5–2003
» да Зьместу «

ВІЛЕНСКАЯ АНТАЛЁГІЯ
аналітыка • эсэістыка • крытыка • рэцэнзіі

Віленская анталёгія

Андранік Антанян
Зьніклая Вільня

---

Штодня ходзячы вуліцамі Вільні на працягу апошніх гадоў так 10, занадта часта лаўлю сябе на думцы, што Горад, якім я быў зачараваны, зьнікае без папярэджаньняў і тлумачэньняў. Гэты тэкст — толькі спроба зрабіць аўдыт маёй памяці. Для гісторыі Вільні, магчыма, ня так і важна, дзе знаходзілася тая ці іншая кропка грамадзкага харчаваньня альбо месца масавага адпачынку працоўных. Але гэта не гісторыя места, гэта толькі нясвоечасовы мэмуар, дзе прыватныя, ні да чога не абавязваючыя назіраньні важнейшыя за дакладнасьць і выверанасьць фактуры.

Прыметнік “зьніклая” ў дачыненьні да Вільні ўжываецца гэтак жа часта, як перад вымаўленьнем сталіцы Італіі цяжка ўстрымацца ад таго, каб не дадаць “вечны”. У кожнага зьнікае свая Вільня, і кожны з нас па-свойму схільны разумець Вечнасьць.

Пісаць пра Вільню для чытача, які ніколі не перасякаў беларуска-літоўскай мяжы, куды лягчэй, чым здаецца. Асабліва калі гэты чытач быў узгадаваны на савецкай кінаіндустрыі, якая ў 70—80 гадох мінулага стагодзьдзя актыўна выкарыстоўвала дэкарацыі рупліва адрэстаўраванага Старога Места. На скрыжаваньні Жыдоўскай і Шкляной вуліцы зьняты не адзін эпізод блякбастэру “Беларусьфільму” “Бураціна”. У “Прыгодах Шэрлака Холмза і доктара Ўотсана” замест Бобкін-стрыт з блакітнага экрану мы бачым Дамініканскую вуліцу. Сэрыялы пра жыцьцё Захаду, якімі захапляліся савецкія гледачы, — “Багач, бядняк”, “Амэрыканская трагедыя” — былі зьнятыя на “Літоўскай кінастудыі” з выкарыстаньнем падручных дэкарацыяў: Палацу ў Вярках, гатэлю “Летува” і да т.п. “Прыгоды Электроніка” таксама здымаліся тут. Ультрасучасная школа, у якой Электронік выяўляў свае фэнамэнальныя здольнасьці, знаходзіцца ў мікрараёне Лазьдзінай. Гэтая мікрага ў 70-я гады лічылася ўзорам савецкай архітэктуры. Магчыма, у савецкіх пастаноўшчыкаў усіх кінастудыяў было цяжка з фантазіяй, а можа, Вільня была адзіным горадам, які адпавядаў іх уяўленьню пра казку, сярэднявечча і замежжа адначасова.

Робячы занатоўкі для гэтага тэксту, я злавіў сябе на думцы, што ў горадзе нічога не засталося на сваім месцы. Усё ўстала дагары нагамі, альбо наадварот. Часта лаўлю сябе на тым, што мармычу сабе пад нос, быццам горад з кожным днём траціць тое, што мяне ў ім зачароўвала які дзясятак гадоў таму, — свой флёр, які ён атрымаў напрыканцы 50-х гадоў мінулага стагодзьдзя — тады, калі пачалося аднаўленьне віленскага Старога Гораду яго новымі (а можа, і чарговымі) гаспадарамі. Па заканчэньні гэтай працы візытоўкай Вільні сталі, як гэта ні дзіўна, вуліцы колішняга жыдоўскага гета. Вуліцы, якія ні ў XIX, ні ў пачатку XX стагодзьдзя не выклікалі асаблівага захапленьня ў віленчукоў. Тагачасныя турысты наогул стараліся не хадзіць тымі крывымі, вузкімі і бруднымі вуліцамі, што сёньня зьяўляюцца самай дасканалай дэкарацыяй для нашага ўяўленьня пра Сярэднявечча.
 

Мой знаёмы Пранас Моркус кажа, што тыя зьмены, якія руйнуюць горад, адбываюцца таму, што літоўцы ня любяць Вільні. Маўляў, калі Вільню атрымалі ў свае рукі, як гэта звычайна бывае, атрымалі зусім ня тое, пра што марылі на працягу 1919—1939 гадоў. Баюся, пачуцьці тут мала вінаватыя — проста Вільня ўпершыню за многія стагодзьдзі стала-такі сталіцай паўнавартаснай краіны і горад стаў выконваць зусім іншыя функцыі і адпавядаць зусім іншым уяўленьням. Зь ціхага і вельмі сымпатычнага закутку імпэрыі Вільня ператварылася ў горад, які мусіць рэпрэзэнтаваць краіну.

Тутэйшыя / палякі

Я кажу — горад сёньня мала пазнаецца, бо мне часам здаецца, што карэнным чынам зьмяніўся склад яго насельніцтва. 10 гадоў таму адзінай мовай, якой паслугоўваліся віленскія паліцэйскія, быў паўночна-заходні дыялект беларускай мовы. Працаўнікі віленскага таксапарку як адзін паходзілі зь вялікай Віленшчыны, як і абсалютная большасьць цырульніц. Прадавачкі ў крамах у вольную хвілінку маглі пахваліцца тым, што паходзяць з Ашмянскага (Воранаўскага, Смаргонскага і г.д.) раёну Гарадзенскай вобласьці. Такое ўражаньне, што гэтыя людзі проста зьніклі з этнічнай мапы гораду. Але калі верыць сацыёлягам, вялікай іміграцыі сярод жыхароў Вільні ды краю не было і за 10 гадоў этнічны склад гораду ня так ужо й зьмяніўся. Проста з надыходам капіталізму найбольшыя зьмены дазналі тыя сфэры дзейнасьці, якія за савецкім часам кантралявалі тутэйшыя.

Манаполія віленскага таксапарку скончылася недзе ў сярэдзіне 90-х гадоў, калі кожны чалавек, які валодаў іншамаркай на хаду і ня меў сталай працы, ахвотна папаўняў шэрагі таксістаў.

Маленькія крамкі ў цэнтры гораду замянілі крамы самаабслугоўваньня, якія належаць вялікім (у тутэйшых мерках, натуральна) гандлёвым сеткам. Якія адзначаюцца ня толькі ўніфікацыяй асартымэнту тавараў, але і вялікай цякучкай кадраў. Твары прадавачак, якія працуюць у суседняй краме, запомніць немагчыма.

Таксісты (разам з афіцыянтамі, швайцарамі і прадаўцамі гастраномаў) з эліты савецкай рабочай клясы перайшлі ў разрад нізкакваліфікаванай рабочай сілы.

Польскую прысутнасьць у горадзе можна заўважыць хіба ў нядзелі на Дамініканскай вуліцы, каля ўваходу ў касьцёл Сьвятога Духу, дзе адбываюцца набажэнствы па-польску.

У пачатку 1990-х гадоў на сьценах дамоў на вуліцы Мастовай рэгулярна зьяўляліся графіці “Wilno Nasz” і т.п. Але ўжо гадоў сем, як і іх не відаць.

Цішыня

За гэтыя гады горад стаў больш сталічным, мітусьлівым і адпаведна шумным. Да гэтай сталічнасьці спрычынілася і постсавецкая аўтамабільная рэвалюцыя. Ня ведаю, ці засталася хоць адна вуліца, па праезнай частцы якой можна было б спакойна прайсьціся, напрыклад, а 21 гадзіне ў пятніцу (аўторак, чацьвер), як дзесяць гадоў таму. Сёньня ўжо немагчыма ўявіць, што нядзельныя званы Катэдральнага касьцёлу можна было пачуць у радыюсе 2—3 кэмэ.

Сталічнасьць на Вільню звалілася даволі нечакана. Калі ўжыць спартовую тэрміналёгію, то можна сказаць, што горад выйшаў у вышэйшую лігу. І калі працягваць фармуляваць свае думкі моваю газэты “Прессбол”, трэба дадаць: “Зь пераходам у вышэйшую лігу трэнэры мусілі пазбавіцца шэрагу гульцоў, якія мелі прыхільнікаў сярод публікі, але чыя гульня не адпавядала таму ўзроўню гульні, што дэманструюць новыя супернікі каманды”.

Вось сьпіс-мартыралёг таго, што не знайшло сабе месца ў новай сталіцы.

“Antaris”

Невялічкі бар на адну стойку, які знаходзіўся ў сутарэньні аднаго з дамоў Мастовай вуліцы. Працаваў у 1993—1995 гадох. Пры бары ў суседнім пакоі быў аддзел продажу алькаголю на вынас і пункт абмену валюты. У пачатку 1990-х абменьнікі даволі часта дзялілі дах з барамі і невялічкімі крамамі. Рэдакцыя тагачаснай “Нашай Нівы” знаходзілася за 50 мэтраў ад гэтай установы (канечне, калі ісьці дварамі). Супрацоўнікаў “НН” вабілі ня толькі ціхі бар зь мінімумам незнаёмых кліентаў, за якім стаяў самы добры і вясёлы віленскі афіцыянт Саўлюс, але і пункт абмену валюты, якім загадваў былы мент (а мо пажарны) Тадзік. Прыцягальнасьць Тадзіка-валютчыка была ня столькі ў тым, што ён гаварыў па-беларуску, але ў тым, што ён браў у абмен самыя мурзатыя амэрыканскія купюры, хай і па курсе, крыху ніжэйшым, чым у банках. У пачатку 90-х віленскія банкі адмаўляліся браць амэрыканскія купюры ня першай сьвежасьці, а менавіта такімі — зацёртымі, пакрэмзанымі надпісамі на арабскай, кітайскай і пэрсыдзкай мовах, плаціў нам колішні выдавец газэты Павал Жук. Усё гэта рабіла “Антарыс” любімым месцам правядзеньня вольнага часу супрацоўнікамі тады не адзінай у Вільні беларускай газэты.
 

Асартымэнт бару быў хоць на сёньняшнія меркі і небагаты, але вельмі пярэсты. Там былі і дарагія францускія каньякі, баўгарскія брэндзі, нейкія араматызаваныя дэсэртныя віны, якіх ні да таго, ні пасьля таго я ня бачыў, ну а тым больш не рызыкаваў пакаштаваць. Зь неалькагольных напояў у мэню фігуравалі сокі і кава. Закускі таксама не вызначаліся разнастайнасьцю: ні салатаў, ні сьвіных адбіўных, толькі гарачыя канапкі. Адсутнасьць у мэню гарбаты і піва раздражняла мяне і майго тагачаснага кампаньёна Дзёню Р. Але за штодзённую вернасьць “Антарысу” мы ад бармэна Саўлюса мелі шэраг паблажак, а менавіта:

а) нам дазвалялася прыносіць з сабою піва, якое мы набывалі ў суседнім гастраноме “Šalna”;

б) Саўлюс у мікрахвалевай печы гатаваў нам ваду для гарбаты;

в) у тыя дні, калі тагачасны выдавец “Нашай Нівы” П. Жук у чарговы раз забываўся пра існаваньне нашага калектыву і зацягваў з выплатай заробкаў (а такіх дзён было нямала), бармэн наліваў нам напавер, пазычаў грошы на піва і г.д.

“Антарыс” спыніў сваё існаваньне ў 1995 годзе. Працоўны калектыў газэты “Наша Ніва” перабраўся ў кавярню гатэлю “Žaliasis Tiltas”, якая таксама ў мінулым часе знаходзілася на рагу Кальварыйскай і Зыгмунтоўскай. Наш любімы бармэн Саўлюс працаваў пазьней у розных, але звычайна ў “прашмотных” кавярнях, куды кожны дзень не паходзіш. Пазьней ён перакваліфікаваўся ў выкладчыка на курсах падрыхтоўкі кіроўцаў. Тадзіка-валютчыка пасьля закрыцьця кавярні я ня бачыў. Хаця Вільня — горад маленькі. Выйдзеш у горад і заўсёды сустрэнеш каго трэба, а яшчэ часьцей — каго ня трэба.

“Ledainė”

Кавярня. Знаходзілася на Замкавай вуліцы паблізу ад скрыжаваньня Замкавай і Сьв. Яна. Я трапіў туды ўпершыню ў 1991 годзе, калі прыехаў у Вільню разам з сваім аднакурсьнікам-віленчуком на мянушку Клім. Кавярня існавала недзе зь сярэдзіны 1970-х. Прынамсі, гэтак казалі яе заўсёднікі. Праверыць, ці праўда гэта, — нескладана, але ў гэтым няма ніякай патрэбы. Памяшканьне было вельмі маленькім, 3 х 6 мэтраў, ня больш, зь вельмі нізкай стольлю. Прылавак у глыбіні залі і 8 высокіх сталоў-стоек. Асноўная публіка — дзіўна апранутыя студэнты філфаку і гістфаку Віленскага ўнівэрсытэту ды іншая багема. У сувязі з тым, што курыць у залі не дазвалялася, а ў пачатку 1990-х малады чалавек, які не паліў тытуню, лічыўся альбо хворым, альбо проста нейкім ненармальным, курцы выходзілі з кавай на сьвежае паветра і прыладжваліся на падваконьнях вокнаў першага паверху суседніх дамоў абапал галоўнай вуліцы Віленскага Старога гораду. Сёньня Замкавая — цэнтральная вуліца сталічнага кічу, з процьмай кавярняў, гандляроў, польскіх і японскіх турыстаў, таму месца для небагатых студэнтаў на ёй больш няма. Цяпер гэта здаецца неверагодным, але ў пачатаку 90-х можна было, не напружваючы галасавых зьвязак, перамаўляцца з знаёмым, які стаяў на другім баку вуліцы.

“Neringa”

“Час у Вільні сыходзіць скрозь дзьверы кавярні”, пісаў ляўрэат Нобэлеўскай прэміі І. Бродскі ў вершы “Neringa”. Кліентура складалася з прадстаўнікоў акадэмічнай ды творчай інтэлігенцыі, а таксама з тых, што лічылі сябе такімі альбо ім спачувалі, і вызначалася маніякальнай вернасьцю сваёй любімай кавярні на працягу без малога 30 гадоў. Жыцьцё ў гэтай кавярні пачынала віраваць ужо а 8-й раніцы, калі за сваімі столікамі зьбіраліся тыя пастаянныя кліенты, што мелі добрую завядзёнку пачынаць чарговы дзень жыцьця зь філіжанкі кавы ды кілішку каньяку і нясьпешлівага назіраньня праз шырокае сьветлае акно за мінакамі, што сьпяшаліся на працу. Часам раніцай заходзіў сюды і я. Бо а 8-й раніцы ў гэтай частцы гораду нельга больш нідзе атрымаць гарачага сьняданку за разумныя грошы.

Сёньня мала хто здагадваецца, што п’яны дэбош, учынены галоўным героем раману Рыгора Семашкевіча “Бацька ў калаўроце”, здарыўся акурат у “Нерынзе”.

Усе рамонты, зьмены ўладальнікаў і іншыя трасцы мала адбіліся на інтэр’еры “Нерынгі”, і ён захаваўся ў аўтэнтычным выглядзе. Калі я быў там апошні раз, дык фантан, у якім Дзядзька мыў натруджаныя ногі, яшчэ біў. Адно што афіцыянткі больш ня ходзяць у “кофточках из батиста”, дый мясцовыя футбалісты ўжо не карыстаюцца такой папулярнасьцю, як у часы Бродзкага.

“Bočių”

Гэты бар знаходзіўся на рагу Сьв. Ігната і Татарскай. У сваіх успамінах “Жыцьцё і ўзьнясеньне Ўладзімера Караткевіча” Адам Мальдзіс згадваў, што падчас сваіх віленскіх выправаў сябры любілі зайсьці ў гэты бар, і прыводзіў двухрадкоўе У. Караткевіча, якое ілюстравала гэтую любоў:

У адрозьненьне ад У. Караткевіча і А. Мальдзіса, я быў у гэтай кавярні ўсяго пару разоў. У 1994—1995 гадох гэты бар быў аблюбаваны “мэталістамі”, і там раз на тыдзень праходзілі вечарыны “цяжкой” музыкі, на якія, уласна я і прыходзіў. Хутка ў бару зьмяніліся ўладальнікі, якія сьцямілі, што ад аматараў цяжкога року вялікага прыбытку ня будзе, і з бару зрабілі дарагую рэстарацыю, вядомую сёньня пад назвай “Stiklių Bočiai”.
 

“Ansamblis”, “Šunparkis”, “Meninkų Rumai”

Зьнікненьне любых месцаў масавага адпачынку з мапы Вільні ўспрымаецца вельмі часта як непазьбежнае наступства эканамічнага разьвіцьця. Аднак да зьнікненьня гэтых трох кропак, што месьціліся ў колішнім губэрнатарскім палацы, прыклаў руку адзін чалавек — аматар гістарычнай сымболікі, апошні першы сакратар кампартыі ЛССР і першы прэзыдэнт Літоўскай Рэспублікі Альгірдас Міколас Бразаўскас, які палічыў, што лепшага за Мураўёўскі палац месца для такой значнай установы, як прэзыдэнтура, не знайсьці. Магчыма, ён меў рацыю.

Адным махам горад пазбавіўся: а) Дому мастакоў і кавярні пры ім; б) кавярні “Ansamblis”, якая атрымала назву ў гонар ансамблю народнага танцу “Lietuva”, што разьмяшчаўся ў гэтым палацы; в) ціхага і прыгожага парку, у народзе вядомага пад назвай “Šunparkis” (“сабачы парк”).

У Дом мастакоў я заходзіў рэдка, толькі каб паслухаць сучасную авангардную музыку (Райх, Штакгаўзэн, Глас, Кейдж і да т.п.). У тамтэйшай кавярні бываў яшчэ радзей. Часьцей даводзілася бываць у “Ансамблізе”, куды як магнітам цягнула студэнтаў і выкладчыкаў Віленскага ўнівэрсытэту. У якасьці магніту гаспадары кавярні выкарыстоўвалі нізкія цэны на каву, гарбату і канапкі. Паліць у кавярні не дазвалялася, алькаголь не прадаваўся. Магчыма, гэта было мінусам. Але штовясну ўва ўнутраны дворык выносіліся сталы з попельніцамі.

Алькаголь студэнты спажывалі ў дагэтуль дзейнай кавярні “Aliuminatas” і на лавачках “Сабачага парку”. Праўда, ніколі ня бачыў, каб там выгульвалі сабак.

Пасьля таго як тут атабарылася прэзыдэнтура, Дом мастакоў пераехаў у іншы гістарычны будынак — Ратушу, а кліенты кавярні “Ansamblis” пацягнуліся ў кавярню зь вельмі сымбалічнай назваю “Morgas”, што знаходзіцца побач з касьцёлам Сьв. Яна ўва ўнівэрсытэцкім дворыку.

Кафэтэр у Цэнтральным гастраноме і інш.

Гаворачы пра віленскія кавярні, варта таксама ўзгадаць і пра кафэтэр, які быў на другім паверсе віленскага Цэнтральнага гастраному. Тут бізнэс-турысты зь Беларусі, што ў пачатку і сярэдзіне 90-х гадоў прыяжджалі прадаць на тутэйшых базарах пару бутэлек гарэлкі і колькі слоікаў маянэзу, часта пілі сваю каву. Цэнтральны гастраном згінуў безь сьлядоў, захапіўшы з сабою і кафэтэр.

Даволі ўтульны быў бар у сутарэньнях Акадэмічнай бібліятэкі. Дарма што ён працаваў пры дзяржаўнай установе — там чамусьці налівалі піва. Цяпер там гей-клюб з строгім фэйс-кантролем. Калі верыць пагалоскам, яго трымае каханак майго аднакурсьніка.

Кіно

Пра даваенныя кінатэатры Вільні шмат інфармацыі можна знайсьці ў віленскіх дзёньніках Максіма Танка. Ніводзін з кінатэатраў, у якіх народны паэт-сынэмафіл пакідаў свае грошыкі, так і не дажыў да нашых дзён. Адзіным мастком паміж кінатэатрамі 90-х і 30-х служыў “Геліяс”, кінатэатар зь дзьвюма залямі на Вялікай вуліцы праваруч ад віленскай Ратушы, назва якога фігуруе ў дзёньніках народнага паэта. Аднак аўтар “Лісткоў календара”, відаць, тут так і не паглядзеў кіно.

Віленскім кінатэатрам я абавязаны ў першую чаргу тым, што даволі хутка навучыўся чытаць па-літоўску. Рэч у тым, што разгорнутыя анонсы фільмаў, якія ішлі ўва ўсіх віленскіх кінатэатрах, друкаваліся толькі ў адной газэце “7 Meno dienos” і хоця-няхоця я мусіў чытаць гэтыя анонсы па-літоўску. Першым арыкулам на гэтай мове быў нэкралёг Фэдэрыка Фэліні. Здарылася гэта ў бары кінацэнтру “Planeta”, які называецца ўжо “Skalvija”.
 

Большасьць кінатэатраў не дажыла да нашых дзён. Мадэрнізаваная “Латэрна магіка” слаба вабіць сучасную моладзь, дый паход у кіно на дваіх каштуе як добры абед зь віном. Адышоў у нябыт кінатэатар “Vilnius”, якому я абавязаны знаёмствам з галівудзкімі фільмамі “Legends of the Fall”, “The Pelican Brief”. Хто цяпер памятае пра гэтыя фільмы? На “Восеньскую баляду” схадзіў за кампанію разам зь першай жонкай Сяргея Харэўскага, а на справу з пэліканамі мяне зацягнуў Дзёня Раманюк, каб я яму дапамагаў разьбірацца зь літоўскімі тытрамі. Праўда, карысьці ён зь мяне меў няшмат, бо я так дагэтуль і не зразумеў, пра што гэты фільм. Падазраю, што пра нейкую змову. Апошні фільм, які мне давялося паглядзець у гэтым кінатэатры, быў “Белы кот, чорная котка” Эміра Кустурыцы.

У кінатэатры “Геліяс”, у якім так і не атрымаў асалоды ад кінамастацтва М. Танк, я і сам быў усяго два разы. Першы раз вадзіў туды М. Б.; фільм, як цяпер памятаю, — нейкі рэмэйк на сюжэт “Трох мушкетэраў”. Праўда, у дажджлівыя дні дзяўчат вялі ў кінатэатры не абавязкова для таго, каб паглядзець фільм. Другі і апошні раз у гэтым кінатэатры я быў у 1999 годзе, і… вы будзеце сьмяяцца, але фільм, які я там глядзеў, называўся... “Белы кот, чорная котка”.

У кінатэатры “Aušra”, які знаходзіўся на Замкавай, фільму Эміра Кустурыцы я ня мог паглядзець з той простай прычыны, што гэты кінатэатар спэцыялізаваўся на паказе старых індыйскіх стужак. Я неаднаразова зьбіраўся паглядзець на аматараў творчасьці бамбэйскіх эйзэнштэйнаў, але не пасьпеў. “Аўшра” памерла ціха і непрыкметна. Проста зьнікла з апошняй паласы тыднёвіка “7 Meno Dienos”.

Не паглядзеў я фільмаў Кустурыцы і ў кінатэатрах “Pergalė”, “Tėvynė” і “Draugystė”. Таму можна спакойна лічыць, што яны зьніклі без майго непасрэднага ўдзелу.

“Plokštelės”

Музычная крама знаходзілася на Мастовай вуліцы. Прадаваўся там вініл, тады яшчэ экзатычныя і вельмі дарагія кампакт-дыскі ды пірацкія касэты, прадукаваныя фірмай “Zaraza Records”, якую ўзначальваў вядомы віленскі “мэталіст” на мянушку Papa Jonas. Дарэчы, абаронцы правоў гігантаў гуказапісу не дэманстравалі ніякай цікавасьці да яго падкрэсьлена пірацкай дзейнасьці. Але гэта ўжо іншая гісторыя.

Гэтая крама мела найбольш шырокі выбар вінілавых дыскаў як вытворчасьці літоўскай / савецкай, так і фірмаў з краінаў былога сацлягеру. У абедзены перапынак я любіў сюды заходзіць, каб паўгадзінкі пакорпацца ў вінілавых джунглях. Актыўным пакупніком у гэтай краме я ніколі ня быў. У сярэдзіне 90-х здавалася, што аналягавыя носьбіты гуказапісу дажываюць апошнія дні, дый грошай на іх не было. У 1998 годзе “Plokštelės” назаўсёды зачынілася на пераўлік. А аматары вінілу папаўняюць свае калекцыі ў краме “Thelonious” на вуліцы Шкляной.

“Antikvarinė Knyga”

Букіністычная кнігарня на Вялікай Пагулянцы, таксама вядомай як “Basanavičiaus”, прымала на камісійны продаж кніжкі, якія, на думку загадчыка крамы, мелі хоць нейкі попыт сярод калекцыянэраў-бібліяфілаў. Бібліяфілы — народ малапрадказальны, таму на паліцах гэтай кнігарні можна было знайсьці выданьні Міністэрства беларускіх спраў, а таксама камплекты віленскіх беларускіх часопісаў.
 

Заходзіў я ў гэтую краму часта, хаця ніводнай кніжкі там так і не набыў. Я зусім не абыякавы да бібліяграфічных рарытэтаў, але пэрспэктыва ператварыць сваю кватэру ў філіял бібліятэкі імя Ўрублеўскага мяне ніколі ня вабіла. Лепей маркі зьбіраць. Яны і месца менш займаюць.

Начныя крамы

У 1993—94 гадох былі ці ня ў кожным двары. Асартымэнт мелі звычайна небагаты: піва, моцныя алькагольныя напоі, няхітрыя закускі, печыва. Пасьля таго як заканадаўства, што рэглямэнтуе продаж алькаголю, стала больш жорсткім, яны вокамгненна зьніклі з далягляду. Адзіная кропка, якая, нягледзячы на ўсе заканадаўчыя пературбацыі апошніх 10 гадоў, гандлявала і гандлюе круглыя суткі алькаголем, знаходзіцца на скрыжаваньні Кальварыйскай і Юзапавічаўс. Будзеце ў Вільні — зазірніце. Там мала што зьмянілася з тых вясёлых часоў.

Шапікі, якія засталіся літоўскай сталіцы ў спадчыну ад каапэратыўнага руху СССР, былі зьліквідаваныя гарадзкімі ўладамі параўнальна нядаўна. Ліквідавалі іх з эстэтычнай прычыны, бо гарадзкім уладам надакучыла глядзець, як іржавыя мэталічныя канструкцыі паскудзяць абрысы вуліцаў. Самы заўважны зь іх быў на праспэкце Гедыміна каля офісу літоўскага агенцтва навінаў ELTA. Працаваў 7 дзён на тыдзень усю пару.

Калі Вы спытаецеся, дзе ж у Вільні сярод ночы ў цэнтры гораду можна набыць пушку запалак, — я не знайду што Вам адказаць.

Мартыралёг мой далёка ня поўны. Не пра кожнага нябожчыка ў патрэбны момант можна знайсьці ў сабе сілы сказаць добрае слова.