A R C H E П а ч а т а к № 3 (37) - 2005
Пачатак  Цалкам 


3-2005
" да Зьместу "

 



палеміка • аналітыка • крытыка • эсэістыка • літаратура • рэцэнзіі

 


літаратура

  ЕЖЫ ПІЛЬХ

Вокладка ARCHE 3-2005.

   Мінулыя нумары:

   ARCHE (2’2005)
   ARCHE (1’2005)
   ARCHE (5’2004)
   ARCHE (4’2004)
   ARCHE (3’2004)
   ARCHE (2’2004)
   ARCHE (1’2004)

   ARCHE (6’2003)
   ARCHE (5’2003)
   ARCHE (4’2003)
   ARCHE (3’2003)
   ARCHE (2’2003)
   ARCHE (1’2003)

   ARCHE (3’2002)
   ARCHE (2’2002)
   ARCHE (1’2002)

   Скарына (6’2001)
   ARCHE     (5’2001)
   Скарына (4’2001)
   Скарына (3’2001)
   ARCHE     (2’2001)
   Скарына (1’2001)

   ARCHE     (9’2000)
   Скарына (8’2000)
   ARCHE     (7’2000)
   Скарына (6’2000)
   ARCHE     (5’2000)
   Скарына (4’2000)
   ARCHE     (3’2000)
   Скарына (2’2000)
   ARCHE     (1’2000)

   ARCHE (4’1999)
   ARCHE (3’1999)
   ARCHE (2’1999)
   ARCHE (1’1999)

   ARCHE (1’1998)

 

Ежы Пільх
Пастараль
(З раману «Пад Моцным Анёлам»)


Мы сядзелі за сталом упярэмешку з самагубцамі, і сёстры ня зводзілі з нас вачэй. Сымон Сама Дабрыня ў соты раз расказваў пра леташнюю галюцынацыю, у якой на санях у паветры ехаў Анёл Гаўрыіл, а можа, сам Бог. Папяровыя абрусы хрумсьцелі як накрухмаленыя, палалі сьвечкі, самагубцы былі прыўкрасныя й задуменныя, але на Каляды яны прыходзілі з пустымі рукамі, і, Божа мой, мы мусілі пра гэта памятаць. Мы сядзелі за сталом: я, Дон-Жуан Скабіца, Фані Капэльмайстар, Каралева Кенту, Сымон Сама Дабрыня, Першаадкрывальнік Калюмб і некалькі крыху менш выразных асобаў, а менавіта: Міжнародны Тэрарыст Нумар Адзін, пагардлівы Цукровы Кароль, састарэлы Ўдарнік Сацыялістычнай Працы й самагубцы. Сёстры ня зводзілі з нас вачэй, а паколькі ўсе ўжо былі на добрым калядным падпітку, яны пільна сачылі за намі, утаропіўшыся з усёю п’янаю ўвагай.

Раней, за старой Польшчай, да падзеньня бэрлінскага муру, калі не было падзелу на адмарозкаў, шызафрэнікаў і самагубцаў – даўным-даўна, калі я тут уставаў зь мёртвых ці то ў першы, ці то ў трэці раз – што тут рабілася, калі раптам які самагубца прападаў бязь вестак, калі губляўся ў тутэйшых, яшчэ за імпэратара Франца Ёзафа ці за цара Мікалая збудаваных, лябірынтах! Сёстры, санітаркі, дактары, сядзелкі, кіроўцы «хуткіх дапамог» – усе яго шукалі, нават кухаркі цягаліся на гарышча па драўляных сходах! Вядома, найхутчэй ён вісіць там на бэльцы пад накатам альбо сыходзіць крывёю ў каморцы за сушылкай, жылы расьсекшы кавалкам шкла. Але так не было ніколі. Згубленая ахвяра знаходзілася хутка, найчасьцей яна нерухома тырчэла ля найдалейшага акна ў глыбіні калідору, паглядаючы празь некранутую напаўпразрыстую шыбу на засьнежанае поле, на цагляныя сьцены аўстрыяцкіх ці расейскіх казармаў, на акіянічны дым, што ідзе ад піжамаў звар’яцелых ці то ад печаў заводу імя Леніна. З таго часу я палюбіў самагубцаў, палюбіў іх за павагу, зь якой яны прыглядаліся да травы, фрагмэнтаў муру, цёмна-сіняй хмары.

На Каляды яны прыходзілі з пустымі рукамі, у піжамах, у халатах, кожны трэці меў забінтаваныя прыдалоньні. Сёстры з аддзяленьня самагубцаў, якія іх прыводзілі, былі прыгожыя, зграбныя й нэрвовыя, як ведзьмы, відавочна, ім здавалася, што фрагмэнт муру, травы, неба, які зьнікае з галавы, лягчэй упільнаваць, ня рухаючыся зь месца – тыповая, скажам шчыра, памылка маладосьці.

Яны прыходзілі з пустымі рукамі, але мы былі падрыхтаваныя да гасьцей. Столікі, састаўленыя ў адзін вялікі стол, калі б ня мелі нязломных, як граніт, лямінаваных стальніцаў, згіналіся б пад цяжарам ежы. Перадусім боршч з бульбаю, пасьля паніраваная траска, пасьля кітайскія супы разнастайных смакаў, розныя сыры, напэўна, шэсьць гатункаў сыру, марынаваныя гуркі, два слоікі селядцовых ральмопсаў, апэльсіны, мандарыны, яблыкі, булкі, печыва й цукеркі. Што ў каго было, што камусьці нехта прынёс, нешта было куплена ў краме на першым паверсе. Доктар Гранада ўжо апоўдні разламіў з намі аплатку, пажадаў кожнаму здароўя і ўсяго найлепшага, пасьля накінуў на плечы вялікі барановы кажух і пайшоў у нейкі зусім непатрэбны, няпэўны і таму, з нашага погляду, абсалютна няісны бок сьвету. Здароўя і ўсяго добрага, паўтаралі мы цяпер зь дзіцячай павагай, самагубцы нават здароўя і ўсяго найлепшага не былі ў стане пажадаць, далікатней за ўсіх ува ўсім сьвеце яны адказвалі на поціск далоняў, няўлоўны цень усьмешкі прабягаў на іх рамантычных абліччах. Мы елі ў маўчаньні, вячэра адбывалася без складаных марнаслоўяў і жывых дыялёгаў. Адно толькі Цукровы Кароль, апрануты ў ярка-смарагдавы спартовы касьцюм, як звычайна, захоўваў вартую жалю бестурботнасьць, драбніў над сваёю талеркай ужо трэці пакецік кітайскага супу і зь нікчэмным спрытам заліваў сухія ашмёткі кіпнем з агромністага, як начная шафка, чайніка.

– Суп – гэта падмурак, – казаў Цукровы Кароль, – суп – гэта аснова. Добра згатаваны суп – гэта справа абсалютна ключавая. Можна сказаць, суп кіруе домам. У нас дома, ведаеце, у нас дома на калядную вячэру падавалі чатыры розныя супы. Менавіта так, – паўтарыў ён з трыюмфам, – чатыры розныя супы: боршч звычайны, боршч зь пяльменямі, грыбны суп і журэк. Апроч таго, канечне, карп, шчупак у жэле, бігас, куцьця.

Нашыя галовы, дый мы самі, нахіляліся ўсё ніжэй, попельныя валасы Каралевы Кенту дакрануліся да папяровай сурвэткі, Першаадкрывальнік Калюмб выцягнуў з-за пазухі й пачаў гартаць францускі пераклад Новага Запавету, яшчэ дзьве сястры выйшлі, яшчэ дзьве вярнуліся зь дзяжуркі; быццам разьдзіраныя загадкаваю патрэбай вечнай прагулянкі, нашыя ўсё больш расчуленыя анёлы хадзілі туды й назад – толькі самагубцы сядзелі нерухомыя й выпрастаныя, быццам алімпійская каманда, што канцэнтруецца перад стартам.

– Не, няма палёту фантазіі, – ляпнуў Міжнародны Тэрарыст Нумар Адзін.

Прамаўляць маналёгі не да месца было спэцыяльнасьцю Цукровага Караля, гэты заможны прадпрымальнік у цывільным у кожнай сытуацыі быў здольны сказаць нешта неадпаведнае й не спыняўся на гэтым: не ўсьведамляючы сваёй памылкі, ён грузнуў у ёй і разьвіваў рызыкоўныя тэмы, а калі ўрэшце адумваўся й разумеў колькасьць выказаных бестактоўнасьцяў, адбывалася найгоршае: прысаромлены грубы шасьцідзесяцігадовы мужык у зялёным спартовым касьцюме выбухаў жудасным плачам, часам яго немагчыма было супакоіць. Гэтым разам плач пачаўся вельмі хутка.

Недарэчны маналёг не пасьпеў нават зрабіцца абсалютна недарэчным, калі агорнутыя зяленівам рамёны задрыжэлі. Цукровы Кароль закашляў, харкнуў, хтосьці ня з гэтага сьвету мог бы падумаць, што ён падавіўся, але не, гэта ўжо быў поўны трагізму спазм, у трэцюю талерку кітайскага супу капалі першыя сьлёзы.

– Не, няма палёту, – паўтарыў Міжнародны Тэрарыст Нумар Адзін, зьдзеклівая агіда ў ягоным голасе была падшытая своеасаблівым зьдзіўленьнем.

– Ну пры чым тут палёт фантазіі, – Ударнік Сацыялістыянай Працы першы пасьпяшаўся супакоіць Цукровага Караля, больш-менш сымбалічна падтрымаўшы яго недарэчныя выказваньні, – ну пры чым тут фантазія, гэта проста канкрэтныя веды. Веды й досьвед. Я, напрыклад, – Ударнік Сацыялістычнай Працы па-майстэрску імітаваў ажыўленьне, а таксама разьлітую па ўсёй істоце божую ласку, – я, напрыклад, колькі ні пачынаў піць, столькі спачатку гатаваў сабе вялікі рондаль супу, найлепей капусты…

– Падманваеце, спадару, падманваеце дзеля добрага чалавека, – гэтым разам у голасе Міжнароднага Тэрарыста Нумар Адзін быў чутны лянівы, але непахісны супраціў, – вы самі добры чалавек, і таму вы падманваеце, але падманваеце ўва ўсеагульным сэнсе. Альбо вы пачынаеце выпіваць, альбо гатуецца суп. Альбо-альбо, як казаў адзін філёзаф.

– Я меў намер піць, ці ня так? – як гэта часта здараецца з добразычліўцамі, Ударніка Сацыялістычнай Працы ахапіў раптоўны гнеў. – Неабходнасьць выпіць уздымалася ўва мне няўмольна, ці ня так? Але перш чым гэтая неабходнасьць дайшла да межаў непазьбежнасьці, я згатаваў суп, ці ня так? Можа, так было не заўсёды, але так было даволі часта, бо я ведаў, якая гэта прыемнасьць – глыток капусты, нават халоднай. Бо голад прыходзіць рэдка й трывае нядоўга, часам чалавек нават ня ведае, што галодны, ня ведае, што менавіта таму ён абуджаецца ўначы, што менавіта таму ўстае, ідзе, адкрывае лядоўню й дастае рондаль, шмат чаго чалавек ня ведае, але жыцьцядайны глыток халодненькага варыва адчувальны заўсёды. Дый пазьней, – да Ўдарніка Сацыялістычнай Працы з нэўратычнай жывасьцю вярнуўся добры настрой, – дый пазьней, калі вяртаешся ў сябе, дык суп гэты проста неабходны. Я, напрыклад, падчас вяртаньня ў сябе больш за ўсё люблю фазу кампэнсацыі мінэральных соляў. А што лепей кампэнсуе мінэральныя солі?

Пачулася музыка – Дон-Жуан Скабіца дастаў з кішэні губны гармонік і пачаў граць мэлёдыю «Езус маленькі». Ударнік Сацыялістычнай Працы казаў яшчэ шмат, але ціхім голасам, туруючы калегу, узносіў хвалу булёнам, багатым мінэральнымі солямі; сантымэнтальная мэлёдыя плюс дыхтоўная мэлядэклямацыя – дзіўны гэта быў дуэт, калі б я гэтую сцэну выдумаў, я ведаў бы, як яе апісаць, але я там быў, бачыў, чуў – і я бясьсільны. Простая музыка цягнулася праз пакой, празь дзяжурку і праз усе пакойчыкі аддзяленьня псыхапатаў, праз нашыя дзіравыя галовы прабягалі асобныя фразы, Дон-Жуан Скабіца (у цывільным жыцьці цырульнік, а ў дадатак музыка, як ён сам пра сябе казаў) граў калядку за калядкаю, а мы, мазгі спустошаныя, не маглі прасьпяваць «Езус маленькі», аніводнага, аніводнага першага куплету цалкам. «Бог прыходзіць, моц трухлее, – граў Дон-Жуан Скабіца, – Зьніч палае, бліск цямнее», – і больш ніводнага слова. Можа, падчас гэтай калядкі, а можа, падчас таго, як ён граў пра шлях Цароў-Валхвоў, якія некуды сьпяшаюцца, а можа, «Нарадзіўся Езус Хрыстус, о час вясёлы!» Сымон Сама Дабрыня пачаў у сто першы раз апавядаць пра сваю леташнюю калядную відзежу. Усё было насамрэч так, я спасылаюся не на сваю дзіравую памяць, а на стостаронкавы сшытак у лінейку, у якім назаўтра, у Божае Нараджэньне (зьдзіўлены ўласным станам, зьдзіўлены тым, што не магу згадаць найлепшых у жыцьці Калядаў, бо нічога ня памятаю), я пачаў усё, літаральна ўсё запісваць. Я запісаў тую калядную аповесьць Сымона, не зафіксаваў, праўда, падчас якой калядкі ён пачаў яе апавядаць (зрэшты, гэта ня мае вялікага значэньня; не запісаў я таму, што ўжо назаўтра проста ня памятаў), але занатаваў як зь дзіцячай лічылкі ўзятае перапляценьне галасоў: першы яшчэ ня скончыў казаць, як другі пачаў граць, другі яшчэ ня скончыў граць, як трэці пачаў апавядаць.

Калядным вечарам мінулага году Сымон Сама Дабрыня абудзіўся ад нечакана глыбокага сну, ужо некалькі гадоў ён ня спаў такім глыбокім сном, мара пра глыбокі сон – гэта мара зьнесенага даху кожнага п’янюгі. «Асабіста мне падаецца, – казаў Сымон, кудлацячы простыя сьветлыя валасы й абводзячы нас вечна зьдзіўленым поглядам сваіх шкляна-блакітных вачэй, – асабіста мне падаецца, што псыхічныя разладжаньні тлумачацца бяссоньнем, што ён ёсьць функцыяй бяссоньня. Бо многія не нажыраюцца сьмяротна, многія, як і мы ўсе ў найлепшыя часы альбо яшчэ больш ад нас, напіваюцца – і што? І нічога. Сьпяць. Сьпяць сном шчырых п’яніцаў, сьпяць дванаццаць, сьпяць дваццаць чатыры гадзіны, сьпяць дзень, два. Тры дні й тры ночы сьпяць як пшаніцу прадаўшы, і ў сьне згарае ўсё алькагольнае зло. А тут чалавек бяз сну, а тут чалавек бяссонны, набраўшыся ў бэлю, ня сьпіць зусім, альбо, што яшчэ горш, абуджаецца пасьля другой ці трэцяй гадзіны сну бяз правілаў, сну непрытомнага, хаця й неглыбокага, сну парадаксальнага. Абудзішся пасьля дзьвюх-трох гадзінаў – і ты ні п’яны, ні цьвярозы, ня можаш узьняцца, але й ня можаш ляжаць, ня возьмеш у дрыготкія рукі ніякі раман дзевятнаццатага стагодзьдзя, каб супакоіць сябе гарманічным заняткам, ня можаш чытаць, сьвятло рэжа табе вочы, а цемры ты баішся, нічога, нічога вакол цябе, ты быццам усярэдзіне шкарлупкі, што, віруючы, ляціць у нішто, ніадкуль няма дапамогі, ніадкуль няма паратунку, толькі твая далонь, што паўзе, нібы зьмей-спакусьнік, нікчэмны гад, і шукае бутэлькі, празарліва пастаўленай у галавах, і ты ўздымаеш бутэльку, і п’еш з роспаччу ў сэрцы, бо ведаеш, што цяпер да цябе будуць прыходзіць толькі дрэнныя рэчы. І п’еш, нікчэмны, у цемрадзі, у самоце, п’еш дзеля мімалётнай і фальшывай палёгкі, бо сярод усіх найгоршых рэчаў найменш найгоршаю падаецца табе чарговая гадзіна сну бяз правілаў».

Такім чынам, калі Сымон абудзіўся ад нечакана глыбокага сну, ён быў зьдзіўлены тым, што адбываецца, адкуль у такі час, адкуль у гэткім стане такі глыбокі й спакойны сон? Ён падняўся, падышоў да акна, адчыніў яго, была марозная калядная ноч, недалёка да сьвітанку. Неба складалася зь мільярдаў роўна складзеных бутэлек, мільярды струменьчыкаў чыстай скандынаўскай гарэлкі выліваліся зь мільярдаў адчыненых і адначасна вечна поўных бутэлек, сантымэтровы слой алькаголю пакрываў усё: месяц, зоры, сьнег; космас пах чыстай скандынаўскай. Ціхенька зьвінела шкло, а пасьля былі сані, што ляцелі, як аэраплян, у санях сядзеў Бог у залатым спартовым касьцюме.

– Чаму я нешчасьлівы? – запытаўся Сымон.

– Так атрымалася, – адказаў Бог, – так атрымалася па ўсіх разьліках. Калі б ты ня піў, ты быў бы шчасьлівы, але мала разумеў бы.

– Я не хачу разумець. Я хачу, каб у мяне ня трэсьліся рукі і каб не скакала сэрца.

– У прынцыпе, ужо запозна, – Бог ссунуў на патыліцу залатую бэйсболку, – але каб ты захацеў, калі б хацеў, дык змог бы. Гэта пытаньне вольнай волі, – Бог кашлянуў, – пытаньне вольнай волі было ўсебакова апісанае, мае экзэгеты ведаюць мяне лепей, у чым, зрэшты, няма ніякай няправільнасьці, экзэгеты павінны ўсё ведаць. Я ведаю ўсё, хаця ўсяго ня ведаю, напрыклад, я нічога ня ведаю пра сваю падсьвядомасьць, і гэта ясна даводзіць, што ў мяне яна ёсьць. Ці мае Бог падсьвядомасьць? Мае. Мае, але ня мае пра яе найменшага ўяўленьня, а калі б меў уяўленьне, гэта б не была падсьвядомасьць… – Бог перапыніўся й выразна надзьмуўся, ягоныя думкі, мусіць, былі поўнымі горычы. – На кожным кроку, на кожным кроку гэтыя цяжкія парадоксы… А ёсьць рэчы простыя, нават пытаньне вольнай волі простае. – Бог паглядзеў на Сымона. – Ты ня мусіш гэтага вывучаць, і нават чытаць ня трэба. Хаця, – Бог прыцішыў голас, – хаця мог бы зь якога лёгкага пахмельля пачытаць сьвятога Аўгустына… Збольшага ўжо позна, але калі б ты хацеў, дык змог бы. Намаганьне гэтае значна меншае, чым табе падаецца, рэч у тым, што за гэтае невялікае намаганьне трэба старанна ўзяцца й зьдзейсьніць да канца. Калі цябе калоціць і ты кажаш сабе: «я мушу напіцца», падумай, што ты ня мусіш, скажы сабе, што ня мусіш, і зрабі гэта – не прымушай сябе піць. Бо гэтае «я мушу напіцца» значыць, што ты п’еш з прымусу – пазьбегні гэтага прымусу, прымусь сябе да не-прымусу. Ня пі наступнага дня. Гэта проста: ня пі наступнага дня. Ня пі наступнага дня ані ранкам, ані папоўдні, ані ўвечары. Ня мусіш. Ня пі наступнага дня – і гэтага хопіць. Пакуль, – Бог прыцмокнуў, і сані рушылі, – пакуль. Мы цяпер, з нашае ласкі, рушым у іншыя гарачыя кропкі зямной кулі.

Гэтым разам Сымон Сама Дабрыня (у цывільным жыцьці студэнт права) апавядаў пра спатканьне з Богам, але ў папярэдніх, у іншых варыянтах гэтай гісторыі ў паветраных санях сядзеў альбо Анёл Гаўрыіл, альбо Сьвяты Мікалай, альбо адзін з Цароў-Валхвоў, што нетыповым шляхам сьпяшаўся ў Бэтлеем. Сымон ня быў упэўнены. Толькі праз год, калі ён звар’яцее, калі вырашыць, што ён увасабленьне Яна Хрысьціцеля, калі ўва ўбогай парафіяльнай апранасе, у сьпёку, слоту й завіруху абыдзе ўсю Польшчу, прапаведуючы Другое Прышэсьце й загубу, толькі праз год ён упэўніцца, што тады ў санях сядзеў анёл, той самы Анёл Гаўрыіл, які прамаўляў да Захарыі: сын твой ня будзе піць віна й моцных напояў, а будзе напоўнены Духам Сьвятым.

Нябесны прыхадзень аддаляўся й зьнікаў у маразянай пэрспэктыве, а ў Сымону перасыпалася лагодная лявіна добрага руху, празь яго плыў утульны струмень пагодных аблокаў. Вельмі выразна ён адчуваў у сабе вялікае ўзрушэньне і першы раз падумаў, што тое, што ў ім ёсьць, сьвятое: калі нават я чую толькі рух уласнай крыві, дык гэта таксама значыць, што я выбраны. Але гэта ня быў шум крыві, гэта не былі прыкрыя скокі крывянога ціску, ані здранцьвеньне вантробаў, што ёсьць прадвесьнікам каляпсу, ані грудная жаба, ані гарачка, ані трасца. Божы млын паволі раскручваўся ў Сымонавым сэрцы. Сымон добра разумеў, што цяпер яго чакае праца, што ён павінен служыць нябесным ветракам і анёльскім жорнам, якія запрацавалі ў глыбіні яго душы.

Мы сядзелі за сталом: я, Дон-Жуан Скабіца, Фані Капэльмайстар, Каралева Кенту, Сымон Сама Дабрыня, Першаадкрывальнік Калюмб і іншыя трохі менш выразныя асобы. Дон-Жуан Скабіца, у цывільным жыцьці цырульнік, а ў дадатак музыка, памрэ праз пару месяцаў, я буду на хаўтурах. Сымон Сама Дабрыня звар’яцее, попельныя валасы Каралевы Кенту празь нядоўгі час цалкам ператворацца ў попел, Першаадкрывальнік Калюмб, у цывільным жыцьці прафэсар грамадазнаўства, паспрабуе вярнуцца да мінулага, няіснага жыцьця, можа, у яго выйдзе.

Так, да цывільнага жыцьця, у цывільным жыцьці – я адчайна паўтараю гэтыя жаўнерскія фразы, нашае жыцьцё перад алькагольнай залежнасьцю было цывільным жыцьцём – у тым жыцьці мы мелі незруйнаваныя дамы, былі жывыя нашыя матулі, у нас былі нашыя жонкі, нявесты, дзеці. Былі абеды, вячэры, сьняданкі. У тым жыцьці мы адрозьнівалі смак розных страваў, паравіны году й гадзіны дня. Мы засыналі вечарамі, мы абуджаліся зранку, мы мітусіліся ў нашых яшчэ ня спаленых пажарамі майстроўнях. Горад празрысты й незварушны стаяў на галубінай хмары, пах кавы й выхлапных газаў напаўняў вуліцы, маладая жанчына ў жоўтай сукенцы спынялася перад вітрынаю, і, нават калі нам гэта толькі здавалася, – мы існавалі. Мы чыталі газэты, заходзілі ў кнігарні, слухалі музыку, нам падабалася марозіва ў шакаляднай паліве, мы глядзелі футбол, езьдзілі на трамваях. Але ўсё гэта сышло, прамінула, ужо шмат гадоў трывала вайна, мы былі салдатамі абложанага й пераможанага партызанскага войска, насуперак здароваму глузду, мы не здаваліся, мы ўжо даўно не вярталіся, з нашых дамоў не прыходзіла ніводнай весткі, цёмны пярсьцёнак д’ябальскіх сілаў няўмольна сьціскаў нас. Мы засыналі, абапершы голаў аб выпадковы акоп, нас абуджала кананада сэрца, невядома, як даўно мы не зьмянялі мундзіраў, харчаваліся мы абы-чым, толькі нейкім цудам нашыя біклагі ўвесь час былі поўныя, усё гнюсьнейшы самагон трымаў нас пры ўсё карацейшым жыцьці. Дон-Жуан Скабіца яшчэ раз зайграў на гармоніку, цяпер ён выводзіў мэлёдыю малазнаёмай і забытай калядкі, я калісьці яе чуў, яе сьпяваў нехта, хто калісьці быў са мною, сьпяваў гэтую мэлёдыю і граў на піяніне. Можа, мой дзед, Стары Кубіца, ішоў праз плошчу й сьпяваў? Можа, яе мурлыкаеш ты, ставячы пустую талерку на белы абрус? Можа, амаль цалкам чорны кот слухае тую калядку на падваконьні апусьцелага дому?

Я чую выразна, нібы ў сьне: ёсьць у гэтай музыцы сіла блізкай сьмерці – і ёсьць сіла супраціву блізкай сьмерці, сапраўдная пісьменьніцкая сіла, што вяртае падзеі на кругі свае. У канцы стостаронкавага сшытку хачу яшчэ апісаць найцяжэйшую рэч (задача, вартая маёй пыхі): гісторыю чалавека, які падымаецца, набірае сілаў і выходзіць цэлым і непераможным з рызыкоўнай мэтафары вялікай вайны. Я хачу скласьці літаратурны тэкст, які вызваляў бы ад слабасьці, які быў бы моцны, нібы пастараль Дон-Жуана. Мне неабходнае здароўе і ўсё найлепшае, сьвяты спакой, хуткасьць пяра, лёгкасьць сэрца. Дон-Жуан Скабіца грае так, быццам самога сябе праз пару месяцаў уваскрасае зь мёртвых, за акном відаць засьнежанае поле, цёмныя аўстрыяцкія альбо расейскія муры, цяпло зь печаў камбінату падымаецца аж да бэтлеемскай зоркі. Мы сядзім за сталом упярэмешку з самагубцамі, і расчуленыя сёстры не спускаюць з нас вачэй. З-пад белых чэпчыкаў нашых анёльчыкаў бязладна выбіваюцца валасы, іх жэсты маюць добра знаёмую нам асаблівую плаўнасьць, і прыхільныя агеньчыкі загараюцца ў іхных вачох. Зграбныя прыгажуні з аддзяленьня самагубцаў падымаюцца й першымі запрашаюць нас на калядны танец.

Пераклала з польскай Марына Шода паводле: Jerzy Pilch. Pod Mocnym Aniołem. – Kraków, 2004.

  (нарадзіўся ў 1952 годзе) – пісьменьнік, публіцыст, кінасцэнарыст, выпускнік факультэту польскай філялёгіі Ягайлаўскага ўнівэрсытэту ў Кракаве. Напісаны ў 2000 годзе раман «Пад Моцным Анёлам» польская крытыка палічыла ўзорам «алькагольнай» прозы.
   
Пачатак  Цалкам 

№ 3 (37) - 2005

да Зьместу

Праект ARCHE

да Пачатку СТАРОНКІ


Ліст у рэдакцыю.   Майстраваньне [mk]. Абнаўленьне [czyk].
Copyright © 1998-2005 ARCHE "Пачатак" magazine
Апошняе абнаўленьне: 2005/11/23