Генадзь Бураўкін
З кнігі
«Лісты да запатрабавання»

---

Дачка мне ўчора падарыла ўнучку.

Яшчэ адзін маленькі чалавечак
Прыйшоў у свет,
Напоўнены трывогай.
Яшчэ адно маленькае зярнятка
Пасеяна на беларускай ніве
Халоднаю асенняю парой.

Я не паспеў даведацца яшчэ,
Якія ў яе валасы і вочы.
І не пачуў яе слабога плачу.
І вуснамі не палічыў
Яе танюткіх пальчыкаў,
Але
Мне грудзі цёпла сціснула ўзрушэнне
І я адчуў душой і зразумеў:
Зямля на радасць багацейшай стала.

А потым я спалохаўся:
А што
Яе чакае ў гэтым тлумным свеце,
У нашым родным занядбаным краі,
У наш пануры і бурлівы час?
Ці хопіць ёй адвечных калыханак,
Баравіковых нерушаў,
Рамонкаў,
І ластавак у вечаровым небе,
І ранішніх туманаў над ракой?
Ці зведае яна людскую ласку,
І шчырую сяброўскую спагаду,
І чыстае шчаслівае каханне,
І здрадай не азмрочаную веру,
І гонар за пакутны свой народ?
Ці здолее яна
Хлусню адрынуць,
Ператрываць нястачу і бяссілле,
Узняцца над бядою і адчаем
І неспрыяльны лёс перамагчы?..

Я так хачу,
Каб,
Калі прыйдзе час
Мне з ёю назаўсёды развітацца,
Яна сказала мне спакойна:
“Дзед,
Ты за мяне зусім-зусім не бойся,
І за братоў маіх,
Тваіх унукаў,
І за матулю нашу Беларусь.
Мы не дадзім нікому пахаваць
Ні нашу мову,
Ні дзяржаву нашу.
І ўсе твае няздзейсненыя мары
Мы зробім явай…”

Літасцівы Бог,
Дапамажы да гэткае пары
Дажыць
І ёй,
І мне,
І Беларусі!..

5.09.2003 г.

Хрыпнуць палітыкі,
Не паспяваюць аддыхвацца журналісты,
Папярэджваючы,
Раячы,
Пагражаючы:
“Будзьце пільныя!
Вакол ворагі —
За спіною,
За вуглом,
За мяжою,
За акіянам.
Аберагайце
Свае сакрэты,
Сваё багацце,
Сваіх начальнікаў!..”

Слухаю гэткае кожны дзень —
І міжволі пачынаю трывожыцца:
А што,
Калі і да мяне
Крадзецца нейкі бязлітасны вораг?
Хаця
Што ў мяне за сакрэты —
Пенсія,
Якой хапае толькі на хлеб і на лекі,
Вясёлае свавольства ўнукаў,
Пісьмы самотных сяброў?..
Ну а багацце?
Так, яно ёсць:
Паліцы разумных кніжак.
Толькі каму яны патрэбныя
Не тое што за акіянам,
А нават у кабінетах мясцовых начальнікаў,
Бо ўсе ж яны —
Па-беларуску?..
Аберагаць начальства?
Навошта?
Яно ад мяне так далёка,
І нічога добрага мне не зрабіла,
І, здаецца, проста не любіць мяне…

Так што няма ніякіх падстаў для трывогі.
А вось жа
Сядаю ў трамвай
І пачынаю па баках азірацца:
Дзе тут мой замаскаваны вораг?
Гэтая цётка,
Што над клункамі дрэмле?
Гэты хлопец,
Што чытае замусолены дэтэктыў?
Гэты міліцыянт,
Што абыякава пазірае ў акно?
Ці, можа, кіроўца шыкоўнай машыны,
Што імкліва прамчалася па вуліцы?..

І на мяне, здаецца, той-сёй паглядае скоса.
Можа, думае,
Што я — дыверсант, закінуты з-за акіяна,
Або вопытны злодзей,
Што цікуе за кашалькамі,
Ці хітры чыноўнік,
Які з кожнага патрабуе хабар?..

Прывярзецца ж такое!

Я ўсміхнуўся збянтэжана.
І, о божа,
У адказ мне ўсміхнуліся
Заклапочаная цётка,
Цыбаты хлопец,
Кіроўца шыкоўнай машыны
І нават суровы міліцыянт.
Значыць,
Яны, як і я,
Хочуць шукаць сяброў —
За спіной,
За вуглом,
За мяжою,
За акіянам.
Значыць, няпраўда,
Што ворагі —
Вакол нас…

І весела пагрукатаў трамвай
Каля важных офісаў,
Каля крамаў,
Каля рэдакцый,
Каля дзіцячых садкоў,
Перапоўнены
Згодай,
Даверлівасцю
І спакоем…

Змрок загусцеў за акном
І праз хмары прабілася зорка,
Калі я патушыў лямпу
І залез пад цёплую коўдру.
Стома сплывала патроху з плячэй.
Пад падушку хаваліся думкі.
Вейкі салодка зліпаліся.
З пальцаў выслізгвала тонкая нітка дзённых турбот.

Сон ужо плыў нада мною
Ласкавай смугою
І ўсё ніжэй апускаўся…
І раптам
Нехта ў шыбіну грукнуў
Настойліва і нечакана.

Я падхапіўся спалохана:
Хто гэта —
Злодзей?
П’яны сусед?
Ці начная галодная птушка?
Ці разгайданая ветрам
Галінка засохлага бэзу?..
Як ні ўглядаўся,
Нічога
Не змог за акном разгадаць —
Ні адзінокага дрэва,
Ні постаці чорнай,
Ні ценю.

Лёг супакоены,
Так і не ўцяміўшы добра,
Ці гэта праўда было,
Ці прыснілася толькі.

Але,
Як сон мяне мройна пачаў закалыхваць,
Зноў нехта грукнуў у шыбу
Настойліва і неадступна.

Злосна ўсхапіўся я з ложка
І крыкнуў у цемру,
Нібыта ў твар ненавісны
Нахабнаму госцю:
— Хто там?!

І ціха ў адказ даляцела
Нясмелае, сумнае слова:
— Трывога.
І прашаптала яшчэ
Ці ледзь чутна прашамацела:
— Я ўсё па свеце хаджу
І прашуся ў спакойную хату,
Каб каля шчасця пагрэцца,
Прылегчы ў закутку
І ні аб чым не прасіць…

Я пайшоў адчыняць свае дзверы
І запрасіў яе ў хату:
— Заходзь.
Табе знойдзецца месца.
Можам святло запаліць.
Можам разам на лаўцы прысесці,
Паспавядацца
Ці моўчкі паслухаць начное зацішша…

— Дзякуй, —
Яна непрыкметна парог мой пераступіла
І прымасцілася сціпла на ўскраечку ложка.
— Я прытамілася.
Сёння далёка не кожны
Дзверы даверліва мне адчыняе.
Баяцца
Вока чужога, дыхання чужога,
Турботы.
Я ж не хачу дабаўляць ні спалоху, ні злосці.
Я толькі проста напомніць хачу,
Што на свеце
Ёсць і бяздомныя,
Ёсць і самотныя людзі,
Ёсць і няўдаліцы,
Ёсць і сіроты…

Доўга яна яшчэ нешта шаптала,
Ды ўрэшце заціхла.

Так і не змог ужо болей заснуць,
Хоць у шыбу ніхто не пагрукаў…

Спіце спакойна, суседзі:
Трывога
Сёння начуе ў мяне…

Адключыў тэлевізар,
Выключыў радыё,
Выкінуў на сметнік газеты.
І ажно захлынуўся
Ад цішыні і разняволенасці.

Слухаю перашэпты асенніх клёнаў.
Пераміргваюся з вячэрнімі зоркамі.
Ляжу сабе на канапе,
Успамінаю дзяцінства
І разважаю аб вечнасці жыцця.
А яшчэ магу ўзяць з паліцы томік Купалы
І чытаць,
Напаўняючыся асалодай і здзіўленнем.
І магу гуляць з унукам
Ці напісаць нарэшце лісты сябрам
У Варшаву і Прагу…

Божа,
Як гэта здорава,
Калі з экрану на цябе не кідаюцца з нажом ці пісталетам,
Калі радыё
Не аглушае цябе
Віскам безгалосай пяюхі,
А газеты
Не агітуюць за чарговага выратавальніка нацыі!..

Як гэта, аказваецца, добра —
Быць проста дзедам,
Гаспадаром у сваёй хаце,
Мужам мілай заклапочанай жонкі,
Яшчэ зусім не старым чалавекам,
Які можа сабе дазволіць
Доўга глядзець услед смяшлівым даўганогім дзяўчаткам!..

І так мінае дзень, другі.
Спакайнее свет,
Суседзі робяцца лагаднейшымі,
А вецер — ласкавейшым.
Вечары не псуюць настрою,
І ўспамінаюцца даўнія, амаль забытыя песні…

Але ўжо нешта
Зусім няўлоўнае
Крадзецца тайна ў душу,
Няўклюдна варушыцца там
І нясмела пачынае падаваць голас,
Як птушанятка,
Што выкулілася з гнязда
На мяккую траву
І вельмі хоча назад,
Пад калючы, шумлівы вецер,
Бліжэй да бялёсых аблокаў
І зыркага сонца…

І я не зразумеў спачатку,
Куды паступова знікае ўзрушэнне,
Чаму затуманьваецца радасць,
Чаго не хапае мне ў гэтай задумлівай, засяроджанай цішыні.
Гэта гняце мяне,
Раздражняе,
Робіцца нуднай пакутай…
Пакуль
Не уключаю тэлевізар,
Не лаўлю знаёмую радыёстанцыю,
Не бяру ў рукі стос свежых газет…

Ну вось —
Я зноў у вар’яцкім, праклятым,
Прывычным свеце,
З якога амаль вырваўся…