A R C H E П а ч а т а к № 1-2 (53) - 2007
Пачатак  Цалкам Форум


1-22007
" да Зьместу "

 



аналітыка • крытыка • палеміка • гісторыя • літаратура • рэцэнзіі

 


літаратура

  СЭМ ТОПЭРАФ

Вокладка «ARCHE» №1-2
   Мінулыя нумары:

   ARCHE (12’2006)
   ARCHE (11’2006)
   ARCHE (10’2006)
   ARCHE (9’2006)
   ARCHE (7-8’2006)
   ARCHE (6’2006)
   ARCHE (5’2006)
   ARCHE (4’2006)
   ARCHE (3’2006)
   ARCHE (1,2’2006)

   ARCHE (6’2005)
   ARCHE (5’2005)
   ARCHE (4’2005)
   ARCHE (3’2005)
   ARCHE (2’2005)
   ARCHE (1’2005)

   ARCHE (5’2004)
   ARCHE (4’2004)
   ARCHE (3’2004)
   ARCHE (2’2004)
   ARCHE (1’2004)

   ARCHE (6’2003)
   ARCHE (5’2003)
   ARCHE (4’2003)
   ARCHE (3’2003)
   ARCHE (2’2003)
   ARCHE (1’2003)

   ARCHE (3’2002)
   ARCHE (2’2002)
   ARCHE (1’2002)

   Скарына (6’2001)
   ARCHE     (5’2001)
   Скарына (4’2001)
   Скарына (3’2001)
   ARCHE     (2’2001)
   Скарына (1’2001)

   ARCHE     (9’2000)
   Скарына (8’2000)
   ARCHE     (7’2000)
   Скарына (6’2000)
   ARCHE     (5’2000)
   Скарына (4’2000)
   ARCHE     (3’2000)
   Скарына (2’2000)
   ARCHE     (1’2000)

   ARCHE (4’1999)
   ARCHE (3’1999)
   ARCHE (2’1999)
   ARCHE (1’1999)

   ARCHE (1’1998)

 

Сэм Топэраф
Тарантул

Я люблю ноч. Люблю месяцовае сьвятло, цені, цёмныя закуткі, дрыготкі змрок. Я не паэтызую. Проста я верны сваёй сутнасьці, сваёй начной сутнасьці. Як усе тарантулы.

Я тэхасец з галавы да ног. Такі крываногі, што ззаду падобны да чарады кашлатых каўбояў. Амарыльлё1. Усё жыцьцё — у Штаце самотнай зоркі2. Ну, паганяй! Тут і памру.

Цяпер я ў «Эль‑Капітане» — адзіным кінатэатры, які застаўся ў цэнтры гораду са старых часоў.

Я добра ведаю гэтае месца. Звычайна я нясьпешна заходжу, калі ўжо цёмна, — караскаюся пад дзьвярыма жаночай прыбіральні, знаходжу падлоктавік ля сьцяны — маё заўсёднае месца, — гляджу фільм, пакуль крыху згаладаюся, і звальваю. Часам мне нават ня трэба выпаўзаць вонкі, каб адшукаць чаго‑небудзь смачненькага: прусака‑аксэлерата ці мышаня. Глядзець кіно лепш за ўсё пад добры закусон.

Вы, мабыць, скажаце, што пад маім грубым абліччам насамрэч хаваецца рамантычнае сэрца. Гэта радок з «Ваўка», калі вы ня ведалі. Джэк Нікалсан. Люблю Джэка. Кажуць, я да яго падобны.

Так ці гэтак, я гляджу «Сьнягі Кіліманджара». Думаў, будзе поўная лажа — пераважна праз усю гэтую рэклямную шуміху ды таму, што зборы далі каля мільярда чыстага прыбытку. Гэта рэмэйк, з Томам Крузам і Ніколь Кідман. У звычайным жыцьці яны саентолягі3. Тут, у гэтай баптысцкай краіне! Але я не суджу, толькі ем сваю закусь і ўзіраюся ў экран.

Я ня надта добра бачу. Як і ўсе мы. Нам лепей у цемры, чым на сьвятле — мы начныя істоты. Прымружыш вочы — тады нармальна. Цьмяна, але глядзець можна. А музыка, якая музыка… Проста неверагодна. Калі грае кантрабас і ўступаюць літаўры, я ўвесь трымчу. Кожны валасок трапеча. Магчыма, музыка і прываблівае мяне больш за ўсё. І тытры: прыемна бачыць знаёмыя імёны. Хорст Рэйн — ён атрымаў «Оскара» за «Два дзівы». Мне спадабалася, як Джулечка Тэйлар дала рады кастынгу, але за яго «Оскараў» не даюць, хаця гэта й істотна. Калі па экране паўзуць тытры, мяне торкае. Я проста млею.

Я казаў вам, што я тут ужо тры дні — прынамсі, мне так падаецца. У такой цемры дакладна сказаць цяжка. Звычайна, калі пасьля апошняга сэансу кінатэатар пусьцее, я разумею: час сыходзіць. Але цяпер я не магу выбрацца.

Дзьверы ў жаночую прыбіральню заваленыя. Уявеце, што гэта такое для начной істоты — тырчэць у кінатэатры. Адвечная ноч — што занадта, то нядобра. Я нават заснуць не магу, хаця стаміўся неймаверна.

Таму я гляджу «Кіліманджара». Гляджу, гляджу і гляджу. І вось што я вам скажу: ніякіх «Оскараў» ён ня варты. За выключэньнем, хіба, адной сцэны. Можа, памятаеце. Калі Том Круз, беласкуры паляўнічы‑адмыслоўца, уначы заходзіць зь ліхтарыкам у намёт да Ніколь. Ён крадзецца цішком, але ня хоча, каб гэта заўважылі — і я яго разумею, таксама не люблю паходзіць на начнога злодзея. Асьвятленьне — Рауля Фліна, але яму «Оскара» не дадуць, бо надта ж тонкая работа.

У кожным разе, гэта самае натуральнае ашуканства, але мне яно даспадобы. Том, як ні стараецца, ня можа прамінуць чужой жонкі, нават калі ў рэальным жыцьці яна — ягоная ўласная сужэнка. Мне падабаецца, што Ніколь дакладна ведае, як неўпрыкмет завабіць Тома. Як асоба яна нічога ня вартая, і ясна, што ён яшчэ празь яе пацерпіць. Але якая шыкоўная жанчына, немагчыма шыкоўная, і крыху засмучаная. Такі нешчасьлівы й прыгожы лёс.

Ведаю, я безнадзейны рамантык.

Дык вось, калі ён уваходзіць да яе ў намёт, яна сьпіць ці робіць выгляд, што сьпіць, пад сеткай ад маскітаў. Вы, мабыць, бачыце, як трапечуць ейныя вейкі, хоць я цалкам ня пэўны. На ёй карункавая начная сарочка. Ружовая. На сафары — ружовыя карункі? А як жа ж. Ружовая, вабная Ніколь. Том глядзіць на яе. Цікава, што ён адчувае — не пэрсанаж, а сам Том, калі глядзіць на сваю жонку ў ролі чужой. Ён глядзіць. Яна варухнулася і ціхенька ўздыхнула ў сьне. Ейная рука сьлізгае ўздоўж падушкі. А адтуль — якраз адтуль, з‑за падушкі — насоўваецца чорная пляма. Першым разам я не паверыў сваім вачам. Гэта быў адзін з нас — такі самы, як я. Малады і прыгожы тарантул.

Ён рухаецца, як Барышнікаў, пад піцыката струнных галівудзкага аркестру. Дзьве — дзьве з паловай цалі ростам. Зграбны, правільныя рысы твару, белыя вузкія іклы і прыгожая ўсьмешка, нейкая крыху сарамлівая. Ёсьць пытаньні, чаму яму далі ролю? Вось ён выходзіць з‑за падушкі — скрыпкі змаўкаюць — і ступае ёй на плячо. Як ён падымае і падгінае пярэднія ногі! Якая грацыя!

Але яны ніколі гэтага не заўважаюць. Гледачы. Ня бачаць ні грацыі, ні вытанчанасьці. Бачаць толькі… Ня ведаю, што. Зазвычай ім прыкра, непрыемна, брыдка, мярзотна — якое заўгодна агідлівае слова. Не заўважаюць нават ягонай цудоўнай усьмешкі!

Трэба надаць належнае Тому. Ён не пераігрывае: крыху звузіліся вочы — і ўсё. Ніколь ня так проста, ёй нельга зварухнуцца. І хаця ўсю атруту ў нашага героя ўжо, відавочна, высмакталі, іклы ў яго самыя сапраўдныя.

Ён мацае паветра пярэдняй нагой і рухаецца далей. Скрыпкі заходзяцца енкам. Ён накіроўваецца праз плячо да ямінкі. Бездакорная скура. Том глядзіць на яе. Падымае антымаскітную сетку. Павольна. Яе грудзі ўздымаюцца і апускаюцца. Карункі сарочкі ўздымаюцца і апускаюцца, ад удараў сэрца ўздрыгвае бледная скура. Калі ён падносіць руку да яе грудзей, вочы ў яго яшчэ болей звужаюцца. Уступаюць віялянчэлі.

Том нахіляецца. Адзін удар тыльным бокам далоні — і павук адлятае ў цемру. Томаў бот ляціць на земляную падлогу. Кульмінацыя ў музыцы. І цішыня. Перад намі ягоны твар буйным плянам: паляўнічы‑адмысловец задаволены. Цень задуменнай усьмешкі. Ніколь прачынаецца, бачыць яго, усьміхаецца. Яна й не падазрае, што адбылося. Цягнецца да яго. Яны не абмовіліся й словам. Сюжэт — паводле старога Гэма.

А мне цікава: павук і дасюль на абцасе ягонага бота?

За што нас ненавідзяць? Вядома, мы маем іклы і атруту. Але мы не нападаем — я паўтару: не нападаем на чалавека. Тым болей на такіх сонных, нявінных — умоўна кажучы — істот, як Ніколь Кідман. Але ў гэтым баптысцкім заходнім Тэхасе лічаць, што тарантул — гэта нейкая жудасьць. Быццам гэта адзін з нас спакусіў у Эдэмскім садзе Эву ці нешта такое.

Стары мудры Натан неяк казаў мне, што ў Эўропе, асабліва ў Італіі, дасюль вераць, што ўкус тарантула можа быць сьмяротны. Але патлумачце, навошта ж нам атручваць тое, што мы не зьбіраемся есьці? А яны думаюць, што каб надзейным чынам адагнаць сьмерць, трэба танчыць, як дэрвіш. Тарантэльлю. Круцяцца, скачуць, падскокваюць, каб адагнаць паралюш, летаргію. Што зь іх возьмеш, з гэтых італьянцаў? Калісьці яны нават верылі, што ўкусы заразныя, і цэлыя гарады танчылі гадзінамі запар, пакуль апошні танцор, спатнелы, ня рухне ў зьнямозе на зямлю. Калі зваліўся апошні — горад, відаць, выратаваны. Вось бы паглядзець на такое відовішча ў Амарыльлё.

Сказаць праўду? Нас можна трымаць у далонях, і мы ня ўкусім. А як жа яны, па‑вашаму, трэніравалі гэтага малойца з «Кіліманджара»? І нават калі нейкім неверагодным чынам мы кагосьці ўкусім, што з таго? Ня горш, як уджаліць шэршань. А ці да іх ставяцца з такой пагардай, як да нас? Ну, можа, і так, але каб шэршняў так ненавідзелі?

Усё проста: галодныя — мы ямо. Гэтаксама, як вы. У «Кіліманджара» паляўнічыя на сафары, каб паесьці, забіваюць антылёпу. І абарыгены засмажваюць яе для Тома на ражне. І ўсё як мае быць. А калі я атручу мышку, зьем яе па кавалачках і пакіну шкілецік і скурку — дык я гідкі! Ну‑ну.

Мне дзевяць гадоў — пачатак сталасьці. У сярэднім мы жывем гадоў дваццаць зь нечым. Мама адклала дзьвесьце яек. Мы доўга не заседжваліся — ані я сам, ані мае браты й сёстры. Я перабраўся з кокана ў цёмную, бясьпечную нару, як толькі ў мяне высьпела гэтая думка: «Перабірайся з кокана ў цёмную, бясьпечную нару».

Я ўжо казаў, што мы ня надта добра бачым і чуем. Але зрок і слых нам ня надта і патрэбныя, бо нам дадзеныя тактыльныя адчуваньні. Усё жывое чуйнае да дотыку, але ж ня так, як тарантул. Дотык для нас — як зрок для арла. Нават лёгенька кранеце маё цела — і я даведаюся пра вас усё. Паверце. Звычайна я ўцякаю ад кантакту, калі толькі не галодны, бо тады магу схапіць усё, што варушыцца. А раз‑пораз, калі не хачу, каб мяне турбавалі, я прыхінаюся да чаго‑небудзь сьпінай, ускідваю пярэднія ногі, як Брус Лі, і ашчэрваю іклы. Застрашальная поза. Звычайна спрацоўвае.

А папярэджваюць пра небясьпеку такія таненькія валаскі — шчэць, поўсьць, завеце як хочаце. Імі пакрытае ўсё мае цела. Цёмнымі‑цёмнымі валаскамі. Натан распавядаў, што бачыў ва ўнівэрсытэце ў фільме, як цвыркун адно дакрануўся да валасінкі тарантула. Павук атакуе — і нават у запаволеных здымках не відаць удару. Толькі нешта размытае — і мёртвы цвыркун. Вось бы паглядзець той фільм. Калі яшчэ пабачыш сабе падобнага ў галоўнай ролі?

Натан кажа, у Турцыі людзі нас выкарыстоўваюць, каб лавіць мух. Я заўжды ўяўляю сабе вечар у Стамбуле: па сьценах мільёнаў спачывальняў скачуць, быццам тэнісныя мячыкі, тарантулы. Мухі зьнікаюць — бззыньк, бзззыньк, бзззыньк. Перамога тарантулаў.

Я далёка не звычайная істота. Ясна, што калі trichobothria — асабліва чуйныя валасінкі на нагах — уздымаюцца, ува мне абуджаецца жаданьне забіць. Кажу «жаданьне», але гэта не жаданьне, гэта — як яно завецца? Дакладнага назову і няма, бо гэта чыста тарантульскае… Мне гэта непадуладна. Я проста… Але мне падуладна шмат што іншае. Вось чаму я далёка не звычайны павук. Ня ведаю, ці гэта добра — ісьці супраць сваёй глыбіннай сутнасьці, але гэта я і раблю. У мяне дапытлівы розум. Я хачу быць — як гэта сказаць? — у нечым крыху менш тарантулам. Можа, таму што магу сабе гэта дазволіць. Я вялікі й моцны. Як казаў у «Зьзяньні» Нікалсан: добра, калі ня трэба баяцца — можна расслабіцца. Але, зрэшты, мо я зашмат наглядзеўся фільмаў.

Мне трэба сапраўдны дзень і сапраўдную ноч. Трэба ведаць, што прыродны цыкль не спыніўся. Таму я мусіў паспрабаваць выбрацца з «Эль Капітана». Жаночую прыбіральню, як я казаў, завалілі, але заставаўся адкрыты вэнтыляцыйны люк у мужчынскай. Я вырашыў палезьці празь яго. Ён вёў да вэнтыляцыйнага каналу, а адтуль — да іржавых кратаў у вонкавай сьцяне — ледзь працісьнесься — і да вадасьцёку, поўнага засохлым лісьцем. Пакуль спускаўся, я пасьпеў упадабаць шараваньне шурпатага лісьця.

Узыходзіла сонца, і ўсё ахутваў ранішні туман. Не адразу, але я зарыентаваўся і рушыў далей па асфальце, цераз адводны канал — туды, дзе стаяць нізкарослыя сосны. Смага, стома, тупы галаўны боль, пульсаваньне trichobothria. Падпаўзаючы да сваёй нары, я адчуваў сябе нішчымным і злым, як кактус, і мне яно было нават прыемна. Вось і дом. Але што гэта? Перад уваходам калыхаюцца ў паветры некалькі парваных павуцінак. Я ведаў — напэўна, інстынкт, — што трэба іх зараз жа паправіць. Ткаць шаўковую павуту заўжды нялёгка, а калі ты зьняможаны — увогуле катарга.

Мінула хвілінаў дваццаць, а я ўсё яшчэ цыраваў сваё сеціва. Тады я і ўбачыў яе. Яна завісла ў паветры, пералівіста‑сіняя, з рудаватымі крыламі. Пэўна, сачыла за мной увесь час. І, скажу я, была яна хараства надзвычайнага. Як Ніколь Кідман перад тварам сьмерці.

Яна села на галінку невысока над зямлёю.

Мы толькі глядзелі адно на аднаго. Ні гуку, ні руху — недзе, можа, з паўгадзіны. Мне падалося, размах крылаў у яе — цалі тры ці каля таго. Доўгія вусікі паціху варушыліся. Я адно ўзіраўся, не спрабуючы нават вылічыць, хто яна, адкуль і што задумляе.

Але я яе ведаў. Заўжды ведаў. Натан усё пра яе распавёў. Дзе ні зьбяруцца тарантулы — абавязкова гаворка пра яе. Земляная аса. Род Pepsis. Наш сьмяротны вораг. О, якая прыгожая мсьціўца! Ад вусьцішных гісторыяў пра Pepsis валаскі ўставалі дыбарам, але апісаньне зьнешнасьці было нязьменнае: сіняе з мэталёвым адлівам цела, велізарныя брунатныя крылы, страшэннае джала на брушку — о так, бачу! Кажуць, найбольш небясьпечная падчас цяжарнасьці. І гэтая зьбіралася адкласьці яйка.

Натан заўжды кпіў з гэтых гісторыяў пра чары й пакуты, але так ці гэтак, канчатковы вынік быў аднолькавы: парэшткі тарантулаў на дне глыбокіх, цёмных нораў — пахаваньні ў стылі Эдгара Алана По. Калі мы апошнім разам гаварылі пра гэта, ён сказаў, што гэтыя істоты жывяцца нэктарам. Мне яшчэ падумалася, як паэтычна гучыць: нэктар… Пакуль ён не патлумачыў, што нэктар — гэта мы.

Мы ўзіраліся адно ў аднаго. Вецер варушыў на мне валаскі. Я выгнуў пярэднія ногі, ашчэрыў іклы. Настрой у мяне быў гульлівы. Мы мусілі б — як гэта завецца? — уступіць у кантакт. Але не. Мы толькі глядзелі адно на аднаго. Мне хацелася адвесьці вочы, вярнуцца да рамонту нары. Але каб на мяне ліха, калі прайграю ў глядзелкі цяжарнай асе! Мы таропіліся далей. Можа, яшчэ хвілін дваццаць. У мяне было адчуваньне, што за намі хтосьці сочыць, але я ня мог адарваць вачэй. У жываце вурчэла, trichobothria трымцелі, як ніколі ў жыцьці.

Я нават не заўважыў, як яна пераляцела. Так імкліва. Толькі што была ў паветры — імгненьне — і яе няма.

Я абярнуўся паглядзець, куды яна магла падзецца, але яна зьнікла. А тады я яе адчуў. Вельмі блізка.

Вельмі блізка? На ўласнай сьпіне!

Я правёў па сьпіне пярэдняй нагой. Там яе ўжо не было. Яна паўзла па маім жываце, джалам рассоўваючы на мне поўсьць. О Божа, гэтая дзеўка мяне пхае! Напраўду, мне нават падабалася стрымлівацца. Якое неверагоднае валоданьне сабой. Аскеза. Затым — Божа, як я гэта трываў?! — яна агарнула мяне сваімі крыламі. Далей цярпець я ня мог. Я клацнуў ікламі… але яе там і сьлед прастыў. Рухі, як у матылька, джала, як…

Я адчуў шчыпок у нізе жывата, якраз там, дзе пачынаецца задняя нага. Усяго толькі шчыпок.

Яна адскочыла ўбок, быццам яе нічога не абыходзіла, быццам ёй няма да мяне справы. І праўда: яна не зьвяртала на мяне ніякай увагі. Сківіцамі й нагамі яна капала зямлю акурат перад уваходам у маю нару. Ніколі ў жыцьці я ня бачыў такой утрапёнай працы. Зямля ляцела налева, направа, ва ўсе бакі. Яна зарылася глыбока — не відаць. Я паспрабаваў зазірнуць у ейную нару, але мяне не трымалі ногі. Я ня мог зварухнуцца. Ня тое, каб зусім ня мог — проста не настолькі хацеў. Ход атрымаўся глыбокі і вузкі — я б сказаў, сапраўдны тунэль. Памятаю, падумаў, як непрыемна будзе выбірацца з такога.

Калі яна зрабіла сваю справу, было за поўдзень. У галаве — страшэнная каламуць. Усё цела гуло. Я паспрабаваў паказаць, што не зьбіраюся рабіць ёй нічога благога. Урэшце, яна ж цяжарная. Сонца захінула хмарай, паветра пацямнела. Я бачыў яе крыху ясьней. Яна рухалася рыўкамі, як завадная цацка, аглядала нару, а пасьля вярнулася да мяне. Як паказаць ёй, хто я такі? Шту я магу ёй зрабіць, калі сапраўды захачу? Натуральна, я абразіўся: яна паводзіла сябе так, быццам мяне тут увогуле няма.

Што ж, паглядзім. Я стаў у застрашальную позу. Ці паспрабаваў. Але яна нават не заўважыла. У наступную хвіліну яна зноў сьлізнула пад мяне. Яе сківіцы, сківіцы‑экскаватары, сьцяліся на маёй задняй назе.

Вельмі доўга я нічога не адчуваў. Бадай што хватка яе зрабілася яшчэ мацнейшай, а боль — пульсоўным. Я падумаў: гэта ня можа доўжыцца вечна. Урэшце яна пачала выгінацца пада мною, узмахваць крыламі, кожны раз дакранаючыся імі да зямлі. Там, дзе на мяне ціснула, я спрабаваў адсоўвацца. У нейкі момант я быў падняў столькі ног, што ледзь ня ўпаў. І тады, на маё зьдзіўленьне, яна мяне паваліла. Мяне! У чатыры разы большага за яе. Мы пакаціліся ўздоўж уваходу ў маю нару, і каціліся далей і далей. Я злавіў сябе на думцы: «Спадзяюся, ніхто гэтага ня бачыць». Ейнае сіняе цела пакрылася пылам, крылы выглядалі абтрапанымі, але сківіцы сьцяліся моцна.

А затым… вох! Акурат у ніз жывата. На гэты раз мяне наскрозь працяў востры, глыбокі боль. Як нажом. Пранізьлівы. Страшэнны. За ўсё жыцьцё ніколі не адчуваў такой жудаснай пакуты. Глыбокі. Мяне калаціла. Але хутка — дзіўная рэч — зрабілася ня так і блага. Падавалася, што ад жывата ва ўсім целе разьліваецца прахалодная вадкасьць. Ня ведаю, як патлумачыць: у прахалодзе было цяпло, калі ў гэтым ёсьць сэнс. Цела расслабілася, боль амаль адразу сышоў. Ногі абмяклі, усё абмякла. Навалілася нейкае здранцьвеньне. Хораша, адно толькі сэрца ня б’ецца. Я прыслухаўся. Не, дакладна ня б’ецца. Я, тым ня менш, ведаў, што не памёр. Той, хто прыслухоўваецца да свайго сэрца, ня мёртвы.

Ведаеце, што ва ўсім целе мне ня здрадзіла? Зрок. Я глядзеў, што мае адбыцца. Бачыў, як выцягнуліся мае ногі. Бачыў вершаліны дрэваў, лапік неба — галава амаль не паварочвалася. І ведаеце, што самае дзіўнае? Маё другое «я» між тым разважала: а як бы яно ўсё выглядала, каб здымаў Хорст Рэйн, ды на запаволенай хуткасьці? Уяўляеце? Я не баяўся — я ведаў, што калі думаю, то, мусіць, яшчэ жывы. І я заўважыў, як пачало цямнець.

Але цяпер поўдзень. Чаму так цёмна?

Яна наблізілася. Павольна. Выгляд у яе быў, скажу я вам… Дзе піцыката струнных? Я бачыў, як яна зьлізвае з джала кроплю крыві. Маёй крыві. Нават не зірнуўшы на мяне. Натан, я клянуся: калі ў наступны раз сустрэну цяжарную асу — зраблю зь ёй тое самае, што Том Круз — зь Ніколь.

Ведаю, я нейкі спаралюшаваны. Але, думаю, гэта пройдзе.

Вось я зноў рухаюся. Дакладней, мяне рухаюць. Валакуся — мяне валакуць — па зямлі. Краем вока я бачу ейны цень. Бачу сябе — адна лапка зьнікла ў ейным роце. Яна прыўзьняла мяне і кінула ў нару. Данізу галавой. Я павольна сасьлізнуў. Не да самага дна — пада мною яшчэ заставалася крыху месца. Было відаць цёмнае неба — прынамсі, маленькую круглую плямку неба.

Але яго нешта затуліла. Яна спусьцілася ў нару і ўзьлезла на мяне. Я бачыў выраз яе твару, дакладней, абсалютна непранікальны твар без аніякага выразу. Яна падавалася цалкам абыякавай, быццам яе тут і няма, быццам яна тут ні пры чым. Спусьцілася, глядзіць, узіраецца, але мяне наўрад ці заўважае. Зь яе жывата высьлізнуў ліпкі зеленаваты камяк. Ад ягонага смуроду ў мяне закружылася галава. Цёплы, патыхае пратухлым маслам.

Наступны кадар — яна зноў працуе крыламі. Круціць галавой, аглядаецца ў нары. Што ж гэта выйшла зь ейнага міжножжа — студзяністае яйка? Яно зьзяла ў слабым сьвятле. Адзінае празрыстае яйка — упала і моцна прыляпілася да майго жывата, перапэцканага ейнымі выдзяленьнямі. Бачылі б гэта тарантулы — іх бы перасмыкнула ад агіды.

Яна выпаўзла з нары, на хвіліну закрыўшы сьвятло. І зьнікла. Я зноў бачу неба — вось радасьць. Пачакаю, пакуль гэта пройдзе, сказаў я сабе. Усё будзе добра.

Тады пасыпалася зямля — спачатку лёгкія камячкі, а тады ручаіна буйных. Яны валіліся ў вочы, у рот. Я ня мог ні плюнуць, ні кашлянуць, ні сыкнуць. Сьвятла ўжо амаль не было, але я ўсё яшчэ бачыў свае ногі і дзіўную вільгаць на жываце.

Прайшлі гадзіны — усё было спакойна. Кажу — гадзіны, але напраўду ня ведаю, колькі гэта доўжылася. Смурод выветрыўся, ці, можа, я да яго прызвычаіўся. Я, здаецца, ня зьехаў з глузду, але што гэта раптам такое ў мяне на жываце? Нейкі рух. Трымценьне. Во‑о‑о‑о‑о‑о‑ох! Джала? Адкуль?

Гэта яйка. Драпае. Кусае. П’е маю кроў. «Інтэрвію з вампірам». Зноў Круз.

Натан неяк казаў мне, што перад сьмерцю бачыш, як пракручваецца ўсё тваё жыцьцё, бы ў кіно. Са мною нічога такога не адбываецца. Я дакладна ведаю, дзе я. У нары, пад паркінгам ля кінатэатру «Эль Капітан» у маім улюбёным Штаце самотнай зоркі. Гэй, паганяй! Паказваюць «Сьнягі Кіліманджара».

Штосьці распорвае, распорвае мне жывот. Я чую сківіцы. Можа, я пачую, як пракручваецца ўсё мае жыцьцё. Прынамсі, гук — як клацаюць маленькія сківіцы, але я ня ўпэўнены. Я болей сабе не давяраю.

А магчыма… Магчыма, каб я не задурыў сабе галавы Галівудам… Магчыма, каб я быў вярнейшы сабе, сваёй тарантульскай натуры. Мне падалося, я чую настаўленьні Натана: «Сынку, я ж цябе папярэджваў пра Pepsis. Чаму ты ня слухаў? Чаму ты здрадзіў сваёй прыродзе? Чаму ня жыў, як праўдзівы тарантул?»

І — Божа, гэты маленькі сучын сын есьць мяне жыўцом! — я крычу ў адказ Натану: «Праўда! Ты б ня вытрываў праўды!» Але я ведаў, што ён мяне ня чуе, а калі б і пачуў — не зразумеў бы.

Я, бадай, крыху пасплю. Нядоўга. Колькі хвілінаў дрымоты… каб набрацца сілаў. Калі не прачнуся шкілетам. Жартую. Той, хто здатны на жарты — ня мёртвы.

Пераклала з ангельскай Кацярына Крывашэйцава

  сучасны амэрыканскі празаік.

1 Горад у Тэхасе. — Тут і далей заўв. перакл.

2 Так называюць Тэхас.

3 Эзатэрычна-філязофская плынь, мэта якой — дапамагчы чалавеку знайсьці шлях да самога сябе.

Пачатак  Цалкам Форум

№ 1-2 (53) - 2007

да Зьместу

Праект ARCHE

да Пачатку СТАРОНКІ


Ліст у рэдакцыю.   Майстраваньне [mk]. Абнаўленьне [czyk].
Copyright © 1998-2007 ARCHE "Пачатак" magazine
Апошняе абнаўленьне: 2007/04/17