8–2000
» да Зьместу «

Скарына
аналітыка • эсэістыка • крытыка • рэцэнзіі

Людміла Рублеўская
Паэзія і грэх
 
Леанід Галубовіч.
Апошнія вершы Леаніда Галубовіча. —
Полацак, Бібліятэка часопіса „Калосьсе“, 2000.

---

Традыцыйнае беларускае літаратуразнаўства, праўдзівы спадкаемца савецкага, па-ранейшаму выбудоўвае панараму літаратурных эпох і пакаленняў, што прыходзяць адно аднаму на змену, перадаючы, быццам пераходны чырвоны сцяг, патрыятычныя пачуцці і сувязь з фальклорам. Кожны пісьменнік, паводле гэтага падыходу, мусіць быць ідэнтыфікаваны з пэўным пісьменніцкім пакаленнем. Але ў кожным так званым „пакаленні літаратараў“ ёсць постаці, якія з гэтага пакалення як бы „выломваюцца“, парушаючы навуковую пабудову. Да такіх „няправільных“ літаратараў належыць Леанід Галубовіч. Паводле веку быць бы яму ў шэрагу знакамітых „шасцідзясятнікаў“ з іхнімі юначымі вершамі пра Леніна ды камсамол, пазнейшымі чыноўніцкімі пасадамі ды прэміяльнымі прывілеямі і сённяшнім адраджэнскім супрацьбюракратычным апломбам...

Для літаратуры, у якой па-ранейшаму захоўваецца вяршэнства прынцыпу герантакратыі, дасягненне пяцідзесяцігадовага веку мае важнае практычнае значэнне і дазваляе стаць афіцыйным літаратурным аўтарытэтам. Няёмка прызнавацца, але дасюль у крытыцы, у сучасных падручніках і дапаможніках саракагадовых (і крыху старэйшых) творцаў называюць маладымі. Але калі табе спаўняецца пяцьдзесят — справа іншая. У „ЛіМе“ будзе надрукаваны „юбілейны“ артыкул, выдавецтва выдасць кнігу выбраных твораў юбіляра (калі ты, ясная рэч, не „апазіцыянер“), у Доме літаратара (які сёння належыць Адміністрацыі прэзідэнта) адбудзецца творчая вечарына з абавязковым банкетам. Часам да знамянальнай даты на ссівелую пісьменніцкую галаву злятаюць першыя кроплі прэміяльнага дажджу... Карацей, самае „літаратурнае жыццё“ пачынаецца. Вядома, яно не супадае з творчым, і нават не паралельнае яму.

Леанід Галубовіч свой пяцідзесяцігадовы юбілей адзначыў у родным Клецку, запрасіўшы некалькіх знаёмых літаратараў са сталіцы. У якасці юбілейнага выдання — кніга тыпу „брашура“ накладам 150 паасобнікаў пад назвай „апошнія вершы леаніда галубовіча“. У якасці прэміі — „нашаніўскі“ досціп Наталлі Бабінай з нагоды папярэдняй кніжкі Галубовіча, „Зацемкі з левай кішэні“, што выйшла ў выдавецтве „Эўрофорум“ не нашмат большым накладам.
 

Дакладна паводле верша з першага зборніка Галубовіча „Таемнасць агню“:

Леанід Галубовіч ніколі не крочыў у нагу са сваім літаратурным пакаленнем. Яго немагчыма ўявіць сарамлівым пачаткоўцам з камсамольскай рамантыкай у празрыстых радках. Вось ён на фатаздымку ўдзельнікаў семінару маладых літаратараў у Каралішчавічах 1981 году: пахмуры тып у піжонскім белым гольфе, з пушкінскімі бакенбардамі і скептычным позіркам. „Рэзаў“ услых усё, што хацеў, мог прылюдна сказаць „г... твае вершы“ любому літаксакалу з „палічкай кніг“, чорнай „Волгай“ і кватэрай у „раёне андатравых шапак“. Каб зразумець сённяшняга Леаніда Галубовіча, трэба ведаць таго, ранейшага, электрыка з вёскі Вароніна, які рэгулярна друкаваў у „ЛіМе“ крытычныя агляды літаратурных навінак, нажываючы ворагаў і шакуючы публіку, звыклую да сервільнай крытыкі. Якога крывадушна шкадавалі і лічылі „прапашчым“, адпраўлялі на прымусовае лячэнне ад алкагалізму... Але й пасылалі ў Маскву на нараду маладых пісьменнікаў, каб „прыручыць“ яго буяны талент...

Першая кніжка Леаніда Галубовіча „Таемнасць агню“ выйшла ў 1984 годзе, калі аўтару было 34 гады. Сярод вершаў зборніка ёсць тыя, што могуць быць прылічаныя да найлепшай лірыкі дзесяцігоддзя. Ёсць і даніна „пануючай ідэалогіі“ — без ідэалагічна прававерных вершаў кніжка выйсці тады не магла. Галубовіч „адкупляецца“ ад пільных ідэолагаў некалькімі рыфмаванкамі наконт апошняй вайны і міру ўва ўсім свеце.

Аснова першага зборніка, безумоўна — рамантыка вясковага жыцця, рэфлексіі з нагоды сваяцкіх адносінаў, пабытовых падзей і родных краявідаў... Але, пакідаючы некалькі рысак ад запланаванай сацрэалізмам бутафорскай вёскі са штампаванымі гаротнымі бабулямі, салдацкімі ўдовамі, дзядамі — мудрымі ветэранамі, шчаслівым басаногім маленствам і дружнай працай на калгасных палетках, Галубовіч паказвае нам сваю Вёску — космас, сусвет, заснаваны на архетыпах. Прыгонную савецкую вёску, якая адначасна ўвасабляе свет нацыянальны, свет канкрэтных беларусаў.

Калі табе за трыццаць — ты ўжо мусіш быць сфармаваным творцам. У вершах „Таемнасці агню“ сфармуляваныя ўсе тыя праблемы, трагічнай невырашальнасцю якіх будзе ўражвацца паэт у сваіх наступных паэтычных зборніках —„Споведзі бяссоннай душы“, потым сімпатычным томіку ў „Бібліятэцы паэта“, куды дапушчаліся толькі саракагадовыя юбіляры. Пасля ў „Заложніку цемры“ ды згаданых „апошніх вершах“. Яшчэ была кніга перакладаў на расійскую мову „Аист без гнезда“, але яе, напэўна, можна не лічыць: „не знайшла свайго чытача“.
 

І тут насоўваецца парадокс — тэмы паэзіі традыцыйныя, форма таксама, але Леанід Галубовіч успрымаецца як паэтычны нонканфарміст, а ягоныя вершы — як інтэлектуальная паэзія. Такая сабе традыцыйная японская інтэлектуальная паэзія простых, побытавых рэчаў — стары будан, радыс, крэветкі...

Пакаленне, да якога фармальна належыць Галубовіч, называюць філалагічным. У гэтым закладзена канстатацыя таго, што большай яго частцы давялося прайсці праз філалагічны факультэт БДУ. Часам крытыкі нават спрабуюць высветліць, з кім на філфаку вучыўся Галубовіч. Засмучу цікаўных — Галубовіч ніколі не вучыўся на філфаку. Затое скончыў слуцкае ГПТВ-97. Пасля шматгадовай працы вясковым электрыкам, алкагольнай залежнасці, ужо амаль саракагадовы, быў адпраўлены мілажальным кіраўніцтвам Саюзу пісьменнікаў на Вышэйшыя літаратурныя курсы ў Маскву — гэткі лікбез для таленавітых, але недастаткова адукаваных сяброў літаратарскага саюзу. У прадмове да „Таемнасці агню“ Вера Палтаран, цікавая (трохі падзабытая, на жаль), сумленная даследчыца літаратуры (памятаеце ў Ведзьмака Лысагорскага: „Ва ўсіх дамы, ва ўсіх палеткі, і толькі ў беднай Палтаран стаяў хляўчук, сядзелі кветкі, ляжаў нявораны дзірван“) пісала ў найлепшых традыцыях тагачаснае крытыкі: „Леаніду Галубовічу многа дадзена. У яго таленце адчуваецца жыццёвая сіла, глыбіня, але — і нейкая крохкасць. Як ён пакіруе сам сабою, як будзе расці, развівацца — пакажа час. Але ўжо цяпер адчуваецца: яго моцнай жыццёвай аснове патрэбна агульнаадукацыйная падзарадка, бо дзе-нідзе ён пачынае паўтарацца, кружыць вакол сябе самога , дзе-нідзе яго думцы не стае „цягі“ і яна прабуксоўвае ў вычарпаным пласце, — адным словам, перад паэтам паўстае нялёгкая задача дасканалення свайго таленту“.

Вось Літінстытут і дадаў паэту „цягі“. Гэтая ўстанова, дзякуй Богу, не рабіла паэтаў філолагамі. Затое дазваляла набрацца „шкодных“ ідэяў. Аднакурснікам Леаніда Галубовіча на ВЛК быў чачэнскі паэт Яндарбіеў, які пасля стаўся часовым прэзыдэнтам Ічкерыі.

У 1989 годзе па літаратарскіх колах прайшла чутка: Галубовіч вярнуўся з Масквы... Не п’е! І нават ажаніўся. І нават дачка ёсць.

Маладая сям’я саракагадовага Галубовіча зняла пакойчык каля Кальварыйскіх могілак, і новаспечаны галава сям’і заняўся пошукам працы. Узялі яго, хоць рэпутацыю ён меў не найлепшую, у самусенькі цэнтр ідэалагічнага выхавання працоўных масаў, рэдакцыю літаратурна-драматычных праграм БТ. Пасля сканчаецца перабудова, на тэлевізіі становіцца задушна, і Леанід Галубовіч трапляе ў асяродак, які найбольш пасаваў яго асобе — у рэдакцыю „літаратурна-культуралагічнага часопіса „Крыніца“. Менавіта там, у „Крыніцы“, Галубовіч і фармулюе, усё больш упэўнена і, нарэшце, безапеляцыйна: „Трэба кідаць пісаць вершы“...
 

Пэўна, не было ў 2000 годзе кнігі з больш інтрыгоўнай назвай, чым гэтая. Жывы паэт, прычым яшчэ не старога веку, выдае зборнік, на вокладцы якога белым па жалобна-чорным значыцца: „апошнія вершы леаніда галубовіча“. Прычым „апошнія“ не ў сэнсе „апошнія па часе“, а ў значэнні „пасля якіх новых больш не будзе“.

Найпершая версія — гэта з-за таго, чым апраўдваюць любое паскудства ў біяграфіі пісьменніка: неспрыяльныя абставіны.

Вядома ж, неспрыяльныя... „Крыніца“, пасля таго як ейны галоўны рэдактар Уладзімір Някляеў, нарабіўшы рэдакцыйных даўгоў, з’ехаў за мяжу, ні жыве ні памірае... Спробы „дабіцца справядлівасці“ ўнутры рэдакцыі скончыліся афіцыйным расследаваннем, якое было выкарыстана як падстава для расправы з выданнем. Стараннем ураду выданне спынілася. А ёсць сям’я, якая просіць есці... І поўная безнадзейнасць з выданнем кніжак! „Зацемкі“ выкінулі з планаў „Мастацкай літаратуры“ за зацемку пра КДБ, рукапіс вершаў Галубовіч забраў сам...

Рашэнне Леаніда Галубовіча перастаць пісаць вершы — гэта здзейсненае памкненне ўсіх тых, хто ад крыўды і безнадзейнасці прамаўляе: „Каму цяпер патрэбныя вершы? Ці жыве цяпер беларускі народ і беларуская літаратура?“ Непрамы закід і скарга, адрасаваная абстрактнаму народу і абстрактнай літаратуры. Нікім не здзейсненае. Апроч Галубовіча.

Спакуса — расцаніць учынак Галубовіча як пратэст... Ну, хаця б супраць палітычнай лініі кіраўніцтва краіны. Але дарэмна абсалютызаваць канкрэтныя абставіны, якія падштурхнулі паэта да гэткай заявы. Рашэнне не было раптоўным. Яно выспявала даўно.

Зацятае самаадмаўленне прысутнічала ў Леаніда Галубовіча яшчэ да прыходу Лукашэнкі да ўлады, — і ў часы застою, і ў часы перабудовы, і ў часы кароткага адраджэння... Настойліва вяртаўся матыў „вольнасці ад паэзіі“. У зборніку „Заложнік цемры“, што выйшаў праз дзесяць гадоў пасля першага , чытаем: „Я апошні паэт заВЕРШАНЫ“... І далей: „А я — самагубца, і гэтым сказана ўсё“...

Падчас адной з прыватных размоваў у „ЛіМе“ Леанід Галубовіч сам патлумачыў сваё адрачэнне ад паэзіі як жаданне давесці самому сабе, што ён — не графаман. Мог бы працягваць пісаць, але можа і не пісаць.
 

Адрачэнне паэта ад паэтычнай творчасці... Уражвае, уражвае!.. І не верыцца ў яе праўдзівасць — нават набраная буйным шрыфтам на вокладцы, такая дэкларацыя можа застацца дэкларацыяй. Вунь Леанід Дранько-Майсюк некалі абвесціў, што паэтам можна быць толькі да сарака гадоў, а пасля гэта ўжо не паэзія, а так, рамяство, рэха былога натхнення... Тым не менш спакойна перажыў саракагадовую мяжу і піша далей. І дзякуй Богу. Адам Глобус напісаў, што пасля Галакосту немагчыма быць паэтам. А паэты пішуць і пішуць. Адзін наш стары паэт ужо колькі год здае ў рэдакцыі свае падборкі з каментаром: „Гэта мае апошнія вершы...“. Вядома, друкуюць у першую чаргу. А раптам сапраўды апошнія?

Гісторыя літаратуры ведае прыклады, калі паэт змаўкаў. Уладзімір Дубоўка — пасля сталінскіх рэпрэсій. Арцюр Рэмбо ўсе свае творы напісаў да васемнаццаці гадоў, а далей да трыццаці сямі дажываў як шараговы няўдачлівы гандляр. Літаратуразнаўцы дасюль корпаюцца ў псіхалогіі, аналізуюць гістарычныя абставіны... Мне найбольш падабаецца лаканічная версія — „сказаў усё, што мог“. У тры гады пражыў цэлы век. У „Чвэртцы году ў пекле“ дасягнуў вяршыні ў паслядоўным развянчанні рэлігіі, філасофіі і прозы. Спаліў згаданую паэму — і ўсё... Далей — пустэча. Малярмэ назваў гэта „Адзіным, непаўторным выпадкам у гісторыі чалавечага духу“.

Леанід Галубовіч, што б ён там ні сцвярджаў, зусім змоўкнуць не можа. Творчы патэнцыял яго па-ранейшаму буйны і шукае сабе выйсця праз іншыя жанры. Толькі лянівы сярод літаратуразнаўцаў не пісаў яшчэ пра „Зацемкі з левай кішэні“, ставячы іх ў адзін шэраг то з мініяцюрамі Брыля, то з занатоўкамі Глобуса.

Паэзія „апошніх вершаў“ пабудаваная на самаадмаўленні. Мала ў каго з паэтаў прысутнічае такая драматычнасць успрыняцця свету, як у Галубовіча. Можа, таму, што мала паэтаў, гэтак раскрытых у сваёй паэзіі, ува ўсіх сваіх вартасцях і слабасцях, перакананнях і забабонах. Звычайна паэт так баіцца падацца смешным, недасведчаным, баязлівым, што кожнае слоўца, кожны вобраз прапускае праз унутранага цэнзара, беражліва ствараючы „імідж“ (якога, насамрэч, амаль ніхто і не мае). Завядзёнка гэтая агульная, і такіх, як Галубовіч, таксама закранае, хаця б часткова. Памятаеце, як у „Сталкеру“ Таркоўскага персанаж, якога завуць Пісьменнік, параўноўвае працэс пісання літаратурных твораў з выцісканнем вугроў перад люстэркам — „ганебны, балючы, сорамны занятак“. А публіка яшчэ патрабуе, каб гэта рабілася прылюдна...

Складаецца ўражанне, што Леанід Галубовіч таксама лічыць калі не самую паэзію, дык „занятак паэзіяй“ чымсьці грахоўным.

Вось і вымаўлена слова, якое дае ключ да загадкі Леаніда Галубовіча, — гэта балючае, усёабдымнае ўсведамленне сваёй асабістай грахоўнасці і грахоўнасці паэзіі. Многія творцы асэнсоўваюць уласную грахоўнасць. Пры гэтым яны расцэньваюць творчасць як ачышчэнне ад граху, нават як нейкую сакральную місію. Зборнік „апошнія вершы...“ пабудаваны як споведзь. У ім можна вылучыць асобныя „грахі“, у якіх каецца паэт.

У хрысціянскай рэлігіі ёсць паняцце „разумовай пыхі“: чалавек перабольшвае значэнне навуковага досведу і ўласных ведаў. І ў выніку даказвае, скажам, што кіт аніяк не мог праглынуць Ёну, бо гэтаму перашкаджае кітовы вус.
 

Разумовая пыха ўласцівая ўсім людзям інтэлектуальнай працы. Леанід Галубовіч усведамляе яе як грэх, як спакусу элітарнасці, абранасці. Ён супастаўляе лёс „простага чалавека“, найперш селяніна, з лёсам паэта, гараджаніна, „чалавека цывілізацыі“, і гэтае параўнанне ідзе не на карысць апошняга. Паэта не пакідае пачуццё віны перад вясковымі бацькамі, перад аднагодкамі, якія робяць „карысную працу“, і любым чалавекам, які пазбаўлены разумовай пыхі.

Любы „вясковы Колька“ падаецца аўтару больш „сапраўдным“, чым той, хто займаецца „пустой“ інтэлектуальнай справай.

У гэтай пазіцыі — рэшткі „апрашчальнай“ тэндэнцыі, што захоўваецца ў беларускай літаратуры ад пачатку стагоддзя, узнікшы пад уплывам народніцкай ідэалогіі. „Я не паэта, о крый мяне Божа“. Літаратар-адраджэнец традыцыйна баіцца выявіць сваю адукаванасць, тым самым прыналежнасць да „класу прыгнятальнікаў“, бо адукаванасць асацыюецца з прыналежнасцю да расійскай ці польскай „арыстакратычнай“ культуры.

Леанід Галубовіч, як і яго папярэднікі ў „апрашчэнні“, адчувае сябе непатрэбным у сваім „невыразным чыне“ паэта.

скардзіцца Казімір Сваяк у зборніку 1924 году. Леанід Галубовіч амаль слова ў слова паўтарае гэтую скаргу наконт „крэмзання“„вершыкаў“, якія толькі псуюць паэтавы нервы, нічога новага не прыўносяць у свет і дасканаласці не дасягаюць.

Грэх слова — у тым, што яно — не дзеянне. Што паэт

Дзе павінна быць месца паэта ў часе змагання за будучае свайго народа? На барыкадах? За трыбунай? У мітынговых шэрагах? Ці за пісьмовым сталом?
 

Беларускія пісьменнікі — генетычна „спуджаныя“. Яны ведаюць, што для ўлады яны — падазроныя проста таму, што нацыянальныя паэты. І таму каланіяльная ўлада заўсёды будзе ставіцца да літаратара з каланізаванага народу як да падследнага — злачынцы, што замахваецца на святы парадак паноўнага дыскурсу. Імкнучыся прымусіць яго жыць з пачуццём вінаватасці.

Беларуская літаратура, абцяжараная нявырашанасцю нацыянальнага пытання, ад пачатку выкарыстоўвала літаратара ў функцыі публіцыста і асветніка. І ставіла яго тым самым у сітуацыю несвядома вінаватага.

Галубовіч — не трыбун і не трыбунны паэт, хаця ў „апошніх вершах“ ёсць некалькі дэкларацыйных твораў. Але з верша ў верш у яго паўтараецца матыў самаасуджэння за бяздзейнасць, за жыццё „за жалеззем балконных кратаў“. Да гэтага дадаецца класічная туга вясковага з паходжання паэта, вымушанага жыць у горадзе, па вясковай радзіме і сялянскай працы. Леанід Галубовіч выказвае яе без фальшывай сентыментальнасці. Ён усведамляе, што вёска — гэта не фальклорны рай. Гэта калгасная прыгонная вёска, дзе незнішчальны рабскі менталітэт і татальны алкагалізм.

Ставячы продкам кашчуннае кляймо „рабы“, Леанід Галубовіч робіць гэта зусім не пафасна, не як доказ супрацьлеглага, заклік да паўстання. Проста канстатуе факт. Ён мае права гэта рабіць, бо сам — „раб, сын рабыні“. Бо любіць сваё калгасна-прыгоннае Вароніна і тутэйшых людзей, як Адысей любіў сваю камяністую Ітаку. Як Сакрат Яновіч любіць свае спольшчаныя Крынкі, дзе стварае цэнтр беларускай культуры „Віла Сакратэс“... Як яшчэ адзін беларускі паэт з Беласточчыны, Алесь Барскі, называе свае Бандары Афінамі.

Прывязанасць да „роднага куточка“, „бацькоўскай хаткі“, апяванне фальклорнай вёскі, якое Васіль Быкаў неяк назваў „рэптыльнай тэмай“ беларускай літаратуры, захавалася ў паэзіі канца ХХ стагоддзя. Але менавіта яно надае паэзіі Леаніда Галубовіча цеплыню афарбоўкі.

Для Галубовіча-паэта мастацтва грэшнае, бо яно не да канца жыццёвае, а паэт імкнецца да сапраўднасці, спраўджанасці, апраўданасці свайго жыцця. Але паэта не пакідае надзея, што вершы здольныя быць большай рэальнасцю, чым рэальнае жыццё. Ілюзія, якую падзялялі многія паэты.

Але, з другога боку, імкненне падмяніць сабой прыроду, стаць упоравень з самім Творцам — найвялікшы грэх мастацтва. Галубовіч-чалавек лічыць сябе толькі выканаўцам Найвышэйшай Волі. Ізноў паэзія аказваецца грахом.

Яшчэ адзін матыў, характэрны для вершаў Леаніда Галубовіча, — параўнанне сваёй асобы з нейкім ідэальным архетыповым вобразам паэта — бунтаўніка, асацыяльнага, незалежнага ад грамадства чалавека. Леанід Галубовіч нібыта пакутуе ад свайго ўласнага адноснага „дабрабыту“, пэўнай сацыяльнай стабільнасці, упісанасці ў ланцужок „дом-сям’я-праца“. Яму здаецца, што ягонае законапаслухмянае жыццё не дае яму ўстаць у шэраг „сапраўдных паэтаў“, што ён не варты паэзіі, шлях да якой пракладаецца толькі асабістымі пакутамі.

Падчас працы ў „Крыніцы“ Леанід Галубовіч адкрыў для чытачоў цудоўнага паэта і пісьменніка з Вярховічаў Міколу Купрэева. Трыццаць з лішнім гадоў таму Купрэеў выдаў зборнік, які ўражваў незалежнасцю ад ідэалагічных клішэ. Пасля — трыццаць год маўчання... Калі Леанід Галубовіч зацікавіўся лёсам Міколы Купрэева, той ужо не меў ні дому, ні працы, ні сям’і, ні здароўя і жыў у санаторыі для сухотнікаў.

Галубовіч захапіўся асобай гэтага паэта, які мог правесці дзень, назіраючы за жыццём мурашніка. Ці праездзіць на электрычцы, назіраючы за мурашнікам чалавечым. У многім дзякуючы Леаніду Галубовічу лёс Міколы Купрэева змяніўся. „Крыніца“ апублікавала яго вершы. Пасля Мікола Купрэеў выявіўся на старонках гэтага часопіса як таленавіты празаік. Выйшаў паэтычны зборнік Купрэева „Правінцыйныя фантазіі“. Гэтую кнігу вылучылі на атрыманне дзяржаўнай прэміі. Хаця літаратурная прэса прарочыла кнізе ўзнагароду, яе аўтару, нядаўняму бадзягу і безумоўнаму нонканфармісту, які не круціўся ў саюзпісьменніцкіх кулуарах і ніколі не меў ніякіх пасадаў, яе не далі. Канчаўся 1996 год, якраз пасля рэферэндумаў, на якіх „пабядзілі“ мову, Пагоню і падзел уладаў, і ўлады баяліся даць прэмію вольнаму літаратару, які б, не дай Бог, яшчэ адрокся яе на знак пратэсту або ўвогуле плюнуў падчас цырымоніі ў твар кіраўніку дзяржавы, які гэтыя прэміі, паводле традыцыі, уручае. (Прэмію ўрэшце аддалі рэдактару „Маладосці“ Генрыху Далідовічу за раман „Заходнікі“, і Далідовіч на ўручэнні абмежаваўся просьбаю да Лукашэнкі „берагчы родную мову“. — „Пішыце на ёй, і яна зберажэцца“, — пахмура адказаў яму А.Лукашэнка.)

Казус з прэміяй Леанід Галубовіч успрыняў больш балюча, чым сам Мікола Купрэеў. У асобе Купрэева Леанід Галубовіч бачыць як бы свайго двайніка, варыянт уласнага лёсу, які мог бы скласціся гэтак жа ці нават яшчэ горш. Гэтым жа тлумачыцца цікавасць Галубовіча да другой падобнай постаці беларускай літаратуры — Анатоля Сыса, гэтак жа неўладкаванага ў жыцці паэта-скандаліста. Сярод „апошніх вершаў“ ёсць прысвячэнні абодвум згаданым паэтам. Паэт-бадзяга, на думку Леаніда Галубовіча, мае велізарнае багацце — волю, як унутраную, так і вонкавую: „спіць пад сланечнікам п’яны Гаген, вуха Ван Гога слухае Баха...“. Але рэальны беларускі паэт не можа самаізалявацца ні ад побыту, ні ад палітычнай сітуацыі ў краіне. З яго душы рэдка спадае „быту млосць“, на якую наракае Галубовіч. Побыт патрабуе здабываць хаця б крыху грошай, палітычная сітуацыя вымагае выбіраць між грашыма і сумленнем.
 

Леанід Галубовіч шкадуе пра страчаную некалі магчымасць стаць добраахвотным выгнаннікам адусюль, „прапашчым“... Але ж і быць прапашчым чалавекам — нядобра. Вось і яшчэ адзін канфлікт. Грэх — быць „добрапарадачным“ паэтам, але быць „прапашчым“ чалавекам — таксама грэх.

Каханне творчага чалавека мае дваістую прыроду. Можна банальна абазваць гэта нябёсным і зямным каханнем. Але змешваць першае і другое ніводзін творца не жадае. І Дантэ з ягонай Бэатрычэ, і Пэтрарка з ягонай Лаурай маглі мець цалкам рэальныя цялесныя стасункі. Іх несустрэчы з каханымі часта дыктаваліся падсвядомасцю. Паэту патрэбная бесцялесная муза, недасяжная Чароўная Дама. Што не перашкаджае яму ў разгар няшчаснай жарсці бавіцца з цалкам матэрыяльнымі жанчынамі, жаніцца і мець дзеці.

Вядома, у вершах Леаніда Галубовіча прысутнічае і бесцялесная муза, абстрактны вобраз жанчыны. Але не ён цэнтральны для ягонай любоўнай лірыкі. У рэальнасці Галубовіч доўга не мог уладкаваць асабістае жыццё. Толькі пачаўшы вучобу на вышэйшых літаратурных курсах, ажаніўся з першакурсніцай-паэткай. Паэтка была з Беларусі, але пісала па-расійску. Умовай шлюбу Леанід Галубовіч паставіў, каб жонка перастала пісаць вершы, бо ўсё роўна вялікай паэткі з яе не выйдзе. Хопіць у хаце і аднаго паэта. Ну, а калі ёй надта хочацца друкавацца — дык Галубовіч некалі таксама пісаў на расійскай мове, захавалася поўна сшыткаў з тымі паэтычнымі спробамі. Няхай яна іх бярэ і ад свайго імя друкуе. Сваёй біяграфіі Леанід Галубовіч не хавае.

Праз трынаццаць гадоў Вера Лойка, жонка Галубовіча, якая сумленна перастала „крэмзаць вершыкі“, са згоды мужа дэбютавала ў друку з апавяданнямі. Апавяданні добрыя.

У сваёй паэзіі Леанід Галубовіч робіць выбар на карысць кахання зямнога. Піша пра фізічную сувязь з канкрэтнай жанчынай, у якой угадваецца жонка. Гэта не каханне палюбоўнікаў, не выбух пачуццёвасці. Флірт, легкадумнасць, лёгкасць адносінаў у напружаным, падпарадкаваным разумоваму пачатку свеце Леаніда Галубовіча немагчымыя. Але адчуванне грахоўнасці пачуцця да жанчыны застаецца. Пераадоленне гэтага адчування і складае для яго самую існасць паэзіі. Жанчына для Галубовіча — нешта неспазнавальнае, таямнічае, застрашлівае і прыцягальнае. Ён углядаецца ў яе пільна, часам нават з нейкай падсвядомай грэблівасцю, апісвае натуралістычна — „гурбачкі грудзей“, „малаточак скроні ля прыколкі“, калені, „быццам двое кацянят“, між якімі „цень расколінкі міргне...“ Каханне — прорва, у якую прымушае кідацца жывёльная жарсць, каханне — стыхія.
 

Натуралістычнымі падрабязнасцямі ён нібыта сцверджвае перад светам — гэта належыць мне, я маю права разглядаць і апісваць, гэта — мая жанчына.

Сцверджанасць сябе праз плоцевае, уласніцкае каханне мае вялікае значэнне для Леаніда Галубовіча. Відаць, гэта вынік доўгай неўладкаванасці, калі страчвалася надзея займець сямейны агмень.

Мастацтва мае сакральнае паходжанне — у яго аснове рытуал, магічны чын. Аднак чым больш мастацтва рабілася індывідуалізаваным, чым больш значэння ў ім набывала асоба аўтара, тым складаней было вызначыць у тканцы твору месца творцы — і Творцы. Тэорый мноства — ад ідэі боганатхнёнасці паэзіі, калі паэт прызнаецца толькі інструментам, больш ці менш прыдатным для ўвасаблення дадзеных згары вобразаў, да абсалютызацыі ролі чалавека-творцы.

Галубовіч не стылізуе іх пад ханжаска-клерыкальны стыль, папулярны сёння ў пэўных колах. Затое традыцыйнае для беларускай душы богашукальніцтва прымушае яго зноў і зноў вывяраць свае жыццёвыя шляхі, займацца самабічаваннем. На трынаццатым годзе шлюбу Галубовіч абвянчаўся з жонкай у касцёле — жыццёвая патрэба.

Грахоўнасць Галубовіча-чалавека абцяжарваецца грахоўнасцю яго мастацтва. Уласныя вершы здаюцца Галубовічу матэрыяльнымі — такім жа парахном, як і ўсё матэрыяльнае, зямное, эфемернае. Каб надаць СЛОВУ вечнае жыццё, трэба, каб у ім прысутнічаў Бог.

Калі страчваецца альбо не знойдзеная сувязь з Богам, чалавек думае пра смерць. Што наканавана душы пасля таго, як яна вырвецца з цялеснай абалонкі?

Шэкспіраўскі чарвяк з’еў Юлія Цэзара. Чарвяк Леаніда Галубовіча „ляжыць, галодны мною...“. Праўда, Галубовіч не замыкаецца на маштабах чарвяка і чалавека, ён малюе апакаліптычную карціну „неба, што ўцягвае зямлю ў свой зорны страўнік“. Паэт, як „трынаццаты апостал“, дарэмна шукае сцяжыну „да Госпада свайго“. Пераконвае сябе — „Бог са мной “... І канчае зборнік радкамі:

Вершы, вынесеныя паэтам у асобны „богашукальніцкі“, ён жа заключны, раздзел кнігі, пазбаўленыя скептыцызму ці ўласцівай іншым вершам грубаватай цялеснасці. Часам яны нават сентыментальна-расчуленыя. Часам — напружаныя, трывожныя. Ужо тое, што вершы-рэфлексіі на містычную тэму вынесеныя ў заключны раздзел кнігі, сведчыць пра невыпадковасць іх з’яўлення. Можна адрачыся ад паэзіі, але дыялог з Богам, аднойчы распачаты, не можа быць спынены.

Старадаўнія японскія паэты, калі дасягалі вяршыні славы, сыходзілі са сталага месца жыхарства, пакідаючы ўсю маёмасць, і пачыналі пісаць пад новым імем. Такім чынам правяралася сапраўднасць паэзіі і сапраўднасць паклікання.