1-2005
" да Зьместу "

палеміка • аналітыка • крытыка • эсэістыка • літаратура • рэцэнзіі

літаратура

I трэба ж так: у той момант, калi на дарозе паказалася купка людзей i заставалася iм зусiм мала да брамы, якраз у той самы момант з другога боку дарогі зь яблынi сарваўся сьпелы яблык. Ён так гучна ляпнуўся аб зямлю, што ў ранiшняй цiшы было нават чуваць, як ён пракацiўся трохі да лужыны. Нейкі момант Ларывон нават ня ведаў, што й парадзiць. Зрабiўшы некалькi крокаў да лужыны, ён спынiўся, аглядаючыся на людзей, але раптам шпарка пабег, ухапiў яблык i подбегам назад – на сваё месца да кiйка, што пакінуў ля брамы. I пасьпеў-такi.

Ларывон сагнуўся нiзка-нiзка i працягнуў да людзей свае рукi.

На адной далонi ляжалi пакамечаныя грашовыя паперкi, а на другой вялiкi сьпелы яблык.

2.08.1996

— Лия Яковлевна, привет!

Тая ў белым халаце, які аніяк быў ня ў стане ахапіць яе формы і трымаўся толькі на адным гузіку, несучы ў адной руцэ вядро з вапнаю, а ў другой белы венік, не спыняючы свайго павольнага калыханьня ўздоўж белай сьцяны і не аглядаючыся, але каб усе пачулі, амаль што прасьпявала працяжна і гучна:

— Ша-ло-м!

Усё яшчэ больш ажыло, запішчала, зашчабятала.

24.04.2004, 9:51, Полацак

І трэба ехаць, і ня хочацца, і мляўкасьць, і радасьць, калі выходзіў з брамы. Зноў усё кідаеш і не ўяўляеш, як зьменіцца ўсё па вяртаньні, і ня ведаеш, з чым вернешся і што цябе чакае ў дарозе.

Я стаяў першым каля самага акенца. Тоўстая касірка, якой адной толькі й хапала месца ў каморцы, спала, абхапіўшы рукамі касу. І на ўсіх, хто сядзеў у залі, найшла вясновая дрымота. Не ўтрымацца – вочы так і зьліпаюцца. Толькі пеўнік малады пракрычаў, седзячы ў кошыку.

— Вы будете последним на Минск? – запытаўся ўжо сіваваты гарадзкі чалавек.

— Хто тут на Мінск? – падляцеў нейкі чалавек. – Паехалі на машыне, па той жа цане, што й аўтобус.

— Нет, все не влезем, нас пятеро, и потом, мы в командировке, нам билеты нужны, – адказаў гарадзкі.

Тут падышлі і астатнія. Сталі даставаць грошы й пытаць цану білета, бо пскоўскі аўтобус даражэйшы, але ідзе хутчэй, бо прыпыняецца толькі ў Лепелі. Тут зноў пракрычаў пеўнік, хрыплавата, задзірыста, і цішыню залі парушыла сварка.

— Ты жлоб! Чего это мы будем стоять все! Возьми деньги и купи всем билеты!

— Да нет, Любовь Абрамовна, я не хочу считать и рассчитываться потом с каждым.

— Ах, ты не хочешь! Тогда я куплю. И если ты стоишь впереди, то стань теперь за мной, потому что я буду всем покупать. Жлоб!

І Любоў Абрамаўна пачала за маёй сьпінай лічыць грошы, што ёй насыпалі ў прыгаршч. Любоў Абрамаўна была ў вязаным тоўстым трыко, паверх куртка, а на плечы была накінута яшчэ квяцістая хустка, сашчэпленая вялікаю брошкаю на грудзях. Доўга яна лічыла грошы: і раз, і два, потым скінула хустку, тады куртку, і пры гэтым увесь час упіралася ў мае плечы сваімі грудзямі і локцямі. Было відаць, што яна ня проста Любоў Абрамаўна, а начальніца, бо, распрануўшыся нарэшце, яна заявіла:

— Кстати! Ты рамку починил? Имей в виду, что со следующей зарплаты вычту за неё, – гучна, патэтычна, на ўсю залю прагаварыла яна невядома каму.

— Ну, что? – гэта Любоў Абрамаўна зьвярталася ўжо да мяне. – Где же тот автобус, почему его нету?

Слова «не-е-т-у» яна выгаворвала надзіва працяжна і мэлядычна.

— Cпросите ещё раз. Может, он не вышел из Пскова? Так чего мы тут стоим?

Аўтобуса не было. Cпазьняўся. Cтаялі моўчкі. Спалі.

— А какой сегодня день недели? – раптам запыталася, зноў жа невядома ў каго, Любоў Абрамаўна.

— Заўтра будзе першага мая, – адказаў я. І зноў доўгае дрымотнае чаканьне.

— Аўтобус! – пракрычаў нехта. – Аўтобус прыйшоў!

Прачнулася і касірка.

— Спросите у неё, почему она не даёт билетов, уже автобус пришёл.

— Яна гаворыць, што ня бачыла яго.

— Как это не видела, все говорят, что автобус пришёл!

— А яна гаворыць, што калі ёй прынясуць паперку, вось толькі тады для яе аўтобус прыйшоў.

— Тогда спросите, сколько будет стоить один билет до Минска.

— Яна сказала, што білет да Мінску будзе каштаваць сямсот дзьве тысячы васямсот беларускіх рублёў.

І Любоў Абрамаўна зноў пачала пералічваць грошы.

— Послушайте, – схапіла яна мяне за руку, – сколько это будет – восемьсот на два...

І ў трэці раз недзе на вакзале пракукарэкаў пеўнік...

30.04.1996, Полацак

Ад стада адбіўшыся, птушка адна
Квіліць і квіліць сярод бела радна.

— А, няма ні да каго ні зьвярнуцца, ні пагаварыць! Таму і п’ю.

— Ня піў бы ты такую гадасьць, а калі захацеў пагаварыць, то сам з сабой пагаварыў бы. Я заўсёды гавару з сабой. Іншы раз і пасваруся нават.

— А я тожа гавару. Я з Богам гавару! Чаму так, пытаю: вып’еш, а закусіць няма чым? Вот быў у сястры, шурын памёр, дык дала яна мне міску капусты і халоднага з бульбай. Дык калі гэта было, з самага ранку было! А цяпер я і авечку зьеў бы. Вот так пагавару, пасваруся зь ім, а потым нічога, неяк адлягае.

— Усё ж ня піў бы ты гэтага адзікалону – дзірка ў жываце будзе, і памрэш скора, а яшчэ ж малады.

— А ў мяне ўжо была дзірка. На во, глядзі, зашылі. У лягеры я быў, там добрую апэрацыю зрабілі.

— Дык ты што, сядзеў?

— А як жа, пяць год.

— І за што гэта, божачка?

— За што, за што? Мяса краў. Рабіў на мясакамбінаце, краў і кідаў за плот мяса. От і пайнялі і пасадзілі. Там і піць навучыўся ўсякае.

— Ты б ужо, як моцна захацеў, то беленькай выпіў бы і клёцкай заеў. Так смачней, ведаеш, з душамі.

— О, калі я на камбінаце быў, то прыходзіш на работу, дастаеш галаву з катла, на стол яе, з сольлю… І ўся брыгада сядае, і пакуль не зьямо, не падымаліся. Ці любіш ты вушы, храсточкі такія?

— Ой, дзеці мае так улюбілі ногі, што ажно б’юцца з-за іх. Тая «мне», гэтая сабе. Дык дзе ж іх узяць – нагі ўсяго чатыры! Вось зараз закалола, то вазіла ў горад старэйшай. Ну, ня пі, ня пі ты гэта зельле, дурань!

— Ты ня бойся, баба. Гэта каб табе даць, так цябе адразу б скруціла, а мне ўжо нічога, прывык, і маці прывыкла. Ужо не крычыць на мяне і не глядзіць у мой бок. Жывём так неяк. Праўда, пайшоў я ў грыбы аднаго разу. Адвязаў сабаку і пайшоў. І так многа на лугу гэтых сыраежак было, што я ажно два кашы нарэзаў, а сабака недзе лётаў. Тады прылятае пастух. Крычыць, рукамі махае: «Засуджу, сволач! Пойдзеш туды, адкуль прыйшоў!» А што? А тое, што мой сабака трох авечак зарэзаў. Ён-то злы, халера, і галодны, аднаго разу на карову кінуўся на карак, дык ледзь адагнаў, і добра тады аддубасіў.

— А, божачка! І нашто ж ты яго трымаеш такога? Ці карміў бы ўжо.

— А авечкі-то былі прадсядацеля! Прыяжджае ён на машыне пад вечар, пад самую маю хату, і кажа, каб плаціў яму адзінаццаць тысяч, а то ў суд падасьць. А дзе ж мне ўзяць такія грошы!? Так што паслаў я яго і сказаў, што не давядзеш, чый то быў сабака. На другі дзень з участковым міліцыянэрам прыяжджае. Бяруць майго сабаку на экспэрымэнт, вядуць да авечак і спускаюць. А ён тыцнуўся да іх і лататы дахаты.

— А, божачкі, то на карову кідаўся, а то ад авечак уцёк!

— Баба ты, баба. Я зранку яму сонных таблетак даў, дык ён бы п’яны быў, таму і пабег дадому. Вот і я, як дайду да дому, ужо так наемся! А то можа ў цябе што ёсьць, пашукай там у сваёй сумцы?

24.01.1992