1-2005
" да Зьместу "

палеміка • аналітыка • крытыка • эсэістыка • літаратура • рэцэнзіі

літаратура

Тут магла быць халяўная рыфма «кайф»,
але наш драйвэр гаворыць прозаю.
Я разумею прыкладна трэйцюю частку,
таму застаецца радыё.

У бэрлінскім FM-е цесна:
дваццаць чатыры гадзіны джазу
і дваццаць чатыры – клясыкі.

Моцарт добра адпавядае
рухам нашага кіроўцы.
Усё віртуозна
і па-нямецку дакладна,
нібы спэцыяльна прыдумана
для вялікага слаламу ў дарожным корку:
трапіў –
цяпер адкаркоўвай,
і ён адкаркоўвае
ў рэ міноры,
мажор!

Зусім іншае джаз.
Цябе ахоплівае паніка.
Табе здаецца, што Оскар Пітэрсан
грае апошні раз у жыцьці.
Прынамсі, тваім.
Бо кіроўца,
зачараваны чарговаю сынкопай,
вось-вось ня ўпішацца ў паварот,
і тады пачнецца сапраўдны джаз,
музыка для тоўстых рэаніматараў,
якія доўга ня змогуць сьцяміць,
што здарылася:
ці то дзьверцы заклініла,
ці то цябе пераклініла,
ці ўва ўсім вінаваты драйвэр,
каторы
у аўтамабільным заторы
дачакаўся свайго саторы.

«Пара па пабах!» –
гучыць немілагучна,
асабліва гэтае «па-па»,
нібы намякае на разьвітаньне,
а вечар яшчэ толькі пачынаецца.

З табой іранічны іранец,
крыху затурканы турак,
два расьсеяныя расейцы,
вугорац,
чарнагорац,
шатляндзкі горац
і твая сяброўка,
у якой сёньня сухі закон.

Некалі ўва Ўкраіне
гасьцінныя гаспадары
спакавалі табе ў дарогу сухі паёк,
у які ўваходзіла пляшка гарэлкі,
пляшка віна
і, чамусь, палка кілбасы,
прычым нават кілбаса там не была сухой,
што ўжо казаць пра віно,
ружовае й дэсэртнае,
як салодкая мара.

Ваш аўтобус тады зламаўся
і тры гадзіны прастаяў у Бярдзічаве,
дзе кожная афіцыянтка ведае,
хто такі Джозэф Конрад
і дзе вянчаўся Бальзак.
Але ты вытрымаў
усе тосты за Эвэліну Ганскую
і «Вока цемры»,
хоць уваччу раз-пораз
згушчалася цемра,
і цябе хістала,
як верталёт пад музыку Вагнэра,
і ты разумеў,
што апакаліпсіс – менавіта сёньня.

Сёньня вы ў Бэрліне,
дзе дождж і немцы,
як напісала твая сяброўка,
у якой сухі закон;
хоць ты не губляеш надзеі,
што хутка ён зьменіцца паўсухім,
а калі пашанцуе, то й паўсалодкім.
Цябе ж адразу ахапіла гарачка,
белая й нефільтраваная,
жывая.

Weissbier –
трэйці нямецкі выраз,
які ты навучыўся вымаўляць без памылак.
Раней былі «хендэ хох!» і «ніхт шысэн!»,
калі ты гуляў у вайнушку,
але маленькім партызанам не налівалі піва,
і вам заставалася адно пускаць пад адхон цягнікі.
(Зрэшты, арганізатар «Літаратурнага Экспрэсу»
сёньня падазрона на цябе пазіраў.
Мо ў цябе яшчэ ўсё наперадзе?)

З табой іранічны іранец,
крыху затурканы турак
і рэшта паэтаў.
Шкада, адсутнічае фін-інспэктар,
таму кожны сам за сябе.

Тваіх кішэнных
хапае роўна на шэсьць кухляў Weissbier
і адзін палітнекарэктны верш,
таксама белы і нефільтраваны.

Едучы ў гатэльным ліфце,
дазнаешся шмат цікавага.
Не, не пра тое, ці шмат паверхаў,
гледзячы на кнопкі;
і не пра ўласнае сьвінства,
гледзячы ў люстэрка;
і нават не пра ход чэмпіянату Эўропы па футболе,
што фіксуецца ў адмысловай табліцы.

Гатэльны ліфт насамрэч –
маленькі філіял бэрлінскай абсэрваторыі,
і кожнага ранку
ты чытаеш апошнія зводкі
зь нямецкага атмасфэрнага фронту,
каб выйсьці ў горад
і на ўласнай скуры пераканацца,
што прагнозы – рэч няўдзячная,
а мокрая кашуля – бліжэйшая да цела.

Штось ня так,
штось ня так з гэтым небам,
ад якога не ратуюць
ні хованкі ў найбліжэйшай краме,
ні парасон, прынагодна куплены
ў гэтай краме,
ні алькаголь, прынагодна куплены
на радзіме.

Вядома ж, можна цэлы дзень
праседзець у гатэлі,
але й адтуль адкрываецца відаль
на бэрлінскае неба
зь яго перыстымі аблокамі,
кучавымі хмарамі
і пералётнымі анёламі
«Люфтганзы».

І нават схаваўшыся
у Музэі кіно на Патсдамскім пляцы,
ты маеш усе шанцы
пабачыць найлепшыя кавалкі
неба над Бэрлінам.

Васілю Сёмуху

Ліпа цьвіла першы дзень.
Цікава, што сказаў бы на гэта клясык?
Пагатоў, суседнія ліпы цьвілі таксама.
Усе бяз вынятку.
Менавіта ў іхных шатах і пачаўся ліпень,
а календар адно засьведчыў – 1.07.

Першага ліпеня я апынуўся
пад ліпамі на аднайменнай вуліцы –
і адразу ж натрапіў на квартэт.
Так, слова гонару, ніякіх баек.
Вядома ж, людзі.
Усе чатыры акардэаністы
зь фірмовымі «Вэльтмайстарамі».
(Я бачыў такія ў Музэі музычных інструмэнтаў.)
Усе ў шэрых гальштуках і мэлянхалічным настроі.
Усе ў шэраг на адной лавачцы,
хоць, як тут ні сядай, відаць, што прафэсіяналы.

Але ж ня граюць. Ці то адпачываюць,
ці то й не зьбіраліся граць,
пасаджаныя тут зь нейкай іншаю мэтай –
відаць, аздабляць і без таго шыкоўны краявід.
Чатыры рарытэтныя акардэоны –
і так досыць, і так клёва, чаго ж табе яшчэ?
З музыкай быў бы перабор
і нэрвы проста ня вытрымалі б.
Як і песень салаўя,
што не патрабуе беларускага перакладу,
колькі ні сьвішчы «цёх-цёх-цёх-цёх!»
замест арыгінальнага «тандарадэй!».

Не хапала тут толькі мілоснай песьні,
love story васьмісотгадовай даўніны,
калі хлопцы й дзяўчаткі і блізка ня чулі
пра сэксуальную рэвалюцыю,
але пасьпяхова зьдзяйсьнялі злачынствы,
адзінымі сьведкамі якіх
заставаліся нямецкія нахтыгалі!
Вось толькі паказаньняў іхных
не зразумеў бы ніводны суд,
хоць «цёх-цёх-цёх-цёх!» скажы,
хоць «тандарадэй!».

Мая чачэрская бабуля
не чытала Вальтэра фон дэр Фагельвайдэ,
але штолета выпраўляла мяне пад ліпы
зьбіраць квецень на ліпавую гарбату.
І я караскаўся на дрэвы
і набіваў пакеты зялёнаю панацэяй,
не шкадуючы ні натхненьня, ні часу.
Зрэшты, ня толькі на гэта.
Дый чаго шкадаваць,
калі губляючы, толькі набываеш,
калі даўно змоўк апошні акардэон,
а ўвушшу гудзе «цёх-цёх-цёх-цёх!»,
зразумелае безь перакладу.

І цяпер згадваю
усё, што некалі сарваў, спакаваў і засушыў,
і зноў не шкада страчанага часу,
бо такі знайшоў, –
і квецень на Унтэр дэн Ліндэн
нагадвае ня толькі смак даўномінулай гарбаты.
Вось яно, простае чалавечае шчасьце,
і хай толькі хто-небудзь,
хай толькі які подзеўбень
паспрабуе назваць яго ліпавым!


чэрвень–ліпень 2004, Бэрлін–Менск