Potocki, Rodger. Flawed Elections… and Parties // tol.cz. Posted on 5 February 2007.

Артыкул спадара Патоцкага, адзін з тых, дзе можна было б падпісацца амаль пад кожным словам. У ім даецца дакладная і адэкватная ацэнка дзеяньняў і стану беларускай апазыцыі, і дадаць можна мала чаго. Вельмі добра і тое, што прадстаўнік заходняга донарскага супольніцтва вынес, як той казаў, сваё сьмецьце на чужы сьметнік і пачаў адкрытую гутарку ня толькі пра недахопы (хутчэй, правалы) у лягеры апазыцыі, але і пра некаторыя памылкі ў дзеяньнях донарскага супольніцтва. Вось пра гэта акурат і можна сказаць трошкі шырэй.

Па-першае, палітычная кааліцыя ў Беларусі амаль заўжды пачынаецца з кааліцыі донараў. Такое становішча прыкрае і непажаданае, але гэта факт беларускай палітыкі, у якой любая альтэрнатыўная палітычная актыўнасьць так ці інакш зьвязаная з замежнай падтрымкай. Палітычная кааліцыя ў Беларусі амаль заўжды пачынаецца з кааліцыі донараў.Аднак тыя, хто ведае дэталі, пацьвердзяць, што лягчэй зьвесьці ў адзіную каманду Мілінкевіча зь Лябедзькам і Калякіным, чым прывесьці некаторых фундатараў да адной роўніцы, да неабходнасьці працаваць паводле адзінага сцэнару. Гэты разьбег у думках, ацэнках сытуацыі ў Беларусі, бачаньні шляхоў выхаду зь яе і выбару тых ці іншых палітычных і грамадзкіх кліентаў унутры Беларусі безумоўна адбіваецца і на ўнутраным стане ў апазыцыі, і падбухторвае цэнтрабежныя тэндэнцыі ў яе шэрагах. І гэтак будзе і надалей, пакуль фундатары будуць выбудоўваць сваю працу ў Беларусі ў рэжыме стварэньня ўласнай кліентуры. Болей за тое, адмоўныя тэндэнцыі будуць паглыбляцца да таго часу, пакуль дзейныя асобы звонку не прыйдуць да высновы, што іхняя праца ў Беларусі мае сэнс толькі тады, калі яна вядзецца паводле адзінага сцэнару. Зразумела, іншая рэч, якой ён якасьці. Але двухроўневая канструкцыя лебедзя, рака і шчупака — відавочна, рэцэпт на запраграмаваную няўдачу.

Па-другое, сярод тэндэнцый, якія наўпрост заахвочваюцца раздраем сярод донараў, — рост супярэчнасьцяў паміж палітычнай супольнасьцю і грамадзкім сэктарам. У той самы час дакладнага тлумачэньня, чым у сёньняшніх умовах партыі адрозьніваюцца ад НУА (акрамя як тым, што іх цяжэй адкрыта забараніць — гэта, вядома, істотна), знайсьці вельмі цяжка. Чаму размова пра рэпрэзэнтацыю апазыцыі засяроджваецца на дзьвюх-трох шырака вядомых у вузкіх колах фігурах, а не на асобах, якія сапраўды, як кажуць амэрыканцы, могуць make the difference? Ці не таму, што запрашэньні ў Вашынгтон і Брусэль дасылаюцца ў адпаведнасьці з даволі сумнеўнай герархіяй?

Па-трэцяе, і замежныя, і ўнутраныя палітычныя гульцы ўзгадваюць пра выбары, як і пра іншыя грамадзкія падзеі, толькі тады, калі яны ўжо надыходзяць. У выніку кожны раз нестае элемэнтарнага стратэгічнага плянаваньня, аналітычнага забесьпячэньня апазыцыйных дзеяньняў, бо попыт на аналіз і стратэгію таксама ўзьнікае занадта позна. Беларускаму альтэрнатыўнаму грамадзтву хранічна бракуе пляцовак для такога плянаваньня і дыялёгу, якія паспрыялі б больш эфэктыўным дзеяньням як фундатараў, так і апазыцыі.