ўсё – і хату, і шмоткі, грошы зьняла з кніжкі – таксама прапіла, знайшла хахаля, пачалі самагон гнаць), ня памятала сваіх бацькоў, свайго тату, сваю маму (тваю маму, казалі яны, што за курва падсялілася да нас у пад’езд, нам хутка электрычнасьць адключаць празь яе апарат), яна забылася на ўсё сваё жыцьцё (усё сваё жыцьцё мы тут не разгінаемся, а гэтая прашмандоўка прыйшла на ўсё гатовае, яшчэ і хахаля з сабой прывяла), і калі ўжо ўсе, нават дактары, страцілі надзею (мы табе, сука, пакажам будынак узорнага побыту і маральны кодэкс будаўніка камунізму. Мы табе, падла, ногі паадрываем. А хахаля твайго ў дыспансэр здамо, хай лечыцца), ёй раптам зьявілася божае адкрыцьцё (а то зусім абарзела сучка прывакзальная, з хахалем сваім, прашмандоўка, думае, што мы замест яе за электрычнасьць плаціць будзем, думае, яна тут самая разумная, дрэнь марская, і яшчэ гэты, хахаль ейны, ёбаны-сьмешны: здамо ў дыспансэр і кранты, да хулі мы тут зь імі ручкаемся – зараз паклічам участковага, абрэжам драты, і хахаля ейнага таксама абрэжам, знайшоўся тут – марак гандлёвага флёту, ёбаны-сьмешны, прыйшлі на ўсё гатовае, прашмандоўкі, блядзь), і Бог сказаў ёй (на хуй, на хуй з пляжу, дзевачка, мы ўсё сваё жыцьцё тут гарбацімся, а ты думаеш што – самая галоўная, за хахаля за свайго думаеш схавацца, за марачка? Дыспансэр па тваім марачку плача, вось што мы табе скажам, так-так – дыспансэр)... Які дыспансэр? раптам думае Джонсан-і-Джонсан, што гэтая факін-сучка перакладае? Ён робіць паўзу, падчас якой чутны плач інвалідаў, і працягвае.

Дарагія браты і сёстры! (Дарагія браты і сёстры! вяртаецца бліжэй да тэмы перакладчыца.) І вось Госпад кажа ёй: згадай усё (госпад кажа вам – згадайце і ўсё!), устань і ідзі! (і ідзіце сабе!), і яна пайшла (і пайшла яна), і яна спыталася дактароў (запытайце дактароў): хто плаціў за маё лячэньне (хто за ўсё плаціць будзе)? І яны сказалі ёй – гэта цуд, божы цуд, але нехта аплаціў тваю страхоўку (страхуйце свой цуд), і нехта перадаў табе адзеньне, рэчы, і гэта другі цуд (іншая рэч, што нехта перадаў табе цуд), і нехта зьняў для цябе жытло, ты маеш цяпер дах над галавой, і гэта трэці цуд (і гэта цуд, які ўжо трэці раз у цябе над галавой). І тады яна зразумела – вось яно, адкрыцьцё госпада, адкрыцьцё, што адкрылася ёй (і тады ў ёй адкрылася), і што гэта сам Ісус дорыць ёй прасьвятленьне, зусім невялічкае, невялічкую такую палоску сьвятла, як уначы, калі вы адкрываеце лядоўню (кашмарны джызус уночы хоча падарыць ёй лядоўню, зусім такую невялічкую). Дзеля чаго я апавядаў вам гэта, браты і сёстры? (Для чаго вам браты, сёстры?) Дзеля таго, каб вы зразумелі, што божае адкрыцьцё – гэта як марскія прадукты (цётка замучана змаўкае і пра нешта задумваецца): галоўнае ня проста злавіць яго, галоўнае – умець яго прыгатаваць. Божае адкрыцьцё – гэта як мазгі васьмінога: ты ня ведаеш, дзе яны ў яго знаходзяцца. Таму што ты падыходзіш да васьмінога, глядзіш на яго, і ты думаеш – алілюя! – дзе ў гэтага факін васьмінога мазгі? Вось жа, калі ёсьць васьміног, то павінны быць і мазгі? Але ты ня можаш дайсьці да гэтага сваім розумам, твой розум лянівы і зьнявераны, ты ня можаш вось так проста ўзяць васьмінога і зрабіць сваю справу, ты маеш усё зьвяраць з унутраным голасам, які гаворыць табе – кінь яго, кінь, ты ня знойдзеш тут нічога, гэтая задача не для цябе. І тады ты пачынаеш сумнявацца ў сабе. Алілюя! Ты думаеш – так, я ня варты гэтага, я надта слабы і немачны, каб прайсьці гэты шлях да канца і ўва ўсім разабрацца, гэтая праца не для мяне. Я лепш адыду ўбок. Бо ты бачыш ягонае цела, яно такое самае, як тваё цела. І ты бачыш ягоныя вочы – яны такія самыя, як твае вочы, і ты слухаеш, як б’ецца яго сэрца, – хай будзе слаўны госпад – яно б’ецца так сама, як тваё! Так хто ты такі?
— Васьміног! – крычыць нехта з залі.

Які васьміног? не разумее Джонсан-і-Джонсан, чаму васьміног? ён на імгненьне разгублена замаўкае, але не губляе хвалі і зноў дае нырца ў квяцістае пурпуровае казаньніцкае гаўно: правільна, ты – дзіцё божае! Усе мы дзеці божыя! Адкрыцьцё госпада ў кожным з нас (кожнаму з вас – уключаецца цётка – на выхадзе дадуць брашурку і каляндарык з фота вялебнага), памятайма пра ўвагу ўсявышняга (дзякуй вам за ўвагу, усяго добрага, да наступных сустрэчаў на казаньнях Царквы Ісуса (аб’яднанай), сустрэча зь якім нас чакае наперадзе! (Да наступных сустрэчаў, паўтараецца цётка, не забывайце свае рэчы, дадае яна, і забярыце адсюль гэтых траханых інвалідаў.)

Ах, як я іх зрабіў, гаворыць вялебны Джонсан-і-Джонсан чуваку з адміністрацыі. Чувак глядзіць на яго закаханымі вачыма. Так, паўтарае вялебны, як я іх зрабіў. Толькі навошта я зноў пра васьміногаў вёрз, што са мной апошнім часам адбываецца? пытаецца ён у чувака, толькі прыму вітаміны, як адразу пачынаю гаварыць пра васьміногаў. Нічога не магу з сабой зрабіць, апраўдваецца ён, мяне проста прэ ад гэтых чароўных істотаў. Ох, як мяне прэ, радасна гаворыць ён і зьнікае ў грымёрцы.

11.00

Пакуль усе гэтыя артадоксы сёмага дня яшчэ не разышліся і вялебны, размахваючы рукамі, пакідае сцэну, Какава сядзіць на лаве і намагаецца зразумець, пра што яны там гаварылі, але да яго ня надта даходзіць зьмест прамовы вялебнага, штосьці там пра электрычнасьць і пра дыспансэр, пра васьмінога, Какава нудзіцца, лепш бы дома тэлевізар паглядзеў, думае ён, але тут, у дадатак да адкрыцьцяў вялебнага, вытрымліваючы драматургію агітацыйнай работы сярод абарыгенаў, у гульню ўступае «Боскі аркестар вялебнага Джонсана-і-Джонсана», сябры Какавы, на вырашальным этапе няроўнай барацьбы дабра са злом і вялебнага Джонсана-і-Джонсана з уласным маразмам. Яны граюць блюзы, клясычныя рэчы, якія патрон выбіраў для іх асабіста, інваліды ў залі пачынаюць падтанцоўваць, бізнэсмэны расшпільваюць гузікі на сваіх салатавых пінжаках, публіка ажыўляецца, вялебны ў грымёрцы радасна выцірае пот на твары, пабліскваючы ролексам, аркестар заводзіцца, яны граюць старую тэму, паступова адыходзячы ад яе, канчаткова распальваюцца і заводзяць нешта такое, чаму іх у кансэрваторыі дакладна не вучылі – «Atomic Bomb Blues», напісаны ў далёкія пасьляваенныя гады Гомэрам Гарысам, нікому тут не вядомым, нават вялебнаму Джонсану-і-Джонсану не вядомым, яго божае адкрыцьцё не залазіць на такія паўзьмежныя тэрыторыі, адкуль яму ведаць пра Гомэра Гарыса, васьміногу ёбанаму. Вось гэта Какаву падабаецца значна больш, чым казаньне вялебнага, яму тут усё зразумела, ён таксама пачынае падтанцоўваць за сцэнай і раптам чуе, як нехта проста выграбае з аркестру, валіць упоперак партытуры, Какава адразу ж пазнае гітару Малога Чака Бэры, які, відавочна, таксама злавіў сваё адкрыцьцё, і нібы гаварыў, зьвяртаючыся да натоўпу інвалідаў –

божа, калі ты мяне чуеш за крыкамі гэтай скаціны Джонсана-і-Джонсана, калі ты наагул яшчэ не абламаўся браць ва ўсім гэтым удзел, дай мне хоць бы шанец, усяго некалькі фразаў, і ўсё, я хутка ўсё табе патлумачу, галоўнае, зьвярні на мяне ўвагу, я ўсё ж такі ў боскім аркестры граю, хай я нават суцэльнае гаўно ў тваіх вачах і табе сорамна за мяне, за ўсё, што я, так бы мовіць, раблю, але не адварочвайся яшчэ хаця б некалькі сэкундаў, мне херова, божа, як мне херова, хто б ведаў, і граю я херова, але ўсё адно – пашлі мне хоць які пробліск, калі я зразумела тлумачу, разбаўтай гэты смутак у маіх лёгкіх, у маім сэрцы і страўніку, усё гаўно, умоўна кажучы, чуеш, я прашу ўсяго толькі прасьвятленьня, мне толькі дзевятнаццаць, магчыма, я мала чакаў, але ж я гавару толькі пра палоску сьвятла, невялічкую такую, як уночы, калі адчыняеш лядоўню, ну, ты ведаеш, пра што я, каб можна было выдыхнуць усё тое, што ўдыхнуў у сябе за ўсе гэтыя дзевятнаццаць гадоў, хоць бы якую радасьць, божа, якуюсьці мінімальную, так, каб спэцыяльна не замарочвацца, проста як-небудзь, пры нагодзе, паслухай мяне, хоць нешта, хоць трошкі, ну хоць нешта, хоць якогасьці прасьвятленьня, чуеш, божа, добра? добра? ну і красоўкі, божа, красоўкі, пару красовак, ты чуеш?! ты чуеш мяне?!! ты, чуеш ты, чуеш наагул, пра што я тут гавару?!!! а??!!!!! а?!! ааааааа!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! ааааааааааааааааааааааааааааааааааа!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!

Аркестар падхоплівае гэтую хімэрную тэму, усе раптам прахбвалі, які клёвы чувак, гэты Малы Чак Бэры, як ён усё зьвязаў прыкольна, таму кожны намагаецца нічога не сапсаваць, Какаву даўно так не ўстаўляла, ён проста ўпаў на лаву, сядзеў забіты і слухаў, слухаў, а яны ўсё валілі і валілі, і нават калі інваліды пачалі распаўзацца, і бізнэсмэны разбраліся па тачках, і прыбіральніцы рушылі зьбіраць паміж радамі пустыя пляшкі з-пад вадзяры і пакамечаныя каляндарыкі з амэрыканскім яблом вялебнага – яны і далей ніяк не маглі спыніцца. І як яны гралі! Як багі! То бок амаль не лажалі.

УСТУП № 3

00.00

Мае сябры хочуць, каб зь імі лічыліся. Яны раўніва ставяцца да таго, як зь імі размаўляюць і пра што, як на іх пры гэтым глядзяць, намагаюцца зразумець, што пра іх думаюць калі гавораць, увесь час скандаляць, зь імі цяжка мець зносіны, яны нэрвуюцца ў кампаніях, калі гэта ня іхная кампанія, іх час ад часу аднекуль выкідаюць, калі б нехта зь іх ляцеў на самалёце, яго б і з самалёта выкінулі, гэта ўжо дакладна. Я сам да такіх рэчаў раней нармальна ставіўся, але апошнім часам таксама пачынаю замарочвацца: не люблю, скажам, калі нехта забывае маё імя, вось, скажам, мы гаворым-гаворым, і раптам выяўляецца, што ніхто ня ведае, як мяне завуць, навокал столькі прыдуркаў круціцца; або не трываю, калі ў кагосьці на твары розная хуйня, ну, я маю на ўвазе не якіхсьці там цыклёпаў аднавокіх, вядома, проста калі ў некага твар парэзаны пасьля галеньня, або кроў на губах, або іншыя рэчы – не люблю, па-мойму, гэта непавага – хадзіць з такой брыдотай на твары, ня ўмееш галіцца – сядзі дома, лупіся ў тэлевізар або займіся чым-небудзь карысным, не – абавязкова расхуячыць сабе пысу якім-небудзь станком, перастрэне цябе на вуліцы і давай грузіць нікому не патрэбнымі рэчамі, ня памятаючы да таго ж, як цябе завуць. Або не люблю касмэтыкі, жахлівая рэч – касмэтыка, агрэсіўная і дрэнна пахне, парфуму цярпець не магу, піць яшчэ хай сабе, але так – не разумею, розныя бранзалеткі, завушніцы, значкі – ва ўсім гэтым ёсьць непавага, ва ўсялякім разе мне так здаецца. Раней я спакойна ставіўся да такіх рэчаў, наагул – раней я шмат рэчаў проста не заўважаў, жыцьцё – такая прыкольная штука: чым далей заплываеш у яе акваторыю, тым больш гаўна плавае наўкола цябе, плавае і ня тоне, але зь іншага боку – так і цікавей.

Сяброў у мяне досыць шмат, гэта нават не кампанія, хутчэй такі дружны калектыў сымулянтаў, што кідаюць усіх вэрбавальнікаў і працадаўцаў, мы жывём у некалькіх суседніх пакоях на адным паверсе, сьпім упокат, я нават ня ўсіх ведаю, сапраўдны сябар тут адзін – Вася Камуніст, іншыя – публіка больш-менш выпадковая, хоць яны таксама нашыя сябры, яны то зьяўляюцца, то зьнікаюць, час ад часу іх набіваецца на нашым паверсе больш за дзесяць, іншым разам я сам па некалькі дзён блукаю па калідорах, вылязаю на дах і гляджу навокал. Нам усім па васямнаццаць-дзевятнаццаць, пераважную большасьць маіх сяброў павыганялі ўжо з навучаньня, яны цяпер або беспрацоўныя, або займаюцца нікому не патрэбнымі рэчамі, напрыклад Сабака Паўлаў – я ніколі ня мог зразумець, чым ён напраўду займаецца. Бацькі ў Сабакі Паўлава – габрэі, але на сябе ён гэта не пераносіць, гаворыць, што бацькі – гэта бацькі, а ён – гэта ён, і больш за тое, Сабака Паўлаў гаворыць, што ён прбвы. Адпаведна, з бацькамі ён не жыве, гаворыць, што ня можа жыць з жыдамі, тусуецца па знаёмых, часам завісае ў нас на тыдзень-другі, яшчэ ў яго ёсьць бабуля, відаць, не габрэйка, бо ў яе ён таксама іншым разам спыняецца. Час ад часу ён цягае ў бабулі з сэрвантаў розную антыкварную парцаляну і прадае яе на барахолцы, на атрыманыя грошы накупляе ў аптэчных кіёсках каля рынку розных пігулак і ідзе да нас. Тады мы наагул не выходзім з пакою некалькі дзён, хіба што адліць ці парыгаць, але парыгаць можна і ў пакоі. Адліць, у прынцыпе, таксама. Я люблю Сабаку Паўлава, нават нягледзячы на ягоны антысэмітызм, мне-то што.

Сабака ідэйна не працуе, лічыць западло, гаворыць: «Мне западло працаваць на іх», ён наагул лічыць, што ў нашай рэспубліцы адбыўся пераварот і да ўлады прыйшлі габрэі, жыды, кажа ён, паўсюль жыды; я, у прынцыпе, лічу, што ён дарэмна так гаворыць, але працаваць таксама не хачу. Ня так даўно, праўда, нашы сябры – рэклямнікі Вова і Валодзя – уладкавалі Сабаку да сябе ў газэту, у аддзел рэклямы, кур’ерам, Сабака доўга вагаўся, прыходзіў да нас на паверх, блукаў па кухні, называў Вову і Валодзю жыдамі і вагаўся. Нарэшце адважыўся і пайшоў працаваць. Прапрацаваў дзён дзесяць. Некалькі дзён таму зьнік разам зь нейкай карэспандэнцыяй, Вова і Валодзя прыяжджалі да нас, але мы нічога ня ведалі, тэлефанавалі бацькам, тыя таксама ня чулі пра свайго сына-Сабаку паўтара году, здаецца, гэта іх задавальняла, нават да бабулі паехалі, бабуля іх не пусьціла, глядзела праз напаўадчыненыя дзьверы і не разумела, што ад яе хочуць, здаецца, Сабака да рэшты замардаваў старую, паспрабуйце, пажывіце з унукам, які на сьняданак спажывае спачатку вадзяру, а потым ужо ўсё іншае. Адным словам, Сабака зьнік і нашы сябры-рэклямнікі пагражалі зрабіць зь ім штосьці страшнае ў тым разе, калі ён знойдзецца: «Так і перадайце Сабаку, – казалі яны нам, – яйцы адарвём». Я сумняваўся, што такім спосабам можна было заманіць Сабаку назад у рэдакцыю, але абяцаў перадаць. Мне ня цяжка. Вову і Валодзю мы недалюблівалі, але трывалі, яны вучыліся на гістарычным і, як большасьць выдатнікаў з гістарычнага, супрацоўнічалі з кгб; кгб, я думаю, моцна пацярпела ад прысутнасьці ў сваіх шэрагах двух даўнаў – Вовы і Валодзі, але парадак ёсьць парадак, я так думаю, інакш для чаго б іх трымалі ў штаце. Вова і Валодзя, вядома, па пратэкцыі кгб, ужо на першым курсе ўладкаваліся ў рэклямны аддзел адной зь першых харкаўскіх незалежных газэтаў, газэта іхная працавала ад нейкага фонду дэмакратычнага разьвіцьця, рэдактар – підар-праныра – выбіў з амэрыкосаў салідны грант, і яны запусьцілі ў сьвет сваю незалежную газэту, аднымі зь першых пачалі друкаваць на вокладцы голых цётак, а ўсярэдзіне – шырокія праграмы тэлеперадачаў. Акрамя гэтага, пастаянна гналі на савок, можна сказаць, што за грошы амэрыкосаў палівалі гаўном нашу савецкую бацькаўшчыну, нашу маладосьць, можна сказаць, я не любіў гэтую газэту, хаця цёткі на вокладцы мне падабаліся. Вова і Валодзя працавалі, як я ўжо сказаў, у рэклямным аддзеле, ня ведаю, як яны там працавалі, напэўна, дрэнна, бо традыцыйна раз ці двойчы на тыдзень яны заяжджалі да нас, напіваліся вадзяры і біліся між сабой. Наагул яны сябравалі, а як напіваліся, выходзілі незаўважна ў калідор і пачыналі мачыць адно аднаго, прычым па-сапраўднаму, бяз дурняў, з выбітымі зубамі, з саплямі і сьлязамі на фэйсах. Так што якія зь іх маглі быць кадэбісты – ня ведаю. Мы іх спачатку разводзілі, а потым глядзім – ну, хулі, б’юцца пацаны і няхай сабе. Можа, у іх, у гісторыкаў, так прынята, можа, ім кгб за гэта даплачвае, чаго лезьці.

Яшчэ з намі на паверсе жыве Ваха. Ваха – грузін, хоць Сабака яго таксама называе жыдом. У Вахі свой бізнэс: каля кальцавой, на самым выезьдзе з гораду, зусім блізка ад нас, у яго стаіць некалькі кіёскаў, у якіх працуе некалькі наложнікаў. Наложнікі жывуць у адным з кіёскаў, зьбіраюцца там на ноч, узімку распальваюць вогнішча, аднаго разу ледзь не спалілі кіёск, добра, што ён быў жалезны, проста паапякаліся, але выжылі. Ваха мае цэлыя два пакоі – у адным ён жыве, а ў другім трымае кантрабанду, розныя там чакалядкі, колу, гераін і чупа-чупсы. Мянтуры ён плаціць, вахтарам таксама, нас не чапае, так што Ваха – пазытыўны герой, дакладна пазытыўны, інакш ня скажаш. Нам ён прадае непалёную вадзяру, хоць і ня робіць зьніжак. Сабакі Ваха баіцца, і калі той прыходзіць да нас, зачыняецца ў адным са сваіх пакояў, я сабе ўяўляю, як ён у гэты час пералічвае пацёртыя банкноты і заглытвае залатыя манэты, каб габрэй-антысэміт Сабака Паўлаў не адабраў у яго чаго-небудзь.

Далей па калідоры, недзе ў ягоных нетрах, жыве Какава – данбаскі інтэлігент. То бок яго мама працуе ў бібліятэцы на нейкай шахце. Какава тоўсты, і мы яго ня любім, ён, наадварот, цягнецца да нас, ну, у яго і выйсьця, па вялікім рахунку, іншага няма, хто стане вадзіцца з данбаскім інтэлігентам. Хаця ў яго ёсьць яшчэ нейкія знаёмыя ў горадзе, акрамя нас, нейкія музыканты, вядома ж, такія самыя піжоны, як і Какава, калі ён зь імі сустракаецца, то прыпаўзае дадому на рагах, накачаны партвэйнамі, і завальваецца спаць. У Какавы ёсьць пясочны касьцюм, у якім ён падобны да сапраўднага мудака, ён яго амаль ніколі не здымае, ледзь ня ў душ у ім ходзіць, калі накачваецца партвэйнамі і прыпаўзае дадому, завальваецца ў ложак проста ў гэтым касьцюме, шматфункцыянальная штука выходзіць – касьцюм данбаскага інтэлігента. Прачнуўшыся, Какава выходзіць на кухню і назірае, хто там што сабе гатуе, нюхае паўфабрыкаты і размаўляе на ўсялякія адцягненыя тэмы – неапахмелены, тоўсты, у камечаным піжонскім касьцюме.

Яшчэ ўвесь час недзе побач жыве Марак – адбіты чувак з парваным правым вухам, кажа, што вуха яму пракусіў сабака, Паўлаў? – перапытвае абавязкова хто-небудзь, такі нібы жарт, Марак нейкі богабаязны ці проста тармазнуты, нават ня ведаю, як патлумачыць, ён, скажам, мыецца толькі ўночы, гаворыць, што ня хоча, каб яму перашкаджалі, перашкаджалі што? пытаюся я ўвесь час, Марак чырванее, але працягвае мыцца толькі ўночы, такі вось чувак.

Зь іншых сяброў можна згадаць хіба што Карбюратара, так, Сашу Карбюратара, таксама майго добрага прыяцеля, Саша прыехаў аднекуль з памежжа, хоць яно тут паўсюль, гэтае памежжа, Саша, уласна, прыехаў насуперак бацькоўскай волі, выяўляецца, і такое бывае, у яго дома засталіся мама і айчым, Саша скончыў курсы кіроўцаў, мае сапраўднае пасьведчаньне кіроўцы і хоча з часам адкрыць якую-небудзь кантору па перавозцы грузаў, ну, там купіць сабе катафалк і вазіць, скажам, мэблю, ён наагул з жарсьцю ставіцца да тэхнікі, калі вы разумееце, пра што я. Аднаго разу ён нават купіў сабе падручнікі са схемамі й апісаньнямі аўтамабіляў і спрабаваў ва ўсім гэтым разабрацца. Пачаў ён, як ня цяжка здагацца, з карбюратараў. Пасьля гэтага падручнікі зьніклі, я сабе так разумею, што іх проста нехта прапіў, чаго дабру прападаць. Наагул, Карбюратар мае такую здольнасьць – трапляць у гаўно, не для яго падрыхтаванае.

Ну, усіх астатніх я і сам ужо ня надта добра ведаю, зьяўляюцца розныя героі коміксаў час ад часу, але прасачыць, хто яны і для чаго зьяўляюцца ў нашым жыцьці, вельмі цяжка, так – прыходзіць які-небудзь, умоўна кажучы, Іваноўскі – хімэрны тып, калі не сказаць ёбнуты, і, уласна, гэта ўсё, што пра яго можна сказаць. Фактычна ўсё.

Добрая, ад веку галодная, кампанія, якую незразумела што трымае разам, бо ў прынцыпе, усе адно аднаго недалюбліваюць, ну, але гэта яшчэ не прычына, каб ігнараваць здаровыя стасункі. Рабіць нам, па вялікім рахунку, няма чаго, хоць у кожнага сваё стаўленьне да рэчаіснасьці, у нашым веку яно зводзіцца да нейкіх простых прымхаў і жаданьняў – там, патрахацца, я нават ня ведаю што яшчэ. Жанчыны нас ігнаруюць, нават прасталыткі з кальцавой, мы час ад часу ходзім паглядзець на прасталытак, так, нібыта экскурсіі, бясплатныя атракцыёны, грошай у нас, вядома, няма, таму мы проста зь імі тусуемся, клянчым цыгарэты, апавядаем розныя гісторыі з жыцьця, перашкаджаючы ім, адным словам, зарабляць цяжкі хлеб прасталыткі. Але яны да нас ставяцца няблага, там, на кальцавой, яны не асабліва каму і патрэбныя, таксама, як мы, і ім, і нам не хапае бабак і любові грамадзтва, і яны, і мы перажываем гэтае мокрае дажджлівае лета ў пустым харкаўскім прыгарадзе, зарослым травой і залепленым рэклямай, фантастычнае месца, фантастычныя прасталыткі, фантастычнае жыцьцё. Гомасэксуалізмам мы не займаемся, але ўсё да гэтага ідзе.

7.00

Галоўнае, што яны ўсё правільна падлічылі, у такіх выпадках нешта недзе не дадумаеш – абавязкова пападзеш, тут усё ня так проста, калі пачынаеш рабіць свой бізнэс, нешта там прадаваць, найперш падумай, няхай ты нават бяспройгрышнымі, на першы погляд, фішкамі займаесься, усё адно лепш перастрахуйся. Адна рэч, калі маеш справу, скажам, з акцыямі або зь пераразьлікамі, ну, карацей, калі бабкі табе ў рукі не трапляюць, тут яшчэ за цябе нехта можа ўсё падлічыць, ты толькі і маеш выконваць, што там ад цябе патрабуецца, і не займацца расьпізьдзяйствам на рабочым месцы. Іншая рэч, калі ты працуеш з жывымі бабкамі, з чорным, бля, налам, і за табой не стаіць кантора, калі апынаесься сам-насам, безь ніводнага пасярэдніка, з жывой грашовай масай, вось тады лепш падумаць, інакш дзе-небудзь абавязкова ўляціш, гэта ўжо без варыянтаў. Колькі разоў даводзілася бачыць, як цалкам нармальныя людзі хапаліся за адпачатку лажовыя рэчы, адпаведна – гарэлі разам з рэшткамі фінансавага дабрабыту і павагі супольнасьці, бізнэс сярэдняй рукі – жахлівая штука, адзін толькі няправільны крок, і ўжо маеш паяльнік у дупе, такое вось першаснае нарошчваньне капіталу ва ўмовах посттаталітарнага грамадзтва.

Яны і мне спачатку прапаноўвалі ўвайсьці ў долю, але я чамусьці адмовіўся, ня ведаю, нешта мяне насьцярожыла, нават ня ведаю, што – зьнешне ўсё выглядала сур’ёзна, мой сябра Вася Камуніст, добры хлопец, рэдкай душы пахуіст, у нейкі момант заламаўся жыць на гарэлцы з гарбатай з пастаяннымі перабоямі і ўсё падлічыў, выходзіла нібы зграбна: яны скідваюцца на чацьвярох, едуць у Расею, купляюць там на ўсе бабкі дзьве скрыні вадзяры, калі купіць у нас даляры і памяняць іх у Расеі, яны акурат выйгравалі на курсе, тым больш, калі бярэш оптам, ну, дзьве скрыні – гэта ня опт, але каго гэта хвалюе. У Расею і назад яны дабіраюцца электрычкамі, на квітках эканомяць, у дарозе харчуюцца ўсё той жа вадзярай, прывозяць яе назад і сплаўляюць на вакзале за падвойны кошт, потым зноў едуць у Расею і купляюць чатыры скрыні вадзяры, такім жа чынам прывозяць яе назад і так сама сплаўляюць, гэта возьме трохі часу, але за пару начэй на Паўднёвым вакзале гораду Харкава можна прадаць што заўгодна, нават душу, калі яна ў цябе ёсьць, пасьля гэтага пачыналася найцікавейшае: яны едуць яшчэ раз, апошні, і на ўсе бабкі купляюць восем скрыняў вадзяры, перавозіць яе трохі рызыкоўна, але паспрабаваць можна, у выпадку чаго адкупіцца ад мытнікаў можна будзе той жа вадзярай, хоць і шкада.

І вось, – казалі яны мне, – у нас выходзіць па дзьве скрыні вадзяры на рыла, уяўляеш? Ну, – кажу, – і што? І мы, – гаварылі яны з прыдыхам, – іх прабухваем!!! Што, усе восем скрыняў? Так! Не агораем, – кажу. Хуй, – кажа Вася Камуніст, – дні за тры агораем, дакладна агораем. Я ўявіў сабе гэтыя тры дні і адмовіўся.

Вася сапраўды ўмее такія рэчы сур’ёзна правярнуць, я яго разумею, у прынцыпе, што яму губляць? – гэта ягоны шанец хаця б некалькі дзён ня мець перабояў з харчовым кошыкам, які, у ягоным выпадку, складаецца амаль выключна зь лікёра-гарэлкавай прадукцыі, уласна, гарэлкавай, прычым тут лікёры. Ён набірае скаўтаў, падгаворвае Марака, Марак пагаджаецца досыць хутка – чаго б і не паехаць, кажа, у горадзе яму рабіць няма чаго, ім нават міліцыя не цікавіцца, таму што жыве Марак без прапіскі, як і належыць сапраўднаму марскому воўку, уночы хаваецца ў дэшы, удзень адсыпаецца, пра яго існаваньне наагул мала хто ведае, майскі дэмбель, адным словам, яшчэ да іх прыстаюць два нейкія чувакі невядомага сацыяльнага паходжаньня й адміністратыўнага падпарадкаваньня, Вася ўсю ноч зь серады на чацьвер праводзіць сярод іх агітацыйную работу, кажа, што ў Расеі цяпер можна амаль за нішто скупіць ледзь ня ўсё, хоць танкі церазь мяжу пераганяй, але танкаў яны ня хочуць, яны хочуць вадзяры, таму плян усім падабаецца, я б таксама пагадзіўся, я ўжо казаў, ды ня склалася. І вось на раніцу яны-такі зрываюцца ехаць за сваімі прымроенымі сінімі птушкамі дэмпінгавага алькаголю, скідваюцца, у каго колькі ёсьць, але ў іх не хапае нават на марозіва.

Трэба нешта прадаваць. Нехта з кампаніі прыцягвае фотаапарат, вось, кажа, фотаапарат, а не шкада? пытаюць яго, не, усё нармальна, кажа ён, усё адно фатаграфаваць няма каго, сапраўды, пагаджаюцца ўсе, што тут фатаграфаваць, сам Вася дастае аднекуль заныканы бінокль, я, напрыклад, ня ведаў, што ў яго ёсьць бінокль, хоць мы і сябры, такая вось штука. Ну, і застаецца цяпер камусьці ўсё гэтае непатрэбства прадаць. У прынцыпе, – думае Вася, – прадаць можна было б Мараку, ён лох, ён бы купіў. Але Марак у долі. Можна прадаць Какаву, Какава таксама лох, і ён ня ў долі. Але Какава ня толькі ня ў долі – ён наагул зьнік, яго ўжо некалькі дзён ніхто ня бачыў. І тут нехта згадвае пра Ваху, правільна, – кажа Вася, – Ваха – грузін, грузіны любяць оптыку, праўда? – недаверліва перапытвае нехта з кампаніі, ну, канечне, – кажа Вася, – канечне: усе грузіны любяць оптыку, і яны ідуць да Вахі і знаходзяць яго ў адным зь ягоных кіёскаў, кажуць, тыпу, Ваха, оптыку возьмеш?

Але Ваха гэтым прахалодным чэрвеньскім ранкам не зусім сябруе з галавой, ён па вушы завяз ва ўласным канабісе, які ён зь вечара паліць ва ўласным, зноў жа, кіёску разам з наложнікамі, таму ў Вахі пачынаюцца жахі, якую оптыку, камандзір? – пытаецца ён. – Чаму оптыку? Вася дастае з пакета стары бінокль без матузкоў і амаль не ўжываны апарат «ФЕД 5» у рыпучым скураным футляры, вось, кажа Ваху, бяры, не пашкадуеш, тавар харошы. Але Ваха перапужаны і з кіёску не выходзіць, сядзіць там разам з наложнікамі і глядзіць на Васю скрозь цесную амбразуру, але Вася яму ўсьміхаецца па-сяброўску і астатнія скаўты таксама ўсьміхаюцца, хоць і трохі напружана, і Ваха раптам думае – бля, думае ён, бля, што я раблю, чаму я тут сяджу, якая цяпер гадзіна, што гэта за мудакі стаяць перада мной, і галоўнае – чаму яны зь біноклем?!! Але нейкія галасы яму нешта нашэптваюць, і ён-такі выпаўзае вонкі і бярэ ў свае неслухмяныя рукі аптычную прыладу, яго адводзяць трошкі ўбок, каб ён меў на што паглядзець, на дварэ пуста, паветра наўкола кіёскаў пахне канабісам і дажджом, Ваха глядзіць у бінокль і са сьвятым трапятаньнем разглядае запоўненыя ціхія аўтастаянкі, канцавую трыццаць восьмага, некалькіх прасталытак на перакрыжаваньні, і далей па коле – недароблены дзевяціпавярховік, што выпаўзае аднекуль з балота, і так павярнуўшыся вакол уласнае восі, ён раптам натыкаецца ўзброеным вокам на ўласны, зноў жа, кіёск, і перад яго затуманенымі вачыма раптам выразна паўстае надпіс «ЧП ВАХА», ні хуя сабе, думае ён, гэта ж я, і тут яго прэ канчаткова...

Прадаўшы оптыку й атрымаўшы на рукі неблагую, як на іхныя сьціплыя скаўцкія патрэбы, суму, сябры тут жа, над целам напаўпрытомнага Вахі, купляюць у ягоных наложнікаў два літровыя «Кайзэры» і проста так ідуць на вакзал, каб сесьці на першую ранішнюю электрычку да гораду Белгараду, яны трохі ўзбуджаныя і шумныя, сярод пахучага летняга ранку, пад сьвежымі нябёсамі, адчайдушныя шукальнікі радасьці і прыгодаў, збоку яны сапраўды падобныя да турыстаў, ці лепш нават да багамольцаў, што едуць сабе на багамольле ў горад рускай славы Белгарад і не бяруць з сабой нічога лішняга, акрамя двух «Кайзэраў» і студэнцкіх квіткоў, а з улікам таго, што да Белгарада «Кайзэраў» яны вып’юць, то і наагул нічога лішняга, сапраўдныя табе багамольцы.

11.00

У Белгарадзе яны вырашаюць спачатку паглядзець горад, усё-ткі цікава, як тут людзі жывуць, потым узяць тое, што ім належыць, і вячэрняй электрычкай вярнуцца назад, часу ў іх дастаткова, сьпяшацца няма куды, таму яны выходзяць праз зарыганы вакзал гораду рускай славы, і ім адразу трапляецца крама зь вялікай колькасьцю алькаголю ўсярэдзіне. Нехуй у гэтым Белгарадзе глядзець, – кажа Вася і заходзіць усярэдзіну. Яму ніхто не пярэчыць.

«Што вам, сыночкі?» – пытаецца прадавачка. «Мамаша, мамаша, – гаворыць Вася Камуніст, – нам водачкі». «Колькі?» – пытаецца прадаўніца. «Дзьве», – гаворыць Вася. «Пляшкі?» – дзелавіта пытаецца яна. «Скрыні», – кажа Вася. «А вам, сыночкі, па шаснаццаць гадкоў ужо ёсьць?» – кампанія дружна дастае студэнцкія пасьведчаньні зь дзяржаўнай сымболікай сваёй рэспублікі. Пасьля чаго крэпасьць здаецца, і вадзяру ім прадаюць.

«Добра было б яе трахнуць», – кажа Марак ужо на вакзале. «Чувак, – нэрвова адказвае Вася, – ты тут бізнэсам займаесься ці блядзтвам?» Рытарычнае пытаньне ў правінцыі.

14.00

На зваротным шляху іх пабіў патруль. Увогуле, яны самі вінаватыя, разьняволіліся, маючы ў руках такое дабро, расслабіліся і закурылі проста ў вагоне, а паколькі вагон быў амаль пусты, то патруль нават ня меў выбару, моўчкі падышоў і надаваў дручкамі па сьпінах. Скаўты маўчалі і, каб ня выказаць болю і роспачы, думалі пра нешта добрае, а паколькі яно – гэтае добрае – знаходзілася зусім побач, пад лавай, то і думалася ім лёгка, і экзэкуцыю яны перанесьлі годна. Хоць патруль, вядома, разьлічваў на нейкае ўзброенае супраціўленьне, яны ўжо некалькі гадзінаў тут катаюцца туды-сюды, іх па-свойму можна зразумець, катаесься тут у занюханай электрычцы ўздоўж дзяржаўнай мяжы і нават пабіцца няма з кім – навокал адны спэкулянткі, з кім тут біцца, яны і скаўтаў білі хутчэй па інэрцыі, так – каб форму ня страціць, хоць лягчэй ад гэтага нікому не было.

«Підарасы, – кажа Вася, калі патруль зьнікае, – лепш ішлі б на завод, у цэх». «Правільна, – кажа Марак, – у ліцейны цэх». Усе пагаджаюцца – правільна, у ліцейны цэх, у ліцейны цэх, ліцейны цэх – гэта крута.

18.00

На вакзале, ужо ў Харкаве, яны знаходзяць гуцулаў, што другі месяц прабіваюцца аднекуль з-пад Кастрамы, з заробкаў, і сядзяць некалькі дзён на харкаўскім вакзале, бабкі прасадзілі, так што цяпер ня ведаюць, куды ім лепш паехаць – назад пад Кастраму, яшчэ бабак зарабіць, ці ўсё-ткі дадому, паколькі не сэзон, яны вырашаюць ехаць дадому, дастаюць з абшчаку рэшткі бабак і купляюць у скаўтаў адну са скрыняў вадзяры, вадзяра ў скаўтаў таньнейшая, чым паўсюль на вакзале, таму гуцулы бяруць адразу скрыню, хто яго ведае, як яно далей складзецца, лепш гэтым не рызыкаваць.

У Васі з кампаніяй раптам зьяўляецца плойма грошай. Двое безыменных чувакоў адразу намагаюцца ўсё падзяліць, але Вася кажа ім – хуй, робім як дамовіліся, чувакі настойваюць, Марак у гэтай сытуацыі шчыра ня ведае, як паводзіцца, у ягоным жыцьці пры ім яшчэ ніхто бабак не дзяліў, таму чувакі вырашаюць, што ён таксама за Васю і проста набіць ім рыла не адважваюцца, добра, кажуць яны, тады ганіце нам вадзяру, – хуй вам, – Вася прытрымліваецца нейкіх сваіх камуністычных прынцыпаў і дзяліцца ня хоча, тады чувакі нахабам лезуць у торбу, адкуль бяруць па фляконе ў руку, то бок, колькі гэта выходзіць, – чатыры фляконы, і валяць адтуль, фотаапарат вернеце, – кажуць яны на разьвітаньне і зьнікаюць у падземным пераходзе. «Чаго гэта яны?» – пытаецца Марак, яму сытуацыя не падабаецца, такая прыкольная кампанія была, вадзяру пілі, пра жыцьцё гаварылі, ніхто яго – Марака – не абражаў, і раптам на табе. «Бачыш, – кажа Вася Камуніст, – як грошы людзей псуюць». «Мяне не псуюць», – гаворыць Марак. «У цябе іх няма», – адказвае Вася Камуніст і ідзе далей прадаваць вадзяру.

Але гандаль неяк затарможваецца, плятформы пустыя, усе, хто хацеў паехаць, напэўна, паехалі ўжо, Вася не прыдумвае нічога лепшага, як зноў пайсьці да гуцулаў, а гуцулы ўжо п’яныя настолькі, што згаджаюцца зноў узяць вадзяру, добра, кажуць яны, і бяруць у Васі яшчэ некалькі фляконаў, пасьля гэтага Вася спрытна ўцюхвае пляшку нейкай бабулі, якая безнадзейна чакае чагосьці, каля яе таўчэцца ўнук гадоў сямі, уласна, унук і радзіць бабулі ўзяць флякон, бяры, кажа, у дарозе прыдасца, бабуля сварыцца на яго, але да парады прыслухоўваецца і флякон бярэ, таму ў Васі застаеца зусім няшмат.

З суседняй плятформы за імі ўжо пэўны час сочаць трое сур’ёзных чувакоў у адыдасаўскіх касьцюмах, яны падыходзяць да Васі з Мараком, заціскаюць іх у коле, і кажуць: «Хто вы такія?»

Вася пачынае тлумачыць. Чувакі слухаюць, потым ім гэта, здаецца, надакучвае, і яны гавораць, ведаеце, гэта мы спыталіся, як кажуць, зь ветлівасьці, насамрэч нам усё адно, хто вы і адкуль, і колькі вас тут, мы вам вось што хацелі сказаць: калі мы вас тут яшчэ раз убачым – мы вас закапаем недзе між першай і другой плятформамі, так, каб штовечар над вашымі магіламі трывожна гудзеў кіеўскі фірмовы, але пакуль што мы гэтага рабіць ня будзем (пасьля гэтага перапужаны Вася трошкі супакойваецца, перапужаны Марак – не), тут наагул мы гандлюем усім алькаголем, гэта, калі можна так сказаць, наша зямля, і вы нам тут не патрэбныя (і Вася, і Марак раптам востра гэта адчуваюць), і мы вось тут з вамі пагаварылі, бачым, што вы напраўду не канкурэнты, здаецца, вы проста дэбілы (абодва ў думках з гэтым пагаджаюцца), таму на першы раз мы вас чапаць ня будзем, але ў якасьці кампэнсацыі («Вой», – думае Марак. Вася напалохана маўчыць) мы возьмем у вас вадзяру. Але ня ўсю, вось такія мы высакародныя разбойнікі, каб вы ведалі. Яны залязаюць у торбу і бяруць адтуль па фляконе, і, кажуць, яшчэ адно – мы б вас увогуле не чапалі, але вы вадзяру вельмі танна прадаяце, зьбіваеце цану, ясна, дэбілы?

Вася і Марак забягаюць у падземны пераход і там пераводзяць дых. «Підарасы, – Вася бярэцца за старое, – іх бы ў цэх». Але Марака ідэя ўжо не прыколвае, пайшлі дадому, пачынае ён, хуй, кажа Вася, яшчэ пяць фляконаў засталося, прадамо і паедзем, заб’юць, кажа Марак, ай, перастань, кажа Вася, чаго ты баісься, зараз хутка ўсё сплавім, купім хаўкі і дадому, давай, ня бойся, не, гаворыць Марак, не хачу, баюся. Добра, не вытрымлівае Вася Камуніст, хрэн з табой. Вось табе за работу, давай, валі: ён дастае дзьве пляшкі і дае іх Мараку. Марак вагаецца толькі нейкае імгненьне, значыць так, думае ён, зранку ў мяне не было нічога. Цяпер у мяне дзьве пляшкі. Відавочна, што я ў плюсах, вырашае ён і забірае сумленна заробленую вадзяру. Усё, давай, кажа Вася, дома ўбачымся. «Та-ак, сапраўды дэбіл», – думае ён, гледзячы ў сьпіну кампаньёну, чыя стомленая ваенна-марская туша зьнікае ў цемры пераходу. На вуліцы таксама цямнее, зьяўляюцца зоры, і птушкі хаваюцца ад дажджу ў памяшканьні вакзалу. «Калі зараз паехаць дахаты, – думае Марак, – можна зачыніцца ў дэшы і да ранку ўсё выпіць». Так ён і робіць.

21.00

Ён бярэ ўсё, што ў яго засталося, і ідзе па вячэрнім пэроне, хочаш ня хочаш, мусіш рызыкаваць, калі табе дзевятнаццаць і галава забітая голымі цёткамі з газэтных вокладак, рэклямай і прапагандай – чаго табе баяцца на трэцяй плятформе Паўднёвага вакзалу гораду Харкава. У 21.00 падыходзіць транзытны на Баку, праваднікі-бакінцы – людзі салідныя, з бабкамі, можна рызыкнуць. Вася падыходзіць да першага вагона, яго пасылаюць, потым да наступнага, на трэці раз тоўсты бакінскі камісар спыняе яго: «Водка нэ травлэна?» – пытае. «Нармальна водка, нармальна», – кажа Вася. «Добра, давай, пашлі ў вагон». «Навошта ў вагон?» – Вася насьцярожваецца. «Нэ бойся, нэ бойся, – кажа камісар, – я проста праверу – палёная ў цябе водка ці не, калі ўсё нармальна – вазьму ўсю адразу». Яны заходзяць у купэ правадніка, там пахне анашою і проста дарагім тытунём, у вагоне цёпла і напаўпуста, у Баку амаль ніхто ня едзе, тыя, хто едзе – сьпяць, дзявятая вечара, што ім яшчэ рабіць, на пэрон не выходзяць, каб лішні раз не нарвацца на шмон, гарэлку потым у правадніка купяць, лепш не савацца на вакзал, ад іх усіх за некалькі мэтраў нясе спэрмаю і плянам, так, нібы ўсю дарогу, некалькі дзён і начэй, яны дрочаць па абкурцы, грамадзяне ёбанага Азэрбайджану. «Захадзі», – кажа Васю праваднік, Вася заходзіць у паўзмрок купэ, і праваднік рэзка зачыняе за ім дзьверы. «Пасядзі тут», – кажа, зачыняе дзьверы на ключ і кудысьці ідзе, Вася пачынае панікаваць, б’е з нагі ў сьценку, стукае ў зачыненае акно, круціцца як шчур у цесным, прапахлым азіяцкімі травамі пакоі, нарэшце сядае на пранумараваную коўдру, якой засьцеленая паліца, і пачынае плакаць, сьціскаючы пад пахай пакет з вадзярай. Ну, добра, гаворыць ён сам сабе, добра, ня ный, што яны табе зробяць, ну, забяруць вадзяру, на хера мне гэтая вадзяра, падумаеш – вадзяра. Трахнуць. Так, трахнуць могуць, асабліва гэты кабан у чыгуначным картузе, які зачыніў мяне тут. Не, ня трахнуць, як мяне можна трахаць, але Вася глядзіць на столік, засыпаны цыгарэтамі і прэзэрватывамі, і думае, што ў прынцыпе могуць і трахнуць. Могуць прадаць чачэнам на камплектуючыя запчасткі. Патрэбны я чачэнам? Канечне, патрэбны. На органы, там, ныркі адрэжуць, лёгкія, яйцы, прывяжуць дзе-небудзь у сябе ў ауле за ногі і пачнуць дзяўбці пячонку, як Прамэтэю, або прэпаруюць, як кроліка, і зробяць са скуры баявы чачэнскі барабан, мама з Чаркасаў нават на магілу ня прыйдзе, трэба валіць, валіць, пакуль бакінец не прыйшоў: Вася здымае пас і перавязвае клямку дзьвярэй, цяпер захочуць – ня ўвойдуць, спрабуе адчыніць акно, яно трошкі паддаецца, Вася высоўвае галаву вонкі, у пахучае вакзальнае сутоньне, націскае яшчэ, адтуліна павялічваецца, Вася пераводзіць дых, бачыць на паліцы некалькі порначасопісаў і рашуча сігае ў акно. Тут цягнік рэзка кранаецца, рыпіць сваімі рэўматычнымі суставамі і рушыць у бок Баку, цягнучы з сабой, акрамя ўсяго, і ні ў чым не вінаватага Васю Камуніста, майго сябра, між іншым.

Заўжды так: хочаш ня хочаш – мусіш змагацца, інакш з гэтага нічога ня выйдзе, або сядзі дома і ня рыпайся, або ўжо давай – спрабуй узяць за яйцы прыкрыя абставіны, а там, калі ўсё атрымаецца, цябе абавязкова чакае джэк-пот, ну, там, ня ведаю, што ў такіх выпадках даюць пераможцам – дысконтная картка, сталыя зьніжкі, бясплатны сэкс, карацей – дрыгайся, інакш табе з гэтага гаўна ўсё адно ня выбрацца; Вася з адчаем глядзіць, як паўзь яго праплываюць апошнія вакзальныя прыбудовы, зьнікаюць спэкулянткі і кантрабандысты, нават ментаўні нідзе не відаць, у такой сытуацыі ён бы і ёй быў рады, увесь гэты набор знаёмых і родных рэаліяў зьнікае недзе ў блакітнай далечыні, і ў гэты час бакінскі камісар разьбіраецца са сваімі няхітрымі справамі, згадвае пра закладніка і спрабуе зайсьці ва ўласнае купэ. Але дзьверы не паддаюцца. Гэй, няверны, давай адчыняй, крычыць ён нешта кшталту гэтага. Вагон трывожна чакае. Вася гарачкава соўваецца ў акне і раптам разумее, што захрас. Праваднік наагул нічога не разумее. Ён па звычцы гаворыць па-азэрбайджанску са шчодрымі дадаткамі з братніх славянскіх моваў, спачатку проста лаецца, потым пужаецца – раптам скаўта хапіў кандрацій, потым нэрвова пачынае заклікаць Васю да парадку і сумленьня, пасажыраў заклікае быць сьведкамі, цягнік ужо недзе ў прыгарадзе, і тут аконная рама, у якой захрас Вася Камуніст, не вытрымлівае і трашчыць, Вася пасьпявае згрупавацца, выварочваецца ў акне і цалкам прыцэльна, як пацяганы дваровы кацяра, спляноўвае з акна, вецер урываецца ў пустое купэ для адпачынку праваднікоў і весела шпурляе пад столь ігральныя карты, упакоўкі з-пад прэзэрватываў і парнаграфічныя ўлёткі, руйнуючы, адным словам, усталяваны побыт працаўніка азэрбайджанскага міністэрства шляхоў зносінаў. І бясконцы цягнік, напоўнены мяшкамі з вугалем і валізамі з гераінам, весела памахвае хвастом і ўжо пярэднімі вагонамі ўяжджае на тэрыторыю Расеі, адным словам, чувакам не пазайздросьціш.

23.00 – 08.00

Вася нават нічога не ламае, у сэнсе, не ў вагоне нешта, а сабе – нічога не ламае. Проста скочваецца з насыпу, рве правую штаніну, але нават вадзяру – якую ён увесь гэты час сутаргава прыціскае да сэрца – не выпускае і не разьбівае. Ужо не гаворачы пра розныя там рэбры, галенастопы і ўсякую такую анатамічную паябень. Устае так, нібы нічога не адбылося, абтрушвае штаніну, выцірае ўспацелыя далоні аб швэдар, каб гарэлка, глядзі, ня высьлізнула, і ідзе шукаць цывілізацыю, ну, але якая там цывілізацыя, калі ты з вагона выпаў, так – ідзеш, куды можаш, уздоўж заводзкіх парканаў, мінаючы колішнюю гордасьць абароннай прамысловасьці, і толькі зямля пад падэшвамі чвакае – вязкая і прыставучая, як пажаваны стымарал. Але раптам Вася выходзіць на трамвайныя рэйкі, ну, гэта ўжо добра, думае ён, яшчэ б ведаць, у які мне бок, ён сядае на рэйкі і дастае пляшку. Надпівае і думае пляшку схаваць, але вырашае не сьпяшацца, куды сьпяшацца, думае ён, да раніцы пратрымаюся, а там пабачым, і ён п’е далей і не пераймаецца надта ні гэтай ноччу, ні ўсім сваім няўдалым бізнэсам. Усё нармальна, у прынцыпе, усё нармальна, магло быць нашмат горш, маглі наагул забіць або падвесіць дзе-небудзь у тамбуры, або ў топцы засмажыць, тунгусы сраныя, Вася смачна прыкладаецца да пляшкі, так, думае ён, добра, што вадзяры шмат, усю нават ня вып’ю. Добра, дарэчы, што ня вып’ю, а то дзе яе цяпер купіш, думае ён і так і сядзіць – у драных джынсах, што спадаюць бяз паса, у цёмным швэдры і бітых красоўках, на мокрых рэйках, на якіх час ад часу пабліскваюць пранізьлівыя месяцовыя промні.

А першай ночы Васю ледзь не пераехаў дзяжурны трамвай. Кіроўца толькі ў апошні момант бачыць, што на рэйках нешта ёсьць, сабака, думае кіроўца, і вырашае расьціснуць, але ўсё ж пасьпявае заўважыць, што не – не сабака, які сабака, сабакі вадзяру з горла ня глушаць, пасьпявае прытармазіць, выбягае з трамвая і знаходзіць на рэйках п’янага Васю. Ты што – дэбіл? крычыць ён, я ж цябе, бля, ледзь напалам не разьдзяліў. Прабач, кажа Вася, я ад цягніка адстаў, на, вось, вадзяры, кіроўца бярэ, добра, кажа ён сам сабе, ад стрэсу трошкі можна, і сядае каля Васі. Так яны і сядзяць сабе на рэйках, нават не размаўляючы, сядзяць, маўчаць, не перашкаджаюць адзін аднаму – рэйкі шырокія, месца ўсім хопіць, пачынае накропваць дробны дожджык, добра, кажа нарэшце кіроўца, паехалі, я цябе магу да парку падкінуць, там неяк дабярэсься, дзякуй, кажа Вася, але квіток купіш, у нас тут кантралёры на лініі, якія кантралёры? дзівіцца Вася – ноч на дварэ, ага, абражаецца кіроўца, прызвычаіліся без квіткоў езьдзіць, чорт з табой, мне час ехаць, і яны залязаюць у халодны трамвай і едуць у парк, па дарозе сапраўды падсаджваецца кантралёрка, падыходзіць да Васі, той хоча заплаціць ёй, лезе ў кішэню, але знаходзіць там толькі тоўсты пачак расейскіх рублёў, вытаргаваных у гуцулаў, і ўсё, і больш нічога, вось, кажа ён кантралёрцы, вазьміце. Што гэта? пытаецца тая, грошы, гаворыць Вася, якія гэта грошы? гэта брудныя грошы, гаворыць Вася, брудныя. Вазьміце іх, калі ласка. Але кантралёрка раптам кажа: ні фіга – мне гэтыя грошы не патрэбныя, давай нашыя. Ды дзе я іх вазьму? стомлена адбіваецца Вася. Бяры дзе хочаш, жорстка гаворыць кантралёрка. Я ад цягніка адстаў, кажа Вася, але кантралёрка не рэагуе. Ну, хочаце, я вам вадзяры дам? Не, адмаўляецца кантралёрка, не хачу. Як гэта? зьдзіўляецца Вася.

«Што тут скажаш, – думае ён. – Ні квітка ўзяць, ні штраф заплаціць, няпруха, адным словам». Ён выходзіць з трамвая, сядае на рэйкі і дастае другую пляшку. Мокрыя бліскучыя рэйкі раўнамерна цягнуцца ад яго ў абодва бакі бясконцасьці, менавіта гэта, па вялікім рахунку, і мірыць яго з рэчаіснасьцю.

УСТУП № 4

22.00

Калі я стану дарослым і мне будзе шэсьцьдзесят чатыры, я абавязкова згадаю ўсё гэтае марнатраўства, хоць бы дзеля таго, каб спраўдзіць, ці ператварыўся і я ў такую маларухомую худобу, якая толькі і можа, што перажоўваць нікелевымі сківіцамі запасы хаўкі, нарыхтаваныя для доўгай палярнай зімы. Як я буду пачувацца ў шэсьцьдзесят чатыры? Ці будуць мяне таксама ненавідзець усе гэтыя дзеці вуліцаў і супэрмаркетаў, як сёньня я ненавіджу ўсіх, каму за сорак і хто пасьпеў ужо акапацца на зялёных пагорках гэтага жыцьця, акурат зь яго сонечнага боку? І як я сам буду ставіцца да іх? Што трэба рабіць цягам жыцьця са сваімі мазгамі, каб яны наскрозь не пратухлі і не ператварыліся ў сьлізкую масу водарасьцяў, непрыдатных нават для ўжываньня ў харч? Падазраю, калі я нешта пра гэта і даведаюся, дык менавіта ў свае шэсьцьдзесят чатыры, і тады штосьці мяняць мне ўжо не захочацца. Што зь імі з усімі робіцца, яны, вядома ж, таксама пачыналі як нармальныя вясёлыя жыхары нашых гарадоў і вёсак, ім, натуральна, падабалася гэтае жыцьцё, не маглі ж яны адпачатку быць такімі дэпрэсіўнымі ўёбкамі, якімі яны зрабіліся цяпер, у свае пяцьдзясят-шэсьцьдзесят. Тады з чаго пачыналася іхная пэрсанальная вялікая дэпрэсія, дзе яе карані? Пэўна, гэта ад сэксу ці ад савецкай улады, іншага тлумачэньня асабіста я не знаходжу. Я люблю разглядаць старыя фотаальбомы з карткамі саракавых-пяцідзясятых гадоў, дзе гэтыя чувакі, вясёлыя і коратка стрыжаныя, абавязкова ўсьміхаюцца ў камэру, у вайсковых або пэтэвэшных формах, з простымі і патрэбнымі ўсім рэчамі ў руках – разваднымі ключамі, фугаснымі гранатамі ці, на крайняк, макетамі самалётаў, дзеці вялікага народу, сьцяганосцы, бляха-муха, куды гэта ўсё падзелася, савок выціснуў зь іх усё людзкае і ператварыў у паўфабрыкаты для дзядзькі сэма, вось што я думаю. Ва ўсялякім разе я ўвесь час заўважаю, зь якой нянавісьцю і агідай яны глядзяць на ўласных дзяцей, яны плююць на іх, адлоўліваюць у глухіх калідорах нашай бязьмежнай краіны і хуячаць па нырках цяжкім кірзавым ботам сацыяльнае адаптацыі. Вось такая вось штука.

19.00

Калі перад табой столькі дзьвярэй, ты ніколі ня ведаеш, у якія менавіта табе трэба зайсьці, думаю я, стоячы перад тралейбусам. Гэта ўжо трэці ці чацьвёрты, які я прапускаю, я ніяк не магу сканцэнтравацца і вырашыць, што канкрэтна мне трэба і для чаго. То бок куды я маю паехаць і хто мяне там чакае. Неяк неспадзявана я застаўся адзін, безь сяброў і знаёмых, без настаўнікаў і гуру, і толькі пасажыры, што стаяць тут поруч са мной, на канцавой, пад дажджом, запіхваюцца ў тралейбусы, і я ім, здаецца, перашкаджаю. Ва ўсялякім разе глядзяць яны на мяне непрыветна, гэта ўжо дакладна. І вось, калі я ўжо больш-менш вырашаю, чаго хачу, за маёй сьпінай узьнікаюць дзьве постаці ў плашч-палатках і пагонах і забіраюць мяне з сабой, я спачатку вырашаю ўскочыць у пусты тралейбус, ну, але гэта дакладна быў ня мой маршрут і ня мой дзень – мяне схапілі за рукі і пацягнулі праз плошчу.

19.30

Выглядае, як казарма. І пахне, як у казарме, дарэчы, чым тут напраўду пахне? Тушонкай, ва ўсіх казармах пахне тушонкай і дэзэртэрамі, доўбанае гарматнае мяса, вось чым тут пахне. У шкляной будцы сядзіць вартавы з абрэзаным калашом, чытае парнуху і жарэ кансэрвы, выцягваючы іх са слоіка раскладной лыжкай. Калі мы зайшлі, ён нават не варухнуўся, вось што значыць баявая выпраўка і жалезныя нэрвы. У калідоры вісіць некалькі вялікіх лямпаў, праўда, сьвятло ня надта яркае, але ў мяне паўгадзіны ўжо цякуць сьлёзы, я амаль нічога ня бачу, так што лямпы мяне сьлепяць, я нават не магу разглядзець, што там за кансэрвы жарэ вартавы. Ён нас моўчкі прапускае, і яны нават не вітаюцца адзін з адным, чмошны народ – сяржанты, чмошны і суворы, як фіны альбо ляпляндцы. Яны мяне проста ненавідзяць, ублюдкі фашысцкія, сядзяць тут, жаруць сваю тушонку, я б цяпер ужо дома быў, калі б ня гэтыя ляпляндцы. З выгляду нармальныя чувакі, магчыма, на некалькі гадоў старэйшыя за мяне, у іншых абставінах мы маглі б пасябраваць, хадзілі б на футбол, у кіно, я ня ведаю, што там яшчэ робяць сябры, ну, але людзі вельмі псуюцца, варта ім толькі абматацца службовымі анучамі, магу толькі ўявіць, што зь імі далей будзе, гэта ж так проста ня скончыцца, яны ж самі павінныя разумець такія рэчы, ляпляндцы гэтыя.

19.15

Так, пацан, – кажа адзін зь іх, відавочна, старэйшы або нахабнейшы. – Альбо ты ідзеш далей, альбо мы зараз цябе заб’ём. Пачакайце-пачакайце, – кажу я, – вы не разумееце – у мяне ўсё нармальна, давайце я сапраўды пайду, але ў іншы бок, туды, куды я ўжо ішоў. Куды ты ішоў? – крычыць старэйшы, ты захрас у дзьвярах, людзі зайсьці не маглі. Сур’ёзна? – пытаюся. – Ну, мяне, вядома ж, падштурхнулі. Хто цябе штурхаў? – крычыць той самы. – Ты проста пад колы кінуўся, а потым у дзьвярах захрас. Добра-добра, – кажу я, – давайце я пайду туды і яшчэ раз паспрабую, добра? І я напраўду спрабую вызваліцца зь іхных абдоймаў, і ўжо тады яны пачынаюць мяне біць. А калі і гэта не дапамагае, то проста дастаюць балёнчыкі і шчодра паліваюць мяне чаромхаю, адварочваючыся пры гэтым. Пэўна, гэты пах ім не падабаецца.

22.30

І ты, блядзь, ты – які ад прыроджанага алькагалізму і вясёлай натуры яшчэ ўчора рабіў зусім вар’яцкія рэчы – ты раптам згодны падтрымаць якія заўгодна рэпрэсіі і карныя апэрацыі, ты валяесься дома, чытаеш крымінальную хроніку і балееш не за сумленных у сваім вар’яцтве маньякаў, а за генэралаў стаўкі і касталомаў з надзвычайных аддзелаў, стары рэакцыйны ўблюдак, што забыўся на церпкі пах раус. Менавіта так і пачынаецца фашызм – учорашнія байцы нябачнага фронту раптам ператвараюцца ў тлустае апірышча для антыгуманных экспэрымэнтаў з рэчаіснасьцю і сьвядомасьцю, тыя, хто толькі ўчора вярнуліся з франтоў і акопаў пераможцамі, ужо празь нейкія дзесяць-пятнаццаць гадоў раптам пераўтвараюцца ў фашысцкіх сьвіней, вось у чым найвялікшая таямніца цывілізацыі, грамадзтва пажырае само сябе, яно цяжэе й асядае пад цяжарам сылікону, якім само сябе і накачвае.

19.45
— Так, – кажа адзін з фашыстаў, – даставай, што там у цябе ў кішэнях.
— Не магу, – адказваю. – Спачатку наручнікі здыміце.
— Не выёбвайся.
— Ну, хаця б часова здыміце, я дастану, а потым вы зноў іх надзенеце.
— Ну-ну, мы іх здымем – а ты зноў уцякаць. Давай выцягвай, а то па галаве дамо.
— Вы ня маеце права мяне біць, – кажу я фашыстам. – Я дэкану патэлефаную.
— Гэта мы зараз дэкану патэлефануем, – кажуць фашысты.
— Не, гэта мой дэкан, так што тэлефанаваць яму буду я.
— Менш пізьдзі, – гавораць яны.

Так, размова нешта ня клеіцца. Цікава, дзе ў іх тут газавая камэра, я ўсё яшчэ дрэнна бачу. Да таго ж газ, накладзены на выпітае мной, складае нейкія вясёлкавыя камбінацыі ў галаве.
— Зараз мы цябе сфатаграфуем.
— Гэта яшчэ навошта? – пытаюся я.
— На памяць, – сьмяюцца фашысты.
— А дзе тут у вас газавая камэра? – пытаюся я.
— Што? – не разумеюць яны.
— Ну, камэра, – кажу я. – З газам.
— Ага, – кажуць яны. – І з душам. Зараз будзе.

Зараз яны мяне расстраляюць, думаю я. Ублюдкі фашысцкія. І тут у пакой заходзіць тоўсты капітан, у сэнсе, не капітан карабля, гадоў пяцідзесяці, з рэшткамі сумленьня ў вачах і рэшткамі бутэрбродаў на кіцелі. Я зразумеў, што гэта мой шанец, і вырашыў за яго трымацца, ну, не за кіцель, канечне.

23.00

Потым пачынаецца старасьць, ты проста пусты зь сярэдзіны, у табе проста нічога не застаецца, цябе выціснулі, выдушылі і ўсё тут, і выкінулі, так што можаш цяпер ганарыцца сваімі пратэзамі і мэдалямі. Каму ты патрэбны, па вялікім рахунку, што ты рабіў увесь гэты час, чаму цябе ўсе ненавідзяць і чаму ты ім ня можаш адказаць нават гэтым? Дзе твая нянавісьць? Дзе твая злосьць? Што з табой здарылася? Ува што цябе пераўтварыла сыстэма? Як жа так – ты ж нядрэнна пачынаў, яшчэ тады, у свае шаснаццаць-сямнаццаць, ты ж быў нармальным чалавекам, не зусім скончаным і ня цалкам прадказальным, што ж ты так аблажаўся, як ты паглядзіш у вочы анёлам на кпп пасьля таго, як памрэш ва ўласным гаўне, як ты ім у вочы паглядзіш, што ты ім скажаш, яны ж цябе не зразумеюць, яны ўвогуле нікога не разумеюць, нікога-нікога.

20.00
— Кім жа ты будзеш?
— Настаўнікам.
— Які зь цябе настаўнік? Ты ж п’яны ўвесь.

Так, трэба неяк адсюль выбірацца, бо гэты ўблюдак мяне дакладна расстраляе. Здаецца, я памыліўся. На гэтых фашыстаў ніколі нельга спадзявацца, абавязкова здадуць.
— Скажыце, як вас завуць?
— Мяне? Хм. Мікалай Іванавіч. Мікалай Іванавіч Плоскіх.
— Як?
— Плоскіх.
— Можна я вас буду проста Мікалаем Іванавічам называць?
— Валяй.
— Мікалаю Іванавічу...
— Ну?
— Вы разумееце, я ўвогуле ня п’ю.
— Я бачу.
— Сур’ёзна. Ня п’ю. Наагул.
— А што ж ты так нахуячыўся?
— Мікалаю Іванавічу, вы разумееце… Гэта мой дэкан.
— Што дэкан?
— Ну, у яго народзіны сёньня, разумееце?
— Ага, і ўвесь факультэт бухаў, так?
— Ну, не, канечне. Ён проста папрасіў дапамагчы яму пераехаць. У новую лябараторыю.
— Якую лябараторыю?
— Новую. Пераехаць. Там, рэчы перавезьці, апаратуру.
— Апаратуру?
— Ну, так. Колбы.
— Якія колбы?
— Ну, колбы такія, ведаеце, – я спрабую патлумачыць яму як выглядае колба, але сам не магу гэтага згадаць.
— Ну і што?
— Мы хімікі.
— Я бачу.
— Сур’ёзна. Ведаеце, колбы там розныя – (чаго я да гэтых колбаў прычапіўся?) – Мікалаю Іванавічу...
— Ну?
— У вас жа дзеці ёсьць?
— Ёсьць, – кажа Мікалай Іванавіч, папраўляючы свой фашысцкі кіцель. – Сын. Такі самы разьябай, як ты, – Мікалай Іванавіч, здаецца, супакойваецца. – Клей вось пачаў нюхаць, зараза такая. Я нядаўна палез у тумбачку.
— Палезьлі ў тумбачку? – не разумею я.
— Ну, у мяне там МАЕ рэчы, разумееш? Палез, значыць, гляджу – клею няма, я да яго – ты што, кажу, ахуёк – раней цыгарэты МАЕ паліў, цяпер МОЙ клей нюхаеш?
— Ваш клей? – я яго ніяк не магу зразумець. Што ён кажа?
— Я для рамонту купіў, – абражаецца Мікалай Іванавіч. – Для рамонту, ясна? А цяпер які рамонт, бяз клею?
— Ну, – кажу я.
— А абрыгаўся чаго?
— Ня ведаю, Мікалаю Іванавічу, у мяне нешта апошні час з носам. Сплю дрэнна, ува сьне задыхаюся. Рыгаю вось.
— Гэта ў цябе глянды.
— Думаеце?
— Дакладна, глянды. Табе іх трэба выразаць.
— Выразаць?
— Ага.
— Ну, так, – кажу я. – Як жа я іх выражу? Што тады застанецца? Магчыма, глянды, гэта наагул лепшае, што ў мяне ёсьць.
— Эх, сынок-сынок. Што ж мне з табой рабіць?
— Мікалаю Іванавічу...
— Ну?
— Адпусьціце мяне. Я больш ня буду.
— Ды куды ж я цябе адпушчу? Цябе ж такога празь пяць хвілінаў зноў падбяруць. Гэтыя ж вось два підарасы, што цябе прыцягнулі, і падбяруць. Яны маладыя, для іх гэта, як варожы самалёт зьбіць – можна новую зорачку на борце маляваць. Так што сядзі тут. Тут ты цяпер у найбольшай бясьпецы. Так, зараз, дзе МАЕ ключы, пайшлі – я пакіну цябе да ранку ў камэры.
— У газавай?

20.30

У камэры цёмна, уздоўж сьцен стаяць дзьве лавы, на адной валяецца чувак у скуранцы, паміж лавамі наглуха закратаванае акно, Мікалай Іванавіч забірае мой пас і шнуркі і пакідае мяне ў цемры. Я адразу кідаюся да акна, ня можа быць, думаю, каб адсюль нельга было ўцячы, зь любой газавай камэры можна ўцячы, натуральна, што і з гэтай таксама. Што ты робіш? пытаецца чувак, парыпваючы ў цемры скуранкай, ды вось, хачу неяк вылезьці адсюль, ага, кажа чувак, а ты падкоп зрабі. А што, кажу, адсюль ніяк ня вылезьці? Не, кажа ён, ніяк. Толькі падкоп. А ты адкуль ведаеш? пытаюся. Я, кажа ён, вось у гэтай самай камэры сядзеў яшчэ тры з паловай гады таму, калі мяне ўзялі першы раз. Ух ты, кажу, дык ты тут свой? Ты фільтруй базар, кажа чувак, які я ментаўні свой? Ну, прабач, кажу, не хацеў цябе абразіць. А за што цябе ўзялі? На кічы, павучальна кажа чувак, і яго скуранка пакрыўджана рыпіць, не пытаюцца, за што, на кічы пытаюцца – па якім артыкуле, зразумеў? Зразумеў, кажу.

Так мы зь ім да раніцы і прасядзелі. Ён апавядаў пра кічу, а я думаў пра сваё. Лавы пахлі клапамі.

18.06.93 (пятніца)

7.00
— Мікалай Іванавіч?
— Давай, сынок – падымайся. Хадзем на папраўчыя работы.
— Бывай, – кажу я чуваку, але той у адказ толькі сонна пацмоквае.

Значыць так, – Мікалай Іванавіч вядзе мяне абадранымі калідорамі, выводзіць праз бакавыя дзьверы, я бачу, што мы трапілі ў калідоры пашпартнага стала, ён таксама знаходзіцца ў адным памяшканьні з раус, тут яшчэ зусім нікога няма, ніякіх наведнікаў, толькі дзьве прыбіральніцы мыюць калідор з двух бакоў і глядзяць на мяне асуджальна, кожная па-свойму, канечне, але асуджальна, Мікалай Іванавіч адчыняе яшчэ нейкія дзьверы і заводзіць мяне ў вялікі пакой, дзе стаіць вялікая лядоўня і газавая пліта, падлога залітая вапнай, відаць, тут робяць рамонт, можа, менавіта гэта і ёсьць газавая камэра, думаю я, а народ яны труцяць, пэўна, з дапамогай газавай пліты.
— Значыць так, сынок, – дзелавіта кажа мне Мікалай Іванавіч, – значыць так.

Зараз, думаю, ён прапануе мне засунуць галаву ў духоўку і адкруціць краны.
— Я вырашыў не тэлефанаваць твайму дэкану. Навошта табе гэтыя непрыемнасьці, правільна?
— Правільна.
— Але каб больш такога не было, ясна?
— Ясна.
— Значыць так, – кажа Мікалай Іванавіч, – вось твой пашпарт, вось твой пас.
— А шнуркі?
— Во, бля, забыўся. Ну, усё адно – вяртацца. Значыць так, – ён, здаецца, сам ня ведае, што яму трэба. – Бачыш лямпачку?
— Бачу.
— Яна разьбітая – бачыш?

Я гляджу наверх. Сапраўды – разьбітая.
— Бачу, – кажу.
— Во, давай – выкруці яе. А то я туды не залезу. Гады МАЕ ўжо ня тыя.
— Выкруціць? – перапытваю.
— Выкруці.
— І ўсё?
— І ўсё.
— І можна ісьці дахаты?
— Ну, не, – кажа Мікалай Іванавіч. – Да вечара перасядзіш, каб ніхто нічога, а там – піздуй, куды хочаш.
— Да вечара?
— Да вечара, – кажа Мікалай Іванавіч. – Давай, лезь.

Ён падстаўляе мне разьдзёўбаную раскладную драбіну, залітую вапнай і фарбай, і адступае ўбок. Здаецца, баіцца, каб я на яго не зваліўся. Я нерашуча тапчуся, але вырашаю лезьці, усё-ткі гэты Мікалай Іванавіч не такі ўжо і гаўнюк, гаўнюк, канечне, але не такі ўжо, пашпарт мне, прынамсі, аддаў, хоць шнуркі і заныкаў. Я лезу наверх і разглядаю зблізку лямпачку, яна ня проста разьбітая, гэта нейкая апушчаная лямпачка, таксама ўся ў вапне і фарбе, ня ведаю ўжо, хто ў іх тут рамонтам займаецца, але да электрычнасьці ён, пэўна, ставіцца зь нянавісьцю.
— Ну, што там? – пытаецца зьнізу Мікалай Іванавіч.
— Парадак, – кажу.
— Які парадак? – крычыць Мікалай Іванавіч. – Ты давай, підарас малы, выкручвай яе. Мне тут няма калі з табою трындзець.

І тут недзе ў глыбіні памяшканьня, за сьцяной, гучыць стрэл, потым яшчэ, потым чарга з калаша, сапраўдная табе перастрэлка, я ледзь не валюся са сваёй драбіны, ну, думаю, бля, Мікалай Іванавіч таксама, вядома ж, пужаецца, выхоплівае макарава і зьнікае ў глыбінях пашпартнага стала. А я застаюся на раскладной драбіне. Стрэлы сьціхлі. Што ж гэта дзеецца? думаю я, яшчэ раз спрабую выкруціць лямпачку, і раптам мяне б’е токам, я зноў ледзь не валюся на падлогу, ябаў я ваш раус, кажу, з пашпартным сталом уключна, спускаюся з драбіны і выходжу з пакою. Леваруч пачынаецца сьвежавымыты калідор, праваруч нейкія дзьверы. Я паварочваю ручку. Дзьверы адчыняюцца. За імі знаходзіцца падворак пашпартнага стала, каля дзьвярэй стаіць белая валжана, і ўсё, больш нікога, ніякіх наведнікаў, ніякіх пашпартыстак, ніякіх вышак з кулямётчыкамі і калючым дротам. Я выходжу і стаю ля дзьвярэй. У прынцыпе, думаю, яны могуць страляць і без папярэджаньня. За дзьвярыма зноў чуваць стрэл. Я іду да брамы, адчыняю весьніцы і еду дахаты.

На канцавой 38-га стаіць Вася Камуніст, стаіць ля кіёскаў і падтрымлівае рукамі джынсы. Здароў, кажу, што з табой? А, кажа Вася, ад цягніка адстаў. Дзе твае шнуркі? А, кажу, згубіў. Ясна, кажа Вася, вып’ем? Ага, кажу, толькі я бяз бабак. Мікалай Іванавіч усё забраў. Які Мікалай Іванавіч? пытаецца Вася. Плоскіх, кажу. Які-які? Плоскіх. Ясна, кажа Вася.

Як твой бізнэс? пытаюся я, ужо калі мы ўзялі. А, кажа Вася, ніяк. Вырашыў завязаць. Што так? пытаюся. Ды разумееш, кажа Вася, у гэтай краіне сумленна займацца бізнэсам немагчыма. Яшчэ і бакс блядзкі скача. Ясна, кажу.

8.47

Дома мы знаходзім нашага сябра Сабаку Паўлава. Здароў, кажа Сабака, нібы так і трэба, вы што – пабухаць прынесьлі? Пабухаць, Сабака, кажа Вася, пабухаць. А што менавіта? прынюхваецца ён, няўжо каньяк? Хуяк, кажу я яму. А дзе ты быў? На футболе, кажа Сабака, учора цэлы вечар там пратаўкліся, і хоць бы якая радасьць. Ну, і мы ўжо нікуды не выходзім, усё ж такі даўно ня бачыліся, ёсьць пра што пагаварыць, што ўжо там.
— Сабака, – пытаюся я, – а як хоць згулялі?
— Хто згуляў? – не разумее Сабака.

Частка першая

ЧЫЁЙ СЬМЕРЦІ ТЫ ХОЧАШ НАСАМПЕРШ

9.15

Гэтая лірычная гісторыя пачынаецца з таго, што перад нашымі дзьвярыма зьяўляецца чувак у сінім плашчы, з плястыкавым кейсам, і доўга круціць у руках паперку, глядзіць, ці правільны адрас, ці туды ён трапіў, ці ніхто яго ня кінуў, карацей – пануры, зьнявераны чувак, яшчэ і кейс гэты, наагул – ня ведаю, дзе такіх людзей бяруць і куды іх потым сьпісваюць. Нарэшце ён адважваецца, стукае ў дзьверы, заходзіць і бачыць усіх нас – мяне, Васю Камуніста і нашага сябра Сабаку, ад нас пахне ранішнім бухлом і вячэрнімі ванітамі, ранак працоўнага дня, адным словам, чувак зноў пачынае круціць у руках паперку, ты хто? пытае Сабака, ён найбольш з нас траіх пужаецца, бо пасьля ўчорашняга разьвітаньня славянкі, то бок пасьля таго, як ён рыбінай высьлізнуў зь няўмелых рук Вовы і Валодзі, менавіта на ягоную караткастрыжаную галаву мелі б пасыпацца непрыемнасьці, вось ён і думае, раптам гэта па яго, нехта з рэдакцыі, скажам, кілер, хто іх ведае, хто там у гэтых підарасаў у штаце ёсьць, газэта заможная, маглі, у прынцыпе, запрасіць наёмнага забойцу з пагадзінным тарыфам з былых інтэлігентаў, скажам, ён там яшчэ ўчора працаваў інжынэрам у інстытуце, а тут дэфолт, і беспрацоўе, і вялікая краіна развалілася на кавалкі, вось ён і пайшоў у кілеры калыміць, Сабаку прабівае на жах, гэта ўжо дакладна, і ў пакоі западае маўчанка.
— Мяне завуць Робэрт. Дзядзя Робэрт, – кажа чувак, хаваючы нарэшце паперку. – А дзе Саша?
— Якая Саша? – пытаюся я. Можа, я нешта прапусьціў, і ў нас тут пасьпела завесьціся нейкая Саша. Тады гэта наш агульны кілер.
— Ну, Саша, ён жа з вамі павінен жыць. Гэта ж, – гаворыць ён, зноў дастае сваю паперчыну і пачынае яе нэрвова круціць.

Ён? – думаю я, – яна што, гермафрадыт, гэтая Саша?
— Ну, Саша, – умольна гаворыць дзядзя Робэрт. – Ён жа гэты адрас дома пакідаў, сказаў, што тут жыве. І пра вас апавядаў, ну, апісваў вас, я вас вось такімі і ўяўляў сабе, – гаворыць ён і па-сяброўску ўсьміхаецца.

Такімі? – думаю я. – Гэта якімі ж? Абрыганымі?
— А, – першым здагадваецца Сабака. – Гэта ён пра Карбюратара гаворыць, пра Сашу.
— А, ну, дакладна, – усе неяк супакойваюцца, выяўляецца, што ніякай Сашы тут усё-ткі не было, а гэта ўжо добра. І гэты ёбаны дзядзя Робэрт, здаецца, ня кілер, хоць і нешта добрае сказаць пра яго таксама нельга. Ён працягвае па-сяброўску ўсьміхацца нам, Сабака таксама пачынае праяўляць да яго інтарэс, уласна, ня так да яго, як да ягонага плястыкавага кейса, вядома ж, думае Сабака, калі гэты ёбаны дзядзя Робэрт прыехаў да Карбюратара, так ён думае, то, мабыць, ён прывёз яму нешта смачнае і карыснае, не каленвалы ж ён яму прывёз, мабыць, усё-ткі нешта смачнае і карыснае, там, думае Сабака, адэкалёны альбо марыхуану, зранку лепш, канечне, адэкалёны, толькі не каленвалы, карацей, мы ўсе цяпер ня надта добра разумеем, хто гэта такі і пра што ён нам гаворыць. А ён гаворыць:
— Дык гэта вы – сябры Сашы?
— Мы, – адказвае Сабака, ня зводзячы з кейса пахмельных вачэй. – Мы сябры.
— А што гэта вы тут, – пытаецца дзядзя Робэрт, спрабуючы ўвайсьці да нас у давер, – каньяк з ранку п’яце?

Мне ён пасьля гэтага чамусьці адразу перастаў падабацца. Стаіць нейкі прыцірак з кейсам, пізьдзіць тут.
— Дык тое яны, – паказвае Сабака на нас. – Вы праходзьце, сядайце. Можа, гарбаты?

Гарбату Сабака апошні раз піў гады два таму, яшчэ ў школе. А тут, бач, разбалакаўся.
— А дзе Саша? – заклапочана пытае чувак.

І тут усе насамрэч думаюць – а дзе Саша? Неяк так сталася, што апошнія некалькі дзён на яго ўсе забыліся, я дык дакладна, неяк так трапілася, што ў кожнага свая запара, свае праблемы, ну, ведаеце, як гэта бывае – закручваесься па справах, а потым раптам выяўляецца, што ня ведаеш нават, дзе твае сябры пазьнікалі.
— Можа, на занятках, – кажу няўпэўнена.
— Не, я там ужо быў, – кажа дзядзя Робэрт. – Мне сказалі, што ў вас заняткаў ужо тыдзень як няма.
— Сур’ёзна? – пытаюся.
— Так. Парадзілі тут пашукаць, у вас.
— Ну, гэта правільна, – гаворыць Вася, каб яго супакоіць. – Правільна. Дзе ж яго яшчэ шукаць?
— Сабака, – пытаюся я, – а на футболе яго з вамі не было?
— Не, кажа Сабака. – Хоць, у прынцыпе, – ён зьвяртаецца беспасярэдне да дзядзі Робэрта, – я там прытомнасьць страціў, так што добра ня памятаю, можа, і быў.
— А што здарылася? – пытаюся я.
— У Сашы бяда, – кажа дзядзя Робэрт і сядае пры ўваходзе на свой кейс. Я яшчэ думаю, што ён напраўду ў яго пусты і ён яго замест зэдліка носіць.
— Што за бяда? – пытаюся.
— З бацькам.
— Так у яго ж няма бацькі, – кажу я. – У яго ж айчым.
— Ён быў яму як бацька, – кажа дзядзя Робэрт.
— Ды ну, – раптам гаворыць Сабака, – бацька й айчым – гэта зусім розныя рэчы. Хоць, – дадае, – у прынцыпе, адзін хуй.
— Пачакай, – кажу я Сабаку. – А чаму – быў?
— Ён загінуў, – кажа дзядзя Робэрт. –